قوش كەلدىڭ، جاڭا جىلىم قازاعىما!
تاقىرىبى: قوش كەلدىڭ، جاڭا جىلىم قازاعىما!
ماقساتى: بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ، حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن، ادەپ - عۇرپىن ۇيرەتە وتىرىپ، ناۋرىز قازاتىڭ ۇلتتىق مەيرامى ەكەنىن اشىپ كورسەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ساناسىنا حالقىنا دەگەن ماقتانىش سەزىم ۇيالاتۋ، ونەرىن، مادەنيەتىن قاستەرلەي دامىتا وقىتىپ ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: مەرەكەگە بايلانىستى ۇلاعاتتى سوزدەردىڭ ماعىناسىنا قاراي وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ەلىن، وتانىن سۇيۋگە، ۇلتتىق سالت - ءداستۇردى دارىپتەۋگە تاربيەلەۋ.
1 - جۇرگىزۋشى:
ارمىسىزدار ءقادىرلى حالايىق!
اق قار كەتىپ، قىس ءوتىپ،
شىرايلى شۋاق جاز جەتىپ.
شارۋانىڭ بۇل كەنەلگەن
كۇن مەيرامى ەجەلدەن
قۇتتى بولسىن، بۇل ناۋرىز!
ءمۇعالىم:
قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار! داستۇرىمىزگە اينالعان ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - ناۋرىز قۇتتى بولسىن! كۇلىمدەگەن شۋاقتى كوكتەممەن بىرگە قازاق دالاسىنا جەر الەمدى جايناتىپ، ءانشى قۇستاردى سايراتىپ، ناۋرىز تويىن تويلاتىپ جاڭا جىل كەلدى. توي قۇتتى بولسىن! ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن! ۇلىس مەرەكە سىزدەرگە تەك جاقسىلىق اكەلسىن!
2 - جۇرگىزۋشى:
ىلەسىپ ناۋرىزبەن كوكتەم جەتسىن،
كوڭىلىن ۇلكەن - كىشى كوككە ورلەتسىن.
ەڭسەسى كوتەرىلىپ ەر - ازامات.
ەسكى جىلمەن رەنىش، وكپەڭ كەتسىن!- دەگەندەي ناۋرىز جىل باسى قۇتتى بولسىن!
قادىرمەندى حالايىق، كىشكەنتاي وقۋشىلارىمىزدىڭ دا تىلەگىنە قۇلاق سالايىق. قانە، قوشەمەتتەپ قارسى الايىق!
1 - وقۋشى: ايگۇل
ۋا، جاراڭدار، جاراڭدار!
ءبارىڭ بەرى قاراڭدار،
ناۋرىز دۋمان باستالدى،
ءبىر ءسات زەيىن سالايىق.
ۇشتاسقان ويمەن ماڭگىلىك
بىزدەردە بار سان عۇرىپ،
عاسىرلاردان عاسىرعا
كەلە جاتقان جاڭعىرىپ.
بەرمەن جاقىن تۇرىڭدار.
سوزىمە كوڭىل بۇرىڭدار.
جاۋقازىنداي ناۋرىزدىڭ
جاراپازان جىرى بار.
2 - وقۋشى:
كۇتتىرىپ كەلگەن جىل باسى،
بىزبەن بىرگە جىرلاشى.
ەلىمنىڭ داستارحانىنا
بەرەكە، ىرىس سىيلاشى.
اتا - بابام تويلاعان
ناۋرىزىم ارمىسىڭ!
3 - وقۋشى:
كەلە جاتىر جىلىمىز،
مەيرامدايمىز مۇنى ءبىز.
جاس بالاشا نۇرلانىپ،
جادىراسىپ ءبارىمىز.
4 - وقۋشى:
كۇننىڭ جاڭا نۇرى بار،
مۇنىڭ عاجاپ سىرى بار.
حالىق سۇيگەن مەيرامدى،
قارسى الايىق ناۋرىزدى!
5 - وقۋشى:
ناۋرىز - شىر اينالعان جىلدىڭ باسى،
ادامنىڭ ولشەنەدى ءومىر جاسى.
قازاقتىڭ پەيىلىنە جاراسادى،
ءار ۇيدە داستارحانعا تولعان اسى.
1 – جۇرگىزۋشى:
قۇرمەتتى حالايىق!
ءبىزدىڭ وتكەن جىلان جىلىنا ەش وكپەمىز جوق. سولاي ما؟
كوپشىلىك: ءيا، وكپەمىز جوق.
2 – جۇرگىزۋشى:
ەندەشە ەڭ الدىمەن «وتكەنگە سالاۋات، بولاشاققا – امانات» دەگەندەي جىلان جىلىن شىعارىپ سالايىق.
/جىلان جىلى كەلەدى/
1 – جۇرگىزۋشى: وۋ، مىنا جۇرتتىڭ وزىنە ءدان ريزا، قادامىڭ قۇتتى بولدى. ساعان راحمەت جىلان جىلى! ال، ءوزىڭنىڭ مىنا جۇرتىڭا نە ايتارىڭ بار؟
جىلان جىلى:
- مەن دە حالقىما ءدان ريزامىن!
ەل ىرگەسى بۇلىنبەي، بەيبىت تىنىشتىق ساقتالدى. لايىم سولاي بولعاي. ءوزىمنىڭ ورنىمدى باسار جىلقى جىلىنا دا تىلەرىم سول. ءاردايىم باقىت، بەيبىت ءومىر بولسىن. بوبەكتەرىمىزدىڭ جۇزىنەن كۇلكى ارىلماسىن. امانشىلىقتا جولىعايىق! كورىسكەنشە كۇن جاقسى، حالايىق!
