سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 6 كۇن بۇرىن)
ساقتاندىرعىش رەڭ
دۇنيەتانۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساقتاندىرعىش رەڭ
ساباقتىڭ ماقساتى: 1) وتكەن ساباقپەن بايلانىستىرا وتىرىپ، جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ؛ وقۋشىلاردىڭ رەڭدەر تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتىپ، ساقتاندىرعىش رەڭ جايلى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
2) وقۋشىلاردىڭ وي - ورىستەرىن، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛ قىزىعۋشىلىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ؛ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3) تابيعاتتى سۇيۋگە، ءجانۋارلاردىى قورعاۋعا، ءوزارا سىيلاستىققا، تابيعات قۇبىلمالىعىن سەزىنىپ، ءوز بويىلارىندا قالىپتاستىرۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى، ويىن ەلەمەنتتەرى پايدالانىلدى.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق.
ادىستەرى: اڭگىمەلەسۋ، ءتۇسىندىرۋ، ءيلليۋستراتيۆتى - كورنەكىلىك، ويىن، يندۋكتيۆتى، دەدۋكتيۆتى، ىنتالاندىرۋ، ماداقتاۋ، توپتاستىرۋ،
فورماسى: جەكە، جاپپاي
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، گەوگرافيا، بەينەلەۋ ونەرى.
كورنەكىلىگى: جانۋارلار سۋرەتتەرى، ويىنعا قاجەت سۋرەتتەر، قيما قاعازدار
كەزەڭدەرى
ءوتۋ بارىسى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي؟
ەندەشە ساباعىمىزدى جۇمباق شەشۋدەن باستايىق.
پسيحولوگيالىق دايىندىق
ساۋىتتان مىقتى شاپانى،
جاندىكتىڭ ناعىز شابانى. (تاسباقا)
كىشكەنتاي عانا بويى بار،
اينالدىرىپ كيگەن تونى بار. (قوزى)
دالادا ءجۇر شاپقىلاپ،
كەرەمەت تىم ساق قۇلاق.
وتىرمايدى، تۇرا المايدى،
ءتۇزۋ جولدا بۇراڭدايدى. (جىلان)
تەك ەسەكتەن باسقادا،
وعان ۇقسار جوق قۇلاق. (قويان)
بىرەۋگە نايزا تۇيرەيدى،
ءوزى دە سودان كۇيرەيدى. (ارا)

ءىى. وتكەن ساباقتى تەكسەرۋ
ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
بايقاتپايتىن رەڭدەر دەگەنىمىز نە؟
بايقاتپايتىن رەڭدەر قانداي جانۋارلاردا بولادى؟
ال جاندىكتەرمەن كىمدەر قورەكتەنەدى؟
بايقاتپايتىن رەڭدەردىڭ جاندىكتەر ءۇشىن ماڭىزى قانداي؟
بايقاتپايتىن رەڭدى باسقاشا قالاي اتايدى؟ (بۇركەنىش رەڭ)
كوبەلەكتەر جاۋلارىنان قالاي قورعانادى؟
ال شەگىرتكەلەر شە؟
كوكشەگىرتكە نەلىكتەن كوك ءشوپ تەكتەس بولادى؟
سونىمەن بۇركەنىش رەڭنىڭ جاندىكتەر ءۇشىن ماڭىزى قانداي؟

ءىىى. جاڭا ساباق دايىندىق
بۇركەنىش رەڭدى كوكشەگىرتكە مەن كوبەلەكتەردىڭ جاۋىنان قورعانعاندا پايدالانادى. مىسالى، كوكشەگىرتكەنىڭ ءتۇسى شوپتەن اينىمايدى، سوندىقتان ول ءشوپتىڭ اراسىندا تىعىلىپ قالعاندا كورىنبەيدى، كوبەلەك تە جاپىراقتان اينىماي قالادى. ياعني ولار بۇركەنىپ الىپ، جاۋىنا بايقالماي، وسىلايشا ءتىرى قالادى.
ىزىلداق قاراشىبىن ءقاۋىپتى سەزگەن كەزدە، كەنەتتەن تۇرلەنىپ، ءۇستى تۇكتى بولىپ، كادىمگى ارادان اۋماي تورسيىپ شىعا كەلەدى. قۇس ونى ارا ەكەن دەپ، شاعىپ الار دەگەن قاۋىپپەن جولامايدى. ىزىلداق قاراشىبىننىڭ بۇل قاسيەتى – قورعانىش رەڭ دەپ اتالادى. ولار وسى قاسيەتى ارقاسىندا وزدەرىن جاۋلارىنان قورعاپ قالادى. ال قانقىزدىڭ بەيىمدىلىگى – ساقتاندىرعىش رەڭ دەپ اتالادى. قانقىز ءوزى قىپ - قىزىل. ءبىراق ول جاۋىنان جاسىرىنبايدى. سەبەبى قانقىزدىڭ دەنەسىندە تيگەن كەزدە كۇيدىرەتىن سۇيىق زات بولادى. ول ونى ءقاۋىپ تونگەن كەزدە عانا شىعارادى. اۋزىن كۇيدىرگەندىكتەن قۇستار قانقىزدان اۋلاق جۇرەدى ەكەن. مىنە وسىلايشا جاندىكتەر ءوز جاۋلارىنان قورعانادى.
داپتەرمەن جۇمىس
● بەيىمدىلىك

♦ بۇركەنىش رەڭى → جاندىكتىڭ ءتۇسىنىڭ توپىراق، ءشوپ، گۇلگە ۇقساپ، جاسىرىنىپ قالۋ. مىسالى: شەگىرتكە، كوبەلەك.
♦ ساقتاندىرعىش رەڭ → دەنەسىنەن ءبىر نارسە ءبولۋ ارقىلى جاۋىنان ساقتانۋ. مىسالى: قانقىز
♦ قورعانىش رەڭ → باسقا ءبىر ءقاۋىپتى جانۋارعا ەلەكتەۋ ارقىلى جاۋىن قورقىتۋ. مىسالى: قاراشىبىن

«بيىك شىڭ» ويىنى
ال ەندى بالالار، ءبىر ويىن وينايىق. بۇل ويىننىڭ اتى «بيىك شىڭ». بۇلاي اتالۋىنىڭ سەبەبى ءبىز مىنا اسان دەگەن بالاعا باسپالداقتارمەن جوعارى كوتەرىلىپ، ەڭ بيىگىندەگى ۇيىنە بارۋىنا كومەكتەسۋىمىز كەرەك. قانەكەي كومەكتەسەمىز بە؟
ول ءۇشىن ءار باسپالداققا كوتەرىلگەن سايىن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەمىز.
1) جاندىكتەردىڭ ءتىرى قالۋىنا نە كومەكتەسەدى؟ (بەيىمدىلىك)
2) كوبەلەكتەردە قانداي بەيىمدىلىك بار؟
3) ال شەگىرتكەلەر نەگە بەيىمدەلگەن؟
4) شەگىرتكە مەن كوبەلەكتىڭ بەيىمدىلىگىن نە دەپ اتايمىز؟ (بۇركەنىش رەڭى)
5) قاراشىبىن جاۋىنان قالاي امان قالادى؟
6) قاراشىبىننىڭ بەيىمدىلىگىن نە دەپ اتايدى؟ (قورعانىشتىق رەڭ)
7) ساقتاڭدىرعىش رەڭ دەگەنىمىز نە؟

ءىۇ. جاڭا ساباق
سەندەر بىلەسىڭدەر مە؟ بۇنداي بەيىمدىلىكتەر اڭعا دا، ءتىپتى قۇسقا دا قاجەت ەكەن. ولار قورشاعان ورتاسىنا بەيىمدەلۋ ارقىلى جاۋىنان قورعانادى ءۇشىن نەمەسە جەمىن اۋلاپ جەيدى. مىسالى، جولبارىستى بىلەسىڭدەر مە؟ ول قايدا تىرشىلىك ەتەدى؟
اعاشتاردىڭ جىڭىشكە بۇتاقتارىنىڭ كولەڭكەسى مەن ولاردىڭ اراسىنان تۇسەتىن كۇن ساۋلەسىمەن ورمان ءىشى جولاق، تارعىل ءتۇستى بولىپ تۇرادى. ال جولبارىستىڭ ءتۇسى قانداي بولادى؟ يا، جولبارىستىڭ ءتۇسى ورمان اراسىنداعى تۇسپەن ۇقساس، سوندىقتان ونى بايقاۋ قيىن. ال جەمتىگى جاقىنداعاندا جولبارىس اتىپ شىعىپ ونى ۇستاپ الادى. سوندا تارعىل رەڭ – جولبارىستىڭ ورماندى جەردە جاقسى تىرشىلىك ەتۋى ءۇشىن قاجەت بەيىمدىلىك. جولبارىستىڭ بۇل بەيىمدىلىگى نەلىكتەن بۇركەنۋشى رەڭ دەپ اتالادى؟

«ويلان تاپ» ويىنى
جاقسى، ەندى تاعى ءبىر ويىن وينايىق. «ويلان تاپ» دەپ اتالاتىن بۇل ويىندا سەندەر مىنا ساندىقشانىڭ ىشىنەن ءبىر سەرەتتى تاڭداپ الاسىڭدار دا، ول سۋرەتتەگى جانۋاردىڭ ءوز جاۋىنان قالاي قورعاناتىنىن تۇسىندىرەسىڭدەر.
1) اق قويان؛
2) حامەليون؛
3) جاپىراقتەكتەس كوبەلەك؛
4) بۇتاققا ۇقساس جاندىك؛
5) اۋپىلدەك؛
6) كىرپى.
قىزىقتى مالىمەتتەر
بالالار، سەندەر بىلەسىڭدەر مە؟
1) سكۋنس دەگەن جانۋار جاۋلارىن ءوزىنىڭ جاعىمسىز يىسىمەن قورقىتقان. ول ءقاۋىپ سەزگەن كەزدە، جامان ءيىس شىعارادى ەكەن. ونىڭ ءيىسىنىڭ ساسىقتىعى سونداي، ەگەر ادامعا جۇقسا، ونىڭ كەتىرۋ وتە قيىن. ونى ارەڭ حلورمەن جۋىپ قانا كەتىرەدى ەكەن.
2) ال ۇشاردىڭ الدىڭعى جانە ارتقى اياقتارىنىڭ اراسىندا تەرى قاتپارلارى ورنالاسقان. ەگەر ول وسى قاتپارلاردى جازىپ ۇشسا، ۇشاق - كىلەمنەن ەش وزگەشىلىگى بولمايدى. ال قۇيرىعىن ول بۇرۋعا قولدانادى.
3) شەگىرتكەشى دەگەن قۇس باسقا قۇستار سياقتى اعاشقا كولدەنەڭ وتىرمايدى. اعاش ۇزىندىعىنا قاراي جابىسىپ قونادى. ونى اعاش تۇسىنەن ايىرۋ قيىن.

ءۇى. بەكىتۋ.
سونىمەن جاندىكتەردىڭ ءتىرى قالۋىنا نە كومەكتەسەدى؟ (بەيىمدىلىك)
بەيىمدەلۋ دەگەنىمىز نە؟
بەيىمدەلۋدىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
ساقتاڭدىرعىش رەڭ دەگەنىمىز نە؟
قورعانىش رەڭى دەگەنىمىز نە؟
بۇركەنىش رەڭى دەگەنىمىز نە؟
قانداي جانۋارلار ساقتاندىرعىش رەڭىن قولدانادى؟
بۇركەنىش رەڭىن قانداي اڭدار پايدالانادى؟
وقۋشىلاردى باعالاۋ

ءۇىى. باعالاۋ.
ءۇىى. ءۇي تاپسىرماسى.
بالالار، ۇيگە «ساقتاندىرعىش رەڭدى» وقىپ كەلۋ جانە ءۇش قاتار بويىنشا
1 - قاتار: سكۋنس
2 - قاتار: ۇشار
3 - قاتار: شەگىرتكەشى تۋرالى قوسىمشا مالىمەت ەنسيكلوپەديادان ىزدەستىرىپ، جازىپ الىپ كەلەسىڭدەر.
قورىتىندى: وتە جاقسى بالالار، وسىمەن ساباعىمىز اياعىنا جەتتى.
سەندەرگە ساباق ۇنادى ما؟
ماعان دا وتە ۇنادى. مەن سەندەرگە وتە ريزامىن.
بۇگىنگى ساباق ءۇشىن سەندەرگە ۇلكەن راحمەت.
وسىمەن ساباق اياقتالدى.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما