سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 كۇن بۇرىن)
"؛ەرتەگىلەر ەلىندە"؛ وسىمدىكتەر تاراۋىن قايتالاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: "ەرتەگىلەر ەلىندە" وسىمدىكتەر تاراۋىن قايتالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى
بىلىمدىلىك:5 ا سىنىپتىڭ ەرتەگىلەر تاراۋىن، 7 - 6 ا سىنىپتان وسىمدىكتەر تاراۋىن قايتالاۋعا ەرتەگىلەر ۇلگىسىندە ءداستۇرلى ەمەس ساباق رەتىندە ءبىلىمىن تەكسەرۋ.

دامىتۋشىلىق: حالىقتىق پەداگوگيكا ادىستەرىن قولدانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ىزدەمپازدىعىن ويلاۋىن سويلەۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.

تاربيەلىك: ساباق بارىسىندا وقۋشىلارعا ادامگەرشىلىك ەستەتيكالىق، وتانسۇيگىشتىك تاربيە بەرىپ، ەلىن، ءتىلىن، ءدىنىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كىرىكتىرىلگەن ءداستۇرلى ەمەس ساباق
ساباق ءادىسى: ستو، سۇراق – جاۋاپ، جارىسۋ، ىزدەنۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: «جاپىراق»، «تامىر كەپپەشوپتەرى»، «گۇلدىڭ قۇرىلىسى»، «بيداي ءدانى»، «ۇرمەبۇرشاق»، «ساباقتىڭ قۇرىلىسى»، «ساباقتىڭ كولدەنەڭ كەسىندىسى»، «ەرتەگى كەيىپكەرلەرى»، «ەرتەگى تۇرلەرى»، بۋكلەتتەر، سۋرەتتەر، التىن ءمۇيىزدى بۇعى، ايداھار، سامۇرىق قۇس.

ساباقتىڭ ءوتىلۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
بيولوگيا، قازاق ادەبيەتى پاندەرى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ بارىسىندا وسىمدىك مۇشەلەرىن، ەرتەگى تۇرلەرىن ەسكە تۇسىرە، قايتالاتا وتىرىپ، ەرتەگى ساباعى ءوتىلدى. ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردان قازاق ەرتەگىلەرى، ونىڭ كەيىپكەرلەرى جايلى سۇرالادى.
قازاق ەرتەگىلەرى نەشە توپقا بولىنەدى؟
1. قيال عاجايىپ ەرتەگىلەرى.
2. شىنشىل ەرتەگىلەر.
3. حايۋاناتتار تۋرالى ەرتەگىلەر.
وسى ەرتەگىلەردىڭ كەيىپكەرلەرىن اتاپ شىعايىق.
1. تاۋسوعار، كولتاۋىسار، جەلاياق ت. ب
2. حان، ءۋازىر، شال مەن كەمپىر، باي مەن كەدەي ت. ب
3. يت، تۇلكى، قاسقىر، ايۋ ت. ب

