InfoHub Logo

قوزعالىس ادام ءومىرى ءۇشىن اسا قاجەت. دەنە جاتتىعۋلارى - ورگانيزمدەگى جاسقا بايلانىستى وزگەرىستەردىڭ الدىن الاتىن جانە ۇزاق ءومىر سۇرۋگە كومەكتەسەتىن ماڭىزدى امالداردىڭ ءبىرى. ەجەلگى گرەكتەر: «ەگەر سۇلۋ بولام دەسەڭ - جۇگىر، دەنساۋلىعىم مىقتى بولسىن دەسەڭ - جۇگىر» دەيتىن.

XIX عاسىردىڭ ورتا شەنىندە جەردە وندىرىلەتىن جانە قولدانىلاتىن بۇكىل قۋاتتىڭ 96 پايىزى ادامنىڭ جانە ءۇي جانۋارلارىنىڭ بۇلشىق ەت كۇشى بولاتىن. بۇگىنگى كۇنى قۋاتتىڭ 1 پايىزى عانا بۇلشىق ەت كۇشىنەن وندىرىلەدى. ءومىردىڭ بارلىق سالاسىن دەرلىك اۆتوماتتاندىرۋ ادامدى قوزعالىس بەلسەندىلىگىنەن ايىرىپ، ودان زور جۇيكە-پسيحولوگيالىق كۇشتى تالاپ ەتىپ وتىر. ءبىزدىڭ عاسىرىمىزدا اقىل-وي ەڭبەگى دەنە ەڭبەگىن مۇلدە ىسىرىپ تاستادى دەۋگە بولادى. الايدا وي ەڭبەگى دە ادامنان فيزيكالىق دايىندىقتى تالاپ ەتەدى.

گيپوديناميا، ياعني دەنە بەلسەندىلىگىنىڭ شەكتەلۋى قوزعالىسسىز ءومىر سالتىنان تۋىندايدى. بۇنىڭ سەبەپتەرى بەلگىلى: بالالاردا مەكتەپ باعدارلاماسى كەڭەيتىلىپ، ويىن مەن سپورتتىق جاتتىعۋلارعا بولىنەتىن ۋاقىت ازايسا، ەرەسەكتەردە – ءوندىرىستىڭ اۆتوماتتاندىرىلۋى، كولىكپەن ءجۇرۋ، كومپيۋتەر مەن تەلەديدار الدىندا تاپجىلماستان بىرنەشە ساعات وتىرۋ جانە ت.ب.

بارىنشا از قوزعالىپ، جايلى ءومىر سۇرسەم دەيتىن ادامدار وزدەرىن ارتىق قيمىلدان قورعاي وتىرىپ، دەنساۋلىعىمىزدى ساقتايمىز دەپ ويلايدى. شىندىعىنا كەلگەندە، ءبارى كەرىسىنشە. تىنىش ءومىر سەلقوستىق پەن السىزدىككە، جالقاۋلىققا الىپ كەلەدى، ال قوزعالىسسىز ءومىر كارىلىكتى جاقىنداتا تۇسەدى.

ەنجارلىق ناتيجەسىندە ادام ورگانيزمى – ورتالىق جۇيكە جۇيەسى، قان اينالىمى، تىرەك-قوزعالىس اپپاراتى، ىشكى سەكرەسيا بەزدەرى - وزگەرىستەرگە ۇشىرايدى. بەلسەندى قىزمەت ەتىپ تۇرعان جاسۋشالار مايلى جانە دانەكەر تىندەرمەن الماستىرىلادى. بۇل جۇرەك بۇلشىق ەتىنىڭ السىرەۋىنە الىپ كەلەدى، جوعارى قان قىسىمىنا جانە اتەروسكلەروزعا بەيىمدىلىك پايدا بولادى. ەنجار، قيمىلسىز ءومىر سالتىن ۇستاناتىن ادامداردىڭ قانىنداعى ەريتروسيتتەر مولشەرى كەميدى، سۇيەكتەرى سىنعىش كەلەدى، بۇلشىق ەت ءتىنى سەمەدى، ماي ءتىنى كوبەيەدى، وتتەگىن ءتيىمدى قورىتۋ قابىلەتى جوعالادى، يممۋندىق جۇيە جانشىلادى. دەنە بەلسەندىلىگىن تومەندەتۋ، اسىرەسە، بالالار مەن 40 جاستان اسقان ادامدار ءۇشىن ءقاۋىپتى.
بالالاردا گيپوديناميا ورگانيزمنىڭ قالىپتاسۋىن كەشەۋىلدەتەدى، ولاردىڭ جۇقپالى اۋرۋلارعا قارسى تۇرۋ كۇشى كەميدى، دەنە سىمباتى، كورۋ جانە ەستۋ قابىلەتى بۇزىلادى. جاستاردا جەمىستى قىزمەتكە قابىلەتسىزدىك داميدى. ال قىرىقتان اسقان كىسىلەر ەرتە قارتايىپ، بەل قۋاتى كەميدى، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى ناشارلايدى.

دەنە جاتتىعۋلارىنىڭ ارتىقشىلىقتارى:

1.  سىمباتتى تۇزەيدى؛
2.  جۇرەك پەن وكپە جۇمىسىن جاقسارتادى؛
3.  دەنە كۇشى ارتادى؛
4.  دەنە توزىمدىلىگى ارتادى؛
5.  بۋىنداردىڭ يىلگىشتىگى، بۋىنداردىڭ، بايلامداردىڭ ەڭ جوعارى امپليتۋدادا قوزعالىستى قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتى ارتادى؛
6.  بۇلشىق ەت تونۋسى ارتادى، بۇل دەگەنىڭىز دەنە جاتتىعۋىن جاسايتىن ادام دەنەسىن تىك، دۇرىس ۇستايدى دەگەن ءسوز؛
7.  يممۋندىق جۇيە نىعايىپ، قان اينالىمى جاقسارادى، قانداعى حولەستەرين مولشەرى ازايادى؛
8.  ءىش قاتۋ، جامباس قۋىسىنداعى كوتەۋگە الىپ كەلەتىن قان اينالىمىنىڭ بۇزىلىستارى جويىلادى؛
9.  جاعىمدى كوڭىل-كۇي پايدا بولادى؛
10. نەگىزگى الماسۋ ۇدەرىستەرى جاقسارادى، دەمەك، قىشقىلدانۋ ۇدەرىستەرى  كۇشەيىپ، جاسۋشاارالىق كەڭىستىكتە قالدىقتار از شوگەتىن بولادى.

دەنە جاتتىعۋلارى پايدالى بولۋى ءۇشىن دەنەگە تۇسەتىن كۇش ادامنىڭ جاسىنا، سالماعىنا، بويىنا لايىق بولۋى؛ جاتتىعۋ كەزىندە جۇرەك سوعىسى مينۋتىنا 120-130 رەت سوعۋى؛ شامادان ارتىق شارشاماۋ؛ دەنە قيمىلى ادامعا تەك قۋانىش، راحات سەزىمىن سىيلاۋى كەرەك جانە دەنە شىنىقتىرۋمەن تۇراقتى تۇردە اينالىسۋ شارت.

ك. دالەنوۆا،
رەسپۋبليكالىق مەديسينالىق كوللەدجدىڭ وقىتۋشىسى.

---