InfoHub Logo

9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «داۋىلپاز اقىن - ەل ماقتانى»
ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعى

ساباقتىڭ ماقساتى:
1/ ءحىح عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا سۇراپىل جىرلارمەن حالىقتى كۇرەسكە شاقىرىپ ۇندەگەن ماحامبەتتىڭ اقىندىق دارىنىڭ ولەڭدەرى ارقىلى وقۋشىلارعا تۇسىندىرە وتىرىپ، ولەڭمەن وي سالىپ، حالىق ساناسىن وياتۋعا كۇش سالعان ەرەكشە قاسيەتىن وقۋشى بويىنا دارىتۋ
2/ءومىرى مەن ولەڭدەرىنىڭ ەرەكشەلىگىن اشا وتىرىپ، كۇيلەرى، تەرمەلەرى جونىندە تۇسىنىك بەرۋ. ەرلىككە، وتاندى قاستەرلەۋگە شاقىرۋ.
3/ ءورشىل جىرلارى ارقىلى ەرلىكتى تۋ ەتكەن ماحامبەتتىڭ ەرلىگىن قاستەرلەۋگە باۋلۋ، ەلىنىڭ ادال ازاماتى بولۋعا تاربيەلەۋ.

ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اشىق جۋرنال.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: بايانداۋ، ويدى جيناقتاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، ۆيدەو، ءۇنتاسپاعا جازىلعان كۇي

ساباقتىڭ ەپيگرافى:
ماحامبەت
ماحامبەت...
بىلمەيمىن جەل مە، سەل مە
جىردا ونىمەن ءبىر تۇلعا تەڭەسەر مە؟
ادىلەتسىز دۇنيەنىڭ قابىرعاسىن
ماحامبەتشە سوگەر جان كەزدەسەر مە؟

ساباقتىڭ ءجۇرىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ، ساباققا دايىندىعىن باقىلاۋ.
2. جاڭا ساباق.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
- وقۋشىلار بۇگىن بىزدە ەرەكشە ساباق. اشىق جۋرنال تۇرىندە وتەتىن ساباعىمىزدا ماحامبەتتىڭ اقىندىق دارىنى، كۇرەسكەر اقىندىعى، ايتۋلى كۇيشىلىگى جايىندا اڭگىمەلەپ، وي قوزعاماقپىز. زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى مۇقتار اۋەزوۆ ماحامبەتتىڭ اقىندىق قۇدىرەتىن جوعارى باعالاي كەلىپ، بىلاي دەپ جازدى:

«… ماحامبەت بۇرىنعى، سوڭعى قازاق اقىندارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ءبىر كۇشتىسى دەپ سانالۋعا ءتيىس. ماحامبەت جىرلارى ءوز زامانىنداعى ەڭ قاندى، ەڭ اسەرلى ءسوز، كوپشىلىكتىڭ ءوز ءۇنى، ءوز ءتىلى، ءوز ارمان تالابى». بۇل كلاسسيك اقىنىمىزدىڭ شىعارماشىلىعىنا بەرىلگەن ءادىل باعا دەپ ءبىلۋىمىز كەرەك. جاۋىنگەرلىك رۋحتاعى ءورشىل جىرلاردىڭ ءىنجۋ مارجانىن ۇرپاعىنا مۇرا ەتكەن ماحامبەت – ەرلىك پەن نامىستىڭ اقىنى. قازتۋعان، دوسپامبەت، شالكيىز، اقتامبەردى جىراۋلاردىڭ جالعاسى ماحامبەت – سان عاسىرلار بويعى تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلعان بابالار رۋحىنىڭ ناقتى كورىنىسى. ولاي بولسا اشىق جۋرنالىمىزدىڭ ءبىرىنشى بەتىن اشپاستان بۇرىن «رەسپۋبليكالىق ماحامبەت وقۋلارى - 2012»وقۋلارىنىڭ 2 - ورىن يەگەرى، سوناۋ تاسشاعىل اۋىلىنان كەلىپ قاتىسىپ وتىرعان قوناعىمىز - وقۋشى رۋسلان ۇلى راسۋلدىڭ ورىنداۋىندا ماحامبەتتىڭ «ارىستان ودان كىم وتكەن؟» ولەڭىنە كەزەك بەرەيىك. 1 - بەت «كۇرەسپەن وتكەن عۇمىر» 1 - سلايد.

