قۇلنياز كۇركەبايەۆ
قاراكولدىڭ تاقىرىندا قوتاندانعان قوي جاتىر. قوي شەگىندە، جالبا-جۇلبا شەكپەنىن بۇركەنىپ كولەڭكەلەپ، ەرنى كەزەرىپ قۇلنياز وتىر. كۇن تال ءتۇس. جاندى قۋىرعان ىستىق. جەل ەكپىنى دەنەگە وتتاي تيەدى. اڭسارى كەۋىپ، شولدەپ بارادى. مەيىر قاندىرىپ ىشەتىن سۋسىن قايدا؟..
قۇلنيازدىڭ جانى كۇيزەلگەن جان. قارا قايىستاي قاتقان دەنە تالاي ىستىقتى دا، سۋىقتى دا كورىپ، شىنىققان. بالا جاسىنان باققانى قوي، قاراكولدىڭ تاقىرى — تالاي قويىن جۋساتىپ، اپتابىنا قىزعان تاقىر. اۋە اينالعان ىستىق جاندى تالاي قۋىرعان، ءبىراق قۇلنيازعا وسىنىڭ ءبارى وسىلاي بولۋى ءتيىس سەكىلدى كورىنەدى... بۇدان باسقا ءومىر بار ما؟
كەدەيگە، مالشى، جالشىعا بۇدان باسقا ءومىر بولادى دەگەندى قۇلنياز ەستىگەن ەمەس. جاقسى ءومىر، قىزعىلىقتى ءومىر بايلاردا عانا بار. ويتكەنى، ولار — باي. مالى كوپ. ءقادىرى ارتىق. ەل الاقانىنا سالىپ سىيلايدى. قۇلنياز قۇساپ ولار ىستىققا شىجىمايدى. تاقىردىڭ شاڭىنا اۋنامايدى، ءۇيىن ساماڭداتىپ، قىمىزىن ساپىرتا ءتۇسىپ، مۇرتىنان كۇلىپ، جانىن باپتايدى.
قۇلنياز ولاردى كۇندەمەي-اق قويسىن. مالشى بولعان سوڭ، وسىلاي جۇرمەي امالى دا جوق شىعار. ءبىراق وسىنشاما ازاپ تارتىپ جۇرگەندە كورگەن يگىلىگى نە؟ العان اقىسى قايدا؟ اقى بىلاي تۇرسىن، كيۋگە كيىم بەرمەيدى، ىشۋگە تاماق بەرمەيدى، ءۇن شىعارسا، نالەتتەپ، اقتاياقتى باسىنا ويناتادى. جازىعى نە؟.. اقىسىز بىرەۋدىڭ مالىن باعىپ كەرەگى نە؟.. قاراكولدىڭ تاقىرىندا شەكپەنىن بۇركەنىپ وتىرىپ قۇلنياز وسىنى ىلعي ويلايدى. شارشاعاندا، وي — سەرىك. سەرىك قىلعان ويى وزىنە جىلى، جۇرەگىنە جۇمساق، مۇدەنىڭ كىلتىن قولىنا ۇستاپ تۇرعان سياقتى...
* * *
سابالاق جىلقى باعادى. سابالاقتىڭ قاتىنى ءجامىش بايدىڭ ءۇيىنىڭ مالىن ساۋادى. اسىن پىسىرەدى. تارس-تۇرس ەتىپ جۇرەتىن سالدىر-سالاقتاۋ ايەل. مىنەزى دە ونشا ەمەس. كەيدە، بۇلتتان شىققان كۇندەي جىميىپ قانا كۇلەتىنى بار. كۇلسە، دورەكى اجارى جۇمسارىپ، ءمۇلايىم ءتۇس الادى. قۇلنياز ءجامىشتىڭ وسىنداي كەزىن اڭديدى. ءجامىش جەروشاققا وت جاعىپ وتىرعاندا، قۇلنياز جاقىنداپ كەلىپ:
— تەزەك اكەپ بەرەيىن بە، جەڭەشە؟ — دەيدى.
