سەرۋەن جانە ونى ۇيىمداستىرۋ جولدارى (سەمينار - پراكتيكۋم)
اتىراۋ وبلىسى، اتىراۋ قالاسى
اتىراۋ وبلىستىق اقىل - ويى كەم دامىعان بالالارعا ارنالعان
ينتەرنات ءۇيى مەديسينالىق - الەۋمەتتىك مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ
لەكوتەكا مامانى: كاليكوۆا ايگەرىم
ماقساتى:
1. تابيعات قۇبىلىستارى تۋرالى بىلىمدەرىن تياناقتاۋ.
2. سەرۋەن كەزىندە ۇيىمداستىرىلعان ەڭبەك تاربيەسى ارقىلى ەڭبەكسۇيگىشتىككە باۋلۋ.
3. ويىندار ارقىلى قيمىل - قوزعالىسىن، تانىمدىق پروسەستەرىن دامىتۋ.
4. بالالاردىڭ سەرۋەن كەزىندەگى ۋاقىتتارىن ءتيىمدى ءارى قىزىقتى ۇيىمداستىرۋ.
ينتەرنات ۇيىندەگى سەرۋەن كۇن ءتارتىبىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى. ول نەگىزگى بەس بولىمنەن تۇرادى: باقىلاۋ، جەكە جۇمىس، قيمىلدى ويىن، تابيعاتتاعى ەڭبەك جانە دەربەس (ەركىن) ويىندار. بەس ءبولىم ءبىرىن - ءبىرى تولىقتىرادى.
سەرۋەن ارقىلى بالاعا اينالانى قورشاعان ورتا تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋگە بولادى. بالا اۋا - رايىن، تابيعاتتى، كۇندى، جەلدى، توپىراقتى، اعاشتار مەن جانۋارلاردى، قۇستاردى باقىلاي وتىرىپ، ءبىلىمىن جەتىلدىرەدى. سەرۋەن دايىندىقسىز وتكىزىلمەۋى ءتيىس. ولار تانىمدىق ماقساتقا قۇرىلىپ، قىزىقتى وتكىزىلۋى كەرەك. تاربيەشى جوسپارلاۋ بارىسىندا اقپاراتتىق ماتەريالدى كەڭىنەن قولدانعانى ءجون. ولار تومەندەگى ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالۋى ءتيىس:
- بالالاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ.
- ۇيرەنگەندەرىن ويىن جانە اۋا - رايىن دەربەس باقىلاۋ ۋاقىتىندا قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
- تابيعاتقا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن قولداۋ.
سەرۋەندە بالالار اينالانى قورشاعان الەمگە تاڭدانا قارايدى، الايدا كوپ نارسەنى بايقامايدى، كەيدە ءتىپتى ەڭ باستى نارسەنى دە كورمەۋى، بايقاماۋى مۇمكىن.
ەگەر تاربيەشى بالاعا كورسەتىپ، قىزىققان زاتىن ءتۇسىندىرىپ تانىستىرار بولسا، بالا كوپ نارسەنى بىلەر ەدى. مۇنداي مۇمكىندىكتى ۇيىمداستىرىلعان سەرۋەن عانا بەرەدى. ءار سەرۋەن كەزىندە بالا جاڭا نارسەمەن تانىسادى، بۇرىنعىلارىن مەڭگەرەدى. بالالاردى تابيعاتپەن تانىستىرۋدا: ءولى تابيعات، ءتىرى تابيعات، وسىمدىكتەر الەمى، جانۋارلار الەمى جانە تابيعاتتاعى ەڭبەككە ءمان بەرگەن ءجون. سەرۋەن بارىسىنداعى قيمىلدى ويىندار مەن قيمىل - قوزعالىستار، بالالاردىڭ دەنساۋلىعى مەن ءوزىن سەزىنۋىنە ۇلكەن اسەرىن تيگىزەدى. ەرەجەگە باعىناتىن ويىنداردى قاجەتتى اتريبۋتتاردى قولدانا وتىرىپ ويناتۋ، مىنەز - قۇلىقتارى ءارتۇرلى بولىپ كەلەتىن بالالاردى بىرىكتىرۋگە، ۇجىم بولىپ دوستاسىپ ويناۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سەرۋەندى ۇيىمداستىرۋدا تومەندەگى جاعدايلارعا كوڭىل اۋدارۋ كەرەك:
1. جەر ۋچاسكەسىندە ويىندار ۇيىمداستىرۋعا جاعداي جاساۋ.
2. سەرۋەندى بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى قۇرالى رەتىندە كەڭىنەن قولدانۋ.
3. بالالاردىڭ كيىمى مەن اياق كيىمنىڭ اۋا - رايىنا ساي بولۋى.
4. بالالارعا جەكەلەي ىقپال ەتۋ (ءالسىز، شاپشاڭ، قوزعالىسقا ءوزى تۇسەتىن)
5. بالالاردىڭ قيمىل - قوزعالىسى ارەكەتىن تىنىش ارەكەتپەن ىسكەر رەتتەۋگە الۋ.
