سالاۋاتتى ءومىر – كوتەرىڭكى كوڭىل
تاقىرىبى: سالاۋاتتى ءومىر – كوتەرىڭكى كوڭىل. (اشىق تاربيە ساعاتى)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارىمىزدىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتى جايلى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، ادام دەنساۋلىعىنىڭ قىمباتتىلىعىن، جات قىلىقتاردان ساقتاي وتىرىپ، ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن قاجەتتىلىگىن، باعالى بايلىق ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ. دەنساۋلىق تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. دەنساۋلىقتىڭ نەگىزى قيمىل، سپورت، دۇرىس تاماقتانۋ، تازا اۋادا ءجۇرۋ ەكەنىن بالالارعا ۇعىندىرۋ. جامان ادەتتەردەن ساقتاندىرۋ، ىشىمدىك پەن تەمەكىنىڭ جاس ورگانيزمگە زياندى ەكەنىن ناسيحاتتاۋ.
دامىتۋشىلىق: ءوز دەنساۋلىقتارىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سويلەۋ شەبەرلىگىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلەۋ: ءوزىن - ءوزى كۇتە بىلۋگە، تازالىققا، ۇقىپتىلىققا، ادەمىلىككە، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پلاكاتتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
كىرىسپە ءسوز.
ءمۇعالىم: بۇگىنگى ساباعىمىزدى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ سوزىمەن باستاعىم كەلىپ تۇر: «دەنى ساۋ ءسابي ءار وتباسىنىڭ قۋانىشى، باقىتى. ال دەنساۋلىعى مىقتى ءسابي حالىقتىڭ بولاشاعى، وتانىنىڭ سەنىمدى تىرەگى.»
قۇرمەتتى وقۋشىلار «سالاۋاتتى ءومىر - كوتەرىڭكى كوڭىل» دەگەن تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ جوسپارىمەن تانىستىرا كەتسەك:
جوسپار (سلايد)
I. جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
ا) جۇمباق كەيىپكەر
ب) جاعداياتتار
II. زياندى ادەتتەر (ءمۇعالىم)
III. مەدبيكە كەڭەسى.
IV. دەنساۋلىق - زور بايلىق.(سۇراق - جاۋاپ)
V. سەرگىتۋ ءساتى.
VI. قورىتىندى.
بۇل بولىمدەردىڭ بارلىعى دا بۇگىنگى ۇرپاق تاربيەسى ءۇشىن ماڭىزدى ماسەلەلەر بولىپ تابىلاتىنىنا ءبىز سەنىمدىمىز. «دەنى ساۋدىڭ جانى ساۋ»، «جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن»دەپ قازاق حالقى ايتپاقشى قازىرگى كەزدە كەلەر ۇرپاق جامان ادەتتەرگە ءۇيىر، ەلىكتەگىش بولىپ ءوسىپ كەلە جاتقانى كىم - كىمگە دە اقيقات. وقۋشىلار جامان ادەتتەر دەپ وتىرعانىمىز قانداي ادەتتەر؟
وقۋشىلار جاۋابى.
ءمۇعالىم: شىلىم شەگۋ، ماسكۇنەمدىك، ناشاقورلىق، ۇرلىق، جۇقپالى اۋرۋلار، بۇزاقىلىق.
«اراق - ارىڭا نۇقسان، تەمەكى تەگىڭە نۇقسان»دەمەكشى بالالار بۇل زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك.
وقۋشىلار بىزگە بۇگىن جۇمباق ءبىر كەيىپكەر حات جولداپ وتىر ەكەن سوڭى وقىپ كورسەك.
وزىمنەن ءوزىم سىر تاپتىم،.
ولە الماي جۇرگەن سىرقاتپىن.
شىرىگەن كارتوپ سياقتى،
بۇرىشىندا قالعان ءبىر قاپتىڭ.
وزىمنەن ءوزىم تىستەنەم،
ىستەگەن ىسىمە وكىنەم.
ۇمىتايىن دەسەم قورقامىن،
كورمەيتىن سۇمدىق ءتۇس كورەم.