2 – جۇرگىزۋشى:
ال، ەندى جاڭا جىل – جىلقى جىلىن ورتاعا شاقىرايىق.
جىلقى جىلى:
ايتقانىڭىز كەلسىن جىلان،
مەن - داعى ءبىر قوناقپىن.
ون ەكى ايدا ورالار،
ۇلكەندەردەن اق نيەت،
تىلەك ايتسىن بالالار.
ۋا قۇدايىم وڭداسىن،
قىدىر بابام قولداسىن.
كەلىپ جاتقان ساعىنتا،
جاڭا جىل ءبىزدى جارىلقا!
ءاۋمين.
2 - جۇرگىزۋشى:
تورلەت، ناۋرىز ەلىمنىڭ ب ا ق - بەرەكە، ىرىس مەيرامى! جاڭا جىل ەسىگىمىزگە جاقسىلىق بولىپ ەنسىن! قادامىڭا نۇر جاۋسىن، جىلقى جىلى!
الميرا
جاساسىن دەپ شىركىن - ناۋرىز،
قۇتتى بولسىن ايتتى اتامىز.
بارلىق ۇيگە كىرىپ شىعىپ،
بارلىق ۇيدەن ءدام تاتامىز.
6 - وقۋشى: (ساعىنىش)
ناۋرىز كەلسە - قۇت كەلگەنى، حالايىق!
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بولىپ قارسى الايىق!
(اق اجە كەبەجە كيگەن ناۋرىز شاشۋىن شاشادى.)
ناۋرىز:
جايناتامىن بار گۇلدى
سايراتامىن بۇلبۇلدى
مەيرام ەتىپ بۇل كۇندى
كورىسەيىك ءبىز ەندى.
7 - وقۋشى:
قوش كەلىپسىڭ، ناۋرىز!
ارمان تويى حالىقتىڭ،
قۋانىشى حالىقتىڭ
قۇتتى بولسىن قادامىن!
سەنى تويلاپ قارسى الىپ،
بار الەمگە جەر سالىپ،
سالەم بەردىك ءبىز سىزگە!
1 - جۇرگىزۋشى:
ۇلىستىڭ ۇلى مەرەكەسى – ناۋرىز مەرەكەسى دە كەلىپ جەتتى. جىل باسى. كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلەر شاعى. پارسى تىلىننەن اۋدارعاندا «ناۋ»- جاڭا، «رۋز»- كۇن دەگەن ماعىنانى بەرەدى ەكەن.
2 - جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز تويى - بەرەكە،
ناۋرىز تويى - جىر اڭىز.
قىزىپ دۋلى مەرەكە
قىزىق دۋمان قۇرامىز.
ناۋرىز شاتتىق ءانىمىز
سالتاناتتى ءسانىمىز.
ءان سالايىق ءبارىمىز - دەي كەلە ورىنداۋىندا «»
ءمۇعالىم: جەز تاڭداي، كۇمىس كومەي اقىندارسىز قازاقتىڭ قاي تويى ءوتىپ ەدى؟! بىزدەر تويىمىزعا اقىنداردى شاقىرعانبىز.
1 - ايتىسكەر: اليشەر
مىنگەنى سىلقىمداردىڭ بەرەن ەكەن،
ونەرى تالاپتىنىڭ ولەڭ ەكەن.
سۇرايىن قايىرۋىن ايتىپ بەرشى،
ءبىرىنشى جىلعا كىرگەن نەمەنە ەكەن؟
2 - ايتىسكەر:
دۇنيە ويلاپ تۇرسام دۇشپان ەكەن،
ومىردە كۇنالىنى قىسقان ەكەن.
ايتايىن سۇراعىڭا انىق جاۋاپ،
ءبىرىنشى جىلعا كىرگەن تىشقان ەكەن.
1 - ايتىسكەر: اليشەر
ءۇشقۇدىعىم قىستاپ وتىر ويقورانى،
مەرەكە كۇندە وسىنداي توي بولادى.
بيىلعى جىلدىڭ اتىن ايتىپ بەرشى،
بىلگەننەن سوڭ تاعى دا وي تولادى.
2 - ايتىسكەر:
ادامعا قۇداي بەرەر نەسىبەنى،
مىنا دوس قالاي - قالاي كوسىلەدى.
ءبىلىپ ال، مەن ايتايىن مۇنىڭ جايىن،
بيىلعى كىرگەن جىلىن جىلقى بولار.
ەكەۋى بىرگە:
ايتىستى اياقتايىق وسىمەنەن،
ساۋ بولىپ تۇرىڭىزدار حالقىم مەنىڭ.
ەندى كەزەكتە ولەڭ شۋماقتارعا تىڭدايىق.
8 - وقۋشى:
ناۋرىز مەيرام جۇرەكتەرگە نۇر سەپكەن،
ماڭدايىمنان سۇيەپ جاتىر كۇن كوكتەم.
جارىعىمەن، شۋاعىمەن كۇن - انا،
الىپ كەلدىڭ جەر بەتىنە گۇل كوكتەم.
9 - وقۋشى:
قوش كەلدىڭ، ناۋرىزىم ارداقتى،
حالقىم ساعان بار ءۇمىتتى ارناپتى.
جىلدا وسىلاي كەلە بەرگىن جاسارىپ،
گۇلگە بولەپ، نۇرعا بولەپ ايماقتى.
10 - وقۋشى:
كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى،
جەر شۋاققا كەنەلدى،
قۋانىشتا ەل ەندى.
ناۋرىز كەلدى، سالتىمىز
«كوگەرسىن» دەپ حالقىمىز
كوشەگە تال ەگەدى.
