سىباعا
(نوۆەللا)
سوڭعى كەزدە جىگەردىڭ ويى ەلەڭ-الاڭ، جان اناسى جارىق دۇنيەدەن وزعالى كوڭىلىنە الابوتەن قاياۋ ءتۇستى. دۇنيە-عالام تۇتاسىمەن سۇرعىلت تارتىپ، مۇنار باسىپ كەتكەندەي، سۇپ-سۋىق. ءبىر ءتۇرلى جەتىمسىرەگەندەي بولادى، كومەيىنە الدەنە كەپتەلىپ قالعانداي، كەيدە وقىس «ھايي» دەپ كۇرسىنگەنىن ءوزى دە بايقاماي قالادى.تىرشىلىك تىنىسى — اۋا سەكىلدى الدەنە جەتپەيتىندەي...
ەندى، مىنە، تەرەڭ ويعا شومىپ، كوگىلدىر كوكجيەككە كوزىن سۇزەدى. «جۇرەگىم نەگە سونشا قىسىپ، شانشىپ الىپ بارادى، ءا؟ تەگىندە، پەندە بالاسى دۇنيەگە جاندى تىرشىلىك اكەلىپ، ۇلى ميسسيانى ارقالايتىن انالاردىڭ جان-الەمىنەن جارالاتىن بولعاندىقتان، ونىمەن ەتەنە بايلانىسىن جويمايدى-اۋ. اسىل اناشىڭ ومىردەن وزعانىندا، سەنىڭ دە دەمىڭ ءۇزىلىپ كەتەردەي بولىپ قينالاسىڭ، قايعىراسىڭ، ەڭىرەيسىڭ، ەركەلەيتىن ەشكىم تاپپاي بوز بوتاداي بوزداي بەرەسىڭ ەكەن-اۋ...»
بىلايىنشا قاراعاندا، ارينە، ءبارى دە ءومىردىڭ زاڭدىلىعى ىسپەتتى عوي. جەتپىس جەتى جاس جاسادى. قوس جەتى! ءيا، كيەلى سان عوي! ەندەشە، وسىنشا عۇمىر كەشكەن، قيىندىق پەن قىزىقتى قاتار كورىپ، بالالارىن ازامات ەتىپ قيالارعا قاناتتاندىرىپ ۇشىرىپ، بالپاناقتاي نەمەرەلەر سۇيگەن، جارىق دۇنيەنىڭ بار راحاتىن كورىپ باقىتتى جان بولىپ باقيلىققا اتتانعان ادامدا ارمان بار ما دەگەن دە وي كەلەدى. ءيا، ارمان شىركىن جەتكىزگەن بە. ول ءبىر تاۋسىلماس شەكسىز الەم. كىم جالعىز رەت بەرىلەتىن عۇمىر-پاني-تىرشىلىكتى، وسى دۇنيەدەگى ەڭ جاقىن ادامدارىن ماڭگىلىككە قيىپ كەتكىسى كەلەدى دەيسىڭ. الايدا، امال نە، بۇل اللانىڭ ءىسى عوي، ۇلى جاراتقاننىڭ امىرى-پارمەنى جەتكەن كۇنى اجال تاجالىنان قاشىپ قۇتىلۋ قيىن. ماڭدايداعى جازۋ دەگەن دە سول دەسەدى.
كوپتى كورگەن كونەكوز كىسى، ءبارى دە رەتىمەن، ورنىمەن، سەكسەنگە تاياعان تۇستا بولدى عوي، وعان دا شۇكىر، دەگىسى كەلەدى. ءبىراق... مەيلى جۇزگە كەلسە دە، وسىناۋ جاراتىلىس زاڭدىلىقتارىن تەرەڭنەن تۇيسىنە تۇرعاننىڭ وزىندە دە، وزەگىن تالدىرىپ وبەكتەپ وسىرگەن التىن نۇرلى اناسىن ءتىپتى دە باسقا دۇنيەگە مۇلدە قيعىسى جوق.
«ەح، قۇدىرەتى كۇشتى قۇدايىم-اي، ەڭ بولماسا بارلىق انا اتاۋلىنى نەگە ماڭگىلىك ەتىپ جاراتپادىڭ ەكەن؟!» ونىڭ ءجۇزى شىن مانىڭدە شۇعىلاسىن مولىنان شاشقان كۇن ارايىنان اۋمايدى. ەندى سول اراي-نۇر، ىزگى ساۋلە شۇعىلاسى جالت ەتىپ جوعالىپ كەتكەندەي. ءبىر جىلۋ جەتپەيتىندەي، ءبىر جىلى الاقاندى ىزدەيتىندەي. اناسىنىڭ ءبىر اۋىز جىلى ءسوزى، شىن مەيىرىمگە تولى كوز جانارىن اڭسايدى. ونىڭ، شىركىن، الىستا بولسا دا، جاسى ءبىرازعا كەلسە دە، ايتەۋىر، جەر باسىپ، كوزى ءتىرى جۇرگەنىنىڭ ءوزى كوڭىلگە ۇلكەن مەدەت، دەمەۋ ەكەن.
