ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشى
تاقىرىبى: «ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشى»
ماقساتى:
1) وقۋشىلاردى م. سەراليننىڭ ومىربايانىمەن جانە شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرۋ؛
2) وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن، تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن، بايلانىستىرىپ سويلەۋ، ءوز پىكىرىن قورعاي الۋ داعدىلارىن، ۇجىمدا بىرىگە وتىرىپ ارەكەت جاساي ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3) بالالاردى ءبىلىم قۇمارلىققا، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ قىزمەتىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ، پاتريوتتىق سەزىمدەرىن ارتتىرۋ.
فورماسى: ساياحات ساباعى.
ادىستەرى: بايانداما، يلليۋستراسيا، ىسكەرلىك ويىنى، توپتىق جۇمىس، اڭگىمەلەسى.
كورنەكىلىگى: م. سەراليننىڭ پورترەتى مەن فوتوسۋرەتتەرى، بۋكلەت، ماقالالارى، قيما قاعازدار، ساندىقشا، پوشتا جاشىگى، ماگنيتوفون.
كەزەڭدەرى
ءوتۋ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ
سالەمەتسىزدەر مە، وقۋشىلار! بۇگىنگى ءبىلىم كۇنىمەن بارلىقتارىڭدى قۇتتىقتايمىن. بۇگىن ءبىزدىڭ ساباعىمىز ەرەكشە وتەدى. ءبىز مۇراجايعا ساياحاتقا بارامىز.
«سىڭعىرلا، قوڭىراۋ، سىڭعىرلا!»
ساباعىمىز جاقسى كوڭىل - كۇيدە ءوتۋى ءۇشىن «سىڭعىرلا، قوڭىراۋ، سىڭعىرلا!» اتتى ويىنىن وتكىزەيىك. مەنىڭ قولىمداعى قوڭىراۋدى ءقازىر كەزەكتەرىڭمەن قولعا الىپ، دوستارىڭا تىلەكتەر تىلەي وتىرا كەلەسى بالاعا بەرىلەدى. ەڭ سوڭىندا ءمۇعالىم ءوزى تىلەك تىلەپ، ويىندى قورىتىندىلايدى.
ءىى. كىرىسپە.
بۇگىن ءبىز «اۋىلىمىزدىڭ ماقتانىشى – م. سەراليننىڭ» ومىربايانىمەن جانە شىعارماشىلىعىمەن تانىس بولامىز. جازۋشىنىڭ پورترەتى كورسەتىلىپ، ءومىربايانىن بۋكلەت بويىنشا ءمۇعالىم بايانداپ وتەدى.
ءىىى. نەگىزگى ءبولىم.
بايانداما
كورنەكتى جازۋشى، بىلىكتى جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى مۇقامەدجان سەرالين 1872 جىلى ءبىزدىڭ وبلىسىمىزدىڭ قازىرگى قارابالىق اۋدانىندا ءبىزدىڭ اۋىل ورنەكتە تۋىپ، 1929 جىلى وسىندا قايتىس بولدى. ونىڭ اكەسى سەرالى حات تانيتىن، كوزى اشىق، ولەڭدى جازىپ تا، اۋىزشا دا ايتاتىن اقىن ادام بولعان ەكەن. مۇقامەدجان 3 - 4 جاسقا كەلگەندە اكەسى قايتىس بولادى. تۇرمىس قيىنشىلىعىن كورگەن شەشەسى بالالارىمەن ترويسكىدەگى توركىنە كوشىپ بارادى. بۇل جەردە دە جوقشىلىقتىڭ زاردابىن تارتا ءجۇرىپ، مۇقامەدجان 8 جاسىندا ترويسكىدەگى مەدرەسەگە وقۋعا ءتۇسىپ، 1891 جىلى قوستانايداعى ەكىسىنىپتىق – ورىس - تاتار مەكتەبىن ءبىتىردى. 1911 جىلى تروسكىدە «ايقاپ» جۋرنالىن شىعاردى. ونىڭ «توپجارعان»، «گۇلكاشيما» پوەمالارى دا، باسقا دا اڭگىمە، ولەڭدەرى، «ايقاپتا»، باسقا دا باسپا ءسوز بەتتەرىندا جاريالانادى. ول ءوزىنىڭ ماقالالارىندا ى. ءالتىنساريننىڭ يدەيالارىن قولداعان. ال 1919 جىلى ورىنبوردا «ۇشقىن» گازەتىنىڭ رەداكسياسىندا جۇمىس ىستەپ، ودان سوڭ باسقا دا كوپتەگەن جۋرنال - گازەتتەردە جۇمىس ىستەدى.
