"قاسقىر مەن جەتى لاق" ەرتەگىسى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «قاتىناس»
وقۋ – ءىس ارەكەتى: كوركەم ادەبيەت.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى
ماقساتى: وقۋ - ءىس ارەكەتىندە «قاسقىر مەن جەتى لاق ەرتەگىسىنىڭ ۇزىندىسىنە توقتالا وتىرىپ بۇلدىرشىندەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. سوزدىك قورىن مولايتۋ، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ، ەستە ساقتاۋ، دۇنيە تانىمىن كەڭەيتۋ.
ءادىس – تاسىلدەر: سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەسۋ، ويىن، سەرگىتۋ، ماداقتاۋ، قورىتىندىلاۋ.
كورنەكىلىكتەر: كارتينكالار، سۋرەتتەر، پاناراما كورنەكىلىك.
ويىنشىق جەتى لاق، ەشكى، قاسقىر.
ساباقتىڭ بارىسى: بالالاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
شاتتىق شەڭبەرى: امانداسۋ. امانسىڭ با التىن كۇن،
امانسىڭ با دوستارىم.
امانسىڭ با، قوناقتار،
ءبىز سىزدەردى ساعىندىق.
ىزدەنۋ - ۇيىمداستىرۋشىلىق.
- بالالار جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- كۇز مەزگىلى.
- كۇز تۋرالى نە بىلەمىز؟
كىرىسپە. ەندى بالالار بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىز « قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى.
- بالالار قاسقىر تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
- قانداي جانۋار؟
- جابايى جانۋار، ءقاۋىپتى اڭدار قاتارىنا جاتادى.
- قاسقىر تۋرالى مىنا ولەڭدى ەسكە تۇسىرەيىك.
مەن كوكجال قاسقىرمىن،
مالشىنى ساستىردىم.
اش بولسام ۇلىرمىن،
اۋىلدى توريمىن.
- ەشكى، لاق قانداي جانۋار؟
- ءۇي جانۋارلارىنا جاتادى.
- ەتىمەن، سۇتىمەن بىزگە پايدالى.
- لاق تۋرالى قانداي ولەڭ. تاقپاق بىلەسىڭدەر.
بالالار - لاعىم - اۋ لاعىم،
ەركە توتاي شۇناعىم.
اعاشتاردى كەمىرسەڭ،
قۇلاعىڭدى جۇلامىن
ەرتەدە ءبىر ەشكىنىڭ جەتى لاعى بولىپتى. بىرەۋى قارا، قالعاندارى اق لاق ەكەن. ورمانعا بارۋعا جينالعان ەشكى لاقتارىن شاقىرىپ الىپ، اقىلىن ايتادى:
- شىراقتارىم، ەشكىمگە ەسىك اشپاڭدار. ورماندا قاسقىر ءجۇر. مەن كەلگەندە
-«شىراقتارىم - لاقتارىم، انالارىڭ كەلدى، ءسۇت اكەلدى»، - دەپ اندەتەمىن. وسى كەزدە تەرەزە سىرتىندا تۇرعان قاسقىر ونىڭ ءسوزىن ەستىپ قالادى. ەشكى كەتىسىمەن قاسقىر ەسىكتى قاعىپ، ءوزىنىڭ جۋان داۋىسىمەن ونىڭ ءانىن ايتادى. ءبىراق لاقتار ونىڭ بوتەن داۋىس ەكەنىن ءبىلىپ، ەسىكتى اشپايدى. قاسقىر ساۋداگەرگە بارىپ بور ساتىپ الدى. بوردىڭ ءبىر كەسەگىن جەگەندە داۋسى ازداپ جىڭىشكەردى. وسى داۋىسپەن ءان ايتىپ ەدى، لاقتار تاعى الدانبادى. قاسقىر ۇستاعا بارىپ، وزىنە تاماق جاساتىپ الدى – داۋسى ەشكىنىكى سياقتى جىڭىشكە بولىپ شىقتى. ءبىراق جاڭا داۋىستىڭ دا كومەگى بولمادى – لاقتار اياعىن كورىپ قويىپ، اشپاي قويدى. قاسقىر جىلدام ناۋبايشىعا بارىپ، اياعىنا سەبەتىن ۇن ساتىپ الدى. قاسقىر ەسىك الدىنا ءقايتىپ كەلدى، اق اياعىن لاقتارعا كورسەتە سوزىپ تۇرىپ انگە باستى:-
شىراقتارىم – لاقتارىم، انالارىڭ كەلدى، ءسۇت اكەلدى. قورىقپاڭدار، ەسىك اشىڭدار! لاقتار سەنىپ ەسىك اشتى! قاسقىر ۇيگە كىرىپ كەلگەندە لاقتار جان - جاققا قاشىپ، تىعىلىپ قالدى. قاسقىر ولاردىڭ ءبارىن دە تاۋىپ، جەپ قويدى. تەك بىرەۋىن عانا بايقاماي قالدى ول ساعاتتىڭ ارتىنا تىعىلعان ەدى. قارنى تويعان قاسقىر اعاش كولەڭكەسىنە جاتا كەتىپ ۇيقىعا كىرىستى. ۇزاماي ەشكى ۇيىنە ورالدى. ەسىكتى يتەرسە، ەسىك اشىق تۇر. ەشكى ۇيگە كىرىپ، لاقتارىن شاقىرادى. امان قالعان لاق قارسى شىعىپ، بولعان جايدى ايتىپ بەرەدى. ەشكى مەن لاعى ءۇيدىڭ ارتىنا شىعىپ قاراسا، قاسقىر كوگالدا شالقاسىنان ءتۇسىپ قورىلداپ جاتىر ەكەن. ەشكى مۇيىزىمەن قاسقىردىڭ قارنىن جارىپ جىبەرگەندە التى لاق شىعا كەلەدى. بارىدە امان - ەسەن. ەشكى مەن لاقتاردىڭ قۋانىشىندا شەك بولمادى. قاسقىر ويانباي تۇرعاندا ەشكى ونىڭ قارىنىن تاسپەن تولتىرىپ، قايتا تىگىپ قويادى. شولدەگەن قاسقىر سۋ ىشپەك بولىپ قۇدىققا بارادى. سول كەزدە ىشىندەگى اۋىر تاستار ونى تومەن تارتىپ، قاسقىر قۇدىققا قۇلادى دا، باتىپ كەتتى.
قورىتىندى: - بالالار بارلىعىمىز ەرتەگىنى جاقسى تۇسىندىك پە؟
- قىزىقتى بولدى ما؟
- ەندى سەرگىتۋ جاساپ جىبەرەيىك؛
كولبەڭ، كولبەڭ كولەڭكەم،
كولبەڭدەگەن كولەڭكەم.
قاسقىر قالاي جۇرەدى،
قاسقىر بىلاي جۇرەدى.
- ال ەندى، بالالار، ءبارىمىز قوناقتارمەن قوشتاسايىق.
قول ۇستاسىپ تۇرايىق،
شەڭبەردى ءبىز قۇرايىق.
كورىسكەنشە كۇن جاقسى،
ساۋ-سالامات بولايىق.
وقۋ – ءىس ارەكەتى: كوركەم ادەبيەت.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى
ماقساتى: وقۋ - ءىس ارەكەتىندە «قاسقىر مەن جەتى لاق ەرتەگىسىنىڭ ۇزىندىسىنە توقتالا وتىرىپ بۇلدىرشىندەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. سوزدىك قورىن مولايتۋ، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ، ەستە ساقتاۋ، دۇنيە تانىمىن كەڭەيتۋ.
ءادىس – تاسىلدەر: سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەسۋ، ويىن، سەرگىتۋ، ماداقتاۋ، قورىتىندىلاۋ.
كورنەكىلىكتەر: كارتينكالار، سۋرەتتەر، پاناراما كورنەكىلىك.
ويىنشىق جەتى لاق، ەشكى، قاسقىر.
ساباقتىڭ بارىسى: بالالاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
شاتتىق شەڭبەرى: امانداسۋ. امانسىڭ با التىن كۇن،
امانسىڭ با دوستارىم.
امانسىڭ با، قوناقتار،
ءبىز سىزدەردى ساعىندىق.
ىزدەنۋ - ۇيىمداستىرۋشىلىق.
- بالالار جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- كۇز مەزگىلى.
- كۇز تۋرالى نە بىلەمىز؟
كىرىسپە. ەندى بالالار بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىز « قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى.
- بالالار قاسقىر تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
- قانداي جانۋار؟
- جابايى جانۋار، ءقاۋىپتى اڭدار قاتارىنا جاتادى.
- قاسقىر تۋرالى مىنا ولەڭدى ەسكە تۇسىرەيىك.
مەن كوكجال قاسقىرمىن،
مالشىنى ساستىردىم.
اش بولسام ۇلىرمىن،
اۋىلدى توريمىن.
- ەشكى، لاق قانداي جانۋار؟
- ءۇي جانۋارلارىنا جاتادى.
- ەتىمەن، سۇتىمەن بىزگە پايدالى.
- لاق تۋرالى قانداي ولەڭ. تاقپاق بىلەسىڭدەر.
بالالار - لاعىم - اۋ لاعىم،
ەركە توتاي شۇناعىم.
اعاشتاردى كەمىرسەڭ،
قۇلاعىڭدى جۇلامىن
ەرتەدە ءبىر ەشكىنىڭ جەتى لاعى بولىپتى. بىرەۋى قارا، قالعاندارى اق لاق ەكەن. ورمانعا بارۋعا جينالعان ەشكى لاقتارىن شاقىرىپ الىپ، اقىلىن ايتادى:
- شىراقتارىم، ەشكىمگە ەسىك اشپاڭدار. ورماندا قاسقىر ءجۇر. مەن كەلگەندە
-«شىراقتارىم - لاقتارىم، انالارىڭ كەلدى، ءسۇت اكەلدى»، - دەپ اندەتەمىن. وسى كەزدە تەرەزە سىرتىندا تۇرعان قاسقىر ونىڭ ءسوزىن ەستىپ قالادى. ەشكى كەتىسىمەن قاسقىر ەسىكتى قاعىپ، ءوزىنىڭ جۋان داۋىسىمەن ونىڭ ءانىن ايتادى. ءبىراق لاقتار ونىڭ بوتەن داۋىس ەكەنىن ءبىلىپ، ەسىكتى اشپايدى. قاسقىر ساۋداگەرگە بارىپ بور ساتىپ الدى. بوردىڭ ءبىر كەسەگىن جەگەندە داۋسى ازداپ جىڭىشكەردى. وسى داۋىسپەن ءان ايتىپ ەدى، لاقتار تاعى الدانبادى. قاسقىر ۇستاعا بارىپ، وزىنە تاماق جاساتىپ الدى – داۋسى ەشكىنىكى سياقتى جىڭىشكە بولىپ شىقتى. ءبىراق جاڭا داۋىستىڭ دا كومەگى بولمادى – لاقتار اياعىن كورىپ قويىپ، اشپاي قويدى. قاسقىر جىلدام ناۋبايشىعا بارىپ، اياعىنا سەبەتىن ۇن ساتىپ الدى. قاسقىر ەسىك الدىنا ءقايتىپ كەلدى، اق اياعىن لاقتارعا كورسەتە سوزىپ تۇرىپ انگە باستى:-
شىراقتارىم – لاقتارىم، انالارىڭ كەلدى، ءسۇت اكەلدى. قورىقپاڭدار، ەسىك اشىڭدار! لاقتار سەنىپ ەسىك اشتى! قاسقىر ۇيگە كىرىپ كەلگەندە لاقتار جان - جاققا قاشىپ، تىعىلىپ قالدى. قاسقىر ولاردىڭ ءبارىن دە تاۋىپ، جەپ قويدى. تەك بىرەۋىن عانا بايقاماي قالدى ول ساعاتتىڭ ارتىنا تىعىلعان ەدى. قارنى تويعان قاسقىر اعاش كولەڭكەسىنە جاتا كەتىپ ۇيقىعا كىرىستى. ۇزاماي ەشكى ۇيىنە ورالدى. ەسىكتى يتەرسە، ەسىك اشىق تۇر. ەشكى ۇيگە كىرىپ، لاقتارىن شاقىرادى. امان قالعان لاق قارسى شىعىپ، بولعان جايدى ايتىپ بەرەدى. ەشكى مەن لاعى ءۇيدىڭ ارتىنا شىعىپ قاراسا، قاسقىر كوگالدا شالقاسىنان ءتۇسىپ قورىلداپ جاتىر ەكەن. ەشكى مۇيىزىمەن قاسقىردىڭ قارنىن جارىپ جىبەرگەندە التى لاق شىعا كەلەدى. بارىدە امان - ەسەن. ەشكى مەن لاقتاردىڭ قۋانىشىندا شەك بولمادى. قاسقىر ويانباي تۇرعاندا ەشكى ونىڭ قارىنىن تاسپەن تولتىرىپ، قايتا تىگىپ قويادى. شولدەگەن قاسقىر سۋ ىشپەك بولىپ قۇدىققا بارادى. سول كەزدە ىشىندەگى اۋىر تاستار ونى تومەن تارتىپ، قاسقىر قۇدىققا قۇلادى دا، باتىپ كەتتى.
قورىتىندى: - بالالار بارلىعىمىز ەرتەگىنى جاقسى تۇسىندىك پە؟
- قىزىقتى بولدى ما؟
- ەندى سەرگىتۋ جاساپ جىبەرەيىك؛
كولبەڭ، كولبەڭ كولەڭكەم،
كولبەڭدەگەن كولەڭكەم.
قاسقىر قالاي جۇرەدى،
قاسقىر بىلاي جۇرەدى.
- ال ەندى، بالالار، ءبارىمىز قوناقتارمەن قوشتاسايىق.
قول ۇستاسىپ تۇرايىق،
شەڭبەردى ءبىز قۇرايىق.
كورىسكەنشە كۇن جاقسى،
ساۋ-سالامات بولايىق.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
