InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 14. ساقتاردىڭ مەكەندەگەن جەرى. ساق قوعامى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ساقتار تۋرالى العاشقى مالىمەتتەر، ساق تايپالارىنىڭ قونىستانۋى، ساق قوعامى تۋرالى جان - جاقتى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ وي - ءورىسىن، ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتىن اشاتىن سۇراقتار قويۋ، سۇراق - جاۋاپ ءادىسى بويىنشا ساباقتىڭ تاقىرىبىنا ساي ءبىلىمىن تولىقتىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ەلىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنا قۇرمەتپەن قاراۋعا، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، جازباشا جۇمىس
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ادەبيەتى

ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تىرەك - سىزبالار، ۇلەستىرمەلى كارتوچكالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەلەكتروندى وقۋلىق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ جانە تۇگەندەۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
1. كارتوچكا بويىنشا سۇراقتار.
№1. كوشپەلىلىك دەگەن نە؟

№2. كوشپەلىلەردىڭ باسپاناسى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
№3. كوشپەلى مال شارۋاشىلىعىنىڭ تۇرلەرىن اتا.
№4. ەرتەدەگى تەمىر ءوندىرۋدىڭ قاراپايىم ءتاسىلى نە بولدى؟
№5. كوشپەلى مال شارۋاشىلىعى ءۇشىن ەرتەدەگى تۇرعىندار مالدىڭ قانداي تۇرلەرىن تاڭداعان؟

2. زىمىران سۇراقتار.
1. كوشپەلى مال شارۋاشىلىعى قاشان قالىپتاستى؟ ( شامامەن ب. ز. ب. 2 مىڭجىلدىقتا)
2. كوشپەلىلەر نەنى كيەلى سانادى؟ (وشاقتى)
3. جىلى قورالارى بار تۇراقتى ورىن قالاي اتالادى؟ (قىستاۋ)
4. قىس جاقىنداعاندا قونىستاناتىن قىستاۋعا جاقىن جايىلىم قالاي اتالادى؟ (كۇزەۋ)
5. جايلاۋ دەگەن نە؟ (مالدى الىسقا ۇزاتىپ جاياتىن جايىلىم)
ءىىى جاڭا ساباق.
بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز §14. «ساقتاردىڭ مەكەندەگەن جەرى. ساق قوعامى»
ساباقتىڭ جوسپارى:
1. ساق تۋرالى العاشقى مالىمەتتەر
2. ساق تايپالارىنىڭ قونىستانۋى
3. ساق قوعامى

داپتەرمەن جۇمىس. تاقتاداعى مالىمەتتەردى داپتەرلەرىنە جازعىزۋ.
زەرتتەۋشىلەرگە ساقتار تۋرالى مالىمەتتەر بەرەتىن ەجەلگى ماتىندەردىڭ ەكى توبى بەلگىلى.

ساقتار – ب. ز. ب. ءى مىڭجىلدىقتا ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىن مەكەن ەتكەن ەجەلگى تايپا. ولار ەجەلگى دۇنيە وركەنيەتتەرىمەن قارىم - قاتىناس جاساعان. جالپى،، ساق تايپالارى اتاۋىنىڭ ماعىناسى جايىندا كوپ پىكىر بار. « ساق» ءسوزىنىڭ ماعىناسىن پارسى جازبالارىندا قۇدىرەتتى ەركەكتەر دەپ تۇسىندىرسە، ال يران جازبالارىندا جۇيرىك اتتى تۋرلار دەيدى. ەجەلگى گرەك اۆتورلارى « ازيالىق سكيفتەر» دەپ اتادى.

№ ساق توپتارىنىڭ اتى مەكەندەرى
1. تەڭىزدىڭ ارعى جاعىنداعى ساقتار (پارادارايا) قارا تەڭىزدىڭ سولتۇستىگى، ارال تەڭىزىنىڭ ماڭىندا، سىرداريا مەن ءامۋداريانىڭ تومەنگى اعىسىندا
2. شوشاق بورىك كيەتىن ساقتار ( تيگراحاۋدا) سىرداريانىڭ ورتا اعىسى، تيان - شاندا، جەتىسۋدا
3. حاوما سۋسىنىن دايىندايتىن ساقتار
( حاۋماۆارگا) مۋرگاب اڭعارىندا ءومىر ءسۇردى