ماعىنانى تانۋ.
ەرتەگىلەردى ەسىمىزگە تۇسىردىك، ەندى وسى ەرتەگىلەر الەمىنە ساپار شەگەيىك. ەرتە – ەرتە ەرتە دە بەكبولات دەگەن قاريانىڭ ەرنازار دەگەن باتىردا، ەرجۇرەك ۇلى بولىپتى. ول وتە مەيىرىمدى ەكەن. اۋىلداستارى ەرنازاردى ءقادىر تۇتىپ جاقسى كورىپتى. ەرنازاردى كۇندىز كۇلكىدەن، تۇندە ۇيقىدان ايىرعان اناسى ءۇمىت سىرقات ەكەن. ءبىر كۇنى اۋىلدىڭ كورىپكەل اقساقالى ەرنازاردى شاقىرىپ اقىلىن ايتىپتى:
الىستاعى ۇلىتاۋدىڭ باسىنداعى ساندىق ىشىندە قۇپيا زات بار، وسى زاتقا جەتسەڭ اناڭدى ەمدەپ جازاسىڭ. ءبىراق جولىندا كوپتەگەن قيىندىقتار كەزدەسەدى، سونى جەڭە ءبىلۋىڭ كەرەك دەپ، - جولعا شىعارىپ سالادى.
ەرنازار، قولىنا تەمىر تاياق ۇستاپ، اياعىنا تەمىر ەتىك كيىپ، جولعا شىعىپ كەتىپتى. ءبىراز جەر جۇرگەن سوڭ الدىنان الىپ ءداۋ كەزدەسىپ، جولىن كەس-كەستەپ وتكىزبەي بىلاي دەپ سۇراق بەرەدى:
- جىگىتىم، سەنىڭ دالاڭ گۇلگە تولى ەكەن، سول گۇلدەردىڭ سىرىن بىلگىم كەلەدى. ماعان گۇلدىڭ قۇرىلىسى، گۇل شوعىرى جانە ونىڭ قانداي تۇرلەرى بار ەكەنىن ايتىپ بەر؟
- گۇل دەگەنىمىز وسىمدىكتىڭ كوبەيۋ مۇشەسى، ونىڭ تابانى، ساعاعى، توستاعانشاسى، كۇلتەسى، انالىعى، اتالىعى بولادى. گۇلدىڭ بارلىق مۇشەسى گۇل تابانىنا بەكىنىپ تۇرادى. گۇل شوقتارى دەگەنىمىز، ءبىر گۇلدەگى كۇلتە جاپىراقتىڭ جيىنتىعى. ونىڭ سەبەت، سوبىق، شاشاق، ماساق جانە ت. ب تۇرلەرى بار.
سۇراعىنا جاۋاپ العان ءداۋ ەرنازارعا جول بەرىپتى. قارنى اشىپ شارشاپ ءبىر جەردە دەمالىپ وتىرسا، الىستان جىلتىراعان ءبىر نارسەنى كورەدى. ەرنازار وعان جاقىنداپ بارسا كول ەكەن، ەرنازار كولگە جاقىنداعان كەزدە، كول جوق بولىپ كەتەدى. تاڭ قالىپ قاراعان ەرنازار كول جاعاسىندا وتىرعان ءبىر بالانى كورەدى. سول بالا كولدى ەكى ۇرتىنا ۇرتتاپ، قايتادان شىعارىپ وتىرادى. ەكەۋى ءبىر – بىرىمەن ءجون سۇراسادى. وسىلايشا ەكەۋى ءتىل تابىسىپ جولعا شىعادى. ەكەۋى كەلە جاتسا الدارىنان اۋزىنان جالىن شاشقان ايداھار شىعىپتى. ايداھاردىڭ جالىن شاشقان وتىن كولتاۋىسار ۇرتىنداعى سۋىن شاشىپ ءوشىرىپتى.
امالى قۇرىعان ايداھار بۇلارعا سۇراق قويىپتى:
1. جەمىستەر مەن تۇقىمدار نەشە تۇرگە بولىنەدى؟
2. جيدەك جەمىستەردىڭ ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
3. قۇرعاق جەمىستەر دەپ قانداي جەمىستەردى ايتادى؟
1. جەمىستەر قۇرعاق جانە شىرىندى بولىپ ەكىگە بولىنەدى، تۇقىمدار دارا جانە قوس جارناقتى بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
2. جيدەك جەمىستەردىڭ سىرتى جۇقا ءىشى جۇمساق، تۇقىمى كوپ بولادى. وعان قاراقات، قىزان، ءجۇزىم جاتادى.
3. قۇرعاق جەمىستەر دەپ سىرتى قۇرعاق ءوزى پىسكەندە شاشىلاتىن جەمىستەر.

