رەنتگەندىك ساۋلەلەر
ساباقتىڭ تاقىرىبى: رەنتگەندىك ساۋلەلەر
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا رەنتگەندىك ساۋلەلەر تۋرالى ماعلۇماتتار بەرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا رەنتگەن ساۋلەسىنىڭ اشىلۋىن، قاسيەتتەرىن جانە ومىردە قولدانىسىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ناقتى جانە جۇيەلەي ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، ساباققا دەگەن ىنتاسىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ماقساتقا جەتۋ بارىسىندا جاۋاپكەرشىلىكتەرىن جەتىلدىرۋ، تازالىققا، مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، اڭگىمەلەسۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، ساباققا قاتىسىمى مەن دايارلىعىن تەكسەرۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
1. 1888 جىلى ەلەكتروماگنيتتىك تولقىندار ارقىلى الىس قاشىقتىقتارعا سيگنال جەتكىزۋدىڭ عىلىمي بولجامىن ۇسىنعان عالىم؟ (ورىس عالىمى الەكساندر ستەپانوۆيچ پوپوۆ)
2. ينتەرفەرەنسيا دەگەنىمىز نە؟ (كەڭىستىكتىڭ ءار ءتۇرلى نۇكتەلەرىندە قورىتقى تەربەلىستەر امپليتۋدالارىنىڭ ۋاقىت جونىنەن تۇراقتى تارالۋ ءتارتىبى ورنايتىنداي بولىپ ءبىر نەمەسە بىرنەشە تولقىننىڭ قوسىلۋى)
3. ەلەكتروماگنيتتىك تولقىن دەگەنىمىز نە؟ (ۆاكۋۋمدا نەمەسە كەز كەلگەن ورتادا ەلەكتروماگنيتتىك ءورىستىڭ تارالۋى)
4. جارىق كۇشى نەمەن ولشەنەدى؟ (كاندەللا)
5. 1900 جىلى جىلۋلىق ساۋلەلەردىڭ ەكسپەريمەنتتىك ناتيجەسىن تۇسىندىرۋدە تىعىرىقتان شىعۋ جولىن تاپقان عالىم؟ (نەمىس استرونومى يوگان كەپلەر)
6. وتە مايدا زاتتاردى زەرتتەۋگە ارنالعان قۇرال؟ (لۋپا، لينزا)
7. دىبىس جىلدامدىعى نەشەگە تەڭ؟ (300م/س)
8. ديفراكسيا دەگەنىمىز نە؟ (تولقىنداردىڭ بوگەتتەردى وراعىتىپ ءوتۋى)
9. جارىق دەگەنىمىز نە نەشە ءتۇرى بار؟ (2 ءتۇرى بار، تابيعي جانە جاساندى)
10. تەربەلىس دەگەنىمىز نە، تەربەلىستى سيپاتتايتىن شامالار بار؟ (بەلگىلى ءبىر ۋاقىت وتكەندە قايتالانىپ وتىراتىن پروسەسس. تەربەلىستى سيپاتتايتىن شامالار: پەريود، جيىلىك، امپليتۋدا، فازا ت. ب
11. تەربەلىس امپليتۋداسى دەگەنىمىز نە؟ (تەربەلىس كەزىندەگى ەڭ ۇلكەن اۋىتقۋ)
12. جارىق جىلدامدىعى نەشەگە تەڭ؟ (300 000م/س)
