كومپيۋتەر جانە بالالار
كومپيۋتەر جانە بالالار
ماقساتى: كومپيۋتەردىڭ زياندى جاقتارى مەن، پايداسىن ايتۋ. كومپيۋتەر پايدالانۋ قاۋىپسىزدىگىمەن تانىستىرۋ. ومىردە قولدانۋدى قالىپتاستىرۋ. ەركىن سويلەپ، ءوز ويىن باسقاعا جەتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ. شىعارماشىلىققا باۋلۋ. كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتان اقپاراتتىق مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ونەگە ساعات
كورنەكىلىگى: پروەكتور، دك، سۋرەتتەر، كىتاپتار
پاندەرمەن بايلانىسى: ينفورماتيكا، ۆالەولوگيا
ءجۇرۋ بارىسى.
كىرىسپە ءسوز
قازىرگى ومىردە ادام بالاسىن ينفورماتيكا عىلىمىنا ەلەستەۋ قيىن. ويتكەنى، ينفورماتيكانىڭ ۇدايى دامۋى كەز الدىمىزدا ءتىزىلىپ وتكەن پوەزد ۆاگوندارى سەكىلدى. مۇنداي وزگەرىسكە تەز ۇيرەنىپ كەتتىك. ءبىراق كۇندەلىكتى قولدانىپ جۇرگەن قاراپايىم دەربەس كومپيۋتەردى، ءبارىمىز جاقسى ۇيرەنىپ الدىق. ەندى وسىنىڭ زيانى مەن پايداسىن بىلەمىز بە؟ قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن جەتىك مەڭگەردىك پە؟ بالالاردى باۋراپ الاعان كومپيۋتەرلىك ويىندار نەسىمەن پايدالى؟ دەگەن سۇراقتان سانامىزعا مازا بەرمەيتىنى راس. مىنە، وسى سۇراقتارعا بۇگىنگى ۇيىمداستىرىپ وتىرعان «كومپيۋتەر جانە بالالار» اتتى پىكىر سايىسىمىزدان جاۋاپ تابا الامىز دەگەن ۇمىتتەمىز.
قوش كەلدىڭىزدەر. بۇل توپ ساعاتىندا قوزعالاتىن ماسەلە. قازىرگى حح1 - عاسىر تەحنيكانىڭ دامۋ عاسىرى بولىپ سانالادى. ومىرىمىزگە تەز ەنگەن كومپيۋتەردىڭ پايداسىن، وسىعان قوسا زيانىن بىلەمىز بە؟ دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيمىز. كومپيۋتەردىڭ جەتىستىكتەرىن بىزگە تولەگەنوۆا بيبىگۇل ايتىپ بەرەدى.
بارىنە بەلگىلى بولعانداي قازىرگى زاماندىق عىلىمي - تەحنيكالىق ريەۆوليۋسيا ميكروكومپيۋتەرلەر مەن دەربەس كومپيۋتەردىڭ پايدا بولۋىنان باستالدى. ولار بارلىق جەردە قولدانىلادى. عالىمدار لابوراتورياسىندا، مەكەمەلەردە، وقۋ ورىندارىندا، دۇكەندەردە، جانە ت. ب. دەربەس كومپيۋتەر ادامزاتقا تەليەۆيزور جانە تەلەديدار سياقتى وتە قاجەت.
كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن بىرنەشە مينۋتتىڭ ىشىندە كەرەكتى مالىمەتتى الۋعا، قيىن چەرتەجدى نەمەسە ەسەپ - قيساپتى جاساۋعا بولادى.
دەربەس كومپيۋتەرلەردى بىرنەشە ميلليون ادامداردىڭ ەڭبەكتەرىن جەڭىلدەتتى، شىعارماشىلىق ەمەس جۇمىستاردان بوساتتى. ولار ادامعا جۇمىستا دا، ۇيدە دە كومپيۋتەرلەردىڭ جارىققا شىعۋى، كىتاپتاردىڭ جارىققا شىعۋى سياقتى ۇلكەن مانگە يە بولدى.