دالاداعى جابايى جەمىستەردىڭ جەۋگە جارامدىسىن تەرىپ جەپ، ەرنازار مەن كولتاۋىسار ەكەۋى ءجۇرىپ كەلە جاتىپتى. جولىندا ءبىر ساۋىسقاننىڭ قۇيرىعىن ەكىنشى ساۋىسقاننىڭ قۇيرىعىنا بۇلدىرتپەي اۋىستىرىپ وتىرعان جىگىتتى كورەدى. ءجون سۇراسا كەلە ول جىگىت قولدى ەپتى اتاقتى ۇرى ەكەن. تانىسا كەلە ۇشەۋى جولعا شىعىپتى، جولدا كەلە جاتىپ، تۇياعىمەن جەردى قازىپ تۇرعان التىن ءمۇيىزدى بۇعىعا كەزدەسەدى. ول دا ەرنازارلارعا سۇراق قويادى؟
1. تامىر جۇيەسى نەشەگە بولىنەدى؟
2. جاپىراقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
3. جاپىراق ساباقتا قالاي ورنالاسقان؟
بۇعىدان دا ءوتىپ ەرنازار دوستارىمەن بىرگە ءجۇرىپ كەتىپتى. جەر بەدەرى بيىكتەپ، تاۋعا ۇلاسىپ بارادى ەكەن. ءبىراق بيىكتەپ جۇرگەن سوڭ سامۇرىق قۇسى كەزدەسىپ، سۇراق بەرىپتى. ەگەر سۇراعىما جاۋاپ بەرسەڭدەر، سەندەردى تاۋدىڭ باسىنا جەتكىزىپ سالامىن دەپ ۋادە بەرىپتى. ال ەگەر سۇراعىما جاۋاپ بەرە الماساڭدار مەن سەندەردى جۇتىپ جەپ قويامىن دەپ شارت قويىپتى.

بيداي ءدانى مەن ۇرمەبۇرشاق تۇقىمىنىڭ قۇرىلىستارىنا سيپاتتاما بەرىڭدەر:
جاۋاپقا قاناعاتتانعان سامۇرىق قۇس ولاردى تاۋدىڭ باسىنا جەتكىزىپتى. تاۋدىڭ ءبىر شاتقالىندا تۇرعان ساندىق كوزىنە شالىنىپتى. ءىشىن اشسا «بيولوگيا» وقۋلىعى شىعىپتى. ەرنازار دوستارىمەن بىرگە كىتاپتاعى وسىمدىك ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىسىپتى. دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ قاسيەتتەرىن، قانداي اۋرۋلارعا ەم بولاتىندىعىن زەردەسىنە قۇيىپتى. «كىتاپ ءبىلىم بۇلاعى» ەكەنىنە ابدەن كوزى جەتىپتى.
ەرنازار وسىمدىك سىرىنا قانىعىپ، ەلىنە قاراي باعىت الىپتى. جولىندا كەزدەسەتىن دارىلىك وسىمدىكتەردى جيناي ءجۇرىپتى. ەلىنە كەلسە اناسى حال ۇستىندە ەكەن. ەرنازار تەرىپ اكەلگەن دارىلىك وسىمدىكتەردى قايناتىپ، اناسىن ەمدەيدى. اناسى اۋرۋىنان ايىققان سوڭ، ەرنازار دوستارىمەن بىرگە، ەلىن جيىپ توي جاساپتى.
سول تويدىڭ ىشىندە تازشا بالا بار ەكەن
- بىرەۋىن بەردىم، ونىن تەردىم (تۇقىم)
- جاسىل بولىپ ونەدى، سارى بولىپ ءۇزىلىپ تۇسەدى. (جاپىراق)
- كۇن نۇرىمەن پىسەدى، ۋىلجىپ قولعا تۇسەدى. (جەمىس)

وي تولعاۋ.
تويعا الا شاپانىن كيىپ الدار كوسە كەلىپتى. الدار كوسە جينالعان قاۋىمدى تاڭ قالدىرىپ جاڭالىق كورسەتىپتى، تويعا شاشۋ رەتىندە سۇراقتار اكەلىپتى:
- مىنا جەردە قانداي ەرتەگى كوردىڭدەر؟
- ەرتەگى بارىسىندا قانداي وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار كوردىڭدەر؟
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى وقۋشىلار، قوناقتار بۇگىنگى ەرتەگىلەرگە ساياحات ساباعىمىز اياقتالدى. ال ايتىڭدارشى ءبىز بۇگىن قانداي ەرتەگىلەرگە ساياحات جاسادىق؟
وقۋشىلار: وسىنداي جولمەن وتكىزىلگەن ۇلتتىق ناقىشتاعى ءداستۇرلى ەمەس
ساباقتاعى وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن، جىگەرىن وياتۋ ءۇشىن ماڭىزى زور. وسى ساباقتار ءجيى وتكىزىلسە نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما