سولتۇستىك امەريكانىڭ حالقى جانە ساياسي كارتاسى، اقش
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سولتۇستىك امەريكانىڭ حالقى جانە ساياسي كارتاسى، اقش
ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا سولتۇستىك امەريكانىڭ ەلدەرىمەن حالقىن جانە امەريكا قۇراما شتاتىنىڭ تاريحى، قۇرىلۋى جايلى ۇعىمدى قالىپتاستىرۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق: كارتا، اتلاستار بويىنشا وقۋشىلاردىڭ وتىن ونەركاسىبىنىڭ دامۋىن، حالىقتىڭ دامۋ ماڭىزىن تالداۋ، انىقتاۋ، امەريكا قۇراما شتاتىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىن، كارتامەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
ب) تاربيەلىك: سولتۇستىك امەريكا ماتەريگىندەگى ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋداعى ءرولىن، ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ جانە ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتا قولدانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا:
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ادىستەرى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ
ساباقتىڭ وقىتۋ قۇرالدارى جانە كورنەكىلىگى: وقۋلىق، دۇنيە ءجۇزىنىڭ فيزيكالىق كارتاسى، اتلاس، ينتەراكتيۆتى تاقتا مۇمكىندىكتەرى
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: تاريح
ساباق بارىسى: ءمۇعالىمنىڭ قىزمەتى
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى - امانداسۋ؛
- تۇگەلدەۋ؛
- وقۋشىنىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ؛
- وقۋ
قۇرالدارىنىڭ دايىندىعىن تەكسەرۋ
- امانداسۋ؛
- كەزەكشىلىك مىندەتتەرىن اتقارۋ؛
- ساباققا دايىندالۋ؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ەلەكتروندى وقۋلىقپەن جۇمىس
سۇراق – جاۋاپ
1.“سۋ اتاسى” – دەپ قاي وزەندى اتاعان؟
2. ماككەنزي قاي القاپقا جاتادى؟
3. كورديلەرانىڭ شىعىس جوتالارىنان باستالىپ، بيىك تاۋلى ۇستىرتتەر ارقىلى اعىپ وتەتىن وزەندەردى اتا؟
4. سولتۇستىك امەريكادا ورنالاسقان جەر شارىنداعى ەڭ ءىرى تۇزدى كولدەردىڭ ءبىرى؟
5. ۇلى كولدەردى قۇرايتىن كولدەردى اتا؟
6. “گۇرىلدەۋىك سۋ” دەگەن قانداي سارقىرامانىڭ ماعىناسى؟
7. سولتۇستىك امەريكا ماتەريگى سۋ قورى جونىنەن ماتەريكتەر اراسىندا نەشىنشى ورىندى الادى؟
8. تىنىق مۇحيت الابىنا جاتاتىن باستى وزەندەر؟
9. ۇزىندىعى 3700 كم بولاتىن وزەن؟
10. سولتۇستىك امەريكا ماتەريگىندە ورنالاسقان سۋى وتە لاي وزەندى اتا؟
سايكەسىن تاپ:
وزەننىڭ اتاۋى ----------- ۇزىندىعى
ميسسيسيپي --------------- 6420
ماككەنزي ----------------- 4250
