س دىبىسى جانە ءارپى
جامبىل وبلىسى، بايزاق اۋدانى، سارىكەمەر اۋىلى
«بالاپان» بالاباقشاسىنىڭ ادىسكەرى ا.كيليبايەۆا
توپ: ەرەسەكتەر
وقۋ ىس-ارەكەتىنىڭ ءتۇرى: ساۋات اشۋ
تاقىرىبى: س دىبىسى جانە ءارپى
ماقساتى. س دىبىسىن داۋىستاپ ايتا بىلۋگە، دىبىستى ارىپپەن سايكەستەندىرۋگە، ءارىپتى اۋادا جانە ۇرمەبۇرشاقپەن جازۋعا، «س» دىبىسىنىڭ ورنىن («سيقىرلى ساندىقشا» دو ارقىلى) انىقتاۋعا، «س» ءارپى بار سوزدەردى (سحەما بويىنشا) وقۋعا ۇيرەتۋ. س دىبىسى بار سوزگە دىبىستىق تالداۋ جاساۋعا، بۋىنعا بولۋگە، داۋىستى جانە داۋىسسىز دىبىستاردى اجىراتۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
فونەماتيكالىق ەستۋ قابىلەتىن، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ («كازلوتو» ويىنى ارقىلى). بايلانىستىرىپ سويلەۋ ءتىلىن جەتىلدىرۋ (ديداكتيكالىق ويىن «سيقىرلى ساندىقشا»). ءسوز قورىن مولايتۋ (س ارپىنە ۇقسايتىن زاتتار (تاعا، وراق)). ۇساق موتورويكاسىن س ءارپىن ۇرمەبۇرشاقپەن جازۋ ارقىلى دامىتۋ.
سۇراققا تولىق جاۋاپ بەرۋگە، دوستارىن تىڭداۋعا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: زاتتىق سۋرەتتەر (ارىستان، جىلان، قاسقىر، اۆتوبۋس، ۇشاق، تاعا، وراق)، كىلت، ساندىقشا، قورجىن، سان بەينەلەنگەن تاستار، ۇرمەبۇرشاق، «كازلوتو» دويىنىنا لوتو بيلەتتەرى.
تەحنيكالىق قۇرال: ءۇنتاسپا
سوزدىك جۇمىس: مەكەندەيدى، باۋىرمەن جورعالايدى، تاعا.
ارەكەت كەزەڭدەرى
تاربيەشىنىڭ ىس-ارەكەتى
بالالاردىڭ ىس-ارەكەتى
موتيۆاسيالىق قوزعاۋشى
1. - كانە، بالالار شەڭبەر جاساپ تۇرايىق! - كازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟ - قىس مەزگىلىن سيپاتتاپ ايتىپ بەرىندەرشى! * كازىر جىلدىڭ قىس مەزىگىلى * قىس مەزىگىلىندە كۇن سۋىق بولادى. * قالىڭ كيىمدەر
- دالا سۋىق، توڭىپ قالادى ەكەنبىز، ءيا! - ەندەشە بالالار، مىنا جۇرەكتى ءبىر – بىرىمىزگە ۇسىنىپ جىلى لەبىزدەر ايتايىق. ءارقاشاندا كۇنىمىز شۋاقتى، ارايلى بولسىن!
2. - بالالار، ءبىز قانداي ارىپتەردى بىلەمىز؟ كانە، تاقتاعا شىعىپ كورسەتىڭدەرشى! كيەمىز -ۇلكەن ازامات بولىپ وسەيىك - بەسپەن وقى تاقتاعا شىعىپ، ۇياشىقتارىن كورسەتەدى.
ۇيىمداستىرۋ - ىزدەنۋ
3. - بالالار، مەن سەندەرگە ءقازىر جۇمباق جاسىرامىن ال سەندەر مۇقيات تىڭداپ، جاۋابىن تابىڭدار. - باۋىرىمەن جورعالايدى، سسس ەتىپ شاعادى. كانە كىم ايتادى بۇل نە؟ - مىناۋ نە؟ (سۋرەتىن كورسەتۋ)
سوزدىك جۇمىس - بالالار، ال سەندەر بىلەسىڭدەر مە، جىلان باۋىرىمەن جورعالاۋشى. ياعني، جىلانىڭ اياقتارى بولماعاندىقتان ولار باۋىرىمەن جورعالايدى. سونىمەن قاتار، قۇرتتاردا جورعالايدى.
