قۇقىقتىق تاربيە وقۋشى تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ نەگىزى
قۇقىقتىق تاربيە وقۋشى تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ نەگىزى
بالا – ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، بالاعا جاقسى تاربيە بەرۋ، دامۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ، ولارعا قۋانىش سىيلاۋ جانە تولىق قۇقىلى ەركىن تۇلعا ەتىپ جەتىلدىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.
تاربيە – قوعامنىڭ نەگىزگى قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرى، جەكە ادامدى ماقساتتى، جۇيەلى قالىپتاستىرۋ پروسەسى، اعا ۇرپاقتىڭ تاجىريبەسىن كەيىنگى بۋىنعا مەڭگەرتىپ، ولاردىڭ سانا - سەزىمىن، جاعىمدى مىنەز - قۇلقىن دامىتۋشى. ەرەسەك بۋىن قوعامدىق تاريحي ومىردە جيناقتالعان تاجىريبەنى، ءبىلىمدى جاس بۋىنعا تاربيە پروسەسى ارقىلى بەرەدى.
ماقسات دەگەنىمىز - ءبىر نارسەگە ۇمتىلۋ، ىسكە اسىرۋ.
بۇل تۇرعىدان العاندا تاربيە ماقساتى — جاستاردى ومىرگە ازىرلەۋ ماقساتىمەن جۇرگىزىلەتىن تاربيە جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىن ەرتە بولجاۋ.
تاربيەنىڭ ماقساتى مەن جۇيەسى مەملەكەتتىڭ ساياساتى مەن ەكونوميكاسىنا تاۋەلدى. تاربيە مەن قوعام ءبىر مەزگىلدە پايدا بولدى. تاربيە قوعامدىق قۇبىلىس، ونسىز قوعام ءومىرى ىلگەرى دامىمايدى.
ءاربىر مەملەكەتتە بالالارعا ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەنى ۇيىمداستىرۋدىڭ ناقتىلى ماسەلەلەرى مەن ادىستەرى قاراستىرىلادى. ءمۇعالىم قانداي ادامدى قالىپتاستىراتىنىن ءدال ءبىلۋى كەرەك.
ك. د. ۋشينسكيي ءوز قىزمەتىنىڭ ايقىن ماقساتىن كورمەيتىن تاربيەشىنى قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءبىر جەرگە ءۇيىپ تاستاپ، ودان نە العىسى كەلەتىنىن بىلمەيتىن ارحيتەكتورمەن سالىستىرادى. تاربيەشى جاس ۇرپاققا بەرىلەتىن ءبىلىم، ىسكەرلىك، داعدىنى، تاربيەلەيتىن سەزىمدى ءبىلىپ، جوسپارلى، ماقساتتى تاربيە جۇمىسىن جۇرگىزەدى.
يا. ا. كومەنسكيي "تاربيە ماقساتى جانە مىندەتتەرى، ماڭىزى، جۇزەگە اسىرۋ جولدارى ادامنىڭ قوعامدا الاتىن ورنىمەن انىقتالۋ كەرەك"، "كەلەسى عاسىردىڭ قانداي بولاتىندىعى سول عاسىر ءۇشىن تاربيەلەنگەن ازاماتتارعا بايلانىستى. دۇنيە – دانالاردىڭ كوپتىگىمەن باقىتتى" - دەگەن ويلار ايتتى. وسى ويلارىن "انا مەكتەبىنىڭ" كىرىسپەسىندە وربىتەدى.
"تاربيە - ادامدى قالىپتاستىراتىن جانە جەتىلدىرەتىن ۇيلەسىمدى پروسەسس"، - دەپ كومەنسكيي تاربيە ماقساتىن تومەندەگىدەي نەگىزگى ەلەمەنتتەرگە ءبولدى:
• ادامعا بارلىق زاتتاردى بىلگىزۋ - "عىلىمي ءبىلىم"؛
• زاتتاردىڭ جانە ءوزىنىڭ قوجاسى ەتۋ - "ادامگەرشىلىك"؛
• قۇدايعا، زاتتارعا قۇلشىلىق ەتۋ - "ءدىني تاربيە"؛
• ءتان ساۋلىعى - دەنە تاربيەسى.
