ساباققا قويىلاتىن ديداكتيكالىق تالاپتار
ساباققا قويىلاتىن ديداكتيكالىق تالاپتار
ديداكتيكالىق تالاپتار: ساباقتىڭ ۇقىپتى، ايقىن، دۇرىس ۇيىمداستىرىلۋى، وقۋشىلار الدىنداعى تاقىرىپتىڭ دۇرىس تاڭداپ الىنۋى، بىلىمدىك جانە تاربيەلىك ماقساتتارمەن قاتار ساباقتىڭ ناقتى تاپسىرمالارىن ۇتىمدى جۇرگىزىپ پايدالانۋىنا اسەر ەتەدى. بۇل تالاپتار ساباق جوسپارى مەن تاقىرىپتىق جوسپاردىڭ جاقسى جاسالۋىنا بايلانىستى. ساباق جوسپارىندا ساباقتىڭ تاقىرىبى، مازمۇنىنىڭ قىسقاشا جوسپارى، بىلىمدىك جانە تاربيەلىك ماقساتى مەن تاپسىرمالار، قۇرال - جابدىقتار، كورنەكىلىكتەر، ساباقتىڭ قۇرامىنىڭ كەزەڭدىك تۇرلەرى، وقىتۋ ادىستەرى مەن ديداكتيكالىق ءادىس - تاسىلدەردىڭ تۇرلەرى جازىلادى.
ساباق جوسپارىن جاساعان ۋاقىتتا ءمۇعالىم سول وتىلەتىن تاقىرىبىنىڭ مازمۇنىنا ساي وقىتۋ ءادىسىن دۇرىس تاڭداي ءبىلۋى ءتيىس. مۇعالىمدەر وقىتۋ ادىستەرىنىڭ جىكتەلۋىنە ءتۇرلى جول تابا ءبىلۋى كەرەك. عىلىمي ادەبيەتتە جىكتەۋدىڭ 20 - دان استام ءتۇرى بار. سولاردىڭ ىشىندە ەڭ كەڭ تاراعان ءتۇرى: وگورودنيكوۆ، بابانسكيي، لەمبەرگ سىندى عالىمدار ۇسىنعان وقىتۋ ادىستەرىنىڭ جۇيەلەرى. ولار وقىتۋ ادىستەرىن ءۇش توپقا بولگەن:
1. اۋىزشا (اڭگىمە، كەڭەس، ءدارىس، كىتاپپەن جۇمىس)
2. كورنەكىلىك (سۋرەتپەن سيپاتتاۋ، كارتامەن جۇمىس)
3. زەرتحانالىق، تاجىريبەلىك جۇمىستار.
بۇل جۇيە ءبىلىم الۋدىڭ نەگىزگى ءتۇپنۇسقاسىنا نەگىزدەلگەن. ەگەر بالالاردىڭ ەستۋ قابىلەتى ارقىلى اقپاراتتىڭ 20%، كورۋ قابىلەتى ارقىلى 40 - 60% قابىلداي الاتىنىن ەسكەرسەك، بۇل ادىستەردىڭ ءتيىمدى ەكەنىنە داۋ جوق.
ساباقتا ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگى وقىتۋ ادىستەمەسىن جاقسى مەڭگەرۋمەن قاتار پەداگوگيكالىق عىلىمداعى جاڭا ءادىس - تاسىلدەر مەن شىعارماشىلىق جۇمىستاردى ۇتىمدى پايدالانۋىنان دا كورىنەدى.
وقۋ - تاربيە جۇمىسىنداعى ناتيجەلىلىكتىڭ باستى بەلگىلەرى ءمۇعالىمنىڭ جەكە باسىنىڭ بىلىمدىلىگى، شەبەرلىگى، ءومىر تانىمى، ءوز پانىنە شاكىرتتەرىن يلاندىرىپ قىزىقتىرا بىلۋىندە. ەڭ ءبىرىنشى، ءمۇعالىم ءوز ءپانىن سۇيەتىن، تەرەڭ ءبىلىمدى، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەيتىن، ىزدەنگىش، ادىسكەر، شەبەر بولۋى كەرەك. ونىڭ ۇستىنە ءوز ءپانىن تالداي الاتىن تەوريالىق ءبىلىمى مول، ساۋاتتى بولۋى شارت.