- جىلان قالاي داۋىس شىعارادى؟
-س سس. قانداي دىبىس؟
- س دىبىسى نەگە داۋىسسىز؟
- قانداي تەكشەمەن بەلگىلەيمىز؟
- جارايسىڭدار!
- بالالار، مىناۋ س دىبىسىنىڭ تاڭباسىمەن تانىسامىز، مىنە ال ونىڭ ۇياسى مۇندا.
- بالالار، س دىبىسى نەگە ۇقسايدى؟
- سۋرەتكە قاراڭدارشى، س دىبىسى نەگە ۇقسايدى ەكەن تاعى دا. ءيا، وراققا، تاعاعا ۇقسايدى ەكەن.
- جىلان * سسس.* داۋىسسىز * سەبەبى كەدەرگى ۇشىراپ ايتىلادى.
*قىزىل تەكشەمەن بەلگىلەيمىز * دوڭگەلەكتىڭ جارتىسىنا * كۇننىڭ جارتىسىنا * ايعا ۇقسايدى
- ال ەندى، بالالار س دىبىسىن اۋادا جازىپ ۇيرەنەيىك. نۇكتە قويىپ، سول جاققا قاراي تومەن دوعا جاسايمىز.
- بالالار، ەندى س ءارىپىن الدارىنداعى اسبۇرشاقپەن جازايىق.
4. فونەماتيكالىق ەستۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
- بالالار، مەن سەندەرگە داۋىستى جانە داۋىسسىز دىبىستاردى ايتامىن، ال سەندەر داۋىسسىز دىبىستاردى ەستىگەندە كوك، ال داۋىستى دىبىستاردى ەستىگەندە قىزىل تەكشەنى كوتەرەسىڭدەر.
5. دىبىستى سوزدەردە دۇرىس ايتۋعا ماشىقتاندىرۋ. بالالار، تاقتاعا قاراڭدارشى! س ءارىپى بار سوزدەردى وقىپ ۇيرەنەيىك. با قا تا، سا
6. سوزدەرگە دىبىستىق تالداۋ جاساۋ.
- بالالار، كازىر «كازلوتو» ويىنىڭ وينايمىز. ياعني، مەن سەندەرگە بيلەت تاراتىپ بەرەمىن، ماعان ءبىر بالا كەرەك. ول مىنا دوربادان تاستاردى الادى، وندا سان بەرىلگەن. دوربادان الىنعان تاستاعى سان سەندەردىڭ بيلەتتەرىندە بار بولسا، ساندى بيلەتتەن الاسىڭدار. قورجىنداعى تاستاردى اۋەن بىتكەن كەزدە ءبىراق الادى. ول ۋاقىتتا قورجىنداعى تاستاردى ارالاستىرامىز.
- بالالار، قاي ءسوز شىقتى؟ (ارىستان
- ارىستان جابايى جانۋار، ول ورماندا، تاۋلى ايماقتاردا مەكەندەيدى. مىنە مىناۋ (سۋرەتىن كورسەتۋ). بالالار، ارىستان سوزىنە دىبىستىق تالداۋ جاسايىق. كىم شىعادى؟
- ارىستان سوزىندە نەشە دىبىس بار؟ ىس-ارەكەتتى ورىندايدى * باس * قاس * تاس ارىستان
- نەشە داۋىستى دىبىس بار؟
- نەشە داۋىسسىز دىبىس بار؟
- ەرەجەنى ايتشى؟
- بۋىنعا بولەيىك، نەشە بۋىن بار ەكەن؟
- ەندى، ارىپتەرمەن سايكەستەندىر.
- بالالار، ەندى وسى سوزبەن سويلەم قۇراستىرىپ كورىڭدەرشى! ارىستان سوزىندە جەتى دىبىس بار ءۇش داۋىستى دىبىس بار ءۇش داۋىسسىز دىبىس بار ءبىر سوزدە نەشە داۋىستى دىبىس بولسا، سونشا بۋىن بولادى. ارىستان سوزىندە ءۇش بۋىن بار مەن حايۋاناتتار باعىندا ارىستاندى كوردىم.