جۇمباق كەيىپكەردىڭ حاتى
قىمباتتى وقۋشىلار 14 - 15جاسىمدا ۇلكەن ءبىر وكىنىشكە تاپ بولدىم. سول 8 - 9سىنىپتار مەن ءۇشىن ەستەن كەتپەس ۋاقىتتار. كەيبىر جاندار ەستەن كەتپەس دەپ قۋانىش پەن شاتتىققا تولى كەزدەرىن ايتسا مەن ءۇشىن ەستەن كەتپەس دەگەن ءسوز ومىرىمدەگى ەڭ اۋىر ءسوز. نەگە ەندى سول 14 - 15جاسىم اۋىر كەز ەكەنىن مەن سىزدەرگە اڭگىمەلەپ بەرەيىن. مەنىڭ جولىمدى قايتالاماسىن دەگەن نيەتپەن سىزدەرمەن سىر بولىسكەلى وتىرمىن.
مەن باستاۋىش سىنىپتان باستاپ العىرلىعىمەن ونەرلىلىگىم، ۇشقىر ءبىلىمنىڭ ارقاسىندا كوزگە ءتۇستىم. سول 6 جاسىمنان باستاپ 14 جاسقا دەيىن ءبىلىمدى العىر بولىپ وسكەن وقۋشى 8 سىنىپتان باستاپ مۇلدەم باسقا ادامعا اينالدى. كۇرت بىلاي وزگەرۋىمە سەبەپ بولعان جاعداي العاشقى ماحاببات. مەن سىنىپقا جاڭادان كەلگەن ءبىر قىزعا عاشىق بولدىم، ول قىز مەنىڭ سەزىمىمە جاۋاپ قايىرماعان سوڭ مەن ومىردەن ءتۇڭىلىپ، جامان جولعا ءتۇسىپ كەتتىم.
كوشەدەگى جامان بالالارمەن تەمەكى تارتۋدى دا ۇيرەنىپ، كەيىن ساباقتارعا دا ءمان بەرۋدى قويدىم. ءسويتىپ ءجۇرىپ 8 سىنىپتىڭ 1 توقسانىندا قالاي كۇندەلىگىم 2 مەن 3كە تولىپ شىققانىڭ بىلمەي دە قالدىم.
كەيىن وقۋعا قولىمدى ءبىر سىلتەپ، ساباققا بارۋىمدى دا قويدىم. ارينە، بۇل مەنىڭ اكە - شەشەمە دە اۋىر ءتيدى، قانشا ماعان سويلەپ تە، ۇرىپ تا تاربيەلەمەكشى بولسا دا مەن قۇلاق اسپاي ءوز بىلگەنىمدى ىستەدىم. مەكتەپتە ۇستازدار، ۇيدە اكە - شەشە ءسوزىن ەستىمەۋ ءۇشىن مەن ۇيگە قونۋدى دا قويدىم. ودان ارعى ءومىرىم ءوزىم ءۇشىن قىزىق بولىپ كورىندى. پودۆالدا تۇنەپ، ۇرلىق جاساپ، توبەلەستە الدىما جان سالماي، ىشكەنىم اراق، شەككەنىم تەمەكى بولىپ، ناشاقورلىق پەن جۇقپالى اۋرۋعا قالاي تاپ بولعانىمدى بىلمەي دە قالدىم.
سولاي ءومىر زىمىراپ وتە بەردى. ال مەن وسى ءومىردىڭ اعىسىنا توتەپ بەرە الماي تەمىر توردىڭ ار جاعىنان قالاي شىققانىمدى بىلمەي دە قالدىم. تەمىر توردىڭ ارجاعىندا عانا ەسىمدى جيىپ وكىنىشتەن وزەگىم ورتەنىپ باسىمدى تاۋعا دا، تاسقا دا ۇرىپ قالاي وسى كۇيگە جەتتىم دەپ شارق ۇردىم.
6 اي تەمىر توردا وتىرىپ شىعىپ، جاڭا ءومىر باستاۋعا بەل بۋدىم. «بۇگىنگىنىڭ بالاسى ەرتەڭگىنىڭ داناسى» دەگەندەي بالالار «قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا ءومىردى» بوستان بوسقا وتكىزبەيىك، دوستار! قانداي جاعداي بولماسىن ادام بالاسى مويىماي ءارقاشان قيىندىققا توتەپ بەرۋ قاجەت. وقۋشىلار جارقىن بولاشاققا سەنىممەن قاراپ نىق قادام باسۋىمىز قاجەت. اشۋدى اقىلعا جەڭدىرىپ مەن سەكىلدى قاتەلىككە بوي الدىرماي اۋلاق بولىڭىزدار.