13. راديونى ەڭ العاشقى ويلاپ تاپقان كىم؟ (ا. س. پوپوۆ)
14. 1831 جىلى ەلەكتروماگنيتتىك يندۋكسيا قۇبىلىسىن اشقان عالىم؟ (اعىلشىن فيزيگى مايكل فارادەي(1791 - 1867)
15. وپتيكالىق اسپاپتارعا نەلەر جاتادى، نەلىكتەن؟ (لۋپا، لينزا، ميكروسكوپ، تەلەسكوپ ت. ب. )
16. تولقىن ۇزىندىعىنىڭ فورمۋلاسىن جاز:
17. تەربەلىس پەريودىنىڭ فورمۋلاسى:
18. لينزانىڭ وپتيكالىق كۇشىنىڭ فورمۋلاسى:
19. تەربەلىس جيىلىگىنىڭ فورمۋلاسى:
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ اشىلۋى. بۇل ساۋلەلەر 1895 جىلى نەمىس فيزيگى ۆيلگەلم رەنتگەن اشقان. رەنتگەن وزىنە دەيىنگى كوپتەگەن عالىمداردىڭ ءمان بەرمەگەن جانە اڭعارا الماعاندارىن بايقاي قويدى، وسى ەرەكشە قابىلەتى ونىڭ تاماشا جاڭالىق اشۋىنا جاردەمدەستى. بۇل كەزدە گاز - رازريادتىق تۇتىكتەردە وتە شاپشاڭ ەلەكترونداردىڭ اعىنى تۋعىزىلعان جانە سول ۋاقىتتا ولاردى كاتود ساۋلەلەرى دەپ اتاعان. بۇل ساۋلەلەردىڭ تابيعاتى سول كەزدە سەنىمدى تۇردە تياناقتالا قويماعان ەدى، تەك بۇل ساۋلەلەردىڭ شىعاتىن باسى تۇتىكتىڭ كاتودىندا ەكەنى عانا ءمالىم بولعان. كاتود ساۋلەلەرىن زەرتتەۋمەن شۇعىلدانعان رەنتگەن، فوتوپلاستينا قارا قاعازعا وراۋلى تۇرعانىنا قاراماستان، رازريادتىق تۇتىكشەنىڭ ماڭىندا اعارىپ قالعان. وسىدان كەيىن ول تاعى ءبىر تاڭقالارلىق قۇبىلىستى بايقادى. ءبارييدىڭ پلاتينا ەرىتىندىسىنە باتىرىلعان قاعاز ەكرانعا رازريادتىق تۇتىكشەنى وراعاندا، ەكران اعارا باستايتىنى بايقالدى ونىڭ ۇستىنە رەنتگەن تۇتىكشە مەن ەكراننىڭ اراسىنا قولىن ۇستاعاندا ەكراندا قولدىڭ نوبايىنىڭ قىلاڭ رەڭكىندە سۇيەكتەردىڭ قارا كولەڭكەلەرى كورىنەدى. عالىم رازريادتىق تۇتىكشەمەن جۇمىس ىستەگەندە بۇرىن بەلگىسىز كۇشتى، ءوتىمدى ساۋلە پايدا بولاتىنىن ءتۇسىندى. ول ونى ح - ساۋلەلەر دەپ اتادى. سوڭىنان بۇل ساۋلەلەرگە «رەنتگەن ساۋلەلەر» دەگەن تەرمين بەرىك قالىپتاستى. رەنتگەن جاڭا ساۋلە كاتود ساۋلەلەرىنىڭ (شاپشاڭ ەلەكتروندار اعىنى) شىنى تۇتىكتىڭ قابىرعالارىنا سوقتىعىسقان ورىندارىندا پايدا بولاتىنى بايقالعان. بۇل ورىندا شىنى جاساۋدان جارىق شىعارعان. ح - ساۋلەلەر شاپشاڭ ەلەكترونداردى كەز كەلگەن كەدەرگىمەن اتاپ ايتقاندا مەتالل ەلەكتروندارمەن تەجەگەندە پايدا بولاتىنىن كەيىنگى تاجىريبەلەر كورسەتتى.
رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ قاسيەتتەرى. رەنتگەن اشقان ساۋلەلەر فوتوپلاستيناعا اسەر ەتەدى، اۋانىڭ يوندالۋىن تۋعىزادى ءبىراق كەز كەلگەن ءبىر زاتتاردان ايتارلىقتاي شاعىلمايدى جانە سىنبايدى. ەلەكتروماگنيتتىك ءورىس ولاردىڭ تارالۋ باعىتىنا ەشقانداي اسەرىن تيگىزبەيدى. وسىدان كەيىن بىردەن رەنتگەن ساۋلەلەرى ەلەكترونداردىڭ كەنەت تەجەلۋىنەن شىعاتىن ەلەكتروماگنيتتىك تولقىندار دەگەن بولجام جاسالدى. وتىمدىلىگى جانە باسقا ەرەكشەلىكتەرى ءدال وسى تولقىن ۇزىندىعىنىڭ شاعىن بولۋىمەن بايلانىستىرىلادى. ءبىراق بۇل گيپوتەزا دالەلدەۋدى قاجەت ەتەدى. جانە ونداي دالەلدەۋلەر رەنتگەن اشقاننان كەيىن 15 جىلدان سوڭ جاسالدى. رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ قۇرىلىسى. قازىرگى كەزدە رەنتگەن ساۋلەلەرىن شىعارىپ الۋ ءۇشىن، رەنتگەن تۇتىكتەرى دەپ اتالاتىن قۇرىلعىلار جاسالعان. ولاردىڭ كونسترۋكسياسىن رەنتگەن جاساعان العاشقى اپپاراتتاردان اناعۇرلىم جاقسى. 1 - سۋرەتتە ەلەكتروندىق رەنتگەن تۇتىگىنىڭ ىقشامدالعان سحەماسى كەسكىندەلگەن. كاتود 1 ۆولفرامنان جاسالعان قىل سىم، ول تەرمو ەلەكتروندىق ەميسسيا ەسەبىنەن ەلەكتروندار شىعارادى. سيليندر 3 ەلەكتروندار اعىنىن فوكۋستايدى، سونان سوڭ ولار مەتالل ەلەكترودپەن 2 (انودپەن) سوقتىعىسادى. وسىدان رەنتگەن ساۋلەلەرى تۋىندايدى. انود پەن كاتودتىڭ اراسىنداعى كەرنەۋ بىرنەشە ونداعان كيلوۆاتقا جەتەدى. تۇتىكتە، تولىق ۆاكۋۋم جاسالادى؛ ونداعى گازدىڭ قىسىمى 10 - 5 – 10 - 7مم سىناق باعاناسىنا تەڭ بولادى. رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ تولقىن ۇزىندىعى 10 - 9م - دەن 10 - 10دەيىڭگى دياپازوندا بولادى. قۋاتتى رەنتگەن تۇتىكتەرىندە انود سۋمەن سالقىنداتىلادى، ويتكەنى ەلەكتروندار تەجەلگەندە كوپ مولشەردە جىلۋ ءبولىنىپ شىعادى. ەلەكتروندار ەنەرگياسىنىڭ 3 عانا پايدالى ساۋلەگە اينالادى.
رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ تولقىن ۇزىندىعى 10 م دەن 10 دەيىنگى دياپازوندا بولادى. ولاردىڭ وتىمدىلىگى زور جانە مەديسينادا، سونداي - اق كريستالدار مەن كۇردەلى ورگانيكالىق مولەكۋلالاردىڭ قۇرىلىمىن زەرتتەۋ ءۇشىن پايدالانىلادى.