— قاعىنعىر، جوعال، كەرەگىڭ جوق، — دەپ ءجامىش بۇرق ەتە قالسا، قۇلنياز ءۇن شىعارماي جىلىسىپ جونەلەدى. كەيدە ءجامىش كوڭىلدەنىپ:
— اكەلە عوي. شارشاپ وتىرعانىمدى بىلگەن ەكەنسىڭ عوي، — دەپ جاۋاپتى جۇمساق بەرەدى. قۇلنياز ءبىر ەتەك قىلىپ تەزەك اكەلىپ جامىشكە قاتارلاسا وتىرادى. بەت-اۋزى كۇيە-كۇيە ءجامىش بۇرىلىپ قارايدى:
— قاعىنعىر، سونشاما جاقىن وتىرماساڭ بىردەمەڭ كەتىپ بارا جاتىر ما؟ - دەپ قۇلنيازدى يىعىنان يتەرىپ جىبەرەدى. ءبىراق اشۋمەن ايتپاعان سوڭ، ءجامىشتىڭ مۇنىسى قۇلنيازعا مايداي تيەدى...
— جەڭەشە، ءبىلدىڭ بە، بايدىڭ ۇيىنە كەلگەن تورە كىم ەكەن؟ — دەدى قۇلنياز.
جەروشاق وتى الاۋلاپ جانىپ جاتىر. قازان تولى ءسۇت كوپىرشىپ تاسىپ، بەتى كىلەگەيلەنىپ كەلەدى. وتقا تونە قۇلنياز بەن ءجامىش قاتارلاسىپ سويلەسىپ وتىر.
— ءوزى جاقسى جىگىت شىعار دەيمىن. بايدىڭ ۇيىنە كەلگەن ادام ماعان كوزىن دە سالمايتىن ەدى... مانا بيەنىڭ ءسۇتىن اعارىپ سابانىڭ جانىنا قويىپ جاتىر ەدىم، "امانسىز با جەڭگەي!" — دەپ الگى تورە مەنىمەن امانداسىپ جاتىر. ءوزىم ساسىپ قالدىم.
— مەن ەندەشە بارىپ، كورىپ كەلەيىن... نە ايتىپ جاتىر ەكەن، ءسوزىن تىڭدايىن، — دەپ قۇلنياز ۇلكەن ۇيگە قاراي جونەلدى.
قاتقان قارا جىگىت، بۇيرا شاشىن سيپاي ءتۇسىپ، جايلاپ سويلەپ وتىر، باي ەجىرەيە قاراپ، وقتا-ساندا تىكسىنىپ قويادى.
— ءاي، قۇرىپ قال، اڭگىمە سەنىڭ نەڭدى العان، جاتىپ ۇيقىڭدى قاندىرسايشى، — دەپ باي قۇلنيازعا تاپ بەردى.
"تورە بالا" بايعا قاراي قالدى.
— ونىڭىز جارامايدى. اڭگىمە شىنىندا وسىلارعا كەرەك. مەنىڭ ەل كەزىپ جۇرگەنىم دە وسىلاردىڭ جايى. مەن مۇنىمەن سويلەسىپ، حال جايىن ءبىلۋىم كەرەك!.. — دەدى.
قۇلنياز قىسىلىپ، يا شىعىپ كەتەرىن، يا وتىرارىن بىلمەدى. "تورە" شاقىرعان سوڭ جانىنا تامان باردى، وتىرىپ، سۇراعان سوزىنە بىرتىندەپ جاۋاپ بەرىپ جاتىر:
— قوي باققانىڭا نەشە جىل؟
— بيىل التىنشى جىل.
— قانشا اقى الىپ ءجۇرسىڭ؟
— ول جاعىن بايەكەڭ بىلەدى، مۇنان العان ەش نارسەم جوق... "تورە" قاباعىن ءتۇيىپ، بايعا تىكەلەنىپ قويا بەردى.
قۇلنياز ارسالاڭداپ كەلىپ، ءسۇت ءتۇسىرىپ جاتقان ءجامىشتى قۇشاقتاي الدى.
— قاعىنعىر، نە كورىندى، قۇتىردىڭ با؟!
— ويباي، جەڭەشە، ءسۇيىنشى!
— ال، ايتشى!