مارقۇم، يماندى بولعىر، كوزى جۇمىلعانشا قالاداعى بالالاردى اۋزىنان تاستاماپتى. جىگەر تاعى دا وي قۇشاعىنا ەردى. «سىباعالارىن كەم قىلماڭ دەپتى-اۋ. بىزدەردى جالعىزسىراپ ءجۇر دەدى مە ەكەن؟ جەتپەستىك كورىپ ءجۇر دەدى مە، الدە؟!» وي جەتەگىنە ەرىپ، بويلاپ قاراسا، اڭگىمە تەك وندا ەمەس ەكەن. قۇداي تاعالانىڭ ءوزى انا اتتى ۇلى بولمىس يەلەرىن بالالارى ءۇشىن شىبىن جانىن شىرىلداتىپ، ءعۇمىر-پاني بايەك قىلىپ قويسا، بالالارىن دا اناسىنىڭ جان جىلۋى مەن شاراپاتىنان، سىباعاسىنان دامەتتىرىپ قويادى ەكەن-اۋ.
بۇگىن تۋعان اۋىلعا بارۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. كەلىن كەڭ ەتىپ داستارحان جايىپ، تاۋىرىنەن بابىن كەلتىرىپ ساربالاق ءشايىن قۇيىپ بەرىپ وتىر. ساعىنىشقا تولى اڭگىمە تيەگى دە اعىتىلىپ جاتىر. ءبارى دە جاقسى-اۋ، كەمى جوق. ءبىراق... سوندا دا ءبىر نارسە جەتپەي تۇرعان سەكىلدى سەزىلەدى. ول، ارينە، انا قۇشاعى، انا شۋاعى، انا قۋاتى، انا بۇلاعى! انا كوزى، انا ءسوزى، اناڭنىڭ ءوزى! اناڭ بولسا، ءتاتتى-دامدى، جىلى-جۇمساقتى ارناپ ساقتايدى، ءشاي دا، تاماق تا ءسىڭىمدى بولادى. ويتكەنى، ءشاي ۇستىندە قىزىل قۋىرداق پەن باۋىرساق قانا ەمەس، اناڭنىڭ سارى مايداي ساقتاپ كەلگەن بالقايماق، قۇرتى، قاتىرعان سەكەرى، ۇيگە كەلگەن بويدا «اينالايىن، جارىق كۇندەرىم، جولدان شولدەپ كەلدىڭدەر» عوي دەپ باۋىرى ءۇزىلىپ تۇرىپ، ءوز قولىمەن ساپىرىپ قۇيىپ بەرەتىن كوپىرشىك اتقان شۇباتى جان-جۇيەنى ەرىتىپ، قانعا تاراپ، ءون بويىڭا كۇش قوندىرۋشى ەدى، قاناتتاندىرماي قويمايتىن. اۋىلدى ساعىنۋ دەگەن ۇعىمنىڭ استارىندا ءبىر جاعى شىن مانىندە باياعى بالالىق شاق وتكەن، وڭشەڭ دالا كوڭىل، دارحان جۇرەكتى قازاقتار ءومىر سۇرەتىن، بوتا بوزداپ، قوي ورىسكە ورگەن اۋىلدىڭ عاجاپ ومىر-كارتيناسىن عانا ەمەس، سيپاتتاۋعا ءتىل جەتپەس تىلسىم قۇدىرەتتى تۇلعا، اۋليەڭ دە، انبيەڭ دە اناڭنىڭ جۇلدىزدارداي عاجايىپ ءجۇزىن ساعىنادى ەكەنسىڭ. بۇل دا زاڭدىلىق! ويتكەنى، انانىڭ ورنىن ەشقاشان، ەشكىم دە تولتىرا المايدى. سوندىقتان دا ونىڭ جاندى ۇيىتىپ، سەزىمدى، ومىرگە قۇشتارلىقتى وياتىپ وتىراتىن جىلى شۋاعىن ساعىناسىڭ، اڭسايسىڭ، ىزدەيسىڭ، ەلەڭدەيسىڭ. انا — بولەك بولمىس، بالا دەگەندە باۋىر ەتى ۇزىلەردەي، ۇزدىگەردەي، تىم وزگەشە قۇبىلىس! اۋىلعا ايدا-جىلدا قالاداعى ۇلان — ۇرپاقتارى كەلگەندە ەل ىشىندەگى شاقىرىلىپ قويعان توي-ساداقالارىنا دا بارماي، «ولگەندە كورگەن بالالارىمنىڭ قاسىندا بولايىن» دەپ بالالارىن توڭىرەكتەۋى دە سول ۇلىلىقتىڭ بەلگىلەرى. باۋىرلاردى، جەڭگە، كەلىن، اكەلەرىن دە ۇيگە شاقىرتىپ، ءوز وشاعىنىڭ بەرەكەسىن، ءبارىنىڭ باسى ءبىر شاڭىراقتىڭ باسىندا توعىسىپ، ورتاق ءپاتۋا مەن ءتاتۋ-تاتتى تىرشىلىككە ۇيىسۋىن ويلايتىن-دى.