4. ساباقتى بەكىتۋ:
1) رەنتگەن ساۋلەسىن اشقان قاي عالىم؟
ا) نيۋتون ۆ) ماكسۆەلل س) رەنتگەن د) ەينشتەين
2. رەنتگەن ساۋلەسىن قاي جىلى اشتى؟
ا) 1805ج ۆ) 1895ج س) 1896ج د) 1835ج
3) رەنتگەن ساۋلەسىنىڭ قولدانىسى قاي جەردە؟
ا) مەديسينادا ۆ) قۇرىلىستا س) اۋىلشارۋاشىلىقتا د) دۇرىس جاۋابى جوق
4) رەنتگەن ساۋلەسىن قانداي ارناۋلى قوندىرعىدا الامىز؟
ا) وسيللوگراف ۆ) ساۋلەلىك تۇتىكتەردە س) رەنتگەندىك تۇتىكتەردە د) كامەرتون
5) رەنتگەن ساۋلەسىنىڭ اشىلۋ قۇرمەتىنە قانداي سىيلىق بەرىلدى؟
ا) نوبەل ۆ) كۋبوك س) وسكار د) ەشتەڭە بەرىلمەدى
6) قۇيمالارداعى اقاۋلارداعى، رەلستەردەگى سىزاتتاردى تابۋ، پىسىرىلگەن جىكتەردىڭ ساپاسىن انىقتاۋ ت. ب. قانداي ادىسكە جاتادى؟
ا) فليۋروگرافيا ۆ) دەفەكتوسكوفيا س) توموگرافيا د) ساۋلەلىك تەراپيا
7) رەنتگەندىك ساۋلەلەر قانداي ساۋلەلەرگە جاتادى؟
ا) ينفراقىزىل ۆ) ەلەكتروماگنيتتىك س) ۋلتراكۇلگىن د) گامما ساۋلە
8) رەنتگەن ساۋلەسىنىڭ زيانى بار ما؟
ا) بار ۆ) جوق س) بەلگىلى دارەجەدە د) بىلمەيمىن
9) رەنتگەن ساۋلەسى قانداي ساۋلەلەردىڭ ارالىعىندا جاتادى؟
ا) ۋلتراكۇلگىن مەن گامما ساۋلەلەردىڭ ۆ) ۋلتراكۇلگىن مەن ينفراقىزىل ساۋلەلەردىڭ
س) ۋلتراكۇلگىن مەن اق جارىق ساۋلەلەردىڭ د) ينفراقىزىل مەن گامما ساۋلەلەردىڭ
10) رەنتگەن ساۋلەسىنە قانداي قاسيەتتەر ءتان؟
ا) كەيبىر زاتتاردا جارقىل تۋعىزادى جانە فوتوقاعازدى قارايتادى ۆ) كوزگە كورىنبەيدى
س) كاتود ساۋلەلەرى د) فوتوقاعازدى قارايتادى
ەسەپتەر شىعارۋ. №1. فوتوننىڭ ماسساسى ەلەكتروننىڭ تىنىشتىق ماسساسىنا تەڭ بولاتىن ساۋلەنىڭ تولقىن ۇزىندىعىن تابىڭىز.
رەنتگەندىك ساۋلەلەر. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا رەنتگەندىك ساۋلەلەر تۋرالى ماعلۇماتتار بەرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا رەنتگەن ساۋلەسىنىڭ اشىلۋىن، قاسيەتتەرىن جانە ومىردە قولدانىسىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ناقتى جانە جۇيەلەي ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، ساباققا دەگەن ىنتاسىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ماقساتقا جەتۋ بارىسىندا جاۋاپكەرشىلىكتەرىن جەتىلدىرۋ، تازالىققا، مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، اڭگىمەلەسۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، ساباققا قاتىسىمى مەن دايارلىعىن تەكسەرۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
1. 1888 جىلى ەلەكتروماگنيتتىك تولقىندار ارقىلى الىس قاشىقتىقتارعا سيگنال جەتكىزۋدىڭ عىلىمي بولجامىن ۇسىنعان عالىم؟ (ورىس عالىمى الەكساندر ستەپانوۆيچ پوپوۆ)
2. ينتەرفەرەنسيا دەگەنىمىز نە؟ (كەڭىستىكتىڭ ءار ءتۇرلى نۇكتەلەرىندە قورىتقى تەربەلىستەر امپليتۋدالارىنىڭ ۋاقىت جونىنەن تۇراقتى تارالۋ ءتارتىبى ورنايتىنداي بولىپ ءبىر نەمەسە بىرنەشە تولقىننىڭ قوسىلۋى)
3. ەلەكتروماگنيتتىك تولقىن دەگەنىمىز نە؟ (ۆاكۋۋمدا نەمەسە كەز كەلگەن ورتادا ەلەكتروماگنيتتىك ءورىستىڭ تارالۋى)
4. جارىق كۇشى نەمەن ولشەنەدى؟ (كاندەللا)