ءمۇعالىم وقۋشىلارعا سۇراق قويادى.
1. وقۋشىلار جۇمباق كەيىپكەردىڭ ارەكەتى دۇرىس پا؟
2. ءسىز جۇمباق كەيىپكەردىڭ ورنىندا بولساڭ نە ىستەر ەدىڭ؟
كەلەسى ءبولىمىمىز جاعداياتتار(سلايد)
1 جاعدايات:
ءبىر كۇنى سەنى جان دوسىڭ ءبىر وتىرىسقا ەرتىپ باراتىندىعىن ايتتى. وندا بارعانىڭدا ۇلكەن جيىننىڭ ۇستىنەن ءتۇستىڭ. سەن بەيتانىس ادامدار ىشىمدىك ىشۋگە، شىلىم شەگۋگە شاقىرادى. دوسىڭ دا سولار جاعىندا. بۇعان دەيىن دوسىڭنىڭ مۇنداي ادەتتەرىن بايقاماپسىڭ.
وسى جاعدايدا سەن نە ىستەر ەدىڭ، قانداي دا ءبىر شۇعىل شەشىم قابىلدايسىڭ با؟ ءوز شەشىمىڭمەن ءبولىس.
2 جاعدايات:
سىنىپقا جاڭادان وقۋشى كەلدى. بارلىق سىنىپ وقۋشىلارى ونىمەن جاقىن ارالاسىپ كەتتى. ءسىز ونىمەن دوس تا بولىپ الدىڭىز. كەيىن ءسىز ونىڭ جۇقپالى اۋرۋمەن اۋراتىنىڭ ءبىلدىڭىز.
بۇل جاعدايداعى ءسىزدىڭ ءىس - ارەكەتىڭىز قانداي؟
3 جاعدايات: سەنىڭ وتە جاقسى كورەتىن اعاڭنىڭ اۋزىنان ەپتەپ سىرانىڭ ءيىسى شىعاتىنىن ءبىر – ەكى رەت بايقادىڭ. اعاڭدى قالاي قۇتقارار ەدىڭ؟
4 جاعدايات: مەكتەپتەن شىعىپ ۇيگە كەلە جاتقانىڭدا تەمەكى شەگىپ وتىرعان ءبىر بالانى كوردىڭ. سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
5 جاعدايات: ساعان 11 - سىنىپ وقۋشىسى: «ماعان كۇندە ءبىر قوراپ تەمەكى الىپ بەر. ەكەۋىمىز بىرلەسىپ شەگەمىز. مۇنى تەك سەن ەكەۋىمىز عانا بىلەتىن بولايىق. ايتپەسە......» دەپ جۇدىرىعىن كورسەتىپ، شارت قويدى. نە ىستەيسىڭ؟
II. زياندى ادەتتەر (ءمۇعالىم)
سلايد پەن پلاكاتتار ارقىلى وقۋشىلارعا ماعلۇماتتار بەرۋ.
III. مەدبيكە كەڭەسى. (وقۋشىلار سۇراق قويادى)
- قازىرگى كوكا-كولا، چيپسى دەگەندەردىڭ قۇرامىندا بىزگە زيان قانداي نارسەلەر بار؟
IV. «دەنساۋلىق – زور بايلىق» سۇراق جاۋاپ كەزەڭى.
1 – توپقا:
1. دەنساۋلىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
دەنساۋلىق دەگەنىمىز - ادام ومىرىندەگى ەڭ ۇلكەن بايلىقتىڭ ءبىرى، دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا ادام ەڭبەك ەتىپ، جەتىستىككە جەتەدى جانە جاقسى ءومىر سۇرەدى. دەنساۋلىقتى ساقتاپ، ونى نىعايتۋعا ءاربىر ادامنىڭ وزىڭە عانا بايلانىستى.
دەنساۋلىق سالاۋاتتى ءومىر سالتى تۋرالى عىلىم.
2. دەنساۋلىقتىڭ دوستارىنا، قاستارىنا نەلەردى جاتقىزامىز؟
3. وزدەرىن قانداي سپورت تۇرلەرىن جاقسى كورەسىڭدەر؟
2 - توپقا:
1. دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن قانداي ەرەجەلەردى ورىنداۋ كەرەك؟
جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋ كۇن ءتارتىبىن ورىنداۋ. دەنە شىنىقتىرۋمەن شۇعىلدانۋ، دۇرىس تاماقتانۋ، ورگانيزمدى شىڭداۋ، بەلسەندى، قايىرىمدى جانە اقجارقىن بولۋ.