ارال تەڭىزىنىڭ سولتۇستىك - شىعىس جاعاسىن مەكەندەگەن ساق تايپالارىن جازبا دەرەكتەردە دايلار ارگيپپەيلەر، يسسەدوندار، ماسساگەتتەر دەپ اتاعان. بۇل تايپالار قازاقستاننىڭ ورال تاۋىنىڭ وڭتۇستىك وڭىرلەرىندە، سولتۇستىك، ورتالىق ايماقتارىندا مەكەندەگەن.
ساق قوعامى: 1. جاۋىنگەرلەر
2. ابىزدار
3. ەگىنشىلەر مەن مالشىلار
دەپ اتالاتىن ءۇش توپتان تۇردى.
ساق جاۋىنگەرلەرى – قىزىل جانە سارى - قىزىل
ابىزدار – اق
مالشىلار مەن ەگىنشىلەر - سارى مەن كوك ءتۇستى كيىمدەر كيگەن.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
ا) تاريحي ديكتانت. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى ءسوزدى قوي.
تيگراحاۋدا ساقتارى وسى كۇنگى تاشكەنت قالاسى ايماعىندا....................................... جانە جەتىسۋ جەرىندە ءومىر سۇرگەن.

تايپا كوسەمى.............. اتقارىپ، تايپالار مەن رۋلاردىڭ اراسىنداعى................. شەشتى،........... رەتتەپ وتىردى.

ءا) ويلان تاپ!
1. گەتاسسام
2. تودروگە
3. ياراداپارا
4. رادزىبا
5. نوبارست
ب) سەمانتيكالىق كارتا.
دۇرىس جاۋاپقا «+» تاڭباسىن قويۋ كەرەك
ساقتار مۋرگاب اڭعارىندا ارال تەڭىزىنىڭ ماڭىندا سىرداريانىڭ ورتا اعىسىندا
ساق - پارادارايا
ساق - تيگراحاۋدا
ساق - حاۋماۆارگا

كيىمدەرىنىڭ ءتۇسى
سارى مەن كوك ءتۇستى
قىزىل جانە
سارى قىزىل اق ءتۇستى
ساق جاۋىنگەرلەرى
ابىزدار
مالشىلار مەن
ەگىنشىلەر

ۆ) رەبۋس. بەرىلگەن سۋرەتتەردەن تايپانىڭ اتىن تابۋ كەرەك.
گ) بەلەس. بۇل بولىمدە وتكەن ماتەريالدار بويىنشا سوزدەر بەرىلەدى. بەرىلگەن سوزدەردىڭ قاسىنا دۇرىس جاۋابىن قويۋى ءتيىس.
1. دايلار، ارگيپپەيلەر، يسسەدوندار، ماسساگەتتەر -
2. اڭشىلىق، تەرىمشىلىك، بالىق اۋلاۋ -
3. جايلاۋ، كۇزەۋ، كوكتەۋ، قىستاۋ -
4. تاس ءداۋىرى، قولا ءداۋىرى، تەمىر ءداۋىرى -
5. قازعىش تاياق، شوقپار، قاشاۋ، بيفاس -

1. ەجەلگى كەزەڭ
2. ساقتار
3. كوشپەلى مال شارۋاشىلىعى
4. كاسىپ
5. ەڭبەك قۇرالدار
د) «كىم تاپقىر؟» بۇل بولىمدە وقۋشىلار شاشىلعان ارىپتەردىڭ ىشىنەن بۇگىنگى جاڭا تاقىرىبىمىزعا بايلانىستى ءسوز قۇراۋى كەرەك.
كۇن دياگرامماسىن تولتىرۋ
گ) كۇن دياگرامماسىن تولتىرۋ
ءۇ. قورىتىندىلاۋ.
ءبىز بۇگىن قازاقستاندا مەكەندەگەن، قازاق حالقىنىڭ اتا تەگى بولعان ساق تايپاسى تۋرالى ماعلۇمات الدىق. قازاق حالقى ءۇشىن جەلتوقسان ايى ايتۋلى داتالارعا تولى. 17 جەلتوقسان دەموگرافيالىق جاڭارۋ كۇنى، 16 جەلتوقسان تاۋەلسىزدىك كۇنى. الماتىداعى جاڭا الاڭدا تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى تۇر. سول مونۋمەنتتە قاناتتى بارسقا مىنگەن “التىن كيىمدى” ساق جاۋىنگەرىنىڭ ۇلگىسىندە جاسالعان ەسكەرتكىش تۇر. “التىن ادام” ساق مادەنيەتىنىڭ بىرەگەيلى ۇلگىسى. ول ەسىك قورعانىنان 1969 - 1970 جىلى تابىلعان. وسى جاۋىنگەر ساق تايپالارى قازاق حالقىنىڭ نەگىزىن قالاعان.
ءۇى. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. § 14 وقىپ كەلۋ. ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ
ءۇىى. وقۋشىلاردى باعالاۋ.