InfoHub Logo

«قازاقستان الەمدەگى باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋى ءۇشىن: ءبىلىمدى دە زەردەلى، جان-جاقتى دامىعان دارىندى، قابىلەتتى ۇرپاق كەرەك»  ەل پرەزيدەنتى ن.ءا نازاربايەۆتىڭ «جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان» اتتى حالىققا جولداۋىنان. ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق مودەلىنە كوشكەن قازىرگى مەكتەپكە ويشىل، زەرتتەۋشى، تاجىريبەلىك قىزمەتتە پەداگوگيكالىق ۇيلەستىرۋدى شەبەر مەڭگەرگەن ىسكەر ءمۇعالىم قاجەت ەكەندىگى از ايتىلىپ جۇرگەن جوق. قازىرگى ۋاقىتتاعى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ الدىندا تۇرعان باستى ماقسات - ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋدە حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرۋ جانە ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ، جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، قوعام قاجەتتىلىگىن وتەۋ، ونى الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىنە كىرىكتىرۋ بولماق. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ شەشىمىمەن «XXI عاسىر- اقپاراتتاندىرۋ عاسىرى» دەپ اتالادى [1].

زامان تالابىنا ساي كوشتەن قالماي قازىرگى تاڭدا پەداگوگتان ءوز ءپانىنىڭ تەرەڭ بىلگىرى عانا بولۋ ەمەس، تەوريالىق، نورماتيۆتىك–قۇقىقتىق، پسيحولوگيالىق–پەداگوگيكالىق، ديداكتيكالىق ادىستەمەلىك تۇرعىدان ساۋاتتى جانە اقپاراتتىق كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيا قۇرالدارىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن جان–جاقتى يگەرگەن اقپاراتتىق قۇزىرلىعى قالىپتاسقان مامان بولۋىن تالاپ ەتۋدە.

بۇگىنگى باستى ماسەلەمىز – ءبىلىم ساپاسى دەسەك، وسى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ ءتيىمدى جولى - ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءتۇرلى اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ. كەلەشەك قوعامىمىزدىڭ مۇشەلەرى - جاستاردىڭ بويىندا اقپاراتتىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ قوعامنىڭ الدىندا تۇرعان ەڭ باستى مىندەت.

«تەحنولوگيا» گرەكتىڭ «teche»- ونەر، شەبەرلىك جانە «logos»- عىلىم دەگەن سوزىنەن شىققان، ياعني «شەبەرلىك تۋرالى عىلىم» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.

وقىتۋ تەحنولوگياسى مەن ادىستەمە عىلىمى بىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. ادىستەمە عىلىمى «نەنى وقىتۋ كەرەك؟»، «نە ءۇشىن وقىتۋ كەرەك؟»، «قالاي وقىتۋ كەرەك؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەسە، وقىتۋ تەحنولوگياسى «قالاي ناتيجەلى وقىتۋعا بولادى؟» دەگەن ماسەلەنىڭ شەشىمىن ىزدەيدى. ولاردىڭ ماقساتى ءبىر، ياعني وقىتۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن قاراستىرۋ. وقىتۋدىڭ ءتيىمدى جولدارى وقىتۋدىڭ ءار ءتۇرلى ادىستەرى ارقىلى انىقتالادى.

جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار دەگەنىمىز – ءبىلىم بەرۋ ىسىندە اقپاراتتاردى دايارلاپ، ونى ءبىلىم الۋشىعا بەرۋ پروسەسى. بۇل پروسەستى ىسكە اسىرۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى كومپيۋتەر بولىپ تابىلادى، سول سەبەپتى قازىرگى مەكتەپكە شىعارماشىلىق ىزدەنىس قابىلەتى دامىعان، جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى جەتە مەڭگەرگەن، ماماندىق شەبەرلىگى قالىپتاسقان، جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ ءتىلىن بىلەتىن ءمۇعالىم قاجەت.

ەندى، وسى اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى جۇزەگە اسىرۋداعى جۇمىس تۇرلەرىنە توقتالىپ وتەيىك:

اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ ءبىرى — ينتەراكتيۆتىك تاقتا، مۋلتيمەديالىق جانە ون-لاين ساباقتارى. 

جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى ساباقتا قولدانۋ كەلەسى ناتيجەلەرگە جەتكىزەدى:

1. وقۋشىلارعا ەركىن ويلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى؛
2. ءتىل بايلىعىن دامىتادى؛
3. ءوز ويىن جەتكىزۋگە، جان-جاقتى ىزدەنۋگە ۇيرەتەدى؛
4. شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، ۇجىمدا بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە تاربيەلەيدى.
5. ءوز بەتىمەن ءبىلىم الاتىن، اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى جاقسى مەڭگەرگەن، ءبىلىمدى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرادى.

«قانشا بىلسەڭ، ىزدەن تاعى، تاعى دا، بىلىكتى ادام جەتەر تىلەك، باعىنا» دەگەن عۇلاما بالاساعۇننىڭ سوزدەرى مەنىڭ ومىرلىك قاعيدام. ۇلى پەداگوگ ۋشينسكيي: «ءمۇعالىم ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم، ال وقۋدى، ىزدەۋدى توقتاتسا، مۇعالىمدىگى دە جويىلادى» دەگەن بولاتىن. سوندىقتان ءار ءبىر ءمۇعالىم كۇندەلىكتى ساباعىنا ءومىر تالابىنا ساي دايىندالىپ اقپاراتتىق – كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى كەڭىنەن پايدالانۋى ءتيىس. ول زامان تالابى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم تۋرالى زاڭىندا «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى – مىندەتى ۇلتتىق جانە ازاماتتىق قۇندىلىقتار مەن پراكتيكا جەتىستىكتەرى نەگىزىندە جەكە ادامدى قالىپتاستىرۋعا جانە كاسىبي شىڭداۋعا باعىتتالعان ءبىلىم الۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار جاساۋ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ، حالىقارالىق عالامدىق كوممۋنيكاسيالىق جەلىگە شىعۋ دەلىنگەن [2].

بۇگىنگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋدىڭ ءار ءتۇرلى نۇسقاداعى مازمۇنى، قۇرىلىمى، عىلىمعا جانە تاجىريبەگە نەگىزدەلگەن جاڭا يدەيالار، جاڭا تەحنولوگيالار بار. سوندىقتان ءار ءتۇرلى وقىتۋ تەحنولوگيالارىن وقۋ مازمۇنى مەن وقۋشىلاردىڭ جاس جانە پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە وراي تاڭداپ، تاجىريبەسىنە سىناپ قاراۋدىڭ ماڭىزى زور.
يننوۆاسيالىق ءبىلىم بەرۋ قۇرالدارىنا:
- اۋديو-ۆيدەو قۇرالدار
- كومپيۋتەر
- ينتەراكتيۆتى تاقتا
- ينتەرنەت
كومپيۋتەر – مۋلتيمەديالىق قۇرال ەلەكتروندىق وقۋلىقتار مەن وقۋ-ادىستەمەلىك كەشەن يننوۆاسيالىق سايت جانە تاعى باسقالارى جاتادى. بۇنى ءبىر سوزبەن ايتقاندا وقۋ ۇردىسىندە نەمەسە ساباقتاردا اقپاراتتىق–كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ دەپ اتاۋعا بولادى.

اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيانى باسەكەگە قابىلەتتى ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋعا جانە ونىڭ مۇمكىندىكتەرىن الەمدىك بىلىمدىك ورتاعا ەنۋدەگى ساباقتاستىققا قولدانۋ نەگىزگى مانگە يە بولىپ وتىر. سوندىقتان وقىتۋدىڭ اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگياسى-بىلىمدى جاڭاشا بەرۋ مۇمكىندىكتەرىن جاساۋ، ءبىلىمدى قابىلداۋ، ءبىلىم ساپاسىن باعالاۋى، وقۋ تاربيەسى ۇردىسىندە وقۋشىنىڭ جەكە تۇلعاسىن جان-جاقتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن بويىندا اقپاراتتىق مادەنيەتتى، ساۋاتتى ادام-اقپاراتتىڭ قاجەت كەزىن سەزىنۋ، ونى تابۋ، باعالاۋ جانە ءتيىمدى قولدانۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ كەرەك. وسىعان وراي اقپاراتتىق زاماندا ءومىر سۇرەتىن ادام ءوزىن-وزى شەكتەي بىلەتىن نەگىزگى نورمالار مەن ەرەجەلەردى يگەرۋى ءتيىس. 

