شايدىڭ زيانى: عالىمداردىڭ 6 تۇجىرىمى
ەرتەدەن كەلە جاتقان پايدالى سۋسىننىڭ زيانى تۋرالى جاڭا فاكتىلەر.
شايدىڭ پايدالى ەكەندىگىنە كىم كۇمان كەلتىرەدى؟ شاي تۋرالى ميللياردتاعان ادامدار، ونىڭ باسىم بولىگى ازيا ەلدەرى جاقسى پىكىردە. شاي ءشولدى باسىپ، ادامدى سەرگىتەدى، حولەستەرين دەڭگەيىن تومەندەتەدى، جۇرەك قان تامىرلارى جۇيەسىنىڭ جۇمىسىن قالىپقا كەلتىرەدى، قارتايۋدى تەجەپ، ادامنىڭ مي جۇمىسىنىڭ بەلسەندىلىگىنە اسەر ەتەدى.
الايدا كوپشىلىكتىڭ سۇيىكتى سۋسىنى بولىپ كەتكەن شايدىڭ دە زيانى بار ەكەن.
1. ىستىق شاي قان كەتۋگە الىپ كەلۋى مۇمكىن
بريتان وتولارينگولوگى جانە پلاستيكالىق حيرۋرگى گەنري شارپ (Henry Sharpe) قاتتى ىستىق شاي ءىشۋ جۇتقىنشاق تامىرلارىنا ناشار اسەر ەتۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ايتادى. كەسەدەگى شايدان شىققان بۋ مۇرىن تامىرلارىنان قان كەتۋگە الىپ كەلەدى.
بۇدان بولەك، ىستىق شاي اس قورىتۋ جۇيەسىندە وبىر دەرتىنىڭ ءقاۋىپىن ۇلعايتاد-مىس دەگەن دە بولجام بار. قۋانىشىمىزعا وراي بۇل تۇجىرىممەن بارلىعى كەلىسپەيدى. وعان اركىمنىڭ ايتار ءۋاجى بار.
جالپى العان كەزدە 50–60 °س تەمپەراتۋراداعى سۋسىن ەڭ جاقسى جانە پايدالى بولىپ ەسەپتەلەدى. كەسەگە قۇيىلعان شاي بولمە تەمپەراتۋراسىندا 5–7 مينۋت تۇرۋى ءتيىس. ونى سودان كەيىن تۇتىنعان دۇرىس.
2.قاتتى قويۋ شاي ءتىس پەن سۇيەكتەردى بۇزادى
The New England Journal of Medicine ۇنەمى قاتتى قويۋ سۋسىندى پايدالانىپ كەلگەن بىرنەشە پاسيەنتتىڭ تاريحىن جاريالادى. ولار مىسال رەتىندە 17 جىل قاتارىنان كۇن سايىن 100-150 شاي پاكەتتەرىن ىشكەن 47 جاستاعى ايەلدىڭ وقيعاسىن العان.
ول قىسقا ۋاقىت ىشىندە بارلىق ءتىسى بوساپ، قىزىل يەك جۇمىستارى بۇزىلعان. بۇل سۇيەك فليۋوروزاسى سيمپتومى. بۇل قويۋ سۋسىندى ۇنەمى تۇتىنۋ ناتيجەسىندە سۇيەكتەردە فتوردىڭ جينالۋ سەبەبىنەن بولادى.
ءاربىر ادام ىستىق شاي ءىشىپ، سەرگىپ العىسى كەلەدى. ول دۇرىس تا، ءبىراق كەز كەلگەن تاعام مەن سۋسىندى تۇتىنۋدىڭ وزىندىك شەگى بار ەكەندىگىن ەستەن شىعارماڭىز. ديەتولوگتار كۇنىنە 4–5 كەسەدەن ارتىق شاي ىشپەۋگە كەڭەس بەرەدى.
3. شايدا اۋىر مەتالل بولۋى مۇمكىن
2013 جىلى كانادالىق Journal of Toxicology الەمنىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىنەن الىنعان پاكەتتەگى شايلاردى الىپ، ولاردى زەرتتەپ، قورىتىندىسىن جاريالادى.
توكسيكولوگتار شاي پاكەتتەرىنەن قورعاسىن، اليۋمينيي، كۇشالا جانە كادميي سياقتى اۋىر مەتالل بولشەكتەرىن تاپتى. اۋىر مەتالدار شايعا لاستانعان توپىراق ارقىلى ءتۇسۋى مۇمكىن. ويتكەنى شاي وسىرىلگەن جەرگە جاقىن جەردە مىسالى كومىر ەلەكتر ستانسياسى نەمەسە باسقا دا وندىرىستىك ورىندار بولۋى مۇمكىن.
سۋسىنداعى مەتالداردىڭ شوعىرلانۋ دەڭگەيى ونى قايناتۋ ۋاقىتىنا بايلانىستى. ەگەر پاكەت ىستىق سۋدا 15–17 مينۋت تۇرسا، وندا زياندى زاتتار قاۋىپسىزدىك دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرىلەدى (مىسالى، كەيبىر ۇلگىلەردە ءاليۋمينيدىڭ كونسەنتراسياسى 11 449 مكگ/ل دەيىن جەتتى. ءبىر كۇندىك ماكسيمالدى مۇمكىن مولشەر 7 000 مكگ/ل).