— مىنا كەلگەن "تورە" مالايدىڭ تورەسى ەكەن. "ەڭبەك اقىلارىڭدى الىپ بەرەم"— دەيدى، "ۇستەرىڭە كيىم اپەرەم"— دەيدى.تاعى بىردەمەلەردى ايتىپ ەدى، ۇمىتىپ قالدىم. باي اشۋلانىپ، بۇرتيىپ وتىر.
ءجامىش اۋزىن سىلپ ەتكىزدى، ىرجيىپ كۇلدى.
بايدىڭ قارا ءۇيىنىڭ جانىندا سابالاق، ءجامىش، قىلىشباي، قۇلنياز سويلەسىپ وتىر. قۇلنياز باتىراقتار جيىلىسىنا بارىپ كەلگەن.
— تاعى نە ايتتى، تاعى نە ايتتى؟ — دەپ سابالاق قايتا-قايتا سۇرايدى.
— جالشىلار ۇيىمعا مۇشە بولۋ كەرەك، — دەدى. ۇيىم ولاردىڭ اقىسىن قورعايدى، — دەدى. بايلارعا جەگىزبەيدى — دەدى. بايعا جالدانعاندا قاعاز جازىپ، جالدانۋ كەرەك — دەدى.
— قالاي مۇشە بولادى ەكەن، ونىسىن سۇرادىڭ با؟
قۇلنياز ميىعىنان كۇلدى.
— سۇراماق تۇگىل، ءوزىم مۇشە بولدىم.
— قويشى.
— نانباساڭدار، مىنە، — دەپ كىشكەنە قىزىل كەنەشكەنى قۇلنياز قونىشىنان سۋىرىپ الدى. كەنەشكەنىڭ بەتى جىبىرقاي جازۋ، ونى تانيتىن ىشىندە ادام جوق. سابالاق بىرەسە كەنەشكەگە، بىرەسە قۇلنيازعا قارايدى. قۇلنياز ماساتتانىپ، ميىعىنان كۇلە ءتۇسىپ:
— مەن ۇيىمنىڭ مۇشەسى. مىنا كەنەشكەدە "تاباريشش قۇلنياز كۇركەباەب" دەپ جازىلعان، "تاباريشش كۇركەباەبتىڭ ەڭبەگىن ەشكىم جەي المايدى"،— دەپ جازىلعان، "تاباريشش كۇركەباەب سابەتسكي گراجدان، وعان بايلار بۇرىنعىداي قول قاتسا، تۇرمەگە جابىلادى"،— دەپ جازىلعان...
جيىلىستا سويلەگەن ءسوزدىڭ ءبارىن قۇلنياز الاقانداي كەنەشكەگە دە جازۋلى دەپ ءتۇسىندىردى. سابالاق، قىلىشبايلار ۇيىپ تىڭداپ، ەرىپ وتىردى...
بۇل — قۇلنياز، سابالاقتاردىڭ بايدىڭ ۋىسىنان شىعۋعا ءبىرىنشى ۇمتىلعان قادامى ەدى. كەلەر جىلى قىزىل كەنەشكەنى بىر-بىردەن بۇكتەپ ءبارى دە قونىشىنا تىقتى. ۇيىمدى ارقاسىنا تىرەۋ قىلىپ، بايدان ەڭبەگىن وندىرۋگە كىرىستى...
You Might Also Like
-
وكتيابردىڭ سۇر بۇلتى تۇيدەك-تۇيدەك شىعىپ، اسپان جۇزىندە سالبىراپ ءتونىپ، دۇنيەنى قاراڭعىلىقپەن قاپتاپ جىبەرەتىندەي تەرىستەن سوققان ىزعارلى جەلى دەنەگە دە سالقىن ءتيىپ، جاماۋلى كيىمدىلەردىڭ يەگىن ساقى...
-
وڭگەلباي بيىلعى سايلاۋدا بولىس بولدى. مۇنىڭ بولىس بولۋشىلىعىنا جۇرتتىڭ كوزقاراسى ءبىر-اق ءتۇرلى:— قايتكەنمەن ەتى ءتىرى، پىسىق، تاباندى. ولاي دەۋشىلىككە سەبەپ — وڭگەلبايدىڭ ازىراق شيكىلىگى ...