/ينتەراكتيۆتى تاقتادان ينتەرنەت جەلىسى بويىنشا ماحامبەت وتەمىس ۇلى جونىندە دەرەكتى فيلم كورسەتىلىپ جاتادى./

ءمۇعالىم ءسوزى: قازاق حالقى تالاي قيىن كەزەڭدى تالاي باسىنان كەشىردى. ەلىن، جەرىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعاعان، ونىڭ مۇددەسى ءۇشىن قابىرعاسى قايىسىپ، قاسىق قانى قالعانشا قورعاپ بولۋدى ماقسات ەتكەن دارا – تۇلعا باتىرلارى بولعان. ولار سابىردىڭ تاۋەكەل مەن ارماننىڭ تۇلەگى. مىنە وسىنداي كورنەكى وكىلدەردىڭ ءبىرى - ماحامبەت وتەمىس ۇلى. ول - تاسقىنداعان قايراتتىڭ عانا ەمەس، ەڭ الدىمەن، كەڭ تولعاپ، كەم پىشەر كەمەڭگەر اقىلدىڭ كورىنىسى. ماحامبەت نارىن ولكەسىندە ءومىر ءسۇرىپ، « قارا قازا، سارى بالا قامى ءۇشىن» اشىق قيمىلعا شىققان، حالىقتى سوڭىنا ەرتە بىلگەن. ول ەرلىكتى، ورلىكتى ءوزى عانا جاساماي، بۇكىل پوەزياسىنا ەرلىكتى تۋ ەتتى، ونى كەيىنگى ۇرپاققا ولمەس مۇرا ەتىپ قالدىردى. ولاي بولسا بەرىلگەن سىزباعا نازار اۋدارايىق
سىزبا. 2 - سلايد

ماحامبەت وتەمىس ۇلى
1846 جىلى قاراوي ءوڭىرى، قازىرگى اتىراۋ وبلىسىنىڭ ماحامبەت اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن قازاقتىڭ ايگىلى اقىنى، كۇيشى كومپوزيتورى.
وتارشىلدىققا قارسى يساتاي تايمانوۆ باستاعان كوتەرىلىستى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى حالىقتى پاتشالىق، حاندىق وكىمەتكە قارسى قارۋلى كوتەرىلىسكە شاقىرعان العاشقى قازاق جىرشىسى
/وسى سىزبا ارقىلى اقىن ومىرىنەن مالىمەت بەرەمىن./

مەنىڭ اتىم – ماحامبەت،
جاسقۇستاعى جاڭگىر حان
ىسىنەن بولدىم قۇسا - دەرت.
اتاسى وتكەن ايشۋاق
سونى كوزى كوردى عوي:
مەنىڭ اتام وتەمىس
ەلدىڭ قامىن جەدى عوي - دەگەن جالىندى وتتى سوزدەرىن ەسكە الا وتىرىپ مىنا كورىنىسكە نازارىمىزدى سالايىق.

كورىنىس:
سارايدا وتىرعان جاڭگىر حان. اينالاسىندا بايماعامبەت سۇلتان، سارايدىڭ بيلەرى، ۋازىرلەرى، ت. ب.
جاڭگىر حان ماحامبەتتى شاقىرىپ: - اۋ، ماحامبەت! ارامىزدا شىققان وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى اقىن ەمەسسىڭ بە؟ جىرلا مەنى ماقتاپ مىنا جۇرتقا.

ماحامبەت: - ايتسام ايتارمىن حان جاڭگىر، جۇرتقا جاساعان ءىسىندى. قاراپايىم حالىقتىڭ اقىسىن جەپ، تابانىڭا تاپتامادىڭ با مىنا جۇرتتى؟
- حان ەمەسسىڭ قاسقىرسىڭ،
- قاس الباستى باسقىرسىڭ.
- دوستارىڭ كەلىپ تابالاپ،
- دۇشپانىڭ كەلىپ باسقا ۇرسىن.
- حان ەمەسسىڭ ايانسىڭ،
- ايىر قۇيرىق شايانسىڭ.
- دەپ، ايتا بەرگەندە جاڭگىر حان: - توقتات! جەتەدى ەندى.
- وقۋشىلار، ماحامبەتتىڭ بويىنداعى ەر جۇرەك، باتىرلىعىن، قايسار، تىك مىنەزدىگىلىگىن نەگە بالاساق بولادى؟
- نامىسقا تىرىسقان جىگەرلى، كۇشتى دە كوسەم تۇلعاعا بالايمىز./وقۋشى جاۋابى/
- ەندەشە «اۋداندىق ماحامبەت وقۋلارى - 2013» بايقاۋىنىڭ جۇلدەگەرى ءمۇرسالىم داستانبەك ماحامبەتتىڭ «مۇنار كۇن» ولەڭىن وقىپ بەرەدى.

2 - بەت. ماحامبەت – داۋىلپاز اقىن! 3 - سلايد
ولەڭدەرى
ەرلىككە، ەلدىككە شاقىراتىن
«مۇنار كۇن»
«ۇلى ارمان»
«بىرتىندەپ ساداق
اسىنباي»
«ەرەۋىل اتقا ەر
سالماي»
«جالعىز دۇنيە»
«و، نارىن!»
يساتايعا ارنالعان
«يساتاي دەگەن اعام بار»
«ارعىماققا وق ءتيدى»
«تارلانىم»، «سوعىس»
«مىنگەن ەر»، «مىنگەنى
يساتايدىڭ اقتابان - اي»
«يساتاي ءسوزى»
«ارىستان ودان كىم وتكەن؟»

ءمۇعالىم:
ماحامبەتتىڭ ولەڭدەرىنىڭ باستان اياعىنا دەيىن جىرلاعان نەگىزگى وزەكتى تاقىرىبى – جاستاردى ەلىن، تۋىپ وسكەن جەرىن قورعاۋ ءۇشىن «جالاۋلى نايزا قولعا الىپ، جاراقتى جاۋدى توقتاتىپ» ەسى ءۇشىن قۇربان بولعان ەلدىڭ ارمانى جوق، تۋعان حالقى، ەلى ءۇشىن كەزدەسكەن قيىنشىلىقتى جەڭە بىلۋگە جاس ۇرپاقتى ۇگىتتەدى.
ماحامبەتتىڭ:
تولارساقتان ساز كەشىپ،
توقتاماي تارتىپ شىعۋعا
قاس ۇلەكتەن تۋعان كاتەپتى
قارا نار كەرەك ءبىزدىڭ بۇل ىسكە.
قابىرعاسىن قاۋساتىپ،
ءبىزدىڭ بۇيتكەن بۇل ىسكە، - دەپ اتالاتىن ولەڭ جولدارىندا جاستاردى قانداي ما بولماسىن قيىندىقتى جەڭە بىلۋگە تۋىپ وسكەن وتانىن ەلىن سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋگە جاس ۇرپاقتى ۇندەدى. ماحامبەتتىڭ «قىزعىش قۇس» ولەڭىندە دە اقىننىڭ ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى تاماشا ورنەكتەلگەن. اقىن پسيحولوگيالىق پاراللەليزمدى شەبەر قولدانا وتىرىپ، قىزعىش پەن ءوز تاعدىرىن سالىستىرادى. ماحامبەت كول قورىعا قىزعىشتاي ەلى ءۇشىن وتقا تۇسەدى:

اۋ، قىزعىش قۇس، قىزعىش قۇس،
قاناتىڭ قاتتى، موينىڭ بوس.
يساتايدان ايىرىلىپ،
جالعىزدىقپەن بولدىم دوس.
اۋ، قىزعىش قۇس، قىزعىش قۇس،
ەل قورىعان مەن ەدىم
مەن دە ايىرىلدىم ەلىمنەن
كول قورىعان سەن ەدىڭ،
سەن دە ايىرىلدىڭ كولىڭنەن.

ءحىح عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا سۇراپىل جىرلارمەن حالىقتى كۇرەسكە شاقىرىپ ۇندەگەن ماحامبەتتىڭ اقىندىق دارىنى ەرەكشە.
ولەڭ - تاربيە قۇرالى. كونە زاماننان بەرى حالقىمىز تاربيە قۇرالى رەتىندە ەرتەگى، اڭىزداردى، باتىرلار جىرلارى مەن داستانداردى، ولەڭدەر مەن تەرمە، باتالاردى، ماقال - ماتەلدەردى، قاناتتى سوزدەر مەن شەشەندىك ونەردى، ىرىم - تيىم سوزدەردى ءتيىمدى پايدالانىپ، ۇلتتىق ءداستۇرىمىزدى جالعاستىرىپ وتىردى. كوتەرىلىس كەزىندە يساتاي باستاعان قولدىڭ الدىندا تۇرىپ، ولاردى جەڭىسكە جەتەلەپ، ۇران كوتەرىپ، ولەڭمەن جىگەر بەرگەن ماحامبەت اقىننىڭ باستى قۇرالى - ءورشىل جىرلارى بولدى.

كوتەرىلىس جەڭىلىسكە ۇشىراسا دا، ول ءوز رۋحىن جوعالتپادى. حالىقتى كوتەرىلىسكە قايتا شاقىرىپ، ولەڭمەن وي سالىپ، حالىق ساناسىن وياتۋعا كۇش سالادى. امال نە، قاراڭعى حالىق ويىن تۇسىنبەدى، ونىڭ ولەڭىنىڭ قۇدىرەتىنە باس يسە دە، اقىن سوڭىنا ەرمەدى. پاتشا اسكەرىنىڭ قارۋىنان سەسكەنگەن حالىق اقىننىڭ ولەڭمەن شاقىرعان ۇندەۋىنە قۇلاق اسپادى.

ءمۇعالىم ءسوزى: وبلىستىق ماحامبەت وقۋلارى - 2013» بايقاۋىنىڭ جۇلدەگەرى ميزاموۆ كەنەسارى ماحامبەتتىڭ «مەن، مەن ەدىم، مەن ەدىم»تەرمەسىن ورىنداپ بەرەدى.

جۋرنالدىڭ 3 - بەتى. ماحامبەت – كۇيشى 4 - سلايد

«جايىق اسۋ» «قايران نارىن»
«جاۋعا شاپقان» «جۇمىر قىلىش»

«وكىنىش» «يساتايدىڭ اقتابانى - اي» «شىلتەرلى تەرەزە»

ءمۇعالىم ءسوزى: ماحامبەت اقىن مەن ماحامبەت باتىردىڭ وسى قاسيەتتەرىن ءبىز كۇيشى ماحامبەتتەن، كومپوزيتور ماحامبەتتەن دە انىق بايقاعاندايمىز. ەگەر ءبىز ماحامبەت تاعدىرىن ەل كەگىن جوقتاعان كەسكەكتى ەردىڭ ەرەۋىل عۇمىرى دەپ تانيتىن بولساق، ونىڭ جىرلارىن سول ەرەۋىل ءومىردىڭ پوەتيكالىق شەجىرەسى دەپ بىلەمىز. مىناۋ جەتى كۇي بىزگە سول اسقاق اقىن، اسقارالى ازاماتتىڭ جۇرەك سوعىسى مەن جۇرەك تىنىسىنىڭ ۇنمەن جازىلىپ قالعان كارديوگرامماسىنداي كوپ جايدى اڭعارتىپ، كوپ نارسەنى ءتۇسىندىرىپ تۇر. مۇندا دا ماحامبەتتىڭ سول تانىس داۋسى، تانىس شابىتى، ماحامبەت جۇرەگىنىڭ سول تانىس ءدۇرسىلى.