عالىمداردىڭ تۇجىرىمىنا قاراعاندا، شايدى ۇزاق قايناتقان سايىن ونىڭ پايدالى ەلەمەتتەرى جويىلىپ، ول كەرىسىنشە زياندى سۋسىنعا اينالادى. سوندىقتان دا شايدى 3 مينۋتتان ارتىق قايناتۋعا بولمايدى.
وسى سالانى زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنا سەنسەك، اق ءتۇستى شاي جاپىراقتارىنا باسىمدىلىق بەرۋ قاجەت. ونىڭ جاپىراقتارى جاستايىنان تەرىلگەندىكتەن، ول اۋىر مەتالداردىڭ ءقاۋىپتى مولشەرىن ءسىڭىرىپ ۇلگەرمەيدى.
4. كەي كەزدەرى شاي باۋىرعا زيان
ءشوپ شايلارى ءوزىنىڭ قۇرامىنا كوپتەگەن وسىمدىكتەردە كەزدەسەتىن ءپيرروليزيديندى الكالويد — توكسينداردى ءسىڭىرىپ الادى. مىسالى ولار وگەيشوپتە كەزدەسەدى.
بۇل توكسيندار جالپى اعزاعا، اسىرەسە باۋىرعا وتە ناشار اسەر ەتەدى. 2015 جىلى امەريكالىق Food Chemistry جۋرنالى جاس بالالارعا، جۇكتى جانە بالا ەمىزەتىن ايەلدەرگە ارنالعان ءشوپ شايدىڭ 44 ءتۇرىن زەرتتەۋ ناتيجەسىن جاريالادى. عالىمدار ودان 86% ءپيرروليزيديندى الكالويد توكسيندارىنىڭ بار ەكەندىگىن انىقتادى.
جالپى العاندا شايدان الىنعان بۇل مولشەر ەرەسەك ادامدار ءۇشىن اسا قاۋىپتىلىك تۋعىزبايدى (شامادان تىس تۇتىنباسا). الايدا بالالارعا جانە جۇكتى ايەلدەر ءۇشىن بۇل ءقاۋىپتى مولشەر بولىپ ەسەپتەلەدى.
5. تاماقتان كەيىن شاي ءىشۋ اعزادا تەمىردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە الىپ كەلۋى مۇمكىن
2011 جىلى كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتى جۇرگىزگەن زەرتتەۋ ناتيجەسى بويىنشا، شاي اعزاعا تۇسەتىن تەمىر دارۋمەندەرىن جويىپ جىبەرەدى. ەگەر تاماقتان كەيىن ۇنەمى شاي ىشەتىن بولساڭىز، وندا تەمىر تاپشىلىعىنا تاپ بولۋىڭىز ابدەن مۇمكىن. سونىڭ ناتيجەسىندە تەرى ناشارلاپ، شاشتىڭ ءتۇسۋى جيىلەيدى. اعزادا تەمىر تاپشىلىعى انەمياعا الىپ كەلەدى.
سوندىقتان دا دارىگەرلەر تاڭعى، تۇسكى جانە كەشكى استى شايمەن ىشپەۋگە كەڭەس بەرەدى. تاماقتان كەيىن كەم دەگەندە 20 مينۋتتان كەيىن عانا شاي ىشكەن دۇرىس.
6. شاي ۇيقىسىزدىققا الىپ كەلەدى
شايدىڭ قۇرامىنداعى كوفەين مەن حوش يىستەندىرگىش زاتتاردىڭ دا ادام اعزاسىنا تيگىزەتىن اسەرى بار. سەرگىتكىش اسەرى بار سۋسىنداردىڭ فيزيولوگيالىق نەگىزدەرى بار، ياعني قان تامىرلارىنىڭ سوعىسىن رەتتەيدى، قان اينالىمىن جىلدامداتادى، ادرەناليننىڭ كوپ ءبولىنۋىن قامتاماسىز ەتەدى، ورتالىق جۇيكە جۇيەسى جانە مي قوزعالىسقا ءتۇسىپ، جۇمىس ىستەي باستايدى. بۇل تاڭەرتەڭ جانە جۇمىس قىزعان ۋاقىتتا تاپتىرماس سۋسىن.
ال كەشكى شاي ۇيقىسىزدىققا الىپ كەلەدى. ەگەر كەشكە قاراي قاتتى شاي ىشكىڭىز كەلىپ، اڭسارىڭىز اۋسا، وندا ءشوپ شايمەن شەكتەلگەن دۇرىس بولادى. ولاردا كوك شاي مەن قاراپايىم شايعا قاراعاندا كوفەينى از بولىپ كەلەدى.
زەرتتەۋ سىلتەمەسى: The Benefits and Risks of Consuming Brewed Tea
You Might Also Like