م. سەرالين قازاق دالاسىن، قازاق جۇرتىنىڭ ءومىر - تىرشىلىگىن ءوز كوزىمەن كورىپ، سول تۋرالى ءوز ەڭبەكتەرىندە كوپ جازعان. ول كوپتەگەن ماقالالاردى ءوزى جۇمىس ىستەگەن جۋرنال - گازەتتەردەن جاريالاعان. ونىڭ «ايقاپ» گازەتىندە جازىلعان ەسكى جىر»، «ديقانشىلىق»، «قوستاناي ۋەزىنەن»، «جەر اڭگىمەسى» سياقتى ماقالالارى بار.
«سيقىرلى ساندىقشا»
ال ەندى بۇگىنگى ساياحاتتان العان ءبىلىم، مالىمەتتەرىمىزدى ەسكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن «سيقىرلى ساندىقشا» ويىنىن وينايمىز. ساندىقشانىڭ ىشىندەگى قيما قاعازداردى الىپ، سويلەمدەگى كوپنۇكتەنىڭ ورنىنا دۇرىس ءسوزدى تاۋىپ قويامىز.
سۇراقتارى:
1. م. سەرالين... دۇنيەگە كەلگەن. (1872ج.)
2. مۇقامەدجاننىڭ اكەسىنىڭ اتى –... (سەرالى)
3. مۇقامەدجان 8 جاسىندا... مەدرەسەدە وقىپ تۇسەدى.
4. م. سەراليننىڭ... اتتى پوەمالارى بار. («توپجارعان»، «گۇلكاشيما»)
5. 1911 جىلى ترويسكىدە... جۋرنالىن شىعاردى. («ايقاپ»)
6. ول ءوز ماقالالارىندا... يدەيالارىن قولداعان.
قوسىمشا مالىمەت
م. سەرالين ورنەك اۋىلىندا قازاق بالالارى ءۇشىن مەكتەپ اشقان. وسى مەكتەپتىڭ نەگىزىندە بۇگىنگى بارىمىزگە تانىس مەكتەپ تۇرعىزىلعان.
«جاس تالانت» ىسكەرلىك ويىنى
بالالار، سەندەر گازەت - جۋرنالدار وقيسىڭدار ما؟ قانداي گازەتتەر وقىپ جۇرسىڭدەر؟ ال وسى گازەتتەردى كىمدەر جازاتىنىن بىلەسىڭدەر مە؟
ەندەشە ءقازىر «جاس تالانت» ويىنىن وتكىزەمىز. ول ءۇشىن ەكى توپقا، دالىرەك ايتساق، ەكى باسپاحاناعا ءبولىنىپ، ءوز گازەتىمىزدى شىعارامىز.
- ءار توپ ءوز گازەتىنىڭ اتىن قويادى.
- م. سەرالين تۋرالى ماقالا جازۋ قاجەت. (بۇگىنگى ەستىگەن - وقىعاندارىن پايدالانادى، بالالارعا اقىننىڭ فوتوسۋرەتى بەرىلەدى).
ءىۇ. قورىتىندى
- ءبىر بالا شىعىپ توبىمەن جاساعان گازەتتەرىن قورعايدى.
سونىمەن م. سەرالين تۋرالى كوپ بىلدىك پە؟
ءبىزدىڭ اۋىلىمىز ءۇشىن قوسقان ۇلەسى زور بولدى. سوندىقتان مۇقامەدجان اتامىزعا حات جازۋعا قالاي قارايسىڭدار.
بالالارعا پاراقتار تاراتىلادى. وسى پاراقتارعا ءار بالا م. سەرالينگە ارنالعان العىستارى مەن تىلەكتەرىن، ءوز پىكىرلەرى مەن كوزقاراستارىن جازىپ، پوشتا جاشىگىنە تاستالادى. ال كەيىنگى ۋاقىتتا م. سەراليننىڭ زيراتىنا ساياحات جاسالاتىنى جانە وسى حاتتار سوندا اپارىلاتىنى ەسكەرتىلەدى.
ماقساتى:
1) وقۋشىلاردى م. سەراليننىڭ ومىربايانىمەن جانە شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرۋ؛
2) وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن، تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن، بايلانىستىرىپ سويلەۋ، ءوز پىكىرىن قورعاي الۋ داعدىلارىن، ۇجىمدا بىرىگە وتىرىپ ارەكەت جاساي ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3) بالالاردى ءبىلىم قۇمارلىققا، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ قىزمەتىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ، پاتريوتتىق سەزىمدەرىن ارتتىرۋ.
فورماسى: ساياحات ساباعى.
ادىستەرى: بايانداما، يلليۋستراسيا، ىسكەرلىك ويىنى، توپتىق جۇمىس، اڭگىمەلەسى.
كورنەكىلىگى: م. سەراليننىڭ پورترەتى مەن فوتوسۋرەتتەرى، بۋكلەت، ماقالالارى، قيما قاعازدار، ساندىقشا، پوشتا جاشىگى، ماگنيتوفون.
كەزەڭدەرى
ءوتۋ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ
سالەمەتسىزدەر مە، وقۋشىلار! بۇگىنگى ءبىلىم كۇنىمەن بارلىقتارىڭدى قۇتتىقتايمىن. بۇگىن ءبىزدىڭ ساباعىمىز ەرەكشە وتەدى. ءبىز مۇراجايعا ساياحاتقا بارامىز.
«سىڭعىرلا، قوڭىراۋ، سىڭعىرلا!»
ساباعىمىز جاقسى كوڭىل - كۇيدە ءوتۋى ءۇشىن «سىڭعىرلا، قوڭىراۋ، سىڭعىرلا!» اتتى ويىنىن وتكىزەيىك. مەنىڭ قولىمداعى قوڭىراۋدى ءقازىر كەزەكتەرىڭمەن قولعا الىپ، دوستارىڭا تىلەكتەر تىلەي وتىرا كەلەسى بالاعا بەرىلەدى. ەڭ سوڭىندا ءمۇعالىم ءوزى تىلەك تىلەپ، ويىندى قورىتىندىلايدى.
ءىى. كىرىسپە.
بۇگىن ءبىز «اۋىلىمىزدىڭ ماقتانىشى – م. سەراليننىڭ» ومىربايانىمەن جانە شىعارماشىلىعىمەن تانىس بولامىز. جازۋشىنىڭ پورترەتى كورسەتىلىپ، ءومىربايانىن بۋكلەت بويىنشا ءمۇعالىم بايانداپ وتەدى.
ءىىى. نەگىزگى ءبولىم.
بايانداما
كورنەكتى جازۋشى، بىلىكتى جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى مۇقامەدجان سەرالين 1872 جىلى ءبىزدىڭ وبلىسىمىزدىڭ قازىرگى قارابالىق اۋدانىندا ءبىزدىڭ اۋىل ورنەكتە تۋىپ، 1929 جىلى وسىندا قايتىس بولدى. ونىڭ اكەسى سەرالى حات تانيتىن، كوزى اشىق، ولەڭدى جازىپ تا، اۋىزشا دا ايتاتىن اقىن ادام بولعان ەكەن. مۇقامەدجان 3 - 4 جاسقا كەلگەندە اكەسى قايتىس بولادى. تۇرمىس قيىنشىلىعىن كورگەن شەشەسى بالالارىمەن ترويسكىدەگى توركىنە كوشىپ بارادى. بۇل جەردە دە جوقشىلىقتىڭ زاردابىن تارتا ءجۇرىپ، مۇقامەدجان 8 جاسىندا ترويسكىدەگى مەدرەسەگە وقۋعا ءتۇسىپ، 1891 جىلى قوستانايداعى ەكىسىنىپتىق – ورىس - تاتار مەكتەبىن ءبىتىردى. 1911 جىلى تروسكىدە «ايقاپ» جۋرنالىن شىعاردى. ونىڭ «توپجارعان»، «گۇلكاشيما» پوەمالارى دا، باسقا دا اڭگىمە، ولەڭدەرى، «ايقاپتا»، باسقا دا باسپا ءسوز بەتتەرىندا جاريالانادى. ول ءوزىنىڭ ماقالالارىندا ى. ءالتىنساريننىڭ يدەيالارىن قولداعان. ال 1919 جىلى ورىنبوردا «ۇشقىن» گازەتىنىڭ رەداكسياسىندا جۇمىس ىستەپ، ودان سوڭ باسقا دا كوپتەگەن جۋرنال - گازەتتەردە جۇمىس ىستەدى.