1 - جۇرگىزۋشى:
بالالار جاڭا جىلدى ءار حالىق ءار ۋاقىتتا ءوزىنىڭ سالت - داستۇرلەرىنە بايلانىستى قارسى الادى ەكەن. ءبىز قازاق حالقى ناۋرىز ايىنىڭ 22 - كۇنى قارسى الادى ەكەنبىز. بۇل كۇنى مەن ءتۇن تەڭەلەر شاعى.
كۇن: ساۋلەسى مول كۇنمىن
ءتۇن: جۇلدىزى كوپ ءتۇنمىن.
بىرگە: بۇگىن بىزدەر بىردەي بوپ
تەڭەلەمىز ءبىز بۇگىن.
ءتۇن: ال ەرتەڭ كۇن ۇزاق.
كۇن: ءتۇن قىسقارار ءبىراق.
بىرگە: ۇيقى قانباي قالىپ،
جۇرمەڭدەر تەك، شىراق.
2 - جۇرگىزۋشى:
جۇرىڭىزدەر ناۋرىزدا باسىپ اياق،
قالىس ادام بولماسىن نەكەن - ساياق.
ءان ايتىلسىن، بي بيلەيتىن قاۋىم بولىپ،
ۋاقىت بولدى تۇرمايتىن ونەردى اياپ. «قازاق ءبيى»
ءمۇعالىم:
حالقىمىزدىڭ اڭىزدارى بويىنشا 21 - ناۋرىزدىڭ تۇنىندە ساعات 3 - تە دالانى قىدىر اتا ارالايدى ەكەن. جاڭا كۇن تابالدىرىقتى اتتاپ ۇيگە كىرگەندە «جالعىز شالا ساۋلە بولماس»دەپ قوس شىراق جاعىلىپ قويىلادى. ىدىس اتاۋلىنى «ىرىسقا»دەپ جەتى ءتۇرلى تاعامعا تولتىرىپ قويادى.
جىل بويى ىرىسىمىز مول بولسىن دەپ تىلەيدى.
(ورتاعا قىدىر اتا كەلەدى.)
1 - جۇرگىزۋشى:
قىدىر اتا ورتامىزعا كەلىپ تۇر،
بىزگە اق باتاسىن، اق تىلەگىن بەرەيىن دەپ.
سالەم بەرىپ، الاقانىمىزدى جايىپ،
الايىق اتامىزدىڭ اق باتاسىن.
قىدىر اتا:
سۇراساڭ باتا بەرەيىن،
ۇستەم بولسىن مەرەيىڭ.
ىقىلاسپەن قول جايساڭ،
اق تىلەكتى توگەيىن.
ۇلىس وڭ بولسىن،
اق مول بولسىن،
قايدا بارساڭ جول بولسىن!
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءتورت تۇلىك اقتى بولسىن!
ۇلىس بەرەكە بەرسىن،
بالە - جالا جەرگە ەنسىن!
ۇلى حالقىم توق بولسىن،
كويلەكتەرىڭ كوك بولسىن!
ۋايىم - قايعى جوق بولسىن،
قۋانىشتارىڭ كوپ بولسىن!
ءاۋمين
ءان: «قازاعىمنىڭ داستۇرلەرى - اي»
ءان اياقتالا بەرگەن كەزدە ەسىك قاعىپ، ءوڭى الاۋ - دالاۋ القىنىپ ءبىر بالا كىرەدى. باسىندا كەپەش، ۇستىندە جاماۋ - جاماۋلى ەسكى شاپان، اياعىندا قازاقى شوقايما ەتىك.
تازشا بالا: وۋ، امانسىڭدار ما، بالالار، قادىرمەندى اعا، اپكەلەر؟! ۇلىستارىڭ وڭ بولسىن، قۋانىشتارىڭ مول بولسىن!
وقۋشى: ايتسىن. راحمەت تىلەگىڭە. ءبىراق سەنى تانىماي تۇرمىز. «مىڭنىڭ ءجۇزىن بىلگەنشە، ءبىردىڭ اتىن ءبىل»دەگەن بار. اتىڭدى ايت.
تازشا بالا: اينالايىن - اي! باياعىدا ايتەكە بي:
اكەمدى سۇراساڭىز - جەتەسىز،
شەشەمدى سۇراساڭىز - نەكەسىز.
تۋا سالعان ءبىر بالامىن
تەگىمدى سۇراپ نەتەسىز؟- دەگەن ەكەن. سول ايتقانداي، تۇپتەپ كەلسەك بارىڭە تانىس تازشانىڭ ءدال ءوزى بولامىن. جاس قۋساق، سەندەردىڭ اتالارىڭنىڭ اتالارى ماعان ءىنى بولىپ كەلەدى. حالقىمىز ناۋرىزدى تويلاپ جاتىر دەگەن سوڭ تاريح قويناۋىندا شىنداپ جاتا الماي جەتكەنىم عوي بۇل. باي قالپىمدا كەلسەم تانىماي قالار دەپ ءوزىمنىڭ سۇيىكتى كيىمدەرىمدى كيىپ شىعىپ ەدىم.
وقۋشى: وۋ، تازشا بالا سۇراۋعا رۇقسات ەت، جالعىز كەلەمىسىز؟
تازشا بالا: قايدان جالعىز شىعايىن. حالقىما اسىققان جالعىز مەن عانا ەمەس ەكەنمىن. اسالارىنا تايانىپ ءۇش ابىز ەمپەڭدەپ كەلە جاتىر ەدى ارتىمنان، ەندىگى تابالدىرىققا جەتكەن شىعار.
(تولە بي، قاز داۋىستى قازىبەك بي، ايتەكە بي ەسىكتى اشىپ كىرىپ كەلەدى.)
