InfoHub Logo

«ەستەلىك» بۇرىشىنان اتا جايلى كوپتەگەن اقپاراتتار، فوتو البومنان سۋرەتتەرىن، كىتاپتاردان كوپتەگەن مالىمەتتەر وقۋ ارقىلى، سول سۇراپىل سوعىستىڭ اتموسفەراسىن سەزىنە ءبىلدىم. وزىمەن كەزدەسىپ، سۇحباتتاسقان ساتتە مەن اتانىڭ كوزىنەن تۋعان جەرىنە، وتانىنا دەگەن وشپەس ماحابباتى مەن پاتريوتتىق سەزىمدەردى بايقاي ءبىلدىم. كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى باۋىرجان مومىشۇلىمەن سوعىس الاڭىندا بىرگە ءجۇرىپ،قارۋلاسى بولا بىلگەن،  سوعىس اياقتالعاننان كەيىندە بىرنەشە رەت ءبىر-بىرىنىڭ ۇيىندە داستارحانداس بولعان، سونىمەن بىرگە قاسىم قايسەنوۆپەن تۋعان جەرى شىعىس قازاقستان وبلىسى، ۇلان اۋدانىندا سوعىستان كەيىنگى جىلدارى كەزدەسىپ، كوزىن كورگەن ارداگەرىمىز قاڭتارباي ۇلى سارسەنباي اتامەن بەتپە-بەت كەزدەسۋ مەن ءۇشىن ۇلكەن ابىروي دەپ بىلەمىن. سارسەنباي قاڭتارباي ۇلىنىڭ ەڭبەگى ەرەڭ، ۇرپاققا ۇلگى دەپ بىلەمىن. ولاي بولسا، قارت مايدانگەردىڭ ءجۇرىپ وتكەن ونەگەلى ءومىر جولىمەن ءبولىسۋدى ءجون كوردىم.

سوعىسقا دەيىنگى جىلدار

1924 جىلى 10 مامىر كۇنى كوكسۋ اۋدانى، بالپىق بي كەنتىندە دۇنيەگە كەلگەن. 1942 جىلى مۇقىرى ورتا مەكتەبىن بىتىرە سالىپ، 18 جاسقا تولىپ، 3 ايدان كەيىن قىركۇيەك ايىنىڭ 2 كۇنى سەمەي وبلىسىنىڭ اياگوز قالاسىنداعى 1-قازاق پولكىسىندە كىشى كومانديرلەردى دايىندايتىن اسكەري كۋرستى 6 اي وقىپ، سەرجانت اتاعىن الىپ، كىشى كوماندير بولعان. 1 جىلدان كەيىن 1943 جىلى مامىر ايىندا تۇرىكمەنستاننىڭ مارى قالاسىنىڭ پۋلەمەتشىلەر  ۋچيليششەسىنە اۋىستىرىلىپ، 6 اي وقيدى.  كۋرستا ساربازدارعا ساياسي ساباقپەن بىرگە سالماعى 65 كەلى، 2 مەترلىك ءىرى كاليبرلى ستانوكتى پۋلەمەت قۇرىلىسى ۇيرەتىلەدى. ناتيجەسىندە ستارشينا اتاعىن الادى.

سوعىس ۋاقىتىندا

ستارشينا اتاعىن العاننان كەيىن، مارى قالاسىنا سوعىسقا سۇرانادى. ءبىراق، ولاردى سوعىسقا جاسىنا بايلانىستى الماعاندىقتان، ارتىنان 50 ادامنىڭ ىشىنەن 35 ادامدى ەرتىپ، پولكتەن سوعىس الانىنا كەتىپ قالعان بولاتىن.