5. 1900 جىلى جىلۋلىق ساۋلەلەردىڭ ەكسپەريمەنتتىك ناتيجەسىن تۇسىندىرۋدە تىعىرىقتان شىعۋ جولىن تاپقان عالىم؟ (نەمىس استرونومى يوگان كەپلەر)
6. وتە مايدا زاتتاردى زەرتتەۋگە ارنالعان قۇرال؟ (لۋپا، لينزا)
7. دىبىس جىلدامدىعى نەشەگە تەڭ؟ (300م/س)
8. ديفراكسيا دەگەنىمىز نە؟ (تولقىنداردىڭ بوگەتتەردى وراعىتىپ ءوتۋى)
9. جارىق دەگەنىمىز نە نەشە ءتۇرى بار؟ (2 ءتۇرى بار، تابيعي جانە جاساندى)
10. تەربەلىس دەگەنىمىز نە، تەربەلىستى سيپاتتايتىن شامالار بار؟ (بەلگىلى ءبىر ۋاقىت وتكەندە قايتالانىپ وتىراتىن پروسەسس. تەربەلىستى سيپاتتايتىن شامالار: پەريود، جيىلىك، امپليتۋدا، فازا ت. ب
11. تەربەلىس امپليتۋداسى دەگەنىمىز نە؟ (تەربەلىس كەزىندەگى ەڭ ۇلكەن اۋىتقۋ)
12. جارىق جىلدامدىعى نەشەگە تەڭ؟ (300 000م/س)
13. راديونى ەڭ العاشقى ويلاپ تاپقان كىم؟ (ا. س. پوپوۆ)
14. 1831 جىلى ەلەكتروماگنيتتىك يندۋكسيا قۇبىلىسىن اشقان عالىم؟ (اعىلشىن فيزيگى مايكل فارادەي(1791 - 1867)
15. وپتيكالىق اسپاپتارعا نەلەر جاتادى، نەلىكتەن؟ (لۋپا، لينزا، ميكروسكوپ، تەلەسكوپ ت. ب. )
16. تولقىن ۇزىندىعىنىڭ فورمۋلاسىن جاز:
17. تەربەلىس پەريودىنىڭ فورمۋلاسى:
18. لينزانىڭ وپتيكالىق كۇشىنىڭ فورمۋلاسى:
19. تەربەلىس جيىلىگىنىڭ فورمۋلاسى:
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ اشىلۋى. بۇل ساۋلەلەر 1895 جىلى نەمىس فيزيگى ۆيلگەلم رەنتگەن اشقان. رەنتگەن وزىنە دەيىنگى كوپتەگەن عالىمداردىڭ ءمان بەرمەگەن جانە اڭعارا الماعاندارىن بايقاي قويدى، وسى ەرەكشە قابىلەتى ونىڭ تاماشا جاڭالىق اشۋىنا جاردەمدەستى. بۇل كەزدە گاز - رازريادتىق تۇتىكتەردە وتە شاپشاڭ ەلەكترونداردىڭ اعىنى تۋعىزىلعان جانە سول ۋاقىتتا ولاردى كاتود ساۋلەلەرى دەپ اتاعان. بۇل ساۋلەلەردىڭ تابيعاتى سول كەزدە سەنىمدى تۇردە تياناقتالا قويماعان ەدى، تەك بۇل ساۋلەلەردىڭ شىعاتىن باسى تۇتىكتىڭ كاتودىندا ەكەنى عانا ءمالىم بولعان. كاتود ساۋلەلەرىن زەرتتەۋمەن شۇعىلدانعان رەنتگەن، فوتوپلاستينا قارا قاعازعا وراۋلى تۇرعانىنا قاراماستان، رازريادتىق تۇتىكشەنىڭ ماڭىندا اعارىپ قالعان. وسىدان كەيىن ول تاعى ءبىر تاڭقالارلىق قۇبىلىستى بايقادى. ءبارييدىڭ پلاتينا ەرىتىندىسىنە باتىرىلعان قاعاز ەكرانعا رازريادتىق تۇتىكشەنى وراعاندا، ەكران اعارا باستايتىنى بايقالدى ونىڭ ۇستىنە رەنتگەن تۇتىكشە مەن ەكراننىڭ اراسىنا قولىن ۇستاعاندا ەكراندا قولدىڭ نوبايىنىڭ قىلاڭ رەڭكىندە سۇيەكتەردىڭ قارا كولەڭكەلەرى كورىنەدى. عالىم رازريادتىق تۇتىكشەمەن جۇمىس ىستەگەندە بۇرىن بەلگىسىز كۇشتى، ءوتىمدى ساۋلە پايدا بولاتىنىن ءتۇسىندى. ول ونى ح - ساۋلەلەر دەپ اتادى. سوڭىنان بۇل ساۋلەلەرگە «رەنتگەن ساۋلەلەر» دەگەن تەرمين بەرىك قالىپتاستى. رەنتگەن جاڭا ساۋلە كاتود ساۋلەلەرىنىڭ (شاپشاڭ ەلەكتروندار اعىنى) شىنى تۇتىكتىڭ قابىرعالارىنا سوقتىعىسقان ورىندارىندا پايدا بولاتىنى بايقالعان. بۇل ورىندا شىنى جاساۋدان جارىق شىعارعان. ح - ساۋلەلەر شاپشاڭ ەلەكترونداردى كەز كەلگەن كەدەرگىمەن اتاپ ايتقاندا مەتالل ەلەكتروندارمەن تەجەگەندە پايدا بولاتىنىن كەيىنگى تاجىريبەلەر كورسەتتى.
رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ قاسيەتتەرى. رەنتگەن اشقان ساۋلەلەر فوتوپلاستيناعا اسەر ەتەدى، اۋانىڭ يوندالۋىن تۋعىزادى ءبىراق كەز كەلگەن ءبىر زاتتاردان ايتارلىقتاي شاعىلمايدى جانە سىنبايدى. ەلەكتروماگنيتتىك ءورىس ولاردىڭ تارالۋ باعىتىنا ەشقانداي اسەرىن تيگىزبەيدى. وسىدان كەيىن بىردەن رەنتگەن ساۋلەلەرى ەلەكترونداردىڭ كەنەت تەجەلۋىنەن شىعاتىن ەلەكتروماگنيتتىك تولقىندار دەگەن بولجام جاسالدى. وتىمدىلىگى جانە باسقا ەرەكشەلىكتەرى ءدال وسى تولقىن ۇزىندىعىنىڭ شاعىن بولۋىمەن بايلانىستىرىلادى. ءبىراق بۇل گيپوتەزا دالەلدەۋدى قاجەت ەتەدى. جانە ونداي دالەلدەۋلەر رەنتگەن اشقاننان كەيىن 15 جىلدان سوڭ جاسالدى. رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ قۇرىلىسى. قازىرگى كەزدە رەنتگەن ساۋلەلەرىن شىعارىپ الۋ ءۇشىن، رەنتگەن تۇتىكتەرى دەپ اتالاتىن قۇرىلعىلار جاسالعان. ولاردىڭ كونسترۋكسياسىن رەنتگەن جاساعان العاشقى اپپاراتتاردان اناعۇرلىم جاقسى. 1 - سۋرەتتە ەلەكتروندىق رەنتگەن تۇتىگىنىڭ ىقشامدالعان سحەماسى كەسكىندەلگەن. كاتود 1 ۆولفرامنان جاسالعان قىل سىم، ول تەرمو ەلەكتروندىق ەميسسيا ەسەبىنەن ەلەكتروندار شىعارادى. سيليندر 3 ەلەكتروندار اعىنىن فوكۋستايدى، سونان سوڭ ولار مەتالل ەلەكترودپەن 2 (انودپەن) سوقتىعىسادى. وسىدان رەنتگەن ساۋلەلەرى تۋىندايدى. انود پەن كاتودتىڭ اراسىنداعى كەرنەۋ بىرنەشە ونداعان كيلوۆاتقا جەتەدى. تۇتىكتە، تولىق ۆاكۋۋم جاسالادى؛ ونداعى گازدىڭ قىسىمى 10 - 5 – 10 - 7مم سىناق باعاناسىنا تەڭ بولادى. رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ تولقىن ۇزىندىعى 10 - 9م - دەن 10 - 10دەيىڭگى دياپازوندا بولادى. قۋاتتى رەنتگەن تۇتىكتەرىندە انود سۋمەن سالقىنداتىلادى، ويتكەنى ەلەكتروندار تەجەلگەندە كوپ مولشەردە جىلۋ ءبولىنىپ شىعادى. ەلەكتروندار ەنەرگياسىنىڭ 3 عانا پايدالى ساۋلەگە اينالادى.