ەكىنشىدەن، شاكىرتتەرمەن قارىم - قاتىناسىنىڭ جوعارى مادەنيەتتىلىگى تالاپ ەتىلەدى. ءمۇعالىم شاكىرتىمەن تەرەزەسى تەڭ ادامداي سويلەسىپ، ولاردى ءوز ويلارىن قىسىلماي - قىمسىنباي ايتۋعا، پىكىرىن ەركىن، اشىق ايتۋعا تاربيەلەپ وتىرۋى كەرەك. وقۋشى ءمۇعالىم قويعان تالاپتى زورلىقپەن ەمەس، سانالىلىقپەن ورىنداسىن. سوندا عانا وقۋ دا، تاربيە دە ارناسىنا تۇسەدى.
تەحنولوگيالىق تالاپتار: ءمۇعالىم ءوزى ساباق بەرەتىن سىنىبىنداعى وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ەستە ساقتاۋىن، ايتىپ جەتكىزۋىن، ساباققا ىنتا، كوڭىل قويۋىن، ەرىك - جىگەرىن، ت. ب. پسيحولوگيالىق جاعدايى ساباق ۇردىسىنە ەرەكشە اسەرىن تيگىزەدى.
ءمۇعالىمنىڭ كوڭىل - كۇيى، جيناقتىلىعى، ءجۇرىس - تۇرىسى وقۋشىلارعا بەرىلىپ، وقۋ ەڭبەگىنىڭ دۇرىس نەمەسە بۇرىس بولۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. سوندىقتان ءمۇعالىم ءوز بويىنداعى ءار ءتۇرلى پسيحيكالىق، ەموسيالىق كوڭىل - كۇيلەرىنە ەرىك بەرمەي ءوزىن تەجەپ ۇستاۋى قاجەت. وقۋشىلاردىڭ جەكە باسىن تانىپ، زەرتتەۋ ارقىلى ساباق ۇستىندە ولاردى ماداقتاپ، قولداپ، كومەك بەرىپ جانە سول سياقتى ساباققا ۇنەمى قاتىسىپ وتىرۋىن ەسكەرۋى ءمۇعالىمنىڭ نازارىنان تىس قالماۋى قاجەت.
گيگيەنالىق تالاپتار: سىنىپ بولمەسىندەگى گيگيەنالىق تالاپتاردىڭ ساقتالۋى، قالىپتى تەمپەراتۋرا مەن جارىقتىڭ مول بولىپ ءتۇسۋى - بالالار دەنساۋلىعىنىڭ كەپىلى. ءمۇعالىم وقۋشىلارعا شەكتەن تىس فيزيكالىق نەمەسە ميعا، جۇيكەگە سالماق سالاتىنداي اۋىر تاپسىرمالاردى بەرمەۋى كەرەك. اقىل - ويدىڭ تەجەلۋى مەن زورىعۋى ساباقتىڭ ءبىر سارىندا بولۋىنا اكەپ سوقتىرادى. اقپاراتتى قابىلداۋدى ومىرلىك تاجىريبەمەن ۇشتاستىرماۋ دۇرىس ەمەس. ەڭ باستىسى، دەنەنىڭ ءار ءتۇرلى سەزىم مۇشەلەرى بىردەي جۇمىس ىستەۋىن قاتاڭ ەسكەرۋ قاجەت. مۇنداي ءۇزىلىس وقۋشىنىڭ دەمالىپ، ءار ءتۇرلى ورگاندارىنىڭ قالىپقا كەلۋىنە اسەر ەتەدى.
ديداكتيكالىق تالاپتار: ساباقتىڭ ۇقىپتى، ايقىن، دۇرىس ۇيىمداستىرىلۋى، وقۋشىلار الدىنداعى تاقىرىپتىڭ دۇرىس تاڭداپ الىنۋى، بىلىمدىك جانە تاربيەلىك ماقساتتارمەن قاتار ساباقتىڭ ناقتى تاپسىرمالارىن ۇتىمدى جۇرگىزىپ پايدالانۋىنا اسەر ەتەدى. بۇل تالاپتار ساباق جوسپارى مەن تاقىرىپتىق جوسپاردىڭ جاقسى جاسالۋىنا بايلانىستى. ساباق جوسپارىندا ساباقتىڭ تاقىرىبى، مازمۇنىنىڭ قىسقاشا جوسپارى، بىلىمدىك جانە تاربيەلىك ماقساتى مەن تاپسىرمالار، قۇرال - جابدىقتار، كورنەكىلىكتەر، ساباقتىڭ قۇرامىنىڭ كەزەڭدىك تۇرلەرى، وقىتۋ ادىستەرى مەن ديداكتيكالىق ءادىس - تاسىلدەردىڭ تۇرلەرى جازىلادى.
ساباق جوسپارىن جاساعان ۋاقىتتا ءمۇعالىم سول وتىلەتىن تاقىرىبىنىڭ مازمۇنىنا ساي وقىتۋ ءادىسىن دۇرىس تاڭداي ءبىلۋى ءتيىس. مۇعالىمدەر وقىتۋ ادىستەرىنىڭ جىكتەلۋىنە ءتۇرلى جول تابا ءبىلۋى كەرەك. عىلىمي ادەبيەتتە جىكتەۋدىڭ 20 - دان استام ءتۇرى بار. سولاردىڭ ىشىندە ەڭ كەڭ تاراعان ءتۇرى: وگورودنيكوۆ، بابانسكيي، لەمبەرگ سىندى عالىمدار ۇسىنعان وقىتۋ ادىستەرىنىڭ جۇيەلەرى. ولار وقىتۋ ادىستەرىن ءۇش توپقا بولگەن:
1. اۋىزشا (اڭگىمە، كەڭەس، ءدارىس، كىتاپپەن جۇمىس)
2. كورنەكىلىك (سۋرەتپەن سيپاتتاۋ، كارتامەن جۇمىس)
3. زەرتحانالىق، تاجىريبەلىك جۇمىستار.
بۇل جۇيە ءبىلىم الۋدىڭ نەگىزگى ءتۇپنۇسقاسىنا نەگىزدەلگەن. ەگەر بالالاردىڭ ەستۋ قابىلەتى ارقىلى اقپاراتتىڭ 20%، كورۋ قابىلەتى ارقىلى 40 - 60% قابىلداي الاتىنىن ەسكەرسەك، بۇل ادىستەردىڭ ءتيىمدى ەكەنىنە داۋ جوق.
ساباقتا ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگى وقىتۋ ادىستەمەسىن جاقسى مەڭگەرۋمەن قاتار پەداگوگيكالىق عىلىمداعى جاڭا ءادىس - تاسىلدەر مەن شىعارماشىلىق جۇمىستاردى ۇتىمدى پايدالانۋىنان دا كورىنەدى.
وقۋ - تاربيە جۇمىسىنداعى ناتيجەلىلىكتىڭ باستى بەلگىلەرى ءمۇعالىمنىڭ جەكە باسىنىڭ بىلىمدىلىگى، شەبەرلىگى، ءومىر تانىمى، ءوز پانىنە شاكىرتتەرىن يلاندىرىپ قىزىقتىرا بىلۋىندە. ەڭ ءبىرىنشى، ءمۇعالىم ءوز ءپانىن سۇيەتىن، تەرەڭ ءبىلىمدى، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەيتىن، ىزدەنگىش، ادىسكەر، شەبەر بولۋى كەرەك. ونىڭ ۇستىنە ءوز ءپانىن تالداي الاتىن تەوريالىق ءبىلىمى مول، ساۋاتتى بولۋى شارت.
ەكىنشىدەن، شاكىرتتەرمەن قارىم - قاتىناسىنىڭ جوعارى مادەنيەتتىلىگى تالاپ ەتىلەدى. ءمۇعالىم شاكىرتىمەن تەرەزەسى تەڭ ادامداي سويلەسىپ، ولاردى ءوز ويلارىن قىسىلماي - قىمسىنباي ايتۋعا، پىكىرىن ەركىن، اشىق ايتۋعا تاربيەلەپ وتىرۋى كەرەك. وقۋشى ءمۇعالىم قويعان تالاپتى زورلىقپەن ەمەس، سانالىلىقپەن ورىنداسىن. سوندا عانا وقۋ دا، تاربيە دە ارناسىنا تۇسەدى.
تەحنولوگيالىق تالاپتار: ءمۇعالىم ءوزى ساباق بەرەتىن سىنىبىنداعى وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ەستە ساقتاۋىن، ايتىپ جەتكىزۋىن، ساباققا ىنتا، كوڭىل قويۋىن، ەرىك - جىگەرىن، ت. ب. پسيحولوگيالىق جاعدايى ساباق ۇردىسىنە ەرەكشە اسەرىن تيگىزەدى.
ءمۇعالىمنىڭ كوڭىل - كۇيى، جيناقتىلىعى، ءجۇرىس - تۇرىسى وقۋشىلارعا بەرىلىپ، وقۋ ەڭبەگىنىڭ دۇرىس نەمەسە بۇرىس بولۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. سوندىقتان ءمۇعالىم ءوز بويىنداعى ءار ءتۇرلى پسيحيكالىق، ەموسيالىق كوڭىل - كۇيلەرىنە ەرىك بەرمەي ءوزىن تەجەپ ۇستاۋى قاجەت. وقۋشىلاردىڭ جەكە باسىن تانىپ، زەرتتەۋ ارقىلى ساباق ۇستىندە ولاردى ماداقتاپ، قولداپ، كومەك بەرىپ جانە سول سياقتى ساباققا ۇنەمى قاتىسىپ وتىرۋىن ەسكەرۋى ءمۇعالىمنىڭ نازارىنان تىس قالماۋى قاجەت.
گيگيەنالىق تالاپتار: سىنىپ بولمەسىندەگى گيگيەنالىق تالاپتاردىڭ ساقتالۋى، قالىپتى تەمپەراتۋرا مەن جارىقتىڭ مول بولىپ ءتۇسۋى - بالالار دەنساۋلىعىنىڭ كەپىلى. ءمۇعالىم وقۋشىلارعا شەكتەن تىس فيزيكالىق نەمەسە ميعا، جۇيكەگە سالماق سالاتىنداي اۋىر تاپسىرمالاردى بەرمەۋى كەرەك. اقىل - ويدىڭ تەجەلۋى مەن زورىعۋى ساباقتىڭ ءبىر سارىندا بولۋىنا اكەپ سوقتىرادى. اقپاراتتى قابىلداۋدى ومىرلىك تاجىريبەمەن ۇشتاستىرماۋ دۇرىس ەمەس. ەڭ باستىسى، دەنەنىڭ ءار ءتۇرلى سەزىم مۇشەلەرى بىردەي جۇمىس ىستەۋىن قاتاڭ ەسكەرۋ قاجەت. مۇنداي ءۇزىلىس وقۋشىنىڭ دەمالىپ، ءار ءتۇرلى ورگاندارىنىڭ قالىپقا كەلۋىنە اسەر ەتەدى.
You Might Also Like
-
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ وزەكتىلىگى:
-
اتا - انالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس جوسپارى