ولاردى“قاشقىن” دەپ ۇستاپ العاننان كەيىن، وسى ساتتەن باستاپ، باۋىرجان مومىش ۇلى“ولار قاشقىن بولسا ەلگە قاشادى، ولار سوعىسام دەپ قاشىپ جاتىر” دەپ ءوزىنىڭ 9 گۆاردياسىندا ەشقايدا جىبەرمەي، ىرىكتەپ، 3 اي بويى جاتتىعۋلار جاساتىپ، سوعىسقا دايىندايدى. روتا كومانديرىنىڭ بۇيرىعىمەن مەرگەندىگىنە قاراپ، 497، 500، 9-گۆارديا، 13-گۆارديا پولكتارىنىڭ اۆتوماتشىلار روتاسىندا كوماندير ەتىپ تاعايىندايدى. كەيىن ول كىسىگە 37 جاۋىنگەر بەرىلىپ، سول جاۋىنگەرلەردى 3 اي بويى ءتۇرلى اسكەري جاتتىعۋلارعا دايىنداپ، مەرزىمى بىتىسىمەن ءوز بولىمشەسىمەن قان مايدانعا اتتانادى. سوعىس كەزىندە "كاتيۋشا" اتتى جويعىش قارۋدى باسقارعان. ءنومىرى 49 كاتيۋشا بەرىلگەن. پوەزد نەمىس جاۋىنگەرلەرى باسىپ العان كاۋناس اتتى قالاسىنىڭ ماڭىنا كەلىپ توقتايدى. 1943 جىلدىڭ سوڭىنان 1944 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنا دەيىن ماسكەۋدەن بولەك تاعى 5 ءتۇرلى مەملەكەتكە (پولشا، ليتۆا، لاتۆيا، رۋمىنيا، ەستونيا) بەيبىتشىلىك ورناتۋعا قاتىسقان. گەرمانيانىڭ گۋمبيننەن قالاسىندا 1944 جىلى قاڭتار ايىنىڭ 22 كۇنى 3 كۇندىك كىشىگىرىم دەمالىستا كوشە ۇستىندە نەمىس اسكەرلەرى كەلىپ، قارۋسىز جۇرگەن سارسەنباي قاڭتارباي ۇلى قولىنان ەكى اۋىر جاراقات الىپتى.“وققا تۇسپەس بۇرىن قورقۋ دەگەندى بىلمەي، وققا ءتۇسىپ، جارالانىپ، قورقىنىشتىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىندىم“دەيدى اتامىز. 6 اي ەمدەلىپ، 1945 جىلى گوسپيتالدان شىققان كۇنى جەڭىس كۇنىنە تۋرا كەلىپ، ماۋسىمنىڭ 24 كۇنى اۋىلعا قايتارماي، جەڭىستى تويلاتقان. 1945 جىلى جەڭىستى تويلاتىپ، ماسكەۋ قالاسىنداعى قىزىل الاڭدا جۋكوۆتىڭ باسقارۋىمەن وتكەن جەڭىس شەرۋىنە قاتىسىپ، اۋىلىنا ॥-توپتاعى سوعىس مۇگەدەگى بولىپ قاتىسىپ، ەلىنە ورالعان.

باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ قارۋلاسى

سارسەنباي قاڭتارباي ۇلى مەن باۋىرجان مومىش ۇلى ەكەۋى 1944 جىلى قاڭتار ايىنىڭ 22 كۇنى بىردەي جارالانىپ، ءبىر گوسپيتالدا بىردەي مەرزىمدە ەمدەلىپ شىعىپ، بىرگە جەڭىس كۇنىن قارسى الىپ، تويلاتىپ بىرگە ەلگە ورالعان. وتباسىلارىنا امان ساۋ ورالعاننان كەيىن، بىر-بىرىمەن ءجيى كەزدەسىپ، ەسكى دوستارداي ءجۇرىپ، سويلەسىپ، ءوز ۇيلەرىنە قۇرمەتتى قوناق ەتىپ، ءبىر- ءبىرىنىڭ وتباسىلارىمەن تانىستىرعان.

سونداي جارقىن، جىلى شاقتاردى وتكەرگەندەرىن ايتتى.

سوعىستان كەيىنگى جىلدار

سوعىستاعى باتىلدىعى ءۇشىن“ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى” مەدالىمەن، 1-2 دارەجەلى“وتان سوعىسى“وردەنىمەن، “ەڭبەك ارداگەرى” مەدالىمەن، استانانىڭ 10 جىلدىعى مەدالىمەن جانە 12 مەرەيتويلىق“جەڭىس كۇنى” مەدالدارمەن ماراپاتتالىپ، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويىندا

“كوكسۋ اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى“اتاعىمەن ماراپپاتالعان.

1945-1951 جىلدار ارالىعىندا جارشاپقان اۋىلىندا مەكتەپتە دەنە شىنىقتىرۋ ءمۇعالىمى بولىپ جۇمىس ىستەپ، كەيىن 1 جىلدان كەيىن 1951-1954 جىلدار ارالىعىندا جاركەنت پەداگوگيكالىق ۋچيليششەسىنىڭ ءبىلىم جەتىلدىرۋ كۋرستارىنا بارىپ وقىعان. 1952 جىلدارى العاباس اۋىلىنىڭ ورتا مەكتەبىندە 10 جىل ءمۇعالىم قىزمەتىن اتقارادى. 1955 جىلى اتامىزدى العاباس اۋىلدىق سوۆەتىندە حاتشى، ەسەپشى قىزمەتىنە  شاقىرعان. 10 جىل بويى سوۆەت قۇرامىندا ءساتتى جۇمىسىن اياقتاپ، 1965-1985 جىلدار ارالىعىندا 20 جىل بويى العاباستاعى بايلانىس بولىمشەسىندە پوشتا باستىعى بولىپ قىزمەت ەتكەن. 1966 جىلى سەمەيدەگى بايلانىس ءبولىمىنىڭ 3 ايلىق وقۋىن وقىپ شىققان. 55 جاسىندا زەينەتكە شىققان.       

1950 جىلى ءنۇسىپ قىزى باتيحامەن شاڭىراق قۇرعان. 9 بالاسى، 25 نەمەرەسى مەن 45 شوبەرەسى بار. ءقازىر 98 جاستا. الماتى وبلىسى، تالدىقورعان قالاسىندا تۇرىپ جاتىر.

---