جالپى ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنداعى تاربيە – بۇل بالانىڭ وزىندىك ساناسى مەن سەزىمنىڭ جانە ادامگەرشىلىك كوزقاراسىنىڭ قالىپتاسىپ دامۋىنا، ول قاسيەتتەردىڭ ونىڭ مىنەز - قۇلقىنا سىڭۋىنە باعىتتالىپ ارنايى ماقساتتا ۇيىمداستىرىلعان ءىس - ارەكەتتەر. تاربيە قازىرگى وزگەرمەلى، سان - سالالى، كوپمادەنيەتتى، كوپ ەتنيكالىق ۇلكەن ومىرگە ەنۋگە دايىن قابىلەتتى، تۇلعانىڭ دامۋىنا باعىتتالعان جانە رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ نەگىزىندە قۇرىلادى.
ۇرپاق تاربيەسىندەگى باستى ماقسات – جان - جاقتى دامىعان تۇلعانى تاربيەلەۋ.
نەگىزگى تۇلعانىڭ ءوز ومىرىندەگى ورنىن، اتقاراتىن مىندەتىن، قازىرگى جانە بولاشاق ۇرپاق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن، دۇنيەسىنىڭ كۇردەلى قۇرىلىمىن ءتۇسىنۋ جانە ءوزىن - ءوزى تانۋ ارقىلى دارا تۇلعا رەتىندە ءوزىن ەرىكسىز ءبىرقالىپتى قالىپتاستىرۋعا باۋلۋ.
شىعىس قازاقستان وبلىسى،
ءۇرجار اۋدانى، قاراقول اۋىلى،
«قاراقول ورتا مەكتەپ - باقشاسى» كمم - ءسىنىڭ
ادىسكەرى، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پاندەرىنىڭ ءمۇعالىمى
يسكاكوۆا شىنار بولاتوۆنا
قۇقىقتىق تاربيە وقۋشى تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ نەگىزى. جۇكتەۋ
بالا – ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، بالاعا جاقسى تاربيە بەرۋ، دامۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ، ولارعا قۋانىش سىيلاۋ جانە تولىق قۇقىلى ەركىن تۇلعا ەتىپ جەتىلدىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.
تاربيە – قوعامنىڭ نەگىزگى قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرى، جەكە ادامدى ماقساتتى، جۇيەلى قالىپتاستىرۋ پروسەسى، اعا ۇرپاقتىڭ تاجىريبەسىن كەيىنگى بۋىنعا مەڭگەرتىپ، ولاردىڭ سانا - سەزىمىن، جاعىمدى مىنەز - قۇلقىن دامىتۋشى. ەرەسەك بۋىن قوعامدىق تاريحي ومىردە جيناقتالعان تاجىريبەنى، ءبىلىمدى جاس بۋىنعا تاربيە پروسەسى ارقىلى بەرەدى.
ماقسات دەگەنىمىز - ءبىر نارسەگە ۇمتىلۋ، ىسكە اسىرۋ.
بۇل تۇرعىدان العاندا تاربيە ماقساتى — جاستاردى ومىرگە ازىرلەۋ ماقساتىمەن جۇرگىزىلەتىن تاربيە جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىن ەرتە بولجاۋ.
تاربيەنىڭ ماقساتى مەن جۇيەسى مەملەكەتتىڭ ساياساتى مەن ەكونوميكاسىنا تاۋەلدى. تاربيە مەن قوعام ءبىر مەزگىلدە پايدا بولدى. تاربيە قوعامدىق قۇبىلىس، ونسىز قوعام ءومىرى ىلگەرى دامىمايدى.
ءاربىر مەملەكەتتە بالالارعا ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەنى ۇيىمداستىرۋدىڭ ناقتىلى ماسەلەلەرى مەن ادىستەرى قاراستىرىلادى. ءمۇعالىم قانداي ادامدى قالىپتاستىراتىنىن ءدال ءبىلۋى كەرەك.