اقپاراتتىق ادىستەمەلىك ماتەريالدار كوممۋنيكاسيالىق بايلانىس قۇرالدارىن پايدالانۋ ارقىلى ءبىلىم بەرۋدى جەتىلدىرۋدى كوزدەيدى. مۋلتيمەديالىق وقۋلىقتار بىرىنشىدەن وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى، ەكىنشىدەن زەيىن قويىپ كورۋمەن قاتار تۇسىنبەگەن جەرلەرىن قايتا كورۋگە، تىڭداۋعا جانە العان ماعلۇماتتى ناقتىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، سونىمەن قاتار وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋ كەزەڭىندە وقۋ ىس-ارەكەتىنە بەلسەندىلىگىن ارتتىرا تۇسەدى. زامانىمىزعا ساي قازىرگى قوعامدى اقپاراتتاندىرۋدا پەداگوگتاردىڭ بىلىكتىلىگىن اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيانى قولدانۋ سالاسى بويىنشا كوتەرۋ نەگىزگى مىندەتتەردىڭ بىرىنە اينالدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءبىلىم» تۋرالى زاڭىنىڭ 8-بابىندا «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ، حالىقارالىق عالامدىق كوممۋنيكاسيالىق جەلىلەرگە شىعۋ» دەپ اتاپ كورسەتكەن. سوندىقتان، قازىرگى دامۋ كەزەڭى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا وقىتۋ ءۇردىسىن تەحنولوگيالاندىرۋ ماسەلەسىن قويىپ وتىر.

اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋدىڭ پەداگوگيكالىق ادىستەمەلىك نەگىزدەرى قالىپتاسۋ ۇستىندە. وقۋ پروسەسىندە وقىتۋدىڭ اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالارىن ءتيىمدى پايدالانۋ جانە قولدانۋ ايتارلىقتاي وڭ تاجىريبە بەرىپ وتىر. اتاپ ايتساق، وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىمەن ىزدەنىسى، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىعىن دامىتۋعا، وقۋ قىزمەتىنىڭ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا، دەربەس جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋعا ەرەكشە قولايلى جاعداي تۋعىزىپ وتىر.

ءبىلىم – بولاشاق باعدارى، كەز-كەلگەن وقۋ ورىننىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – جەكە تۇلعانىڭ قۇزىرەتتىلىگىن دامىتۋ. اقپاراتتىق قۇزىرەتتىلىك – بۇل جەكە تۇلعانىڭ ءارتۇرلى اقپاراتتى قابىلداۋ، تابۋ، ساقتاۋ، ونى جۇزەگە اسىرۋ جانە اقپاراتتىق – كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيانىڭ مۇمكىندىكتەرىن جان-جاقتى قولدانۋ قابىلەتى. ول – وقۋ ناتيجەسىندە وزگەرمەلى جاعدايدا مەڭگەرگەن ءبىلىم، بىلىك، داعدىنى تاجىريبەدە قولدانا الۋ قابىلەتى بولىپ تابىلاتىن جاڭا ساپا.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن اقپاراتتاندىرۋ مەن اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيانى وقۋ-تاربيە ۇردىسىندە پايدالانۋ وقۋشىنىڭ ءوز ماماندىعىنا قىزىعۋشىلىعى مەن ماماندىق ساپاسىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىق شابىتىن شىڭداپ، عىلىمي كوزقاراسىن قالىپتاستىرىپ، ەڭبەك نارىعىنداعى باسەكەگە قابىلەتتى ماماندار دايارلاۋدا قوعامنىڭ دامۋ جولدارىن انىقتايتىنى ءسوزسىز [3].

قازىرگى زامان تالابى وقۋشىلاردى باستاۋىش سىنىپتان باستاپ، اقپاراتتى كوممۋنيكاتيۆتى تەحنولوگياسىن پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگىمەن تانىستىرۋ كەرەك. ول ءۇشىن ۇستاز كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالاردى جەتىك مەڭگەرۋى كەرەك. ءاربىر ءمۇعالىم كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ ءۇردىسىن تۇتاس قاراستىرۋعا ۇيرەنىپ، سان-الۋان بايلانىستاردى، بالكىم، «ساتسىزدىكتىڭ» جانە ت.ب.سەبەپتەرىن اشۋعا ۇمتىلادى.

 

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:

1. نازاربايەۆ ن.ءا. قازاقستان -2030 جولداۋى- الماتى: ءبىلىم – 1997. 59ب..
2. شارداربەكوۆا د.ن. ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارى.ا: قازاقستان مەكتەبى № 9.
3. بۇزاۋباقوۆا ك.ج. جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا. تاراز، 2003

ساپاروۆا ايدانا اسقار قىزى
ن. قۇلجانوۆا اتىنداعى تورعاي گۋمانيتارلىق كوللەدجى

---