كومپيۋتەرمەن كۇندە جۇمىس ىستەيتىن ادامدار، باسقا ادامدارمەن از ۋاقىت قارىم - قاتىناستا بولادى. سوندىقتان زەردەمىزگە كەلەتىن العاشقى سۇراقتاردىڭ ءبىرى ول ادامدار ماشيناعا ۇقساپ كەتپەي مە؟
سوسيولوگتار ءبىر توپ پروگرامميستتەرگە زەرتتەۋ جۇرگىزە وتىرىپ، ولاردىڭ كوبى كوڭىلدى، مەيرىمدى، ونەر جانە ادەبيەتتەرمەن اۋەستەنەتىندەرىن انىقتاعان. وسىنداي ادامداردىڭ تەحنيكامەن جۇمىس جاساعانى جاقسى ەكەنىندە انىقتاپ ايتقان.
پروگرامميستتەردىڭ ايتۋىنشا، ءاربىر كومپيۋتەر ءوزىنىڭ مىنەزىمەن ەرەكشەلەنەدى. ولار ماشينالىق اقىلدى جانە اقىماق، ەڭبەكسۇيگىش جانە جالقاۋ بولادى دەپ ەسەپتەيدى.
ادام ەشۋاقىتتا ماشيناعا ۇقسامايدى. كەرىسىنشە، ادام وزىنە ۇقسايتىن ماشينانى جاراتتى. بۇل روبوت ۇشقىشتىڭ ءتىپتى شاحتەردىڭ دە جۇمىسىن اتقارا الادى. سونداي - اق روبوتتار اۆتو موبيلدەر، تراكتورلار، ستانوكتار، ساعاتتار جاساپ شىعارادى، پايدالى قازبالاردى وندىرەدى. اي، ۆەنەرا، مارس جانە ت. ب پلانەتالاردى زەرتتەدى. ءبىراق ەڭ ماڭىزدىسى ولار ادامعا جۇمىس جاساۋ قيىن جەرلەردە عارىشتى يگەرۋدە، شاحتادا، مۇحيت ءتۇبىن زەرتتەۋدە ماڭىزدى رول اتقارادى.
روبوت ەشقاشان قاتەلىك جاسامايدى، شارشامايدى. ول 24 ساعات، تاۋلىك، بويى جۇمىس جاساي بەرەدى. ادام روبوتپەن بارلىق جاعىنان ساناسا المايدى. ءبىراق ەستە ساقتايتىن نارسە، روبوتتىڭ ميى - كومپيۋتەردە ادام ساناسىمەن جاسالعان.
ءمۇعالىم. بيبىگۇلدىڭ ايتقان ماسەلەلەرىنە قوسا كەتەتىندەرىڭىز بار ما؟ ولاي بولسا، كەلەسى كەزەكتى ساۋالناماعا بەرەلىك. بۇل ساۋالناما سىزدەردىڭ كومپيۋتەردىڭ پايدالانۋ ەرەجەسىن، قاۋىپسىزدىگىن، اكەلەتىن زيانى تۋرالى بىلىمدەرىڭىزدى تەكسەرەدى. اتى - جوندەرىڭىزدى كورسەتپەي ءوز ويلارىڭىزدى ەركىن جازۋعا تىرىسىڭىزدار. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز وسى تاقىرىپتا بولعاندىقتان ساباعىمىزدى جالعاستىرۋعا كومەكتەسەدى.
تەست تاراتىلادى: تەست سۇراقتارىنا ءيا نەمەسە جوق دەپ جاۋاپ بەرۋلەرىڭىز كەرەك. ەگەر ەكى ويدا بولعان جاعدايدا دىمدا دەپ جازباڭىزدار.
كومپيۋتەر تۋرالى نە بىلەمىز؟ ساۋالناماسى
(ءيا نەمەسە جوق دەپ جاۋاپ بەرەسىز)
ر/س. سۇراقتار. جاۋابى.
1. سىزدە دەربەس كومپيۋتەر (دك) بار ما؟
2. دەربەس كومپيۋتەردىڭ پايدالانۋ ەرەجەسىن بىلەسىز بە؟
3. ادام ومىرىندە الاتىن ورىنى بولەك دەگەن تۇجىرىمعا كەلىسەسىز بە؟
4. تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ۇنەمى پايدالانىپ وتىراسىز با؟
5. كىتاپتان كورى كومپيۋتەردى پايدالانعان ءتيىمدى مە؟
بارلىعى:................
ءيا جاۋابى:..............
جوق جاۋابى:.............
ءمۇعالىم: ساۋالنامانى تولتىرىپ بولساڭىزدار مەنىڭ كومەكشىلەرىم سىزدەردىڭ ساۋالنامالارىڭىزعا ساراپتاما جاسايدى. وعان دەيىن ءبىز، كومپيۋتەردىڭ كەلتىرەر زيانى مەن ونى الدىن الۋ جولدارىمەن تانىستىرالىق.
اكەلەتىن زيانى: «دەنى ساۋدىڭ، جانى ساۋ» دەگەندەي دەنساۋلىعىمىزدى دۇرىس كۇتۋگە تىرىسايىق.
كومپيۋتەردى كوپ پايدالانعان ادام ءالسىز، سالماعى ءوز سالماعىنان تومەن، ءار ءتۇرلى اۋرۋلارمەن اۋرادى. ءار قايسىسىنا توقتالىپ كەتەتىن بولساق، كومپيۋتەر مونيتورىنىڭ ديسپلەيىنەن بولىنەتىن ۋلترا كۇلگىن ساۋلە ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسىنە اسەرىن تيگىزىپ، ادامنىڭ شارشاۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى.
اتىراۋ قالاسى،
№35 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ
ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
كالمۋحانوۆا سامال قۇدايبەرگەن قىزى
ماقساتى: كومپيۋتەردىڭ زياندى جاقتارى مەن، پايداسىن ايتۋ. كومپيۋتەر پايدالانۋ قاۋىپسىزدىگىمەن تانىستىرۋ. ومىردە قولدانۋدى قالىپتاستىرۋ. ەركىن سويلەپ، ءوز ويىن باسقاعا جەتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ. شىعارماشىلىققا باۋلۋ. كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتان اقپاراتتىق مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ونەگە ساعات
كورنەكىلىگى: پروەكتور، دك، سۋرەتتەر، كىتاپتار
پاندەرمەن بايلانىسى: ينفورماتيكا، ۆالەولوگيا
ءجۇرۋ بارىسى.
كىرىسپە ءسوز
قازىرگى ومىردە ادام بالاسىن ينفورماتيكا عىلىمىنا ەلەستەۋ قيىن. ويتكەنى، ينفورماتيكانىڭ ۇدايى دامۋى كەز الدىمىزدا ءتىزىلىپ وتكەن پوەزد ۆاگوندارى سەكىلدى. مۇنداي وزگەرىسكە تەز ۇيرەنىپ كەتتىك. ءبىراق كۇندەلىكتى قولدانىپ جۇرگەن قاراپايىم دەربەس كومپيۋتەردى، ءبارىمىز جاقسى ۇيرەنىپ الدىق. ەندى وسىنىڭ زيانى مەن پايداسىن بىلەمىز بە؟ قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن جەتىك مەڭگەردىك پە؟ بالالاردى باۋراپ الاعان كومپيۋتەرلىك ويىندار نەسىمەن پايدالى؟ دەگەن سۇراقتان سانامىزعا مازا بەرمەيتىنى راس. مىنە، وسى سۇراقتارعا بۇگىنگى ۇيىمداستىرىپ وتىرعان «كومپيۋتەر جانە بالالار» اتتى پىكىر سايىسىمىزدان جاۋاپ تابا الامىز دەگەن ۇمىتتەمىز.
قوش كەلدىڭىزدەر. بۇل توپ ساعاتىندا قوزعالاتىن ماسەلە. قازىرگى حح1 - عاسىر تەحنيكانىڭ دامۋ عاسىرى بولىپ سانالادى. ومىرىمىزگە تەز ەنگەن كومپيۋتەردىڭ پايداسىن، وسىعان قوسا زيانىن بىلەمىز بە؟ دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيمىز. كومپيۋتەردىڭ جەتىستىكتەرىن بىزگە تولەگەنوۆا بيبىگۇل ايتىپ بەرەدى.
بارىنە بەلگىلى بولعانداي قازىرگى زاماندىق عىلىمي - تەحنيكالىق ريەۆوليۋسيا ميكروكومپيۋتەرلەر مەن دەربەس كومپيۋتەردىڭ پايدا بولۋىنان باستالدى. ولار بارلىق جەردە قولدانىلادى. عالىمدار لابوراتورياسىندا، مەكەمەلەردە، وقۋ ورىندارىندا، دۇكەندەردە، جانە ت. ب. دەربەس كومپيۋتەر ادامزاتقا تەليەۆيزور جانە تەلەديدار سياقتى وتە قاجەت.
كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن بىرنەشە مينۋتتىڭ ىشىندە كەرەكتى مالىمەتتى الۋعا، قيىن چەرتەجدى نەمەسە ەسەپ - قيساپتى جاساۋعا بولادى.
دەربەس كومپيۋتەرلەردى بىرنەشە ميلليون ادامداردىڭ ەڭبەكتەرىن جەڭىلدەتتى، شىعارماشىلىق ەمەس جۇمىستاردان بوساتتى. ولار ادامعا جۇمىستا دا، ۇيدە دە كومپيۋتەرلەردىڭ جارىققا شىعۋى، كىتاپتاردىڭ جارىققا شىعۋى سياقتى ۇلكەن مانگە يە بولدى.
كومپيۋتەرمەن كۇندە جۇمىس ىستەيتىن ادامدار، باسقا ادامدارمەن از ۋاقىت قارىم - قاتىناستا بولادى. سوندىقتان زەردەمىزگە كەلەتىن العاشقى سۇراقتاردىڭ ءبىرى ول ادامدار ماشيناعا ۇقساپ كەتپەي مە؟
سوسيولوگتار ءبىر توپ پروگرامميستتەرگە زەرتتەۋ جۇرگىزە وتىرىپ، ولاردىڭ كوبى كوڭىلدى، مەيرىمدى، ونەر جانە ادەبيەتتەرمەن اۋەستەنەتىندەرىن انىقتاعان. وسىنداي ادامداردىڭ تەحنيكامەن جۇمىس جاساعانى جاقسى ەكەنىندە انىقتاپ ايتقان.
پروگرامميستتەردىڭ ايتۋىنشا، ءاربىر كومپيۋتەر ءوزىنىڭ مىنەزىمەن ەرەكشەلەنەدى. ولار ماشينالىق اقىلدى جانە اقىماق، ەڭبەكسۇيگىش جانە جالقاۋ بولادى دەپ ەسەپتەيدى.
ادام ەشۋاقىتتا ماشيناعا ۇقسامايدى. كەرىسىنشە، ادام وزىنە ۇقسايتىن ماشينانى جاراتتى. بۇل روبوت ۇشقىشتىڭ ءتىپتى شاحتەردىڭ دە جۇمىسىن اتقارا الادى. سونداي - اق روبوتتار اۆتو موبيلدەر، تراكتورلار، ستانوكتار، ساعاتتار جاساپ شىعارادى، پايدالى قازبالاردى وندىرەدى. اي، ۆەنەرا، مارس جانە ت. ب پلانەتالاردى زەرتتەدى. ءبىراق ەڭ ماڭىزدىسى ولار ادامعا جۇمىس جاساۋ قيىن جەرلەردە عارىشتى يگەرۋدە، شاحتادا، مۇحيت ءتۇبىن زەرتتەۋدە ماڭىزدى رول اتقارادى.
