تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلار. وسكىننىڭ پايدا بولۋى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلار. وسكىننىڭ پايدا بولۋى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلارمەن، وسكىننىڭ پايدا بولۋىمەن تانىستىرۋ، بىلىمدەرىن تياناقتاۋ.
ا) تۇقىمنىڭ ءونۋى ءۇشىن قاجەت جاعدايلاردى تاجىريبە ارقىلى انىقتاۋ.
ءا) سىنىپپەن جۇمىس جۇرگىزۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جيناقتاۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى:
تاراپتا قۇرالدار، تەست سۇراقتارى، «سيقىرلى سيىر» ويىنى، «جاپىراق تەرۋ» ويىنى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، دۇرىس سويلەپ، ساۋاتتى جازۋعا ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى:
وقۋشىلارعا ادامگەرشىلىك، تۋعان ەلىن، وسكەن جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، حالىقتىق سالت – ساناعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، ويىندار، ءتۇسىندىرۋ، ءپانارالىق جانە ءپان ىشىلىك بايلانىس ادىستەرىن پايدالانۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تۇقىم. قوس جارناقتى جانە دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ قۇرىلىسىنا ارنالعان ۇرمەبۇرشاق مەن بيداي دانەگىنىڭ پلاكاتى، سىزبانۇسقاسى، «وسكىن» پلاكاتى، تۇقىمداردىڭ بۋكلەتى، «سيقىرلى شارلار»، «جاپىراق تەرۋ» ويىنىنىڭ پلاكاتى، جەمىستەر مەن ەمەن تۇقىمدارىنىڭ تارالۋىنىڭ كەستەسى، ونگەن تۇقىمدار، تەست سۇراقتارى، تاراتپا قۇرالدارى ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
سىنىپقا كىرىپ وقۋشىلارمەن امانداسا وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ساباققا قاتىناسىپ وتىرۋىنا قاراي ساباقتى باستايمىن. وقۋشىلارعا تاجىريبەمدى كورسەتەمىن. ساباعىمدى وقۋشىلارعا «جاپىراق تەرۋ» ويىنى ارقىلى سۇراقتار بەرىپ، ساباعىمدى بەكىتەمىن.
«جاپىراق تەرۋ» ويىنىنداعى سۇراقتار:
1. تۇقىمنىڭ ءونۋى ءۇشىن نە قاجەت؟
2. تۇقىمنىڭ ءونۋى دەگەنىمىز نە؟
3. سۋ، جىلۋ، اۋا نە ءۇشىن قاجەت؟
4. تۇقىم ونگەندە قانداي وزگەرىسكە ۇشىرايدى؟
5. تۇقىمعا اۋا جەتىسپەسە ونە ما؟
6. تۇقىمعا ىستىق سۋ قۇيسا، ول ونبەيدى نەلىكتەن؟
7. كۇزدىڭ كۇنى قانداي تۇقىمداردى سەبەدى؟
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ساباعىمدى بەكىتكەن سوڭ ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋعا كوشەمىن. ءۇي تاپسىرماسىن «سيقىرلى شار» ويىنى ارقىلى سۇرايمىن. بالالار ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
جاۋابى: تۇقىم. قوس جارناقتى جانە دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ قۇرىلىسى، سۋرەت سالۋ، كىتاپشا تولتىرۋ جانە وقۋشىلار وزدەرى وندىرگەن تۇقىمداردى كورسەتۋ.
وقۋشىلاردى توپتىق جۇمىس جۇرگىزۋ ارقىلى قىزدار جانە ۇلداردى ەكى توپقا ءبولىپ، «سيقىرلى شار» ويىنى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن سۇرايمىن. مۇندا قويىلاتىن سۇراقتار:
قىزدار توبىنا قويىلاتىن سۇراق:
1. قوس جارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىن تالداپ بەرىڭدەر؟
2. دارا جارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىنداعى ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
3. قوس جارناقتا جانە دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ قۇرىلىسىن، ءبىر – بىرىمەن سالىستىرا وتىرىپ سىزبانۇسقا ارقىلى ءتۇسىندىر؟
4. دارا جارناقتى وسىمدىككە قانداي وسىمدىكتەر جاتادى؟
5. تۇقىم قاي وسىمدىكتەردە وتە كوپ تۇزىلەدى؟
ۇلدار توبىنا قويىلاتىن سۇراق:
1. تۇقىم دەگەنىمىز نە؟
2. ۇرمەبۇرشاق تۇقىمىندا قورەكتىك زاتتار قايدا جينالعان؟
3. بيداي تۇقىمىندا شە؟
4. «جەمىس» جانە «تۇقىم» دەگەن ۇعىمداردى ءتۇسىندىر؟
5. دانەك دەگەنىمىز نە؟
تەست، كارتوچكا بەرىلگەن وقۋشىلارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ.