2. ءبىز نە ءۇشىن تاماقتانامىز؟ ادام ۇنەمى كۇش قۋاتتى جۇمسايدى، سونى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن دۇرىس تاماقتانا ءبىلۋ ءتيىس. دۇرىس تاماقتانۋ - دەنساۋلىق نەگىزى. ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن تاماقتانامىز.
3. قازاقستاننىڭ تۋىن كوككە كوتەرىپ، نامىسىمىزدى اسقاقتاتىپ جۇرگەن قانداي سپورتشىلاردى بىلەسىڭدەر؟
3 - توپقا:
1. دەنساۋلىققا نە زيان؟(كۇن ءتارتىبىن بۇزۋ، جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاماۋ، از قوزعالۋ، جاعىمسىز ادەتتەرگە اۋەس بولۋ )
2. سەزىم مۇشەلەرىنە نە جاتادى؟ كوز، قۇلاق، مۇرىن، ءتىل، تەرى.
4. كانداي ۇلتتىق ويىنداردى بىلەسىڭدەر؟
V. سەرگىتۋ ءساتى.
بي – قوزعالىس. قوزعالىس – دەنساۋلىق. دەنساۋلىق – زور بايلىق. (بي «چەمپيوندار ءانى»)
VI. قورىتىندى:
ۇلى ويشىل سوكراتقا كەزىڭدە مىناداي سۇراق قويىلىپتى: «ادامعا ومىردە نە قىمباتتىراق بايلىق پا، الدە اتاق پا؟» دەپتى. سوندا سوكرات «بايلىق تا، اتاق تا، داڭق تا ادامدى شىن باقىتتى ەتە المايدى. دەنى ساۋ كەدەي، اۋرۋ پاتشادان باقىتتىراق» دەپ جاۋاپ بەرىپتى. ياعني ادام باقىتتى بولۋ ءۇشىن وعان دەنساۋلىق كەرەك، ال دەنساۋلىقتىڭ كەپىلى سالاۋاتتىلىق. «تىرشىلىكتىڭ نەگىزى – سالاۋاتتى بولاشاق» دەپ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارىمىزدىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتى جايلى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، ادام دەنساۋلىعىنىڭ قىمباتتىلىعىن، جات قىلىقتاردان ساقتاي وتىرىپ، ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن قاجەتتىلىگىن، باعالى بايلىق ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ. دەنساۋلىق تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. دەنساۋلىقتىڭ نەگىزى قيمىل، سپورت، دۇرىس تاماقتانۋ، تازا اۋادا ءجۇرۋ ەكەنىن بالالارعا ۇعىندىرۋ. جامان ادەتتەردەن ساقتاندىرۋ، ىشىمدىك پەن تەمەكىنىڭ جاس ورگانيزمگە زياندى ەكەنىن ناسيحاتتاۋ.
دامىتۋشىلىق: ءوز دەنساۋلىقتارىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سويلەۋ شەبەرلىگىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلەۋ: ءوزىن - ءوزى كۇتە بىلۋگە، تازالىققا، ۇقىپتىلىققا، ادەمىلىككە، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پلاكاتتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
كىرىسپە ءسوز.
ءمۇعالىم: بۇگىنگى ساباعىمىزدى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ سوزىمەن باستاعىم كەلىپ تۇر: «دەنى ساۋ ءسابي ءار وتباسىنىڭ قۋانىشى، باقىتى. ال دەنساۋلىعى مىقتى ءسابي حالىقتىڭ بولاشاعى، وتانىنىڭ سەنىمدى تىرەگى.»
قۇرمەتتى وقۋشىلار «سالاۋاتتى ءومىر - كوتەرىڭكى كوڭىل» دەگەن تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ جوسپارىمەن تانىستىرا كەتسەك:
جوسپار (سلايد)
I. جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
ا) جۇمباق كەيىپكەر
ب) جاعداياتتار
II. زياندى ادەتتەر (ءمۇعالىم)
III. مەدبيكە كەڭەسى.
IV. دەنساۋلىق - زور بايلىق.(سۇراق - جاۋاپ)
V. سەرگىتۋ ءساتى.
VI. قورىتىندى.
بۇل بولىمدەردىڭ بارلىعى دا بۇگىنگى ۇرپاق تاربيەسى ءۇشىن ماڭىزدى ماسەلەلەر بولىپ تابىلاتىنىنا ءبىز سەنىمدىمىز. «دەنى ساۋدىڭ جانى ساۋ»، «جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن»دەپ قازاق حالقى ايتپاقشى قازىرگى كەزدە كەلەر ۇرپاق جامان ادەتتەرگە ءۇيىر، ەلىكتەگىش بولىپ ءوسىپ كەلە جاتقانى كىم - كىمگە دە اقيقات. وقۋشىلار جامان ادەتتەر دەپ وتىرعانىمىز قانداي ادەتتەر؟
وقۋشىلار جاۋابى.
ءمۇعالىم: شىلىم شەگۋ، ماسكۇنەمدىك، ناشاقورلىق، ۇرلىق، جۇقپالى اۋرۋلار، بۇزاقىلىق.
«اراق - ارىڭا نۇقسان، تەمەكى تەگىڭە نۇقسان»دەمەكشى بالالار بۇل زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك.
وقۋشىلار بىزگە بۇگىن جۇمباق ءبىر كەيىپكەر حات جولداپ وتىر ەكەن سوڭى وقىپ كورسەك.
وزىمنەن ءوزىم سىر تاپتىم،.
ولە الماي جۇرگەن سىرقاتپىن.
شىرىگەن كارتوپ سياقتى،
بۇرىشىندا قالعان ءبىر قاپتىڭ.
وزىمنەن ءوزىم تىستەنەم،
ىستەگەن ىسىمە وكىنەم.
ۇمىتايىن دەسەم قورقامىن،
كورمەيتىن سۇمدىق ءتۇس كورەم.
جۇمباق كەيىپكەردىڭ حاتى
قىمباتتى وقۋشىلار 14 - 15جاسىمدا ۇلكەن ءبىر وكىنىشكە تاپ بولدىم. سول 8 - 9سىنىپتار مەن ءۇشىن ەستەن كەتپەس ۋاقىتتار. كەيبىر جاندار ەستەن كەتپەس دەپ قۋانىش پەن شاتتىققا تولى كەزدەرىن ايتسا مەن ءۇشىن ەستەن كەتپەس دەگەن ءسوز ومىرىمدەگى ەڭ اۋىر ءسوز. نەگە ەندى سول 14 - 15جاسىم اۋىر كەز ەكەنىن مەن سىزدەرگە اڭگىمەلەپ بەرەيىن. مەنىڭ جولىمدى قايتالاماسىن دەگەن نيەتپەن سىزدەرمەن سىر بولىسكەلى وتىرمىن.
مەن باستاۋىش سىنىپتان باستاپ العىرلىعىمەن ونەرلىلىگىم، ۇشقىر ءبىلىمنىڭ ارقاسىندا كوزگە ءتۇستىم. سول 6 جاسىمنان باستاپ 14 جاسقا دەيىن ءبىلىمدى العىر بولىپ وسكەن وقۋشى 8 سىنىپتان باستاپ مۇلدەم باسقا ادامعا اينالدى. كۇرت بىلاي وزگەرۋىمە سەبەپ بولعان جاعداي العاشقى ماحاببات. مەن سىنىپقا جاڭادان كەلگەن ءبىر قىزعا عاشىق بولدىم، ول قىز مەنىڭ سەزىمىمە جاۋاپ قايىرماعان سوڭ مەن ومىردەن ءتۇڭىلىپ، جامان جولعا ءتۇسىپ كەتتىم.
كوشەدەگى جامان بالالارمەن تەمەكى تارتۋدى دا ۇيرەنىپ، كەيىن ساباقتارعا دا ءمان بەرۋدى قويدىم. ءسويتىپ ءجۇرىپ 8 سىنىپتىڭ 1 توقسانىندا قالاي كۇندەلىگىم 2 مەن 3كە تولىپ شىققانىڭ بىلمەي دە قالدىم.