روبوت ەشقاشان قاتەلىك جاسامايدى، شارشامايدى. ول 24 ساعات، تاۋلىك، بويى جۇمىس جاساي بەرەدى. ادام روبوتپەن بارلىق جاعىنان ساناسا المايدى. ءبىراق ەستە ساقتايتىن نارسە، روبوتتىڭ ميى - كومپيۋتەردە ادام ساناسىمەن جاسالعان.
ءمۇعالىم. بيبىگۇلدىڭ ايتقان ماسەلەلەرىنە قوسا كەتەتىندەرىڭىز بار ما؟ ولاي بولسا، كەلەسى كەزەكتى ساۋالناماعا بەرەلىك. بۇل ساۋالناما سىزدەردىڭ كومپيۋتەردىڭ پايدالانۋ ەرەجەسىن، قاۋىپسىزدىگىن، اكەلەتىن زيانى تۋرالى بىلىمدەرىڭىزدى تەكسەرەدى. اتى - جوندەرىڭىزدى كورسەتپەي ءوز ويلارىڭىزدى ەركىن جازۋعا تىرىسىڭىزدار. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز وسى تاقىرىپتا بولعاندىقتان ساباعىمىزدى جالعاستىرۋعا كومەكتەسەدى.
تەست تاراتىلادى: تەست سۇراقتارىنا ءيا نەمەسە جوق دەپ جاۋاپ بەرۋلەرىڭىز كەرەك. ەگەر ەكى ويدا بولعان جاعدايدا دىمدا دەپ جازباڭىزدار.
كومپيۋتەر تۋرالى نە بىلەمىز؟ ساۋالناماسى
(ءيا نەمەسە جوق دەپ جاۋاپ بەرەسىز)
ر/س. سۇراقتار. جاۋابى.
1. سىزدە دەربەس كومپيۋتەر (دك) بار ما؟
2. دەربەس كومپيۋتەردىڭ پايدالانۋ ەرەجەسىن بىلەسىز بە؟
3. ادام ومىرىندە الاتىن ورىنى بولەك دەگەن تۇجىرىمعا كەلىسەسىز بە؟
4. تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ۇنەمى پايدالانىپ وتىراسىز با؟
5. كىتاپتان كورى كومپيۋتەردى پايدالانعان ءتيىمدى مە؟
بارلىعى:................
ءيا جاۋابى:..............
جوق جاۋابى:.............
ءمۇعالىم: ساۋالنامانى تولتىرىپ بولساڭىزدار مەنىڭ كومەكشىلەرىم سىزدەردىڭ ساۋالنامالارىڭىزعا ساراپتاما جاسايدى. وعان دەيىن ءبىز، كومپيۋتەردىڭ كەلتىرەر زيانى مەن ونى الدىن الۋ جولدارىمەن تانىستىرالىق.
اكەلەتىن زيانى: «دەنى ساۋدىڭ، جانى ساۋ» دەگەندەي دەنساۋلىعىمىزدى دۇرىس كۇتۋگە تىرىسايىق.
كومپيۋتەردى كوپ پايدالانعان ادام ءالسىز، سالماعى ءوز سالماعىنان تومەن، ءار ءتۇرلى اۋرۋلارمەن اۋرادى. ءار قايسىسىنا توقتالىپ كەتەتىن بولساق، كومپيۋتەر مونيتورىنىڭ ديسپلەيىنەن بولىنەتىن ۋلترا كۇلگىن ساۋلە ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسىنە اسەرىن تيگىزىپ، ادامنىڭ شارشاۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى.
اتىراۋ قالاسى،
№35 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ
ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
كالمۋحانوۆا سامال قۇدايبەرگەن قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
دەڭگەيلىك وقىتۋدىڭ ماتەماتيكا ساباعىنداعى تيىمدىلىگى