2 - جۇرگىزۋشى:
ۋا، حالايىق! وزدەرىڭىزبەن جۇزدەسۋگە اق باتالارىن بەرىپ، ونەگەلى وسيەتتەرىن ايتۋ ءۇشىن حVءىىى عاسىردا ەل باسىنا كۇن تۋىپ، ەتىگىمەن سۋ كەشكەن زاماندا حالىقتىڭ بىرلىگىمەن تۇتاستىعىنا ەرەن ەڭبەك ءسىڭىرىپ، تۇنەكتەن شىعار جول نۇسقاپ، كوشباسشى بولعان ءاز بابالارىمىز تاۋىپ ايتقان تولە بي، قازىپ ايتقان قازىبەك بي، ءادىل ايتقان ايتەكە بي كەلىپ تۇر. بابالارىمىزدان ۇرپاقتارىنا عيبرات بولارلىقتاي بىرەر اۋىز وسيەت سۇرايىق.
تولە بي:
جاڭبىر جاۋماسا جەر جەتىم،
باسشىسى بولماسا ەل جەتىم،
ۇقپاسقا ايتقان ءسوز جەتىم.
اتىڭ جاقسى بولسا ---
ەر جىگىتتىڭ پىراعى.
بالاڭ جاقسى بولسا —
جان مەن ءتاننىڭ شىراعى...
قازىبەك بي:
تاتۋ بولسا - اعايىن جاقىن،
اقىلشى بولسا - اپايىن جاقىن.
باۋىرمال بولسا - ءىنىڭ جاقىن.
الدىڭا تاتقان ادال اسىن
قيماس جاقىن - قارىنداسىڭ.
ايتەكە بي:
اشۋ بار جەردە اقىل تۇرمايدى.
اشۋ دەگەن - اعىن سۋ،
الدىن اشساڭ ارقىرار.
اقىل دەگەن - داريا،
الدىن توسساڭ توقىرار.
كىسى بىرەۋگە تۋىسپاۋ كەرەك.
تۋىسقان سوڭ ءسوز قۋىسپاۋ كەرەك.
ءسوز قۋعان پالەگە جولىعادى،
جول قۋعان ولجاعا جولىعادى.
ءمۇعالىم:
دانالارىمىزدىڭ اسىل سوزدەرىن مۇرا ەتىپ جانىمىزدا ساقتاپ، ۇلگى ەتىپ الىپ جۇرەيىك، بالالار.
1 - جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز تويىنا جينالعان حالايىق، ويىن - تويىمىزدى جالعاستىرايىق. توي تويعا ۇلاسسىن! بۇگىنگى كۇن سالت - ءداستۇرىمىزدى جاڭعىرتىپ، كوسەگەمىز كوگەرگەن كۇن.
2 - جۇرگىزۋشى:
ايتپاقشى، بۇگىن تولە بي اۋىلىنداعى _________ اجەي بار عوي؟!
1 - جۇرگىزۋشى: يايايايايايايا
2 - جۇرگىزۋشى:
سول اجەي نەمەرەلى بولىپ جاتىر ەكەن. بۇگىن سول ۇيدە شىلدەحانا تويى، بارىپ قاتىسىپ قاتتايىق.
ەندەشە نە تۇرىس كەتتىك اجەيدىڭ ۇيىنە.
«شىلدەحانا» ءراسىمىن تاماشالاڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى:
ءبول ءبول بوبەك ءبول بوبەك،
بولەيىن بەرى كەل بوبەك.
بەدەرلى بەسىك ءتورت ەسىك،
توگىلتە سالدىم تەر توسەك.
بوبەشىم بەسىك وتاۋىڭ
وتاۋىڭا كىر بوبەك.- دەي كەلە قازىبەك بي اۋىلىنداعى «بەسىككە سالۋ»ءراسىمىن تاماشالاڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى:
جاڭعىرتقان ءداستۇرىمدى راحمەت ەلىم،
تەربەتسىن شاتتىق ءانى قازاق جەرىن.
توي باستاعان قادامىڭ قۇتتى بولسىن،
جالعايتىن ءداستۇرىمدى بوبەكتەرىم.
ايتەكە بي اۋىلىنداعى «تۇساۋ كەسۋ»رەسىمىن تاماشالاڭىزدار.
2 - جۇرگىزۋشى:
تاۋەلسىز بيىك حالقىمنىڭ،
جەلبىرەپ تۋى شالقىسىن.
كوكتەم كەلىپ ەلىمە،
جەر انا بويى بالقىسىن
جاڭعىرار ءداستۇر - سالتىمنىڭ.
«قارا جورعا»ءبيى ورىندالادى.
(قارا جورعا ءبيىن ناۋرىز مەرەكەسىنە قاتىسقان بالالار، اتا - انالار، قوناقتار ءبارى ورتاعا شىعىپ قوسىلىپ بيلەيدى.)
1 - جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز - شاتتىق ءانىمىز،
سالتاناتتى ءسانىمىز.
ءان سالىپ جاستارىمىز،
بي بيلەيىك ءبارىمىز.
ەگىن ءوڭىن تولقىتقان،
ەلدىڭ كوڭىلىن شالقىتقان،
حورمەن: باس يەمىز ساعان، ناۋرىز!
ءمۇعالىم:
ناۋرىز قۇتتى بولسىن!
دەندەرىمىز ساۋ، مىقتى بولسىن.
ناۋرىز تويى كەلە بەرسىن!
بارلىق حالىق باقىتتى بولسىن،
ەلىمىزدىڭ نەسىبەسى كوپ بولسىن!- دەي كەلە، مەرەكەمىزدىڭ سوڭىندا ناۋرىز تويىنىڭ ناۋرىز كوجەسىنەن ءدام تاتىڭىزدار!