رەفلەكسيۆتىك - تۇزەتۋشىلىك
7. ديداكتيكالىق ويىن. «سيقىرلى ساندىقشا».
- بالالار، مىناۋ نە؟
- ساندىقشانىڭ ىشىندە نە بار ەكەن؟ كانە، كورەيىكشى! كىم شىعادى؟
- سەن نە الدىڭ؟
قاسقىر سوزىندە س دىبىسى بار ما؟ ءسوزدىڭ قاي جەرىندە تۇر؟ ءسوزدىڭ ورتاسىندا
- ال، سەن نە الدىڭ؟ (اۆتوبۋس) * بۇل سوزدە س دىبىسى بار ما؟ ءسوزدىڭ سوڭىندا
- ۇشاق سوزىندە س دىبىسى بار ما؟ جوق
- بالالار، سيقىرلى ساندىقشادا سيقىرلى كىلت بار ەكەن. كىلت سوزىندە س دىبىسى بار ما؟ جوق
- بۇل التىن كىلتتى سەندەرگە سيقىرلى ساندىقشا سىيعا بەردى. سەندەر وقۋ ىس-ارەكەتىنە وتە جاقسى قاتىسقاندارىن ءۇشىن.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
نەنى ءبىلۋ كەرەك: داۋىستى، داۋىسسىز دىبىستاردى اجىراتادى. دىبىستىق تالداۋ-جيناقتاۋدى، ەرەجەنى.
نەنى يگەرەدى: س دىبىسىنىڭ ارتيكۋلياسياسىن دۇرىس ايتۋ؛ س دىبىس بار سوزگە دىبىستىق تالداۋ - جيناقتاۋ؛ س دىبىسى بار سوزدەردى وقۋ؛
نەنى بىلەدى: دىبىستاردى تاڭباسىمەن سايكەستەندىرەدى؛ ارىپتەردى قوسىپ وقۋ؛ بۋىنعا ءبولۋ؛ 2-5 سوزدەن سويلەم قۇراۋ؛سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرۋ؛
«بالاپان» بالاباقشاسىنىڭ ادىسكەرى ا.كيليبايەۆا
توپ: ەرەسەكتەر
وقۋ ىس-ارەكەتىنىڭ ءتۇرى: ساۋات اشۋ
تاقىرىبى: س دىبىسى جانە ءارپى
ماقساتى. س دىبىسىن داۋىستاپ ايتا بىلۋگە، دىبىستى ارىپپەن سايكەستەندىرۋگە، ءارىپتى اۋادا جانە ۇرمەبۇرشاقپەن جازۋعا، «س» دىبىسىنىڭ ورنىن («سيقىرلى ساندىقشا» دو ارقىلى) انىقتاۋعا، «س» ءارپى بار سوزدەردى (سحەما بويىنشا) وقۋعا ۇيرەتۋ. س دىبىسى بار سوزگە دىبىستىق تالداۋ جاساۋعا، بۋىنعا بولۋگە، داۋىستى جانە داۋىسسىز دىبىستاردى اجىراتۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
فونەماتيكالىق ەستۋ قابىلەتىن، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ («كازلوتو» ويىنى ارقىلى). بايلانىستىرىپ سويلەۋ ءتىلىن جەتىلدىرۋ (ديداكتيكالىق ويىن «سيقىرلى ساندىقشا»). ءسوز قورىن مولايتۋ (س ارپىنە ۇقسايتىن زاتتار (تاعا، وراق)). ۇساق موتورويكاسىن س ءارپىن ۇرمەبۇرشاقپەن جازۋ ارقىلى دامىتۋ.
سۇراققا تولىق جاۋاپ بەرۋگە، دوستارىن تىڭداۋعا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: زاتتىق سۋرەتتەر (ارىستان، جىلان، قاسقىر، اۆتوبۋس، ۇشاق، تاعا، وراق)، كىلت، ساندىقشا، قورجىن، سان بەينەلەنگەن تاستار، ۇرمەبۇرشاق، «كازلوتو» دويىنىنا لوتو بيلەتتەرى.