كەيىن وقۋعا قولىمدى ءبىر سىلتەپ، ساباققا بارۋىمدى دا قويدىم. ارينە، بۇل مەنىڭ اكە - شەشەمە دە اۋىر ءتيدى، قانشا ماعان سويلەپ تە، ۇرىپ تا تاربيەلەمەكشى بولسا دا مەن قۇلاق اسپاي ءوز بىلگەنىمدى ىستەدىم. مەكتەپتە ۇستازدار، ۇيدە اكە - شەشە ءسوزىن ەستىمەۋ ءۇشىن مەن ۇيگە قونۋدى دا قويدىم. ودان ارعى ءومىرىم ءوزىم ءۇشىن قىزىق بولىپ كورىندى. پودۆالدا تۇنەپ، ۇرلىق جاساپ، توبەلەستە الدىما جان سالماي، ىشكەنىم اراق، شەككەنىم تەمەكى بولىپ، ناشاقورلىق پەن جۇقپالى اۋرۋعا قالاي تاپ بولعانىمدى بىلمەي دە قالدىم.
سولاي ءومىر زىمىراپ وتە بەردى. ال مەن وسى ءومىردىڭ اعىسىنا توتەپ بەرە الماي تەمىر توردىڭ ار جاعىنان قالاي شىققانىمدى بىلمەي دە قالدىم. تەمىر توردىڭ ارجاعىندا عانا ەسىمدى جيىپ وكىنىشتەن وزەگىم ورتەنىپ باسىمدى تاۋعا دا، تاسقا دا ۇرىپ قالاي وسى كۇيگە جەتتىم دەپ شارق ۇردىم.
6 اي تەمىر توردا وتىرىپ شىعىپ، جاڭا ءومىر باستاۋعا بەل بۋدىم. «بۇگىنگىنىڭ بالاسى ەرتەڭگىنىڭ داناسى» دەگەندەي بالالار «قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا ءومىردى» بوستان بوسقا وتكىزبەيىك، دوستار! قانداي جاعداي بولماسىن ادام بالاسى مويىماي ءارقاشان قيىندىققا توتەپ بەرۋ قاجەت. وقۋشىلار جارقىن بولاشاققا سەنىممەن قاراپ نىق قادام باسۋىمىز قاجەت. اشۋدى اقىلعا جەڭدىرىپ مەن سەكىلدى قاتەلىككە بوي الدىرماي اۋلاق بولىڭىزدار.
ءمۇعالىم وقۋشىلارعا سۇراق قويادى.
1. وقۋشىلار جۇمباق كەيىپكەردىڭ ارەكەتى دۇرىس پا؟
2. ءسىز جۇمباق كەيىپكەردىڭ ورنىندا بولساڭ نە ىستەر ەدىڭ؟
كەلەسى ءبولىمىمىز جاعداياتتار(سلايد)
1 جاعدايات:
ءبىر كۇنى سەنى جان دوسىڭ ءبىر وتىرىسقا ەرتىپ باراتىندىعىن ايتتى. وندا بارعانىڭدا ۇلكەن جيىننىڭ ۇستىنەن ءتۇستىڭ. سەن بەيتانىس ادامدار ىشىمدىك ىشۋگە، شىلىم شەگۋگە شاقىرادى. دوسىڭ دا سولار جاعىندا. بۇعان دەيىن دوسىڭنىڭ مۇنداي ادەتتەرىن بايقاماپسىڭ.
وسى جاعدايدا سەن نە ىستەر ەدىڭ، قانداي دا ءبىر شۇعىل شەشىم قابىلدايسىڭ با؟ ءوز شەشىمىڭمەن ءبولىس.
2 جاعدايات:
سىنىپقا جاڭادان وقۋشى كەلدى. بارلىق سىنىپ وقۋشىلارى ونىمەن جاقىن ارالاسىپ كەتتى. ءسىز ونىمەن دوس تا بولىپ الدىڭىز. كەيىن ءسىز ونىڭ جۇقپالى اۋرۋمەن اۋراتىنىڭ ءبىلدىڭىز.
بۇل جاعدايداعى ءسىزدىڭ ءىس - ارەكەتىڭىز قانداي؟
3 جاعدايات: سەنىڭ وتە جاقسى كورەتىن اعاڭنىڭ اۋزىنان ەپتەپ سىرانىڭ ءيىسى شىعاتىنىن ءبىر – ەكى رەت بايقادىڭ. اعاڭدى قالاي قۇتقارار ەدىڭ؟
4 جاعدايات: مەكتەپتەن شىعىپ ۇيگە كەلە جاتقانىڭدا تەمەكى شەگىپ وتىرعان ءبىر بالانى كوردىڭ. سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
5 جاعدايات: ساعان 11 - سىنىپ وقۋشىسى: «ماعان كۇندە ءبىر قوراپ تەمەكى الىپ بەر. ەكەۋىمىز بىرلەسىپ شەگەمىز. مۇنى تەك سەن ەكەۋىمىز عانا بىلەتىن بولايىق. ايتپەسە......» دەپ جۇدىرىعىن كورسەتىپ، شارت قويدى. نە ىستەيسىڭ؟
II. زياندى ادەتتەر (ءمۇعالىم)
سلايد پەن پلاكاتتار ارقىلى وقۋشىلارعا ماعلۇماتتار بەرۋ.