ماقساتى: بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ، حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن، ادەپ - عۇرپىن ۇيرەتە وتىرىپ، ناۋرىز قازاتىڭ ۇلتتىق مەيرامى ەكەنىن اشىپ كورسەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ساناسىنا حالقىنا دەگەن ماقتانىش سەزىم ۇيالاتۋ، ونەرىن، مادەنيەتىن قاستەرلەي دامىتا وقىتىپ ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: مەرەكەگە بايلانىستى ۇلاعاتتى سوزدەردىڭ ماعىناسىنا قاراي وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ەلىن، وتانىن سۇيۋگە، ۇلتتىق سالت - ءداستۇردى دارىپتەۋگە تاربيەلەۋ.
1 - جۇرگىزۋشى:
ارمىسىزدار ءقادىرلى حالايىق!
اق قار كەتىپ، قىس ءوتىپ،
شىرايلى شۋاق جاز جەتىپ.
شارۋانىڭ بۇل كەنەلگەن
كۇن مەيرامى ەجەلدەن
قۇتتى بولسىن، بۇل ناۋرىز!
ءمۇعالىم:
قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار! داستۇرىمىزگە اينالعان ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - ناۋرىز قۇتتى بولسىن! كۇلىمدەگەن شۋاقتى كوكتەممەن بىرگە قازاق دالاسىنا جەر الەمدى جايناتىپ، ءانشى قۇستاردى سايراتىپ، ناۋرىز تويىن تويلاتىپ جاڭا جىل كەلدى. توي قۇتتى بولسىن! ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن! ۇلىس مەرەكە سىزدەرگە تەك جاقسىلىق اكەلسىن!
2 - جۇرگىزۋشى:
ىلەسىپ ناۋرىزبەن كوكتەم جەتسىن،
كوڭىلىن ۇلكەن - كىشى كوككە ورلەتسىن.
ەڭسەسى كوتەرىلىپ ەر - ازامات.
ەسكى جىلمەن رەنىش، وكپەڭ كەتسىن!- دەگەندەي ناۋرىز جىل باسى قۇتتى بولسىن!
قادىرمەندى حالايىق، كىشكەنتاي وقۋشىلارىمىزدىڭ دا تىلەگىنە قۇلاق سالايىق. قانە، قوشەمەتتەپ قارسى الايىق!
1 - وقۋشى: ايگۇل
ۋا، جاراڭدار، جاراڭدار!
ءبارىڭ بەرى قاراڭدار،
ناۋرىز دۋمان باستالدى،
ءبىر ءسات زەيىن سالايىق.
ۇشتاسقان ويمەن ماڭگىلىك
بىزدەردە بار سان عۇرىپ،
عاسىرلاردان عاسىرعا
كەلە جاتقان جاڭعىرىپ.
بەرمەن جاقىن تۇرىڭدار.
سوزىمە كوڭىل بۇرىڭدار.
جاۋقازىنداي ناۋرىزدىڭ
جاراپازان جىرى بار.
2 - وقۋشى:
كۇتتىرىپ كەلگەن جىل باسى،
بىزبەن بىرگە جىرلاشى.
ەلىمنىڭ داستارحانىنا
بەرەكە، ىرىس سىيلاشى.
اتا - بابام تويلاعان
ناۋرىزىم ارمىسىڭ!
3 - وقۋشى:
كەلە جاتىر جىلىمىز،
مەيرامدايمىز مۇنى ءبىز.
جاس بالاشا نۇرلانىپ،
جادىراسىپ ءبارىمىز.
4 - وقۋشى:
كۇننىڭ جاڭا نۇرى بار،
مۇنىڭ عاجاپ سىرى بار.
حالىق سۇيگەن مەيرامدى،
قارسى الايىق ناۋرىزدى!
5 - وقۋشى:
ناۋرىز - شىر اينالعان جىلدىڭ باسى،
ادامنىڭ ولشەنەدى ءومىر جاسى.
قازاقتىڭ پەيىلىنە جاراسادى،
ءار ۇيدە داستارحانعا تولعان اسى.
1 – جۇرگىزۋشى:
قۇرمەتتى حالايىق!
ءبىزدىڭ وتكەن جىلان جىلىنا ەش وكپەمىز جوق. سولاي ما؟
كوپشىلىك: ءيا، وكپەمىز جوق.
2 – جۇرگىزۋشى:
ەندەشە ەڭ الدىمەن «وتكەنگە سالاۋات، بولاشاققا – امانات» دەگەندەي جىلان جىلىن شىعارىپ سالايىق.
/جىلان جىلى كەلەدى/
1 – جۇرگىزۋشى: وۋ، مىنا جۇرتتىڭ وزىنە ءدان ريزا، قادامىڭ قۇتتى بولدى. ساعان راحمەت جىلان جىلى! ال، ءوزىڭنىڭ مىنا جۇرتىڭا نە ايتارىڭ بار؟
جىلان جىلى:
- مەن دە حالقىما ءدان ريزامىن!
ەل ىرگەسى بۇلىنبەي، بەيبىت تىنىشتىق ساقتالدى. لايىم سولاي بولعاي. ءوزىمنىڭ ورنىمدى باسار جىلقى جىلىنا دا تىلەرىم سول. ءاردايىم باقىت، بەيبىت ءومىر بولسىن. بوبەكتەرىمىزدىڭ جۇزىنەن كۇلكى ارىلماسىن. امانشىلىقتا جولىعايىق! كورىسكەنشە كۇن جاقسى، حالايىق!
2 – جۇرگىزۋشى:
ال، ەندى جاڭا جىل – جىلقى جىلىن ورتاعا شاقىرايىق.
