سالەم تۇزەلمەي الەم تۇزەلمەيدى
تاربيە ساعاتى
تاقىرىبى: سالەم تۇزەلمەي، الەم تۇزەلمەيدى..
ماقساتى:
بىلىمدىلىگى – وقۋشىلاردىڭ ادامگەرشىلىك تاربيەسىنەن بىلىك – داعدىلارىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، وسى باعىتتا وزگە ەلدىڭ سالت - داستۇرلەرىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىعى – جالپى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن دامىتۋ، وسى ساباقتاعى ادىستەردىڭ ءبىرى – ءتىل دامىتۋشىلىعىنا باسا نازار اۋدارۋ. ناقىل سوزدەردىڭ ماعىناسىنا، تاربيەلىك جاقتارىنتالداپ، سارالاۋ.
تاربيەلىلىگى – ادامگەرشىلىك تاربيەگە توقتالۋ ارقىلى ونىڭ ىشىندە العاشقى سالەمدەسۋ ادەبىنىڭ ماڭىزىن اشا وتىرىپ، ادامشىلىق قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋ.
ءتۇرى: ارالاس
كورنەكىلىگى: ءارتۇرلى ۇلگى سوزدەر، ادامگەرشىلىك تاربيەسى كەستەسى (كورىنىستەر، وقۋشىلار كومەگىمەن)
جوسپارى:
ءى. كىرىسپە «ادەپتى ەلدىڭ بالاسى الىستان سالەم بەرەدى».
ءىى. ءار ەلدىڭ سالتى باسقا (امانداسۋ تۇرلەرىن ايتىپ كورسەتۋ)
ءىىى. يشارات – ىم، قارىم – قاتىناس (ترەنينگ)
ءىۇ. جاقسى ءسوز – جان ازىعى.
كورنەكىلىكتەر:
1. سالەم – ءسوزدىڭ اناسى.
2. سالەم بەرۋ دە پارىز،
سالەم الۋ دا پارىز.
3. وتان – وتباسىنان، تاربيە – قۇلاقتان.
4. سالەم بەرۋ - وتكىنشى مىندەت ەمەس، ومىرلىك مىندەت.
ءى. «ءاسسالاۋما الەيكۋم» - دەپ ديدار نەسىپ ەتكەندە
قول الىسىپ، كوڭىلدەنبەس جوق پەندە.
كۇن نۇرىنداي سالەمىنە ادامنىڭ
بۇل دۇنيەنىڭ عانيبەتى جەتكەن بە!
ادەپ، مادەنيەت – امانداسۋدان باستالادى. سالەمدەسۋدىڭ ءمانى – ەڭ الدىمەن ادامنىڭ كەيىپ - كەسكىنىن تانۋ، بولمىسىن بايقاۋ، وزىنە دەگەن كوڭىل اۋعانىن ءبىلۋ جانە تىلەك ارقىلى ءوزىنىڭ قالاۋىن ۇقتىرۋ، وزدەرىنىڭ امان - ەسەن ديدارلاسىپ تۇرعانىنا قۋانىپ، نيەتىنىڭ اق – ادال، تازا ەكەنىن ءبىلدىرۋ.
مىسالى، سىرتتان ۇيگە كىرگەن كىسى قانداي جاستاعى ادام بولسا دا، وتىرعاندارعا سالەم بەرۋى كەرەك.
قاۋىشىپ، امانداسۋ ەر ازاماتتار ءۇشىن ۇلتتىق امانداسۋدىڭ ەڭ قۇرمەتتى تۇرىنە جاتادى. جاستار قول الىسىپ، ارقا، يىق قاعىسىپ تا امانداسادى. قىزدار ءبىر – بىرىمەن قۇشاقتاسىپ، ءسۇيىسىپ، جاي قول الىسىپ نەمەسە «سالەمەتسىز بە؟»، «ەسەن – ساۋسىز با؟» دەپ امانداسادى.
ءار حالىقتىڭ امانداسۋ ءراسىمى، سالتتارى الۋان ءتۇرلى بولىپ كەلەدى. مىسالى، ورتا ازياداعى تۋىسقان تۇركى حالىقتارى بارلىق مۇسىلمان ەلدەرىندەگىدەي، «اسسالاۋماعالەيكۋم» دەگەن اراب سوزىمەن امانداسادى، ول «سىزگە اللانىڭ نۇرى جاۋسىن» - دەگەندى بىلدىرەدى، وعان جاۋاپ، ياعني، سالەمدى الۋ رەتىندە ايتىلاتىن «ۋاعالەيكۋم اسسالام» سوزدەرى «اللانىڭ راقىم نۇرى سىزگە دە جاۋسىن» دەگەندى ۇقتىرادى.
1 – وقۋشى: جاپوندار تانىستارىن كورگەن جەردە قولىن الدىمەن بەلىنە، ودان كەيىن ءيىلىپ تىزەسىنە دەيىن اپارادى. سول ەڭكەيگەن قالپى ءمۇلايىم جۇزبەن كوزىن ءسۇزىپ قارايدى. جاپونداردا ونداي ءتالىم ەتۋدىڭ – باسى جەرگە جەتكەنشە ەڭكەيۋ، ورتاشا بۇگىلۋ جانە ءسال ءيىلۋ سياقتى ءتۇرى بار. وسىعان ۇقساس سالەم بەرۋ ادەتتەرى ءبىزدىڭ حالىقتا دا كەزدەسەدى. ماسەلەن، قازاق كەلىندەرى قايىن اتا مەن ەنەلەرىنە، ۇلكەندەرگە تىزەسىن بۇگىپ، وڭ قولىن كەۋدەسىنە قويىپ، ءيىلىپ سالەم سالادى.
2 – وقۋشى: ەرتەدە افريكاداعى، ورتا جانە كىشى ازياداعى مۇسىلمان حالىقتارى وڭ قولىن جۇرەگىنىڭ تۇسىنا اپارىپ، تاعزىم ەتۋ ارقىلى اماندىق ءراسىمىن جاساعان. اۋعاندار الدىمەن قولىن ماڭدايلارىنا تيگىزىپ، يبا جاساپ، ءيىلىپ سالەم بەرەدى. ول «باسىمىز امان بولسىن» دەگەنى.
3 – وقۋشى: ەرتە كەزدە قىتايدا دوس – جارانمەن سالەمدەسۋدىڭ ءتۇرى ءوز قولىن ءوزى قىسۋ بولىپتى.
4 – وقۋشى: فرانسۋزدار ءبىر – ءبىرىنىڭ ماڭدايىنان ءسۇيىپ امانداسادى. ءوزارا مۇرىندارىن سيپاسىپ، ءبىر – ءبىرىن يىسكەپ، امانداساتىن حالىقتار دا بار ەكەن.
5 – وقۋشى: تۇرىكتەر قول الىسىپ سالەمدەسەدى. كوپ كورمەگەن، سىيلى ادامدارىنىڭ قولىن ءسۇيىپ، قولىن ماڭدايىنا اپارادى، وڭ، سول ماڭدايلارىن تۇيىستىرەدى.
6 – وقۋشى: سالەمدەسۋدەن كەيىن حال – احۋال سۇراسۋ دا ادەپكە، كورەگەندىلىك پەن ەستىلىككە جاتادى. مۇندا دا ءار حالىقتا ءارى باسقا قالىپتاسقان جورا – سالتتار بار. مىسالى، ورىستار: «دەنساۋلىعىڭىز قالاي؟» دەيتىن بولسا، ەرتەدەگى مىسىرلىقتار «قالاي، ءسىز تەرلەيسىز بە؟» دەيتىن بولعان. گرەكتەر «قۋانىڭىز» ءسوزىن ايتسا، قىتايلىقتار «بۇگىن تاماقتاندىڭىز با، قارنىڭىز توق پا؟» دەپ سۇرايدى ەكەن.