م. سەرالين قازاق دالاسىن، قازاق جۇرتىنىڭ ءومىر - تىرشىلىگىن ءوز كوزىمەن كورىپ، سول تۋرالى ءوز ەڭبەكتەرىندە كوپ جازعان. ول كوپتەگەن ماقالالاردى ءوزى جۇمىس ىستەگەن جۋرنال - گازەتتەردەن جاريالاعان. ونىڭ «ايقاپ» گازەتىندە جازىلعان ەسكى جىر»، «ديقانشىلىق»، «قوستاناي ۋەزىنەن»، «جەر اڭگىمەسى» سياقتى ماقالالارى بار.
«سيقىرلى ساندىقشا»
ال ەندى بۇگىنگى ساياحاتتان العان ءبىلىم، مالىمەتتەرىمىزدى ەسكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن «سيقىرلى ساندىقشا» ويىنىن وينايمىز. ساندىقشانىڭ ىشىندەگى قيما قاعازداردى الىپ، سويلەمدەگى كوپنۇكتەنىڭ ورنىنا دۇرىس ءسوزدى تاۋىپ قويامىز.
سۇراقتارى:
1. م. سەرالين... دۇنيەگە كەلگەن. (1872ج.)
2. مۇقامەدجاننىڭ اكەسىنىڭ اتى –... (سەرالى)
3. مۇقامەدجان 8 جاسىندا... مەدرەسەدە وقىپ تۇسەدى.
4. م. سەراليننىڭ... اتتى پوەمالارى بار. («توپجارعان»، «گۇلكاشيما»)
5. 1911 جىلى ترويسكىدە... جۋرنالىن شىعاردى. («ايقاپ»)
6. ول ءوز ماقالالارىندا... يدەيالارىن قولداعان.
قوسىمشا مالىمەت
م. سەرالين ورنەك اۋىلىندا قازاق بالالارى ءۇشىن مەكتەپ اشقان. وسى مەكتەپتىڭ نەگىزىندە بۇگىنگى بارىمىزگە تانىس مەكتەپ تۇرعىزىلعان.
«جاس تالانت» ىسكەرلىك ويىنى
بالالار، سەندەر گازەت - جۋرنالدار وقيسىڭدار ما؟ قانداي گازەتتەر وقىپ جۇرسىڭدەر؟ ال وسى گازەتتەردى كىمدەر جازاتىنىن بىلەسىڭدەر مە؟
ەندەشە ءقازىر «جاس تالانت» ويىنىن وتكىزەمىز. ول ءۇشىن ەكى توپقا، دالىرەك ايتساق، ەكى باسپاحاناعا ءبولىنىپ، ءوز گازەتىمىزدى شىعارامىز.
- ءار توپ ءوز گازەتىنىڭ اتىن قويادى.
- م. سەرالين تۋرالى ماقالا جازۋ قاجەت. (بۇگىنگى ەستىگەن - وقىعاندارىن پايدالانادى، بالالارعا اقىننىڭ فوتوسۋرەتى بەرىلەدى).
ءىۇ. قورىتىندى
- ءبىر بالا شىعىپ توبىمەن جاساعان گازەتتەرىن قورعايدى.
سونىمەن م. سەرالين تۋرالى كوپ بىلدىك پە؟
ءبىزدىڭ اۋىلىمىز ءۇشىن قوسقان ۇلەسى زور بولدى. سوندىقتان مۇقامەدجان اتامىزعا حات جازۋعا قالاي قارايسىڭدار.
بالالارعا پاراقتار تاراتىلادى. وسى پاراقتارعا ءار بالا م. سەرالينگە ارنالعان العىستارى مەن تىلەكتەرىن، ءوز پىكىرلەرى مەن كوزقاراستارىن جازىپ، پوشتا جاشىگىنە تاستالادى. ال كەيىنگى ۋاقىتتا م. سەراليننىڭ زيراتىنا ساياحات جاسالاتىنى جانە وسى حاتتار سوندا اپارىلاتىنى ەسكەرتىلەدى.
You Might Also Like