...قالاعا قايتار الدىندا تامىنىڭ باسىنا بارىپ ايەت وقىدى. كەلىنشەگى دە بوساڭقىرادى. تىرشىلىكتە ەنەسىنىڭ ءومىر داعدىسى، ۇلت قاسيەتىن ۇستانعان تەكتى كەلىن بولۋعا باۋلىعان تاعلىمى مول ۇلاعاتتى اقىل-كەڭەستەرى دە ويىنىڭ ەلەگىنەن ءوتىپ جاتقان ءتارىزدى. جىگەر دە ىشتەي وكسىپ جىلاعانىن سىرتقا بىلدىرمەي كۇتىپ تۇرعان كولىككە قاراي بۇرىلىپ كەتتى.
جول ءۇستى تاعى دا شەتسىز-شەكسىز وي مەڭدەدى. تاعى دا اناسىنىڭ سىباعا جايىن قوزعاي بەرەتىنى ويىنا ورالدى. «اپىراي،ءا، مەنىڭ ىرزىق-نەسىبەم از دەپ ءجۇر مە. امان-ەسەن، ون ەكى مۇشەمىز ساۋ، ارقالى ازامات ەتىپ دۇنيەگە اكەلگەنىنە ساۋ بولسىن. قالعانى مەنىڭ ءوزىمنىڭ قولىمدا عوي. اللا تاعالا مەنەن باقىتىن دا، بالا-بازارىن دا اياعان جوق. جۇرەگىمدى تولعاندىرىپ جىرعا تولتىردى، اتا-بابالاردىڭ اسقاق رۋحىن ءسىڭىردى. تەڭىزدەي تەلەگەي كوڭىلمەن جارىق دۇنيەنى كەشىپ كەلەمىن...» بەس جاسقا كەلگەنىنشە انا سۇتىمەن اۋىزداندىرىپ، ءنار قۇيىپ، بەسىنشى كلاستى بىتىرگەنشە ارقالاپ، ەركەلەتىپ وسىرگەن ابزال اناسىنىڭ جاز ديدارلى جارقىن ءجۇزىن ەسكە العان سايىن ونىڭ شەكسىز مەيىر ماحابباتىنا ءتانتى بولا تۇسەدى، قايتىپ كەلمەس ارمان كاۋسارىنا شولدەيدى.
...جانارىنا تاعى دا ىركىلىپ جاس كەلدى. بۇل استە ىنجىقتىق ەمەس. ەشقاشان قورلىق تا كورگەن كەزى جوق. ەشكىمگە ەسەسىن جىبەرگەن جانە جىبەرە قوياتىن ادامنىڭ سويى بۇل ەمەس. كەزدىكتەگى الماس قانجار ىسپەتتى جارقىلدايدى. تەك... سوندا دا... ءبىر زاپىران ساعىنىش سەلى ىرشىپ كەتكەلى تۇر. ءوزىن ارەڭ-ارەڭ ۇستاپ ىركىپ قالدى. «ومىردەگى ءوز ورنىمىزدى تاۋىپ، ءوز سىباعامىزدى الىپ جۇرسەك بولادى-داعى. ول بىزگە ماڭگىلىك ماحاببات، وشپەس ۇلاعاتتى سىباعا ەتىپ سىيلاپ كەتتى. ءتىرى جۇرسەك ءبىر بيىكتەردەن تابىلارمىز. اماندىق بولسا، ادالدىق پەن ادامشىلىق جولدان ەشقاشان اۋىتقىماسپىز»، — دەيدى سۇيگەن جارىنا قاراپ. ول دا باسىن يزەگەندەي بولدى.
18.01.1999 جىل.
You Might Also Like