جاڭا ساباق:
وسىمدىكتەر تىرشىلىگىندەگى قۇبىلىستى ءتۇسىنۋ ءۇشىن، وسىمدىكتەردىڭ مۇشەلەرىمەن جانە جاسۋشالارىنىڭ قۇرىلىستارىمەن تانىسىپ قانا قويماي، ولاردىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى دا ءبىلۋ كەرەك. تولىق ءپىسىپ جەتىلگەن تۇقىمدار قولايلى جاعدايلار تۋعان كەزدە عانا ونە الادى. تۇقىم ءونۋ ءۇشىن سۋ، جىلۋ، اۋا، جارىق قاجەت. قانداي جاعدايدا دا تۇقىم ونەتىنىن تاجىريبە ارقىلى انىقتايىق. ءتورت ستاكان الىپ، ونىڭ ءارقايسىسىنا جۇگەرىنىڭ ون تۇقىمىن (قۇرعاق) سالامىز. ءاربىر ستاكاندى نومىرلەيمىز. ءبىرىنشى ستاكاندى شىنىمەن جابامىز. ەكىنشى ستاكاننىڭ تۇبىنە سۋلانعان ماقتا نەمەسە سورعىش قاعاز سالىپ، ونىڭ ۇستىنە تۇقىمداردى ورنالاستىرامىز. سۋ بۋلانىپ كەتپەۋ ءۇشىن بەتىمەن شىنىمەن جاۋىپ ماقتانىڭ ۇنەمى دىمقىل بولۋىن قاداعالاپ وتىرۋ قاجەت. ءۇشىنشى ستاكانداعى تۇقىمداردى سۋعا باتىپ جاتاتىنداي ەتىپ سۋ قۇيىڭدار. ءتورتىنشى ستاكاندا ەكىنشىدەگىدەي تۇقىمدار دىمقىل ماتانىڭ ۇستىنە ورنالاستىرىلادى. 5 - 7 كۇننەن كەيىن ءبىرىنشى ستاكانداعى تۇقىمنىڭ ەشقانداي ۇشىراماعانى كورىنەدى، ياعني قۇرعاق تۇقىمدار وزگەرمەي ۇزاق ساقتالادى. ەكىنشى ستاكانداعى تۇقىمدار ونگەن. الدىمەن ولار بورتەدى، سونان سوڭ تۇقىم قاۋىزى جارىلادى دا، ونە باستاعان ۇرىق كورىنەدى.
ءۇشىنشى ستاكانداعى تۇقىمدار بورتەدى، ءبىراق ونبەيدى. ويتكەنى تۇقىمعا اۋا جەتپەيدى. ءتورتىنشى ستاكانداعى تۇقىمدار دا ونبەيدى. سەبەبى مۇندا جىلۋ جوق.
سونىمەن، بۇل تاجىريبە ارقىلى تۇقىمنىڭ ونۋىنە سۋ، اۋا جانە جىلۋ قاجەت ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك. تۇقىم ءونۋى دەگەنىمىز – ۇرىقتان وسكىننىڭ دامۋى. توپىراق بەتىنە شىققان ساباعى مەن جاپىراعى بار جاس وسىمدىكتى - وسكىن دەيدى.
وقۋلىقپەن جۇمىس:
تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى، وسكىننىڭ پايدا بولۋىن، وقۋ جەمىستەر مەن تۇقىمداردىڭ تارالۋ جولدارىنىڭ قورىتىندى كەستەسىن داپتەرگە سىزۋ. وسكىننىڭ سۋرەتىن سالۋ.
93 – بەتتەگى ءبىلىمىڭدى تەكسەر تاپسىرماسىن ورىنداۋ، كەستە تولتىرۋ.
ساباقتى وتكەندى ەسكە ءتۇسىرىپ قورىتىندىلايمىن.
ساباقتى باعالاپ، ۇيگە تاپسىرما بەرەمىن.
ساباقتىڭ ماقساتى:
تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلارمەن، وسكىننىڭ پايدا بولۋىمەن تانىستىرۋ، بىلىمدەرىن تياناقتاۋ.
ا) تۇقىمنىڭ ءونۋى ءۇشىن قاجەت جاعدايلاردى تاجىريبە ارقىلى انىقتاۋ.
ءا) سىنىپپەن جۇمىس جۇرگىزۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جيناقتاۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى:
تاراپتا قۇرالدار، تەست سۇراقتارى، «سيقىرلى سيىر» ويىنى، «جاپىراق تەرۋ» ويىنى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، دۇرىس سويلەپ، ساۋاتتى جازۋعا ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى:
وقۋشىلارعا ادامگەرشىلىك، تۋعان ەلىن، وسكەن جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، حالىقتىق سالت – ساناعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، ويىندار، ءتۇسىندىرۋ، ءپانارالىق جانە ءپان ىشىلىك بايلانىس ادىستەرىن پايدالانۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تۇقىم. قوس جارناقتى جانە دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ قۇرىلىسىنا ارنالعان ۇرمەبۇرشاق مەن بيداي دانەگىنىڭ پلاكاتى، سىزبانۇسقاسى، «وسكىن» پلاكاتى، تۇقىمداردىڭ بۋكلەتى، «سيقىرلى شارلار»، «جاپىراق تەرۋ» ويىنىنىڭ پلاكاتى، جەمىستەر مەن ەمەن تۇقىمدارىنىڭ تارالۋىنىڭ كەستەسى، ونگەن تۇقىمدار، تەست سۇراقتارى، تاراتپا قۇرالدارى ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
سىنىپقا كىرىپ وقۋشىلارمەن امانداسا وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ساباققا قاتىناسىپ وتىرۋىنا قاراي ساباقتى باستايمىن. وقۋشىلارعا تاجىريبەمدى كورسەتەمىن. ساباعىمدى وقۋشىلارعا «جاپىراق تەرۋ» ويىنى ارقىلى سۇراقتار بەرىپ، ساباعىمدى بەكىتەمىن.
«جاپىراق تەرۋ» ويىنىنداعى سۇراقتار:
1. تۇقىمنىڭ ءونۋى ءۇشىن نە قاجەت؟
2. تۇقىمنىڭ ءونۋى دەگەنىمىز نە؟
3. سۋ، جىلۋ، اۋا نە ءۇشىن قاجەت؟
4. تۇقىم ونگەندە قانداي وزگەرىسكە ۇشىرايدى؟
5. تۇقىمعا اۋا جەتىسپەسە ونە ما؟
6. تۇقىمعا ىستىق سۋ قۇيسا، ول ونبەيدى نەلىكتەن؟
7. كۇزدىڭ كۇنى قانداي تۇقىمداردى سەبەدى؟
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ساباعىمدى بەكىتكەن سوڭ ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋعا كوشەمىن. ءۇي تاپسىرماسىن «سيقىرلى شار» ويىنى ارقىلى سۇرايمىن. بالالار ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
جاۋابى: تۇقىم. قوس جارناقتى جانە دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ قۇرىلىسى، سۋرەت سالۋ، كىتاپشا تولتىرۋ جانە وقۋشىلار وزدەرى وندىرگەن تۇقىمداردى كورسەتۋ.
وقۋشىلاردى توپتىق جۇمىس جۇرگىزۋ ارقىلى قىزدار جانە ۇلداردى ەكى توپقا ءبولىپ، «سيقىرلى شار» ويىنى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن سۇرايمىن. مۇندا قويىلاتىن سۇراقتار:
قىزدار توبىنا قويىلاتىن سۇراق:
1. قوس جارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىن تالداپ بەرىڭدەر؟
2. دارا جارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىنداعى ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
3. قوس جارناقتا جانە دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ قۇرىلىسىن، ءبىر – بىرىمەن سالىستىرا وتىرىپ سىزبانۇسقا ارقىلى ءتۇسىندىر؟
4. دارا جارناقتى وسىمدىككە قانداي وسىمدىكتەر جاتادى؟
5. تۇقىم قاي وسىمدىكتەردە وتە كوپ تۇزىلەدى؟
ۇلدار توبىنا قويىلاتىن سۇراق:
1. تۇقىم دەگەنىمىز نە؟
2. ۇرمەبۇرشاق تۇقىمىندا قورەكتىك زاتتار قايدا جينالعان؟
3. بيداي تۇقىمىندا شە؟
4. «جەمىس» جانە «تۇقىم» دەگەن ۇعىمداردى ءتۇسىندىر؟
5. دانەك دەگەنىمىز نە؟
تەست، كارتوچكا بەرىلگەن وقۋشىلارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ.
جاڭا ساباق:
وسىمدىكتەر تىرشىلىگىندەگى قۇبىلىستى ءتۇسىنۋ ءۇشىن، وسىمدىكتەردىڭ مۇشەلەرىمەن جانە جاسۋشالارىنىڭ قۇرىلىستارىمەن تانىسىپ قانا قويماي، ولاردىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى دا ءبىلۋ كەرەك. تولىق ءپىسىپ جەتىلگەن تۇقىمدار قولايلى جاعدايلار تۋعان كەزدە عانا ونە الادى. تۇقىم ءونۋ ءۇشىن سۋ، جىلۋ، اۋا، جارىق قاجەت. قانداي جاعدايدا دا تۇقىم ونەتىنىن تاجىريبە ارقىلى انىقتايىق. ءتورت ستاكان الىپ، ونىڭ ءارقايسىسىنا جۇگەرىنىڭ ون تۇقىمىن (قۇرعاق) سالامىز. ءاربىر ستاكاندى نومىرلەيمىز. ءبىرىنشى ستاكاندى شىنىمەن جابامىز. ەكىنشى ستاكاننىڭ تۇبىنە سۋلانعان ماقتا نەمەسە سورعىش قاعاز سالىپ، ونىڭ ۇستىنە تۇقىمداردى ورنالاستىرامىز. سۋ بۋلانىپ كەتپەۋ ءۇشىن بەتىمەن شىنىمەن جاۋىپ ماقتانىڭ ۇنەمى دىمقىل بولۋىن قاداعالاپ وتىرۋ قاجەت. ءۇشىنشى ستاكانداعى تۇقىمداردى سۋعا باتىپ جاتاتىنداي ەتىپ سۋ قۇيىڭدار. ءتورتىنشى ستاكاندا ەكىنشىدەگىدەي تۇقىمدار دىمقىل ماتانىڭ ۇستىنە ورنالاستىرىلادى. 5 - 7 كۇننەن كەيىن ءبىرىنشى ستاكانداعى تۇقىمنىڭ ەشقانداي ۇشىراماعانى كورىنەدى، ياعني قۇرعاق تۇقىمدار وزگەرمەي ۇزاق ساقتالادى. ەكىنشى ستاكانداعى تۇقىمدار ونگەن. الدىمەن ولار بورتەدى، سونان سوڭ تۇقىم قاۋىزى جارىلادى دا، ونە باستاعان ۇرىق كورىنەدى.
ءۇشىنشى ستاكانداعى تۇقىمدار بورتەدى، ءبىراق ونبەيدى. ويتكەنى تۇقىمعا اۋا جەتپەيدى. ءتورتىنشى ستاكانداعى تۇقىمدار دا ونبەيدى. سەبەبى مۇندا جىلۋ جوق.
سونىمەن، بۇل تاجىريبە ارقىلى تۇقىمنىڭ ونۋىنە سۋ، اۋا جانە جىلۋ قاجەت ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك. تۇقىم ءونۋى دەگەنىمىز – ۇرىقتان وسكىننىڭ دامۋى. توپىراق بەتىنە شىققان ساباعى مەن جاپىراعى بار جاس وسىمدىكتى - وسكىن دەيدى.
وقۋلىقپەن جۇمىس:
تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى، وسكىننىڭ پايدا بولۋىن، وقۋ جەمىستەر مەن تۇقىمداردىڭ تارالۋ جولدارىنىڭ قورىتىندى كەستەسىن داپتەرگە سىزۋ. وسكىننىڭ سۋرەتىن سالۋ.
93 – بەتتەگى ءبىلىمىڭدى تەكسەر تاپسىرماسىن ورىنداۋ، كەستە تولتىرۋ.
ساباقتى وتكەندى ەسكە ءتۇسىرىپ قورىتىندىلايمىن.
ساباقتى باعالاپ، ۇيگە تاپسىرما بەرەمىن.
You Might Also Like
-
قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار! بۇگىن بىزدە مەرەكە، سەبەبى، ءبىزدىڭ توبىمىزداعى ەكى بالانىڭ تۋىلعان كۇنى.