III. مەدبيكە كەڭەسى. (وقۋشىلار سۇراق قويادى)
- قازىرگى كوكا-كولا، چيپسى دەگەندەردىڭ قۇرامىندا بىزگە زيان قانداي نارسەلەر بار؟
IV. «دەنساۋلىق – زور بايلىق» سۇراق جاۋاپ كەزەڭى.
1 – توپقا:
1. دەنساۋلىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
دەنساۋلىق دەگەنىمىز - ادام ومىرىندەگى ەڭ ۇلكەن بايلىقتىڭ ءبىرى، دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا ادام ەڭبەك ەتىپ، جەتىستىككە جەتەدى جانە جاقسى ءومىر سۇرەدى. دەنساۋلىقتى ساقتاپ، ونى نىعايتۋعا ءاربىر ادامنىڭ وزىڭە عانا بايلانىستى.
دەنساۋلىق سالاۋاتتى ءومىر سالتى تۋرالى عىلىم.
2. دەنساۋلىقتىڭ دوستارىنا، قاستارىنا نەلەردى جاتقىزامىز؟
3. وزدەرىن قانداي سپورت تۇرلەرىن جاقسى كورەسىڭدەر؟
2 - توپقا:
1. دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن قانداي ەرەجەلەردى ورىنداۋ كەرەك؟
جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋ كۇن ءتارتىبىن ورىنداۋ. دەنە شىنىقتىرۋمەن شۇعىلدانۋ، دۇرىس تاماقتانۋ، ورگانيزمدى شىڭداۋ، بەلسەندى، قايىرىمدى جانە اقجارقىن بولۋ.
2. ءبىز نە ءۇشىن تاماقتانامىز؟ ادام ۇنەمى كۇش قۋاتتى جۇمسايدى، سونى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن دۇرىس تاماقتانا ءبىلۋ ءتيىس. دۇرىس تاماقتانۋ - دەنساۋلىق نەگىزى. ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن تاماقتانامىز.
3. قازاقستاننىڭ تۋىن كوككە كوتەرىپ، نامىسىمىزدى اسقاقتاتىپ جۇرگەن قانداي سپورتشىلاردى بىلەسىڭدەر؟
3 - توپقا:
1. دەنساۋلىققا نە زيان؟(كۇن ءتارتىبىن بۇزۋ، جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاماۋ، از قوزعالۋ، جاعىمسىز ادەتتەرگە اۋەس بولۋ )
2. سەزىم مۇشەلەرىنە نە جاتادى؟ كوز، قۇلاق، مۇرىن، ءتىل، تەرى.
4. كانداي ۇلتتىق ويىنداردى بىلەسىڭدەر؟
V. سەرگىتۋ ءساتى.
بي – قوزعالىس. قوزعالىس – دەنساۋلىق. دەنساۋلىق – زور بايلىق. (بي «چەمپيوندار ءانى»)
VI. قورىتىندى:
ۇلى ويشىل سوكراتقا كەزىڭدە مىناداي سۇراق قويىلىپتى: «ادامعا ومىردە نە قىمباتتىراق بايلىق پا، الدە اتاق پا؟» دەپتى. سوندا سوكرات «بايلىق تا، اتاق تا، داڭق تا ادامدى شىن باقىتتى ەتە المايدى. دەنى ساۋ كەدەي، اۋرۋ پاتشادان باقىتتىراق» دەپ جاۋاپ بەرىپتى. ياعني ادام باقىتتى بولۋ ءۇشىن وعان دەنساۋلىق كەرەك، ال دەنساۋلىقتىڭ كەپىلى سالاۋاتتىلىق. «تىرشىلىكتىڭ نەگىزى – سالاۋاتتى بولاشاق» دەپ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز.
You Might Also Like
-
ءى. ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق پروزاسى الەمىندە (پرەزەنتاسيا تۇرىندە)