جىلقى جىلى:
ايتقانىڭىز كەلسىن جىلان،
مەن - داعى ءبىر قوناقپىن.
ون ەكى ايدا ورالار،
ۇلكەندەردەن اق نيەت،
تىلەك ايتسىن بالالار.
ۋا قۇدايىم وڭداسىن،
قىدىر بابام قولداسىن.
كەلىپ جاتقان ساعىنتا،
جاڭا جىل ءبىزدى جارىلقا!
ءاۋمين.
2 - جۇرگىزۋشى:
تورلەت، ناۋرىز ەلىمنىڭ ب ا ق - بەرەكە، ىرىس مەيرامى! جاڭا جىل ەسىگىمىزگە جاقسىلىق بولىپ ەنسىن! قادامىڭا نۇر جاۋسىن، جىلقى جىلى!
الميرا
جاساسىن دەپ شىركىن - ناۋرىز،
قۇتتى بولسىن ايتتى اتامىز.
بارلىق ۇيگە كىرىپ شىعىپ،
بارلىق ۇيدەن ءدام تاتامىز.
6 - وقۋشى: (ساعىنىش)
ناۋرىز كەلسە - قۇت كەلگەنى، حالايىق!
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بولىپ قارسى الايىق!
(اق اجە كەبەجە كيگەن ناۋرىز شاشۋىن شاشادى.)
ناۋرىز:
جايناتامىن بار گۇلدى
سايراتامىن بۇلبۇلدى
مەيرام ەتىپ بۇل كۇندى
كورىسەيىك ءبىز ەندى.
7 - وقۋشى:
قوش كەلىپسىڭ، ناۋرىز!
ارمان تويى حالىقتىڭ،
قۋانىشى حالىقتىڭ
قۇتتى بولسىن قادامىن!
سەنى تويلاپ قارسى الىپ،
بار الەمگە جەر سالىپ،
سالەم بەردىك ءبىز سىزگە!
1 - جۇرگىزۋشى:
ۇلىستىڭ ۇلى مەرەكەسى – ناۋرىز مەرەكەسى دە كەلىپ جەتتى. جىل باسى. كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلەر شاعى. پارسى تىلىننەن اۋدارعاندا «ناۋ»- جاڭا، «رۋز»- كۇن دەگەن ماعىنانى بەرەدى ەكەن.
2 - جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز تويى - بەرەكە،
ناۋرىز تويى - جىر اڭىز.
قىزىپ دۋلى مەرەكە
قىزىق دۋمان قۇرامىز.
ناۋرىز شاتتىق ءانىمىز
سالتاناتتى ءسانىمىز.
ءان سالايىق ءبارىمىز - دەي كەلە ورىنداۋىندا «»
ءمۇعالىم: جەز تاڭداي، كۇمىس كومەي اقىندارسىز قازاقتىڭ قاي تويى ءوتىپ ەدى؟! بىزدەر تويىمىزعا اقىنداردى شاقىرعانبىز.
1 - ايتىسكەر: اليشەر
مىنگەنى سىلقىمداردىڭ بەرەن ەكەن،
ونەرى تالاپتىنىڭ ولەڭ ەكەن.
سۇرايىن قايىرۋىن ايتىپ بەرشى،
ءبىرىنشى جىلعا كىرگەن نەمەنە ەكەن؟
2 - ايتىسكەر:
دۇنيە ويلاپ تۇرسام دۇشپان ەكەن،
ومىردە كۇنالىنى قىسقان ەكەن.
ايتايىن سۇراعىڭا انىق جاۋاپ،
ءبىرىنشى جىلعا كىرگەن تىشقان ەكەن.
1 - ايتىسكەر: اليشەر
ءۇشقۇدىعىم قىستاپ وتىر ويقورانى،
مەرەكە كۇندە وسىنداي توي بولادى.
بيىلعى جىلدىڭ اتىن ايتىپ بەرشى،
بىلگەننەن سوڭ تاعى دا وي تولادى.
2 - ايتىسكەر:
ادامعا قۇداي بەرەر نەسىبەنى،
مىنا دوس قالاي - قالاي كوسىلەدى.
ءبىلىپ ال، مەن ايتايىن مۇنىڭ جايىن،
بيىلعى كىرگەن جىلىن جىلقى بولار.
ەكەۋى بىرگە:
ايتىستى اياقتايىق وسىمەنەن،
ساۋ بولىپ تۇرىڭىزدار حالقىم مەنىڭ.
ەندى كەزەكتە ولەڭ شۋماقتارعا تىڭدايىق.
8 - وقۋشى:
ناۋرىز مەيرام جۇرەكتەرگە نۇر سەپكەن،
ماڭدايىمنان سۇيەپ جاتىر كۇن كوكتەم.
جارىعىمەن، شۋاعىمەن كۇن - انا،
الىپ كەلدىڭ جەر بەتىنە گۇل كوكتەم.
9 - وقۋشى:
قوش كەلدىڭ، ناۋرىزىم ارداقتى،
حالقىم ساعان بار ءۇمىتتى ارناپتى.
جىلدا وسىلاي كەلە بەرگىن جاسارىپ،
گۇلگە بولەپ، نۇرعا بولەپ ايماقتى.
10 - وقۋشى:
كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى،
جەر شۋاققا كەنەلدى،
قۋانىشتا ەل ەندى.
ناۋرىز كەلدى، سالتىمىز
«كوگەرسىن» دەپ حالقىمىز
كوشەگە تال ەگەدى.