تەحنيكالىق قۇرال: ءۇنتاسپا
سوزدىك جۇمىس: مەكەندەيدى، باۋىرمەن جورعالايدى، تاعا.
ارەكەت كەزەڭدەرى
تاربيەشىنىڭ ىس-ارەكەتى
بالالاردىڭ ىس-ارەكەتى
موتيۆاسيالىق قوزعاۋشى
1. - كانە، بالالار شەڭبەر جاساپ تۇرايىق! - كازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟ - قىس مەزگىلىن سيپاتتاپ ايتىپ بەرىندەرشى! * كازىر جىلدىڭ قىس مەزىگىلى * قىس مەزىگىلىندە كۇن سۋىق بولادى. * قالىڭ كيىمدەر
- دالا سۋىق، توڭىپ قالادى ەكەنبىز، ءيا! - ەندەشە بالالار، مىنا جۇرەكتى ءبىر – بىرىمىزگە ۇسىنىپ جىلى لەبىزدەر ايتايىق. ءارقاشاندا كۇنىمىز شۋاقتى، ارايلى بولسىن!
2. - بالالار، ءبىز قانداي ارىپتەردى بىلەمىز؟ كانە، تاقتاعا شىعىپ كورسەتىڭدەرشى! كيەمىز -ۇلكەن ازامات بولىپ وسەيىك - بەسپەن وقى تاقتاعا شىعىپ، ۇياشىقتارىن كورسەتەدى.
ۇيىمداستىرۋ - ىزدەنۋ
3. - بالالار، مەن سەندەرگە ءقازىر جۇمباق جاسىرامىن ال سەندەر مۇقيات تىڭداپ، جاۋابىن تابىڭدار. - باۋىرىمەن جورعالايدى، سسس ەتىپ شاعادى. كانە كىم ايتادى بۇل نە؟ - مىناۋ نە؟ (سۋرەتىن كورسەتۋ)
سوزدىك جۇمىس - بالالار، ال سەندەر بىلەسىڭدەر مە، جىلان باۋىرىمەن جورعالاۋشى. ياعني، جىلانىڭ اياقتارى بولماعاندىقتان ولار باۋىرىمەن جورعالايدى. سونىمەن قاتار، قۇرتتاردا جورعالايدى.
- جىلان قالاي داۋىس شىعارادى؟
-س سس. قانداي دىبىس؟
- س دىبىسى نەگە داۋىسسىز؟
- قانداي تەكشەمەن بەلگىلەيمىز؟
- جارايسىڭدار!
- بالالار، مىناۋ س دىبىسىنىڭ تاڭباسىمەن تانىسامىز، مىنە ال ونىڭ ۇياسى مۇندا.
- بالالار، س دىبىسى نەگە ۇقسايدى؟
- سۋرەتكە قاراڭدارشى، س دىبىسى نەگە ۇقسايدى ەكەن تاعى دا. ءيا، وراققا، تاعاعا ۇقسايدى ەكەن.
- جىلان * سسس.* داۋىسسىز * سەبەبى كەدەرگى ۇشىراپ ايتىلادى.
*قىزىل تەكشەمەن بەلگىلەيمىز * دوڭگەلەكتىڭ جارتىسىنا * كۇننىڭ جارتىسىنا * ايعا ۇقسايدى
- ال ەندى، بالالار س دىبىسىن اۋادا جازىپ ۇيرەنەيىك. نۇكتە قويىپ، سول جاققا قاراي تومەن دوعا جاسايمىز.
- بالالار، ەندى س ءارىپىن الدارىنداعى اسبۇرشاقپەن جازايىق.
4. فونەماتيكالىق ەستۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
- بالالار، مەن سەندەرگە داۋىستى جانە داۋىسسىز دىبىستاردى ايتامىن، ال سەندەر داۋىسسىز دىبىستاردى ەستىگەندە كوك، ال داۋىستى دىبىستاردى ەستىگەندە قىزىل تەكشەنى كوتەرەسىڭدەر.
5. دىبىستى سوزدەردە دۇرىس ايتۋعا ماشىقتاندىرۋ. بالالار، تاقتاعا قاراڭدارشى! س ءارىپى بار سوزدەردى وقىپ ۇيرەنەيىك. با قا تا، سا
6. سوزدەرگە دىبىستىق تالداۋ جاساۋ.