رەنتگەن ساۋلەلەرىنىڭ تولقىن ۇزىندىعى 10 م دەن 10 دەيىنگى دياپازوندا بولادى. ولاردىڭ وتىمدىلىگى زور جانە مەديسينادا، سونداي - اق كريستالدار مەن كۇردەلى ورگانيكالىق مولەكۋلالاردىڭ قۇرىلىمىن زەرتتەۋ ءۇشىن پايدالانىلادى.
4. ساباقتى بەكىتۋ:
1) رەنتگەن ساۋلەسىن اشقان قاي عالىم؟
ا) نيۋتون ۆ) ماكسۆەلل س) رەنتگەن د) ەينشتەين
2. رەنتگەن ساۋلەسىن قاي جىلى اشتى؟
ا) 1805ج ۆ) 1895ج س) 1896ج د) 1835ج
3) رەنتگەن ساۋلەسىنىڭ قولدانىسى قاي جەردە؟
ا) مەديسينادا ۆ) قۇرىلىستا س) اۋىلشارۋاشىلىقتا د) دۇرىس جاۋابى جوق
4) رەنتگەن ساۋلەسىن قانداي ارناۋلى قوندىرعىدا الامىز؟
ا) وسيللوگراف ۆ) ساۋلەلىك تۇتىكتەردە س) رەنتگەندىك تۇتىكتەردە د) كامەرتون
5) رەنتگەن ساۋلەسىنىڭ اشىلۋ قۇرمەتىنە قانداي سىيلىق بەرىلدى؟
ا) نوبەل ۆ) كۋبوك س) وسكار د) ەشتەڭە بەرىلمەدى
6) قۇيمالارداعى اقاۋلارداعى، رەلستەردەگى سىزاتتاردى تابۋ، پىسىرىلگەن جىكتەردىڭ ساپاسىن انىقتاۋ ت. ب. قانداي ادىسكە جاتادى؟
ا) فليۋروگرافيا ۆ) دەفەكتوسكوفيا س) توموگرافيا د) ساۋلەلىك تەراپيا
7) رەنتگەندىك ساۋلەلەر قانداي ساۋلەلەرگە جاتادى؟
ا) ينفراقىزىل ۆ) ەلەكتروماگنيتتىك س) ۋلتراكۇلگىن د) گامما ساۋلە
8) رەنتگەن ساۋلەسىنىڭ زيانى بار ما؟
ا) بار ۆ) جوق س) بەلگىلى دارەجەدە د) بىلمەيمىن
9) رەنتگەن ساۋلەسى قانداي ساۋلەلەردىڭ ارالىعىندا جاتادى؟
ا) ۋلتراكۇلگىن مەن گامما ساۋلەلەردىڭ ۆ) ۋلتراكۇلگىن مەن ينفراقىزىل ساۋلەلەردىڭ
س) ۋلتراكۇلگىن مەن اق جارىق ساۋلەلەردىڭ د) ينفراقىزىل مەن گامما ساۋلەلەردىڭ
10) رەنتگەن ساۋلەسىنە قانداي قاسيەتتەر ءتان؟
ا) كەيبىر زاتتاردا جارقىل تۋعىزادى جانە فوتوقاعازدى قارايتادى ۆ) كوزگە كورىنبەيدى
س) كاتود ساۋلەلەرى د) فوتوقاعازدى قارايتادى
ەسەپتەر شىعارۋ. №1. فوتوننىڭ ماسساسى ەلەكتروننىڭ تىنىشتىق ماسساسىنا تەڭ بولاتىن ساۋلەنىڭ تولقىن ۇزىندىعىن تابىڭىز.
رەنتگەندىك ساۋلەلەر. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەتتىك كەرىلۋ. جۇعۋ. قىلتۇتىكتىك قۇبىلىستار.