1 - جۇرگىزۋشى:
بالالار جاڭا جىلدى ءار حالىق ءار ۋاقىتتا ءوزىنىڭ سالت - داستۇرلەرىنە بايلانىستى قارسى الادى ەكەن. ءبىز قازاق حالقى ناۋرىز ايىنىڭ 22 - كۇنى قارسى الادى ەكەنبىز. بۇل كۇنى مەن ءتۇن تەڭەلەر شاعى.
كۇن: ساۋلەسى مول كۇنمىن
ءتۇن: جۇلدىزى كوپ ءتۇنمىن.
بىرگە: بۇگىن بىزدەر بىردەي بوپ
تەڭەلەمىز ءبىز بۇگىن.
ءتۇن: ال ەرتەڭ كۇن ۇزاق.
كۇن: ءتۇن قىسقارار ءبىراق.
بىرگە: ۇيقى قانباي قالىپ،
جۇرمەڭدەر تەك، شىراق.
2 - جۇرگىزۋشى:
جۇرىڭىزدەر ناۋرىزدا باسىپ اياق،
قالىس ادام بولماسىن نەكەن - ساياق.
ءان ايتىلسىن، بي بيلەيتىن قاۋىم بولىپ،
ۋاقىت بولدى تۇرمايتىن ونەردى اياپ. «قازاق ءبيى»
ءمۇعالىم:
حالقىمىزدىڭ اڭىزدارى بويىنشا 21 - ناۋرىزدىڭ تۇنىندە ساعات 3 - تە دالانى قىدىر اتا ارالايدى ەكەن. جاڭا كۇن تابالدىرىقتى اتتاپ ۇيگە كىرگەندە «جالعىز شالا ساۋلە بولماس»دەپ قوس شىراق جاعىلىپ قويىلادى. ىدىس اتاۋلىنى «ىرىسقا»دەپ جەتى ءتۇرلى تاعامعا تولتىرىپ قويادى.
جىل بويى ىرىسىمىز مول بولسىن دەپ تىلەيدى.
(ورتاعا قىدىر اتا كەلەدى.)
1 - جۇرگىزۋشى:
قىدىر اتا ورتامىزعا كەلىپ تۇر،
بىزگە اق باتاسىن، اق تىلەگىن بەرەيىن دەپ.
سالەم بەرىپ، الاقانىمىزدى جايىپ،
الايىق اتامىزدىڭ اق باتاسىن.
قىدىر اتا:
سۇراساڭ باتا بەرەيىن،
ۇستەم بولسىن مەرەيىڭ.
ىقىلاسپەن قول جايساڭ،
اق تىلەكتى توگەيىن.
ۇلىس وڭ بولسىن،
اق مول بولسىن،
قايدا بارساڭ جول بولسىن!
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءتورت تۇلىك اقتى بولسىن!
ۇلىس بەرەكە بەرسىن،
بالە - جالا جەرگە ەنسىن!
ۇلى حالقىم توق بولسىن،
كويلەكتەرىڭ كوك بولسىن!
ۋايىم - قايعى جوق بولسىن،
قۋانىشتارىڭ كوپ بولسىن!
ءاۋمين
ءان: «قازاعىمنىڭ داستۇرلەرى - اي»
ءان اياقتالا بەرگەن كەزدە ەسىك قاعىپ، ءوڭى الاۋ - دالاۋ القىنىپ ءبىر بالا كىرەدى. باسىندا كەپەش، ۇستىندە جاماۋ - جاماۋلى ەسكى شاپان، اياعىندا قازاقى شوقايما ەتىك.
تازشا بالا: وۋ، امانسىڭدار ما، بالالار، قادىرمەندى اعا، اپكەلەر؟! ۇلىستارىڭ وڭ بولسىن، قۋانىشتارىڭ مول بولسىن!
وقۋشى: ايتسىن. راحمەت تىلەگىڭە. ءبىراق سەنى تانىماي تۇرمىز. «مىڭنىڭ ءجۇزىن بىلگەنشە، ءبىردىڭ اتىن ءبىل»دەگەن بار. اتىڭدى ايت.
تازشا بالا: اينالايىن - اي! باياعىدا ايتەكە بي:
اكەمدى سۇراساڭىز - جەتەسىز،
شەشەمدى سۇراساڭىز - نەكەسىز.
تۋا سالعان ءبىر بالامىن
تەگىمدى سۇراپ نەتەسىز؟- دەگەن ەكەن. سول ايتقانداي، تۇپتەپ كەلسەك بارىڭە تانىس تازشانىڭ ءدال ءوزى بولامىن. جاس قۋساق، سەندەردىڭ اتالارىڭنىڭ اتالارى ماعان ءىنى بولىپ كەلەدى. حالقىمىز ناۋرىزدى تويلاپ جاتىر دەگەن سوڭ تاريح قويناۋىندا شىنداپ جاتا الماي جەتكەنىم عوي بۇل. باي قالپىمدا كەلسەم تانىماي قالار دەپ ءوزىمنىڭ سۇيىكتى كيىمدەرىمدى كيىپ شىعىپ ەدىم.
وقۋشى: وۋ، تازشا بالا سۇراۋعا رۇقسات ەت، جالعىز كەلەمىسىز؟
تازشا بالا: قايدان جالعىز شىعايىن. حالقىما اسىققان جالعىز مەن عانا ەمەس ەكەنمىن. اسالارىنا تايانىپ ءۇش ابىز ەمپەڭدەپ كەلە جاتىر ەدى ارتىمنان، ەندىگى تابالدىرىققا جەتكەن شىعار.
(تولە بي، قاز داۋىستى قازىبەك بي، ايتەكە بي ەسىكتى اشىپ كىرىپ كەلەدى.)