- بالالار، كازىر «كازلوتو» ويىنىڭ وينايمىز. ياعني، مەن سەندەرگە بيلەت تاراتىپ بەرەمىن، ماعان ءبىر بالا كەرەك. ول مىنا دوربادان تاستاردى الادى، وندا سان بەرىلگەن. دوربادان الىنعان تاستاعى سان سەندەردىڭ بيلەتتەرىندە بار بولسا، ساندى بيلەتتەن الاسىڭدار. قورجىنداعى تاستاردى اۋەن بىتكەن كەزدە ءبىراق الادى. ول ۋاقىتتا قورجىنداعى تاستاردى ارالاستىرامىز.
- بالالار، قاي ءسوز شىقتى؟ (ارىستان
- ارىستان جابايى جانۋار، ول ورماندا، تاۋلى ايماقتاردا مەكەندەيدى. مىنە مىناۋ (سۋرەتىن كورسەتۋ). بالالار، ارىستان سوزىنە دىبىستىق تالداۋ جاسايىق. كىم شىعادى؟
- ارىستان سوزىندە نەشە دىبىس بار؟ ىس-ارەكەتتى ورىندايدى * باس * قاس * تاس ارىستان
- نەشە داۋىستى دىبىس بار؟
- نەشە داۋىسسىز دىبىس بار؟
- ەرەجەنى ايتشى؟
- بۋىنعا بولەيىك، نەشە بۋىن بار ەكەن؟
- ەندى، ارىپتەرمەن سايكەستەندىر.
- بالالار، ەندى وسى سوزبەن سويلەم قۇراستىرىپ كورىڭدەرشى! ارىستان سوزىندە جەتى دىبىس بار ءۇش داۋىستى دىبىس بار ءۇش داۋىسسىز دىبىس بار ءبىر سوزدە نەشە داۋىستى دىبىس بولسا، سونشا بۋىن بولادى. ارىستان سوزىندە ءۇش بۋىن بار مەن حايۋاناتتار باعىندا ارىستاندى كوردىم.
رەفلەكسيۆتىك - تۇزەتۋشىلىك
7. ديداكتيكالىق ويىن. «سيقىرلى ساندىقشا».
- بالالار، مىناۋ نە؟
- ساندىقشانىڭ ىشىندە نە بار ەكەن؟ كانە، كورەيىكشى! كىم شىعادى؟
- سەن نە الدىڭ؟
قاسقىر سوزىندە س دىبىسى بار ما؟ ءسوزدىڭ قاي جەرىندە تۇر؟ ءسوزدىڭ ورتاسىندا
- ال، سەن نە الدىڭ؟ (اۆتوبۋس) * بۇل سوزدە س دىبىسى بار ما؟ ءسوزدىڭ سوڭىندا
- ۇشاق سوزىندە س دىبىسى بار ما؟ جوق
- بالالار، سيقىرلى ساندىقشادا سيقىرلى كىلت بار ەكەن. كىلت سوزىندە س دىبىسى بار ما؟ جوق
- بۇل التىن كىلتتى سەندەرگە سيقىرلى ساندىقشا سىيعا بەردى. سەندەر وقۋ ىس-ارەكەتىنە وتە جاقسى قاتىسقاندارىن ءۇشىن.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
نەنى ءبىلۋ كەرەك: داۋىستى، داۋىسسىز دىبىستاردى اجىراتادى. دىبىستىق تالداۋ-جيناقتاۋدى، ەرەجەنى.
نەنى يگەرەدى: س دىبىسىنىڭ ارتيكۋلياسياسىن دۇرىس ايتۋ؛ س دىبىس بار سوزگە دىبىستىق تالداۋ - جيناقتاۋ؛ س دىبىسى بار سوزدەردى وقۋ؛
نەنى بىلەدى: دىبىستاردى تاڭباسىمەن سايكەستەندىرەدى؛ ارىپتەردى قوسىپ وقۋ؛ بۋىنعا ءبولۋ؛ 2-5 سوزدەن سويلەم قۇراۋ؛سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرۋ؛
You Might Also Like
-
جامبىل وبلىسى بايزاق اۋدانى