جالپى ۇزاق ساپاردان كەلگەن اعايىنعا جيىلىپ كەلىپ، امانداسۋ نەمەسە الىس ساپارعا اتتانعالى جاتقان ادامعا جيىلىپ بارىپ، «جول بولسىن!» دەپ تىلەك ايتۋ ءداستۇر بولعان. «التى جاسار بالا كەلسە، الپىستاعى شال بارىپ سالەم بەرەدى» دەگەن ماقال سونىڭ ايعاعى.
ءىۇ. جاقسى ءسوز – جان ازىعى.
1. ادەپتى ەلدىڭ بالاسى
الىستان سالەم بەرەدى.
2. ادام سويلەسكەنشە،
جىلقى كىسىنەسكەنشە.
3. سالەم بەرۋ دە پارىز،
سالەم الۋ دا پارىز.
4. سىپايىلىق – جان ازىعى، كورەگەندىك – وي قازىعى.
5. وتان – وتباسىنان، تاربيە – قۇلاقتان.
6. ايتار ءسوزىڭ قانداي بولسا، ەستيتۇعىن ءسوزىڭ دە سونداي بولار.
وسى ناقىل سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشىپ، تالداۋ.
قورىتىندى: «سالەم بەرۋ - وتكىنشى مىندەت ەمەس، ومىرلىك مىندەت». (بەتىن جاۋىپ، ماقال ايتۋ ارقىلى اشۋ)
جاسىرىن وسى ناقىل ءسوزدى تاۋىپ، تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ.
1 سۇراق. عاسىردىڭ ۇلى وقيعاسى؟ (تاۋەلسىزدىك)
2 سۇراق. داۋ – داماي تۋعىزاتىن شىعارما؟ («ازيا» و. سۇلەيمەنوۆ.)
تاقىرىبى: سالەم تۇزەلمەي، الەم تۇزەلمەيدى..
ماقساتى:
بىلىمدىلىگى – وقۋشىلاردىڭ ادامگەرشىلىك تاربيەسىنەن بىلىك – داعدىلارىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، وسى باعىتتا وزگە ەلدىڭ سالت - داستۇرلەرىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىعى – جالپى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن دامىتۋ، وسى ساباقتاعى ادىستەردىڭ ءبىرى – ءتىل دامىتۋشىلىعىنا باسا نازار اۋدارۋ. ناقىل سوزدەردىڭ ماعىناسىنا، تاربيەلىك جاقتارىنتالداپ، سارالاۋ.
تاربيەلىلىگى – ادامگەرشىلىك تاربيەگە توقتالۋ ارقىلى ونىڭ ىشىندە العاشقى سالەمدەسۋ ادەبىنىڭ ماڭىزىن اشا وتىرىپ، ادامشىلىق قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋ.
ءتۇرى: ارالاس
كورنەكىلىگى: ءارتۇرلى ۇلگى سوزدەر، ادامگەرشىلىك تاربيەسى كەستەسى (كورىنىستەر، وقۋشىلار كومەگىمەن)
جوسپارى:
ءى. كىرىسپە «ادەپتى ەلدىڭ بالاسى الىستان سالەم بەرەدى».
ءىى. ءار ەلدىڭ سالتى باسقا (امانداسۋ تۇرلەرىن ايتىپ كورسەتۋ)
ءىىى. يشارات – ىم، قارىم – قاتىناس (ترەنينگ)
ءىۇ. جاقسى ءسوز – جان ازىعى.
كورنەكىلىكتەر:
1. سالەم – ءسوزدىڭ اناسى.
2. سالەم بەرۋ دە پارىز،
سالەم الۋ دا پارىز.
3. وتان – وتباسىنان، تاربيە – قۇلاقتان.
4. سالەم بەرۋ - وتكىنشى مىندەت ەمەس، ومىرلىك مىندەت.
ءى. «ءاسسالاۋما الەيكۋم» - دەپ ديدار نەسىپ ەتكەندە
قول الىسىپ، كوڭىلدەنبەس جوق پەندە.
كۇن نۇرىنداي سالەمىنە ادامنىڭ
بۇل دۇنيەنىڭ عانيبەتى جەتكەن بە!
ادەپ، مادەنيەت – امانداسۋدان باستالادى. سالەمدەسۋدىڭ ءمانى – ەڭ الدىمەن ادامنىڭ كەيىپ - كەسكىنىن تانۋ، بولمىسىن بايقاۋ، وزىنە دەگەن كوڭىل اۋعانىن ءبىلۋ جانە تىلەك ارقىلى ءوزىنىڭ قالاۋىن ۇقتىرۋ، وزدەرىنىڭ امان - ەسەن ديدارلاسىپ تۇرعانىنا قۋانىپ، نيەتىنىڭ اق – ادال، تازا ەكەنىن ءبىلدىرۋ.
مىسالى، سىرتتان ۇيگە كىرگەن كىسى قانداي جاستاعى ادام بولسا دا، وتىرعاندارعا سالەم بەرۋى كەرەك.
قاۋىشىپ، امانداسۋ ەر ازاماتتار ءۇشىن ۇلتتىق امانداسۋدىڭ ەڭ قۇرمەتتى تۇرىنە جاتادى. جاستار قول الىسىپ، ارقا، يىق قاعىسىپ تا امانداسادى. قىزدار ءبىر – بىرىمەن قۇشاقتاسىپ، ءسۇيىسىپ، جاي قول الىسىپ نەمەسە «سالەمەتسىز بە؟»، «ەسەن – ساۋسىز با؟» دەپ امانداسادى.
ءار حالىقتىڭ امانداسۋ ءراسىمى، سالتتارى الۋان ءتۇرلى بولىپ كەلەدى. مىسالى، ورتا ازياداعى تۋىسقان تۇركى حالىقتارى بارلىق مۇسىلمان ەلدەرىندەگىدەي، «اسسالاۋماعالەيكۋم» دەگەن اراب سوزىمەن امانداسادى، ول «سىزگە اللانىڭ نۇرى جاۋسىن» - دەگەندى بىلدىرەدى، وعان جاۋاپ، ياعني، سالەمدى الۋ رەتىندە ايتىلاتىن «ۋاعالەيكۋم اسسالام» سوزدەرى «اللانىڭ راقىم نۇرى سىزگە دە جاۋسىن» دەگەندى ۇقتىرادى.
1 – وقۋشى: جاپوندار تانىستارىن كورگەن جەردە قولىن الدىمەن بەلىنە، ودان كەيىن ءيىلىپ تىزەسىنە دەيىن اپارادى. سول ەڭكەيگەن قالپى ءمۇلايىم جۇزبەن كوزىن ءسۇزىپ قارايدى. جاپونداردا ونداي ءتالىم ەتۋدىڭ – باسى جەرگە جەتكەنشە ەڭكەيۋ، ورتاشا بۇگىلۋ جانە ءسال ءيىلۋ سياقتى ءتۇرى بار. وسىعان ۇقساس سالەم بەرۋ ادەتتەرى ءبىزدىڭ حالىقتا دا كەزدەسەدى. ماسەلەن، قازاق كەلىندەرى قايىن اتا مەن ەنەلەرىنە، ۇلكەندەرگە تىزەسىن بۇگىپ، وڭ قولىن كەۋدەسىنە قويىپ، ءيىلىپ سالەم سالادى.
2 – وقۋشى: ەرتەدە افريكاداعى، ورتا جانە كىشى ازياداعى مۇسىلمان حالىقتارى وڭ قولىن جۇرەگىنىڭ تۇسىنا اپارىپ، تاعزىم ەتۋ ارقىلى اماندىق ءراسىمىن جاساعان. اۋعاندار الدىمەن قولىن ماڭدايلارىنا تيگىزىپ، يبا جاساپ، ءيىلىپ سالەم بەرەدى. ول «باسىمىز امان بولسىن» دەگەنى.