6. بالالار ءومىرىن دەنساۋلىعىن قورعاۋ تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ تالاپتارىن ساقتاۋ.
7. سەرۋەندى وتكىزۋ دەڭگەيىن كوتەرۋدە:
ا) سەرۋەنگە بولىنەتىن ۋاقىتتى ازايتۋدى بولدىرماۋ.
ب) سەرۋەننىڭ قۇرىلىسىن ساقتاۋ.
ۆ) بالانىڭ ۇنەمى بوس بولماۋىن ۇيىمداستىرۋ قاجەت.
سەرۋەن – ءار كۇن تارتىبىندەگى ورنى ەرەكشە شارا. تابيعات بالا ساناسىندا تەرەڭ ءىز قالدىرا وتىرىپ، ونىڭ سەزىمىنىڭ كوپتۇرلى، اشىق بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى. تابيعاتپەن تانىسا وتىرىپ، بالا بايقامپاز، ساق اڭعارىمپاز بولۋعا ۇيرەنەدى. بالا قورشاعان ورتانى تانىپ ءبىلۋى ءۇشىن، ۋاقىتتى كەڭىنەن قولدانا ءبىلۋىمىز قاجەت، اسىرەسە سەرۋەن بارىسىندا بالالار ءتۇرلى قىزىقتى مالىمەتتەر الا الادى.
تابيعات بالا ساناسىندا تەرەڭ ءىز قالدىرا وتىرىپ، قورشاعان ورتانى تانۋىنا كومەگىن تيگىزەدى. ول شەگىرتكەنىڭ، تورعايدىڭ شىرىلىن ەستىپ، قاردىڭ ۇساق ۇلپالاردان، تاڭعاجايىپ سۋرەتتەن تۇراتىندىعىن بىلەدى.
ترەنينگ “زاتتى سيپاتتا”
پەداگوگتار شەڭبەر بويىنشا جينالادى. كەز - كەلگەن زاتتى (جاپىراق، قارىنداش، قالام، اق قاعاز بەتى، الما ت. ب.) قاسىنداعى ارىپتەسىنە ۇسىنادى. ۇسىناردان بۇرىن سول زاتتىڭ قاسيەتىن قىسقاشا ايتىپ وتەدى. مىسالى: جاپىراق - جاسىل نەمەسە سارى، بەتى جىلتىر، كولەمى سوپاقشا ت. ب.
قورىتىندى: كەز كەلگەن زاتتى تۇرلىشە سيپاتتاۋعا بولادى.
اتىراۋ وبلىستىق اقىل - ويى كەم دامىعان بالالارعا ارنالعان
ينتەرنات ءۇيى مەديسينالىق - الەۋمەتتىك مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ
لەكوتەكا مامانى: كاليكوۆا ايگەرىم
ماقساتى:
1. تابيعات قۇبىلىستارى تۋرالى بىلىمدەرىن تياناقتاۋ.
2. سەرۋەن كەزىندە ۇيىمداستىرىلعان ەڭبەك تاربيەسى ارقىلى ەڭبەكسۇيگىشتىككە باۋلۋ.
3. ويىندار ارقىلى قيمىل - قوزعالىسىن، تانىمدىق پروسەستەرىن دامىتۋ.
4. بالالاردىڭ سەرۋەن كەزىندەگى ۋاقىتتارىن ءتيىمدى ءارى قىزىقتى ۇيىمداستىرۋ.
ينتەرنات ۇيىندەگى سەرۋەن كۇن ءتارتىبىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى. ول نەگىزگى بەس بولىمنەن تۇرادى: باقىلاۋ، جەكە جۇمىس، قيمىلدى ويىن، تابيعاتتاعى ەڭبەك جانە دەربەس (ەركىن) ويىندار. بەس ءبولىم ءبىرىن - ءبىرى تولىقتىرادى.
سەرۋەن ارقىلى بالاعا اينالانى قورشاعان ورتا تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋگە بولادى. بالا اۋا - رايىن، تابيعاتتى، كۇندى، جەلدى، توپىراقتى، اعاشتار مەن جانۋارلاردى، قۇستاردى باقىلاي وتىرىپ، ءبىلىمىن جەتىلدىرەدى. سەرۋەن دايىندىقسىز وتكىزىلمەۋى ءتيىس. ولار تانىمدىق ماقساتقا قۇرىلىپ، قىزىقتى وتكىزىلۋى كەرەك. تاربيەشى جوسپارلاۋ بارىسىندا اقپاراتتىق ماتەريالدى كەڭىنەن قولدانعانى ءجون. ولار تومەندەگى ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالۋى ءتيىس:
- بالالاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ.
- ۇيرەنگەندەرىن ويىن جانە اۋا - رايىن دەربەس باقىلاۋ ۋاقىتىندا قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
- تابيعاتقا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن قولداۋ.
سەرۋەندە بالالار اينالانى قورشاعان الەمگە تاڭدانا قارايدى، الايدا كوپ نارسەنى بايقامايدى، كەيدە ءتىپتى ەڭ باستى نارسەنى دە كورمەۋى، بايقاماۋى مۇمكىن.
ەگەر تاربيەشى بالاعا كورسەتىپ، قىزىققان زاتىن ءتۇسىندىرىپ تانىستىرار بولسا، بالا كوپ نارسەنى بىلەر ەدى. مۇنداي مۇمكىندىكتى ۇيىمداستىرىلعان سەرۋەن عانا بەرەدى. ءار سەرۋەن كەزىندە بالا جاڭا نارسەمەن تانىسادى، بۇرىنعىلارىن مەڭگەرەدى. بالالاردى تابيعاتپەن تانىستىرۋدا: ءولى تابيعات، ءتىرى تابيعات، وسىمدىكتەر الەمى، جانۋارلار الەمى جانە تابيعاتتاعى ەڭبەككە ءمان بەرگەن ءجون. سەرۋەن بارىسىنداعى قيمىلدى ويىندار مەن قيمىل - قوزعالىستار، بالالاردىڭ دەنساۋلىعى مەن ءوزىن سەزىنۋىنە ۇلكەن اسەرىن تيگىزەدى. ەرەجەگە باعىناتىن ويىنداردى قاجەتتى اتريبۋتتاردى قولدانا وتىرىپ ويناتۋ، مىنەز - قۇلىقتارى ءارتۇرلى بولىپ كەلەتىن بالالاردى بىرىكتىرۋگە، ۇجىم بولىپ دوستاسىپ ويناۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سەرۋەندى ۇيىمداستىرۋدا تومەندەگى جاعدايلارعا كوڭىل اۋدارۋ كەرەك:
1. جەر ۋچاسكەسىندە ويىندار ۇيىمداستىرۋعا جاعداي جاساۋ.
2. سەرۋەندى بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى قۇرالى رەتىندە كەڭىنەن قولدانۋ.
3. بالالاردىڭ كيىمى مەن اياق كيىمنىڭ اۋا - رايىنا ساي بولۋى.
4. بالالارعا جەكەلەي ىقپال ەتۋ (ءالسىز، شاپشاڭ، قوزعالىسقا ءوزى تۇسەتىن)
5. بالالاردىڭ قيمىل - قوزعالىسى ارەكەتىن تىنىش ارەكەتپەن ىسكەر رەتتەۋگە الۋ.
6. بالالار ءومىرىن دەنساۋلىعىن قورعاۋ تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ تالاپتارىن ساقتاۋ.
7. سەرۋەندى وتكىزۋ دەڭگەيىن كوتەرۋدە:
ا) سەرۋەنگە بولىنەتىن ۋاقىتتى ازايتۋدى بولدىرماۋ.
ب) سەرۋەننىڭ قۇرىلىسىن ساقتاۋ.
ۆ) بالانىڭ ۇنەمى بوس بولماۋىن ۇيىمداستىرۋ قاجەت.
سەرۋەن – ءار كۇن تارتىبىندەگى ورنى ەرەكشە شارا. تابيعات بالا ساناسىندا تەرەڭ ءىز قالدىرا وتىرىپ، ونىڭ سەزىمىنىڭ كوپتۇرلى، اشىق بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى. تابيعاتپەن تانىسا وتىرىپ، بالا بايقامپاز، ساق اڭعارىمپاز بولۋعا ۇيرەنەدى. بالا قورشاعان ورتانى تانىپ ءبىلۋى ءۇشىن، ۋاقىتتى كەڭىنەن قولدانا ءبىلۋىمىز قاجەت، اسىرەسە سەرۋەن بارىسىندا بالالار ءتۇرلى قىزىقتى مالىمەتتەر الا الادى.
تابيعات بالا ساناسىندا تەرەڭ ءىز قالدىرا وتىرىپ، قورشاعان ورتانى تانۋىنا كومەگىن تيگىزەدى. ول شەگىرتكەنىڭ، تورعايدىڭ شىرىلىن ەستىپ، قاردىڭ ۇساق ۇلپالاردان، تاڭعاجايىپ سۋرەتتەن تۇراتىندىعىن بىلەدى.
ترەنينگ “زاتتى سيپاتتا”
پەداگوگتار شەڭبەر بويىنشا جينالادى. كەز - كەلگەن زاتتى (جاپىراق، قارىنداش، قالام، اق قاعاز بەتى، الما ت. ب.) قاسىنداعى ارىپتەسىنە ۇسىنادى. ۇسىناردان بۇرىن سول زاتتىڭ قاسيەتىن قىسقاشا ايتىپ وتەدى. مىسالى: جاپىراق - جاسىل نەمەسە سارى، بەتى جىلتىر، كولەمى سوپاقشا ت. ب.
قورىتىندى: كەز كەلگەن زاتتى تۇرلىشە سيپاتتاۋعا بولادى.
You Might Also Like
