"مەرەكەڭمەن، اياۋلى ارۋلار" (اشىق تاربيە ساعاتى)
ماقساتى:
انا جايلى تاماشا سوزدەر، ولەڭدەر، ماقال-ماتەلدەر ارقىلى اناعا سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراۋ.
انانىڭ مەيرىمىن، ماحابباتىن، جاقسىلىعىن ءتۇسىنۋ.
انا ەڭبەگىن قادىرلەۋ ءبىلۋ.
كورنەكىلىكتەر:ناقىل سوزدەر انا تۋرالى.
كىرىسپە ءسوز:
بالالار بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «مەرەكەڭمەن، اياۋلى ارۋلار». راسىندا دا، ادامنىڭ ادەپتىلىگى مەن جان دۇنيەنىڭ سۇلۋلىعى، ەڭ الدىمەن بالاعا اق ءسۇتىن بەرىپ، الپەشتەپ وسىرگەن انا جۇرەگىنى جىلۋىنان باستالادى. بويىمىزداعى ەڭ جاقسى قاسيەتتەر بىزگە الدىمەن انادان تارايدى. انانىڭ نازىك ءۇنى،جۇمساق تا ايالى الاقانى، جان جىلۋىمەن ايالاۋى ءبىزدى الديلەپ جۇباتادى، كوڭىلىمىزدى سەرگىتەدى. قايران انا ءوز پەرزەنتىن ادەمى نە ۇسقىنسىز، اقىلدى نە اقىماق، مەيىرىمدى نە راقىمسىز، كەسىر-قىرسىق بولسا ءدا-بارىبىر شەكسىز سۇيەدى. بالاسى ءۇشىن اناسى بارمايتىن قۇرباندىق بار ما؟ انا بولۋ-بۇكىل ومىرىڭە كەتەتىن ۇلى رۋحاني كۇش پەن ەرەن ەڭبەك. ءوز بالاسىن باعىپ-قاعۋدا ول ءوزىن-وزى ۇمىتىپ، بارلىق كۇش-جىگەرىن سارقا جۇمسايدى، بۇدان ونىڭ جانى باي، نارلەنە تۇسەدى.ارينە، اڭانىڭ دا اناسى بار. حالىق: «تۋعان –انا ەمەس، اسىراپ، ءوسىرىپ، تاربيەلەگەن-انا»، - دەيدى.
بالانىڭ اناعا دەگەن جاي ماحابباتى جەتكىلىكسىز، ونى بارىنشا قۇرمەتتەپ،سىيلاۋ پارىز. ارينە، مۇنداي قاسيەت ىشتەن تۋمايدى. ونى بىرتىندەپ قالىپتاستىراتىن دا انانىڭ ءوزى،ۇيدەگى باسقا ەرەسەكتەر ءاعا-ىنى، اپا قارىنداس، اعايىن،تۋىس، اتا جانە ت.ب.وسى ماسەلەدە انالاردىڭ وزگەرە دە كەيدە قاتە جىبەرىپ قويادى. مۇنىڭ سەبەپتەرى دە سان الۋان. ماسەلەن،بالانىڭ جايىن تابام دەپ، «بۋىنسىز جەرگە پىشاق سالىپ»، جانىن قيناپ، ءار ءتۇرلى ماشاقاتقا تۇسەتىن انالار دا جوق ەمەس.بالالار دا انالارىنىڭ باستان كەشىرگەن قايعى قاسىرەتىن جەتە تۇسىنە بەرمەيدى، اناعا دەگەن قۇرمەت، وعان دەگەن شەكسىز ماحاببات تابيعي تۇردە قالىپتاسىپ، ىستىق سەزىمگە اينالۋعا ءتيىس.ويتكەنى، ادامگەرشىلىك قاسيەت ادامدا الدىمەن جۇرەككە، سەزىمگە سوقپاي كەتپەيدى.
گۇلمارجان:
انالاردى سۇيەمىز،
ءسوزىن ويعا تۇيەمىز.
اجەنى دە ارداقتاپ،
ادەپپەن باس يەمىز.
الپەشتەگەن بالاسىن،
انا-باقىت،انا-كۇن.
اركىم ءسۇيىپ ءوزىنىڭ
ماقتان ەتەر اناسىن!
تالعات:
ەرلىك ەڭبەك اتقارعان،
ەڭبەگىمەن ماقتالعان،
ەل سەنىمىن اقتاعان،
اينالايىن، اق انام!
ءبىزدى ءوسىرىپ باپتاعان،
جاقسى بولساق شاتتانعان،
«التىنىم» دەپ ماقتاعان،
اينالايىن،اق انام!
گۇلدانا:انالار مەيرامى-ادامزات مەيرامى.تاريحقا كوز جىبەرسەك، 1910 جىلى كوپەنگاگەندە سوسياليست ايەلدەردىڭ حالىقارالىق 2ء-شى كونفەرەنسياسىندا كلارا سەتكين حالىقارالىق ايەلدەر كۇنىن اتاپ ءوتۋدى ماسەلە ەتىپ كوتەردى.سودان كەيىن دە، ياعني 1911 جىلى گەرمانيادا ، اۆستريادا جانە دانيادا، ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 1913 جىلى پەتەربۋرگتە اتالىپ ءوتتى.
ايدانا: انانىڭ بەرگەن تاعىلىمىمەن ەشقانداي باق-داۋلەتكە حان قاھارى دا، باتىردىڭ ايبارى دا تەڭەسە المايدى.وسىنداي قۇدىرەتتى پاش ەتەتىن ۇلىلاردىڭ ءسوز كەستەسىنە نازار اۋدارايىق
تولەگەن:
اباي قۇنانبايەۆ: «ايەل سۇلۋ بولمايدى كوركىمەنەن،
مىنەزىنە كوز جەتپەي، كوڭىل بولمە».
ەرشات: ك.د:ۋشينسكيي «ايەلدىڭ ءوز پەرزەنتىن ۇيرەتىپ، وسىرۋگە ۇمتىلۋى قانىندا بار جانە وعان مۇنىمەن بىرگە وسىعان ساي قابىلەتى بار».
ميرامگۇل: ۆ.ا. سۋحاملينسكيي: «ايەل زاتىنىڭ ەرلىگى مەن قاجىرلىلىعى ەر ازاماتقا بەكزاتتىق، سۇلۋلىق، اق نيەتتىلىك، ادالدىق قاسيەتتەرىن بىتىرەتىنىنە مەن مىڭ سان مارتە كوز جەتكىزدىم».
دارحان: ۆ. گيۋگو: «نازىكتىك اتاۋلىنىڭ جيىنتىعى-ناننىڭ الاقانى، سوندىقتان دا ول ءسابي ءۇشىن ەڭ جىلى ۇيا».
ماقال-ماتەلدەر
انا جاقسىلىعىن اۋىرساڭ بىلەرسىڭ،
قايىن جاقسىلىعىن قىدىرساڭ بىلەرسىڭ.
اناسىن سۇيگەننىڭ بالاسىن ءسۇي.
انانىڭ كوڭىلى بالادا،
بالانىڭ كوڭىلى دالادا.
انانىڭ ءسۇتى-بال،
بالانىڭ ءتىلى-بال.
شىعارماشىلىق جۇمىس
«انا» دەگەن سوزگە وقۋشىلار ءوز اسوسياسيالارىن جازۋ كەرەك.
ءمۇعالىم:
«انانىڭ اق ءسۇتىن اقتاۋ» دەگەن تاماشا ءبىر ءسوز بار. ءبىز وسى ءسوزدى قالاي جۇزەگە اسىرىپ ءجۇرمىز، وسىنى مىقتاپ ويلانايىقشى! اناسىن رەنجىتكەن ادام، ءوزى سۇيگەن جارىن ۇناتۋى مۇمكىن بە؟ اناعا قۇرمەت ءومىر باقي تەرەڭ دە، شەكسىز بولۋى كەرەك.
انا سىيلاماعان تاس جۇرەك ومىردە ەشكىمنەن سىي كورمەيدى، ءوزىنىڭ قانىپەزەرلىگىنەن ومىردە قاتتى سوققى كورەدى.
وسىمەن تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتاي كەلە،ادام بالاسى ءۇشىن ەڭ اياۋلى، ەڭ قاستەرلى ءسوز-انا دەپ بىلەمىز!!!
انا جايلى تاماشا سوزدەر، ولەڭدەر، ماقال-ماتەلدەر ارقىلى اناعا سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراۋ.
انانىڭ مەيرىمىن، ماحابباتىن، جاقسىلىعىن ءتۇسىنۋ.
انا ەڭبەگىن قادىرلەۋ ءبىلۋ.
كورنەكىلىكتەر:ناقىل سوزدەر انا تۋرالى.
كىرىسپە ءسوز:
بالالار بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «مەرەكەڭمەن، اياۋلى ارۋلار». راسىندا دا، ادامنىڭ ادەپتىلىگى مەن جان دۇنيەنىڭ سۇلۋلىعى، ەڭ الدىمەن بالاعا اق ءسۇتىن بەرىپ، الپەشتەپ وسىرگەن انا جۇرەگىنى جىلۋىنان باستالادى. بويىمىزداعى ەڭ جاقسى قاسيەتتەر بىزگە الدىمەن انادان تارايدى. انانىڭ نازىك ءۇنى،جۇمساق تا ايالى الاقانى، جان جىلۋىمەن ايالاۋى ءبىزدى الديلەپ جۇباتادى، كوڭىلىمىزدى سەرگىتەدى. قايران انا ءوز پەرزەنتىن ادەمى نە ۇسقىنسىز، اقىلدى نە اقىماق، مەيىرىمدى نە راقىمسىز، كەسىر-قىرسىق بولسا ءدا-بارىبىر شەكسىز سۇيەدى. بالاسى ءۇشىن اناسى بارمايتىن قۇرباندىق بار ما؟ انا بولۋ-بۇكىل ومىرىڭە كەتەتىن ۇلى رۋحاني كۇش پەن ەرەن ەڭبەك. ءوز بالاسىن باعىپ-قاعۋدا ول ءوزىن-وزى ۇمىتىپ، بارلىق كۇش-جىگەرىن سارقا جۇمسايدى، بۇدان ونىڭ جانى باي، نارلەنە تۇسەدى.ارينە، اڭانىڭ دا اناسى بار. حالىق: «تۋعان –انا ەمەس، اسىراپ، ءوسىرىپ، تاربيەلەگەن-انا»، - دەيدى.
بالانىڭ اناعا دەگەن جاي ماحابباتى جەتكىلىكسىز، ونى بارىنشا قۇرمەتتەپ،سىيلاۋ پارىز. ارينە، مۇنداي قاسيەت ىشتەن تۋمايدى. ونى بىرتىندەپ قالىپتاستىراتىن دا انانىڭ ءوزى،ۇيدەگى باسقا ەرەسەكتەر ءاعا-ىنى، اپا قارىنداس، اعايىن،تۋىس، اتا جانە ت.ب.وسى ماسەلەدە انالاردىڭ وزگەرە دە كەيدە قاتە جىبەرىپ قويادى. مۇنىڭ سەبەپتەرى دە سان الۋان. ماسەلەن،بالانىڭ جايىن تابام دەپ، «بۋىنسىز جەرگە پىشاق سالىپ»، جانىن قيناپ، ءار ءتۇرلى ماشاقاتقا تۇسەتىن انالار دا جوق ەمەس.بالالار دا انالارىنىڭ باستان كەشىرگەن قايعى قاسىرەتىن جەتە تۇسىنە بەرمەيدى، اناعا دەگەن قۇرمەت، وعان دەگەن شەكسىز ماحاببات تابيعي تۇردە قالىپتاسىپ، ىستىق سەزىمگە اينالۋعا ءتيىس.ويتكەنى، ادامگەرشىلىك قاسيەت ادامدا الدىمەن جۇرەككە، سەزىمگە سوقپاي كەتپەيدى.
گۇلمارجان:
انالاردى سۇيەمىز،
ءسوزىن ويعا تۇيەمىز.
اجەنى دە ارداقتاپ،
ادەپپەن باس يەمىز.
الپەشتەگەن بالاسىن،
انا-باقىت،انا-كۇن.
اركىم ءسۇيىپ ءوزىنىڭ
ماقتان ەتەر اناسىن!
تالعات:
ەرلىك ەڭبەك اتقارعان،
ەڭبەگىمەن ماقتالعان،
ەل سەنىمىن اقتاعان،
اينالايىن، اق انام!
ءبىزدى ءوسىرىپ باپتاعان،
جاقسى بولساق شاتتانعان،
«التىنىم» دەپ ماقتاعان،
اينالايىن،اق انام!
گۇلدانا:انالار مەيرامى-ادامزات مەيرامى.تاريحقا كوز جىبەرسەك، 1910 جىلى كوپەنگاگەندە سوسياليست ايەلدەردىڭ حالىقارالىق 2ء-شى كونفەرەنسياسىندا كلارا سەتكين حالىقارالىق ايەلدەر كۇنىن اتاپ ءوتۋدى ماسەلە ەتىپ كوتەردى.سودان كەيىن دە، ياعني 1911 جىلى گەرمانيادا ، اۆستريادا جانە دانيادا، ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 1913 جىلى پەتەربۋرگتە اتالىپ ءوتتى.
ايدانا: انانىڭ بەرگەن تاعىلىمىمەن ەشقانداي باق-داۋلەتكە حان قاھارى دا، باتىردىڭ ايبارى دا تەڭەسە المايدى.وسىنداي قۇدىرەتتى پاش ەتەتىن ۇلىلاردىڭ ءسوز كەستەسىنە نازار اۋدارايىق
تولەگەن:
اباي قۇنانبايەۆ: «ايەل سۇلۋ بولمايدى كوركىمەنەن،
مىنەزىنە كوز جەتپەي، كوڭىل بولمە».
ەرشات: ك.د:ۋشينسكيي «ايەلدىڭ ءوز پەرزەنتىن ۇيرەتىپ، وسىرۋگە ۇمتىلۋى قانىندا بار جانە وعان مۇنىمەن بىرگە وسىعان ساي قابىلەتى بار».
ميرامگۇل: ۆ.ا. سۋحاملينسكيي: «ايەل زاتىنىڭ ەرلىگى مەن قاجىرلىلىعى ەر ازاماتقا بەكزاتتىق، سۇلۋلىق، اق نيەتتىلىك، ادالدىق قاسيەتتەرىن بىتىرەتىنىنە مەن مىڭ سان مارتە كوز جەتكىزدىم».
دارحان: ۆ. گيۋگو: «نازىكتىك اتاۋلىنىڭ جيىنتىعى-ناننىڭ الاقانى، سوندىقتان دا ول ءسابي ءۇشىن ەڭ جىلى ۇيا».
ماقال-ماتەلدەر
انا جاقسىلىعىن اۋىرساڭ بىلەرسىڭ،
قايىن جاقسىلىعىن قىدىرساڭ بىلەرسىڭ.
اناسىن سۇيگەننىڭ بالاسىن ءسۇي.
انانىڭ كوڭىلى بالادا،
بالانىڭ كوڭىلى دالادا.
انانىڭ ءسۇتى-بال،
بالانىڭ ءتىلى-بال.
شىعارماشىلىق جۇمىس
«انا» دەگەن سوزگە وقۋشىلار ءوز اسوسياسيالارىن جازۋ كەرەك.
ءمۇعالىم:
«انانىڭ اق ءسۇتىن اقتاۋ» دەگەن تاماشا ءبىر ءسوز بار. ءبىز وسى ءسوزدى قالاي جۇزەگە اسىرىپ ءجۇرمىز، وسىنى مىقتاپ ويلانايىقشى! اناسىن رەنجىتكەن ادام، ءوزى سۇيگەن جارىن ۇناتۋى مۇمكىن بە؟ اناعا قۇرمەت ءومىر باقي تەرەڭ دە، شەكسىز بولۋى كەرەك.
انا سىيلاماعان تاس جۇرەك ومىردە ەشكىمنەن سىي كورمەيدى، ءوزىنىڭ قانىپەزەرلىگىنەن ومىردە قاتتى سوققى كورەدى.
وسىمەن تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتاي كەلە،ادام بالاسى ءۇشىن ەڭ اياۋلى، ەڭ قاستەرلى ءسوز-انا دەپ بىلەمىز!!!
You Might Also Like
-
ا) وقۋشىلارعا بىرلىك، دوستىق، بەرىكتىك تۋرالى ءتۇسىندىرۋ.