2 - جۇرگىزۋشى:
ۋا، حالايىق! وزدەرىڭىزبەن جۇزدەسۋگە اق باتالارىن بەرىپ، ونەگەلى وسيەتتەرىن ايتۋ ءۇشىن حVءىىى عاسىردا ەل باسىنا كۇن تۋىپ، ەتىگىمەن سۋ كەشكەن زاماندا حالىقتىڭ بىرلىگىمەن تۇتاستىعىنا ەرەن ەڭبەك ءسىڭىرىپ، تۇنەكتەن شىعار جول نۇسقاپ، كوشباسشى بولعان ءاز بابالارىمىز تاۋىپ ايتقان تولە بي، قازىپ ايتقان قازىبەك بي، ءادىل ايتقان ايتەكە بي كەلىپ تۇر. بابالارىمىزدان ۇرپاقتارىنا عيبرات بولارلىقتاي بىرەر اۋىز وسيەت سۇرايىق.
تولە بي:
جاڭبىر جاۋماسا جەر جەتىم،
باسشىسى بولماسا ەل جەتىم،
ۇقپاسقا ايتقان ءسوز جەتىم.
اتىڭ جاقسى بولسا ---
ەر جىگىتتىڭ پىراعى.
بالاڭ جاقسى بولسا —
جان مەن ءتاننىڭ شىراعى...
قازىبەك بي:
تاتۋ بولسا - اعايىن جاقىن،
اقىلشى بولسا - اپايىن جاقىن.
باۋىرمال بولسا - ءىنىڭ جاقىن.
الدىڭا تاتقان ادال اسىن
قيماس جاقىن - قارىنداسىڭ.
ايتەكە بي:
اشۋ بار جەردە اقىل تۇرمايدى.
اشۋ دەگەن - اعىن سۋ،
الدىن اشساڭ ارقىرار.
اقىل دەگەن - داريا،
الدىن توسساڭ توقىرار.
كىسى بىرەۋگە تۋىسپاۋ كەرەك.
تۋىسقان سوڭ ءسوز قۋىسپاۋ كەرەك.
ءسوز قۋعان پالەگە جولىعادى،
جول قۋعان ولجاعا جولىعادى.
ءمۇعالىم:
دانالارىمىزدىڭ اسىل سوزدەرىن مۇرا ەتىپ جانىمىزدا ساقتاپ، ۇلگى ەتىپ الىپ جۇرەيىك، بالالار.
1 - جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز تويىنا جينالعان حالايىق، ويىن - تويىمىزدى جالعاستىرايىق. توي تويعا ۇلاسسىن! بۇگىنگى كۇن سالت - ءداستۇرىمىزدى جاڭعىرتىپ، كوسەگەمىز كوگەرگەن كۇن.
2 - جۇرگىزۋشى:
ايتپاقشى، بۇگىن تولە بي اۋىلىنداعى _________ اجەي بار عوي؟!
1 - جۇرگىزۋشى: يايايايايايايا
2 - جۇرگىزۋشى:
سول اجەي نەمەرەلى بولىپ جاتىر ەكەن. بۇگىن سول ۇيدە شىلدەحانا تويى، بارىپ قاتىسىپ قاتتايىق.
ەندەشە نە تۇرىس كەتتىك اجەيدىڭ ۇيىنە.
«شىلدەحانا» ءراسىمىن تاماشالاڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى:
ءبول ءبول بوبەك ءبول بوبەك،
بولەيىن بەرى كەل بوبەك.
بەدەرلى بەسىك ءتورت ەسىك،
توگىلتە سالدىم تەر توسەك.
بوبەشىم بەسىك وتاۋىڭ
وتاۋىڭا كىر بوبەك.- دەي كەلە قازىبەك بي اۋىلىنداعى «بەسىككە سالۋ»ءراسىمىن تاماشالاڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى:
جاڭعىرتقان ءداستۇرىمدى راحمەت ەلىم،
تەربەتسىن شاتتىق ءانى قازاق جەرىن.
توي باستاعان قادامىڭ قۇتتى بولسىن،
جالعايتىن ءداستۇرىمدى بوبەكتەرىم.
ايتەكە بي اۋىلىنداعى «تۇساۋ كەسۋ»رەسىمىن تاماشالاڭىزدار.
2 - جۇرگىزۋشى:
تاۋەلسىز بيىك حالقىمنىڭ،
جەلبىرەپ تۋى شالقىسىن.
كوكتەم كەلىپ ەلىمە،
جەر انا بويى بالقىسىن
جاڭعىرار ءداستۇر - سالتىمنىڭ.
«قارا جورعا»ءبيى ورىندالادى.
(قارا جورعا ءبيىن ناۋرىز مەرەكەسىنە قاتىسقان بالالار، اتا - انالار، قوناقتار ءبارى ورتاعا شىعىپ قوسىلىپ بيلەيدى.)
1 - جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز - شاتتىق ءانىمىز،
سالتاناتتى ءسانىمىز.
ءان سالىپ جاستارىمىز،
بي بيلەيىك ءبارىمىز.
ەگىن ءوڭىن تولقىتقان،
ەلدىڭ كوڭىلىن شالقىتقان،
حورمەن: باس يەمىز ساعان، ناۋرىز!
ءمۇعالىم:
ناۋرىز قۇتتى بولسىن!
دەندەرىمىز ساۋ، مىقتى بولسىن.
ناۋرىز تويى كەلە بەرسىن!
بارلىق حالىق باقىتتى بولسىن،
ەلىمىزدىڭ نەسىبەسى كوپ بولسىن!- دەي كەلە، مەرەكەمىزدىڭ سوڭىندا ناۋرىز تويىنىڭ ناۋرىز كوجەسىنەن ءدام تاتىڭىزدار!
You Might Also Like