«يساتايدىڭ اقتابانى - اي» باياعى ەرەۋىل اتقا ەر سالعانداردىڭ دەگەنى بولىپ، تاستارى ورگە دومالاپ تۇرعان قايران داۋرەندەرىن جارقىلداتىپ كوز الدىڭا توسسا، «شىلتەرلى تەرەزە» سول وكتەم كوڭىل، ءور جۇرەكتىڭ تورعا تۇسكەن تورعايداي بۇلقىنعان، ءبىراق قياناتشىل تاعدىرعا كونبەي تايتالاسقان ارپالىس حالىنان زار توككەندەي. وندا دا تاۋى شاعىلىپ، تاۋسىلعان مۇسكىننىڭ ءمۇساپىر جىلاپ - سىقتاۋى ەمەس، نامىسىنا قىل بۇراۋ ءتۇسىپ، بۇلقىنعان ارىستىڭ ارپالىسىپ بۋىرقانعانى ەستىلەدى. ءبىز وسى حال، وسى اۋەندى ماحامبەتتىڭ «وكىنىش» اتتى كۇيىنەن دە جاقسى اڭعارامىز. وندا قالت جىبەرىپ، قاپى سوققان كىسىنىڭ ىزاسى تەپسىنگەنىمەن، «مۇنى نەگە ىستەدىم» دەپ وكىنگەن وكسىك جوق. كۇيدىڭ اۋەن ءبىتىمى ونىڭ يساتايدان ايىرىلىپ، كوتەرىلىستىڭ داعدارىسقا ۇشىراعان تۇسىندا تۋعانىن اڭعارتقان. ءبىراق سونداي جەر جارىلىپ، اسپان شىتىناعان كەزدەگى كۇيشى جۇرەگى نەتكەن سابىرلى، كۇيشى زارى نەتكەن ءماندى، ۇستامدى!

ماحامبەت كۇيىنىڭ ءبىر بوياۋدان عانا تۇرمايتىنىن قاپىسىز تانىتا الاتىن شىعارمالار ساناتىنا «جۇمىر، قىلىش» پەن «قايران نارىندى» جاتقىزۋعا بولادى. ورىنداۋشىلار «جۇمىر، قىلىشتى» يساتايدان ايرىلىپ، جالعىز جورتقان ماحامبەتتى بايماعامبەت سۇلتاننىڭ قاندى قاقپانىنان قۇتقارىپ قالعان بايباقتى باتىرلارى جۇمىر مەن قىلىشقا ارنالعان دەسەدى. وسىلاي بولۋى عاجاپ ەمەس. كۇيدە شالت قيمىلدى باتىرلىققا لايىق ارشىندى ىرعاق، ادۋىن سەرپىن بار. ول كۇمبىرلەي توگىلگەن قوڭىر سازبەن ارا جىگى بىلىنبەي ادەمى جىمداسقان. ال، «قايران نارىن» ماحامبەتتىڭ اقىندىق تۆورچەستۆوسىنىڭ باستى ارناسىنا اينالدىرعان تۋعان ەل، تۋعان ەلدىڭ مۇددەسى مەن مەرەيى جولىنداعى كەس-كەستە ۇرىس تاقىرىبىنا ارنالعان. كۇيدەن «اھ» ۇرعان زار، قايناعان ىزا، ەزىلگەن مۇڭ، سەرپىلگەن ارمان، اشىلعان كۇندەي شۋاقتى قيال قاتار بىلىنەدى.
ولاي بولسا « اۋداندىق ماحامبەت وقۋلارى - 2013» بايقاۋىنىڭ كۇي جانرى بويىنشا جۇلدەگەرى بولاتبەك ۇلى ناۋرىزبەك ماحامبەتتىڭ «قايران نارىن»كۇيىن ورىنداپ بەرەدى.

اقىرى جەتتى كۇن بۇگىن،
اقىرىپ تەڭدىك سۇراعان.
تۇنەكتىڭ ءتۇرىپ تۇندىگىن،
ات ءمىندىڭ سۇلۋ قۇلادان.
پارىزىڭ بۇگىن وتەلگەن،
ءار ءىزىڭ جاتىر جاڭعىرىپ.
ازاتتىق تۋىن كوتەرگەن،
اقىننىڭ جىرى ماڭگىلىك!- دەي وتىرىپ اشىق جۋرنالىمىزدى اياقتاي وتىرىپ، ماحامبەت تۋرالى العان بىلىمدەرىمىزدى مىنا بەرىلگەن كەستە بويىنشا تولتىرىپ بەرەيىك..
ءۇنتاسپادان «جۇمىر قىلىش» كۇيى ورىندالادى.

INSERT كەستەسى
بىلەمىن ءبىلدىم بىلگىم كەلەدى

قورىتىندى. توپتاستىرۋ ستاتەگياسى
ۇيگە تاپسىرما: ماحامبەت «تارلانىم». ولەڭ قۇرىلىسىنا تالداۋ جاساۋ.