3 – وقۋشى: ەرتە كەزدە قىتايدا دوس – جارانمەن سالەمدەسۋدىڭ ءتۇرى ءوز قولىن ءوزى قىسۋ بولىپتى.
4 – وقۋشى: فرانسۋزدار ءبىر – ءبىرىنىڭ ماڭدايىنان ءسۇيىپ امانداسادى. ءوزارا مۇرىندارىن سيپاسىپ، ءبىر – ءبىرىن يىسكەپ، امانداساتىن حالىقتار دا بار ەكەن.
5 – وقۋشى: تۇرىكتەر قول الىسىپ سالەمدەسەدى. كوپ كورمەگەن، سىيلى ادامدارىنىڭ قولىن ءسۇيىپ، قولىن ماڭدايىنا اپارادى، وڭ، سول ماڭدايلارىن تۇيىستىرەدى.
6 – وقۋشى: سالەمدەسۋدەن كەيىن حال – احۋال سۇراسۋ دا ادەپكە، كورەگەندىلىك پەن ەستىلىككە جاتادى. مۇندا دا ءار حالىقتا ءارى باسقا قالىپتاسقان جورا – سالتتار بار. مىسالى، ورىستار: «دەنساۋلىعىڭىز قالاي؟» دەيتىن بولسا، ەرتەدەگى مىسىرلىقتار «قالاي، ءسىز تەرلەيسىز بە؟» دەيتىن بولعان. گرەكتەر «قۋانىڭىز» ءسوزىن ايتسا، قىتايلىقتار «بۇگىن تاماقتاندىڭىز با، قارنىڭىز توق پا؟» دەپ سۇرايدى ەكەن.
جالپى ۇزاق ساپاردان كەلگەن اعايىنعا جيىلىپ كەلىپ، امانداسۋ نەمەسە الىس ساپارعا اتتانعالى جاتقان ادامعا جيىلىپ بارىپ، «جول بولسىن!» دەپ تىلەك ايتۋ ءداستۇر بولعان. «التى جاسار بالا كەلسە، الپىستاعى شال بارىپ سالەم بەرەدى» دەگەن ماقال سونىڭ ايعاعى.
ءىۇ. جاقسى ءسوز – جان ازىعى.
1. ادەپتى ەلدىڭ بالاسى
الىستان سالەم بەرەدى.
2. ادام سويلەسكەنشە،
جىلقى كىسىنەسكەنشە.
3. سالەم بەرۋ دە پارىز،
سالەم الۋ دا پارىز.
4. سىپايىلىق – جان ازىعى، كورەگەندىك – وي قازىعى.
5. وتان – وتباسىنان، تاربيە – قۇلاقتان.
6. ايتار ءسوزىڭ قانداي بولسا، ەستيتۇعىن ءسوزىڭ دە سونداي بولار.
وسى ناقىل سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشىپ، تالداۋ.
قورىتىندى: «سالەم بەرۋ - وتكىنشى مىندەت ەمەس، ومىرلىك مىندەت». (بەتىن جاۋىپ، ماقال ايتۋ ارقىلى اشۋ)
جاسىرىن وسى ناقىل ءسوزدى تاۋىپ، تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ.
1 سۇراق. عاسىردىڭ ۇلى وقيعاسى؟ (تاۋەلسىزدىك)
2 سۇراق. داۋ – داماي تۋعىزاتىن شىعارما؟ («ازيا» و. سۇلەيمەنوۆ.)
You Might Also Like
-
بۇل جيناقتا وقۋشىلاردىڭ تاربيە، ءبىلىم، بىلىك، داعدىلارىن دامىتۋ نەگىزىندە، يماندى، يناباتتى، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن حالقىمىزدىڭ ۇلاعاتتى، مارجان سوزدەرى مەن ايتقان ناقىلدارى بەر...