ك. د. ۋشينسكيي ءوز قىزمەتىنىڭ ايقىن ماقساتىن كورمەيتىن تاربيەشىنى قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءبىر جەرگە ءۇيىپ تاستاپ، ودان نە العىسى كەلەتىنىن بىلمەيتىن ارحيتەكتورمەن سالىستىرادى. تاربيەشى جاس ۇرپاققا بەرىلەتىن ءبىلىم، ىسكەرلىك، داعدىنى، تاربيەلەيتىن سەزىمدى ءبىلىپ، جوسپارلى، ماقساتتى تاربيە جۇمىسىن جۇرگىزەدى.
يا. ا. كومەنسكيي "تاربيە ماقساتى جانە مىندەتتەرى، ماڭىزى، جۇزەگە اسىرۋ جولدارى ادامنىڭ قوعامدا الاتىن ورنىمەن انىقتالۋ كەرەك"، "كەلەسى عاسىردىڭ قانداي بولاتىندىعى سول عاسىر ءۇشىن تاربيەلەنگەن ازاماتتارعا بايلانىستى. دۇنيە – دانالاردىڭ كوپتىگىمەن باقىتتى" - دەگەن ويلار ايتتى. وسى ويلارىن "انا مەكتەبىنىڭ" كىرىسپەسىندە وربىتەدى.
"تاربيە - ادامدى قالىپتاستىراتىن جانە جەتىلدىرەتىن ۇيلەسىمدى پروسەسس"، - دەپ كومەنسكيي تاربيە ماقساتىن تومەندەگىدەي نەگىزگى ەلەمەنتتەرگە ءبولدى:
• ادامعا بارلىق زاتتاردى بىلگىزۋ - "عىلىمي ءبىلىم"؛
• زاتتاردىڭ جانە ءوزىنىڭ قوجاسى ەتۋ - "ادامگەرشىلىك"؛
• قۇدايعا، زاتتارعا قۇلشىلىق ەتۋ - "ءدىني تاربيە"؛
• ءتان ساۋلىعى - دەنە تاربيەسى.
جالپى ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنداعى تاربيە – بۇل بالانىڭ وزىندىك ساناسى مەن سەزىمنىڭ جانە ادامگەرشىلىك كوزقاراسىنىڭ قالىپتاسىپ دامۋىنا، ول قاسيەتتەردىڭ ونىڭ مىنەز - قۇلقىنا سىڭۋىنە باعىتتالىپ ارنايى ماقساتتا ۇيىمداستىرىلعان ءىس - ارەكەتتەر. تاربيە قازىرگى وزگەرمەلى، سان - سالالى، كوپمادەنيەتتى، كوپ ەتنيكالىق ۇلكەن ومىرگە ەنۋگە دايىن قابىلەتتى، تۇلعانىڭ دامۋىنا باعىتتالعان جانە رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ نەگىزىندە قۇرىلادى.
ۇرپاق تاربيەسىندەگى باستى ماقسات – جان - جاقتى دامىعان تۇلعانى تاربيەلەۋ.
نەگىزگى تۇلعانىڭ ءوز ومىرىندەگى ورنىن، اتقاراتىن مىندەتىن، قازىرگى جانە بولاشاق ۇرپاق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن، دۇنيەسىنىڭ كۇردەلى قۇرىلىمىن ءتۇسىنۋ جانە ءوزىن - ءوزى تانۋ ارقىلى دارا تۇلعا رەتىندە ءوزىن ەرىكسىز ءبىرقالىپتى قالىپتاستىرۋعا باۋلۋ.
شىعىس قازاقستان وبلىسى،
ءۇرجار اۋدانى، قاراقول اۋىلى،
«قاراقول ورتا مەكتەپ - باقشاسى» كمم - ءسىنىڭ
ادىسكەرى، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پاندەرىنىڭ ءمۇعالىمى
يسكاكوۆا شىنار بولاتوۆنا
قۇقىقتىق تاربيە وقۋشى تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ نەگىزى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