يۋكون ---------------------- 3700
كولورادو ------------------ 2740
كولۋمبيا ----------------- 2250
ءىىى. جاڭا ساباق سولتۇستىك امەريكانىڭ حالقى جانە ساياسي كارتاسى، اقش
ءىV. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ جاڭا ۇعىمعا بايلانىستى جۇمىس قازىرگى اقش جەرىندە ەجەلدەن ۇندىلەر ءومىر ءسۇردى. حريستوفور كولۋمب امەريكانى اشقاننان كەيىن (1492 — 1503) 16 عاسىردا انگليا، يسپانيا، نيدەرلاندى، فرانسيا، شۆەسيا سولتۇستىك امەريكانى وتارلاۋعا كىرىستى. 18 عاسىردىڭ 60 - جىلدارىنا قاراي انگليا سولتۇستىك امەريكانى تۇگەل دەرلىك باسىپ الدى. 17 عاسىردىڭ باسىندا امەريكاعا اۋىر جۇمىستارعا پايدالانۋ ءۇشىن افريكادان قۇلدار اكەلۋ باستالدى. وتارلىق قاناۋدىڭ كۇشەيۋى تاۋەلسىزدىك جولىنداعى سوعىستى تۋعىزدى (1775 – 83). 1776 ج. 4 - شىلدەدە تاۋەلسىزدىك دەكلاراسياسى قابىلداندى، وندا اقش - تىڭ قۇرىلعاندىعى جاريالاندى. 13 اعىلشىن وتارى بىرىگىپ، دەربەس مەملەكەتكە اينالدى، 1 - امەريكا - بۋرجۋازيالىق ريەۆوليۋسياسى دەپ اتالعان تاۋەلسىزدىك سوعىسىندا انگليا جەڭىلىس تاپتى. 1783 ج. ءبىتىم شارتى بويىنشا انگليا اقش - تىڭ تاۋەلسىزدىگىن مويىندادى. 1787 ج. اقش كونستيتۋسياسى قابىلدانىپ، ەلدىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى بولىپ دجوردج ۆاشينگتون سايلاندى. 1776 ج. قۇرلىق ارالىق كونگرەسس قابىلداعان تاۋەلسىزدىك دەكلاراسياسى جوباسىنىڭ اۆتورى، قوعام قۇرىلىسىن دەموكراتيالاندىرۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسقان توماس دجەففەرسون 1800، 1804 ج. اقش پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى. ول ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتاردىڭ اراسىندا مامىلەگە كەلتىرۋ ساياساتىن جۇرگىزدى. كەيبىر رەاكسيالىق زاڭداردى جويىپ، ارميانى، فلوتتى، مەملەكەتتىك اپپاراتتى قىسقارتتى. رەسەيمەن ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناتتى. 19 عاسىردىڭ 1 - جارتىسىندا اقش جەرى اجەپتاۋىر ۇلعايدى. 1803 ج. اقش باتىس لۋيزيانانى، 1819 ج. فلوريدانى، 1867 ج. الياسكانى قوسىپ الدى. 1823 ج. مونرو دوكتريناسى جاريالانىپ، مۇندا امەريكا جانە ەۋروپا ءبىر - ءبىرىنىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسپاۋعا ءتيىستى دەپ كورسەتىلدى. 1809 ج. ەلگە قۇل اكەلۋگە تىيىم سالىندى. الايدا بۇل ءىس جاسىرىن تۇردە جالعاسا بەردى. 1790 ج. اقش - تا 760 مىڭ زاڭگى قۇل بولسا، 1860 ج. ولار 4 ملن - عا جەتتى. اۋىر ەزگىگە جانە قورلاۋعا شىداماعان قۇلدار كوتەرىلىستەر جاسادى، سولتۇستىككە قاشتى. سولتۇستىكتە ءبىرقاتار شتاتتاردا قۇلدىق جويىلدى.
ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا سولتۇستىك امەريكانىڭ ەلدەرىمەن حالقىن جانە امەريكا قۇراما شتاتىنىڭ تاريحى، قۇرىلۋى جايلى ۇعىمدى قالىپتاستىرۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق: كارتا، اتلاستار بويىنشا وقۋشىلاردىڭ وتىن ونەركاسىبىنىڭ دامۋىن، حالىقتىڭ دامۋ ماڭىزىن تالداۋ، انىقتاۋ، امەريكا قۇراما شتاتىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىن، كارتامەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
ب) تاربيەلىك: سولتۇستىك امەريكا ماتەريگىندەگى ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋداعى ءرولىن، ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ جانە ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتا قولدانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا:
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ادىستەرى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ
ساباقتىڭ وقىتۋ قۇرالدارى جانە كورنەكىلىگى: وقۋلىق، دۇنيە ءجۇزىنىڭ فيزيكالىق كارتاسى، اتلاس، ينتەراكتيۆتى تاقتا مۇمكىندىكتەرى
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: تاريح
ساباق بارىسى: ءمۇعالىمنىڭ قىزمەتى
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى - امانداسۋ؛
- تۇگەلدەۋ؛
- وقۋشىنىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ؛
- وقۋ
قۇرالدارىنىڭ دايىندىعىن تەكسەرۋ
- امانداسۋ؛
- كەزەكشىلىك مىندەتتەرىن اتقارۋ؛
- ساباققا دايىندالۋ؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ەلەكتروندى وقۋلىقپەن جۇمىس
سۇراق – جاۋاپ
1.“سۋ اتاسى” – دەپ قاي وزەندى اتاعان؟
2. ماككەنزي قاي القاپقا جاتادى؟
3. كورديلەرانىڭ شىعىس جوتالارىنان باستالىپ، بيىك تاۋلى ۇستىرتتەر ارقىلى اعىپ وتەتىن وزەندەردى اتا؟
4. سولتۇستىك امەريكادا ورنالاسقان جەر شارىنداعى ەڭ ءىرى تۇزدى كولدەردىڭ ءبىرى؟
5. ۇلى كولدەردى قۇرايتىن كولدەردى اتا؟
6. “گۇرىلدەۋىك سۋ” دەگەن قانداي سارقىرامانىڭ ماعىناسى؟
7. سولتۇستىك امەريكا ماتەريگى سۋ قورى جونىنەن ماتەريكتەر اراسىندا نەشىنشى ورىندى الادى؟
8. تىنىق مۇحيت الابىنا جاتاتىن باستى وزەندەر؟
9. ۇزىندىعى 3700 كم بولاتىن وزەن؟
10. سولتۇستىك امەريكا ماتەريگىندە ورنالاسقان سۋى وتە لاي وزەندى اتا؟
سايكەسىن تاپ:
وزەننىڭ اتاۋى ----------- ۇزىندىعى
ميسسيسيپي --------------- 6420
ماككەنزي ----------------- 4250
يۋكون ---------------------- 3700
كولورادو ------------------ 2740
كولۋمبيا ----------------- 2250
ءىىى. جاڭا ساباق سولتۇستىك امەريكانىڭ حالقى جانە ساياسي كارتاسى، اقش
ءىV. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ جاڭا ۇعىمعا بايلانىستى جۇمىس قازىرگى اقش جەرىندە ەجەلدەن ۇندىلەر ءومىر ءسۇردى. حريستوفور كولۋمب امەريكانى اشقاننان كەيىن (1492 — 1503) 16 عاسىردا انگليا، يسپانيا، نيدەرلاندى، فرانسيا، شۆەسيا سولتۇستىك امەريكانى وتارلاۋعا كىرىستى. 18 عاسىردىڭ 60 - جىلدارىنا قاراي انگليا سولتۇستىك امەريكانى تۇگەل دەرلىك باسىپ الدى. 17 عاسىردىڭ باسىندا امەريكاعا اۋىر جۇمىستارعا پايدالانۋ ءۇشىن افريكادان قۇلدار اكەلۋ باستالدى. وتارلىق قاناۋدىڭ كۇشەيۋى تاۋەلسىزدىك جولىنداعى سوعىستى تۋعىزدى (1775 – 83). 1776 ج. 4 - شىلدەدە تاۋەلسىزدىك دەكلاراسياسى قابىلداندى، وندا اقش - تىڭ قۇرىلعاندىعى جاريالاندى. 13 اعىلشىن وتارى بىرىگىپ، دەربەس مەملەكەتكە اينالدى، 1 - امەريكا - بۋرجۋازيالىق ريەۆوليۋسياسى دەپ اتالعان تاۋەلسىزدىك سوعىسىندا انگليا جەڭىلىس تاپتى. 1783 ج. ءبىتىم شارتى بويىنشا انگليا اقش - تىڭ تاۋەلسىزدىگىن مويىندادى. 1787 ج. اقش كونستيتۋسياسى قابىلدانىپ، ەلدىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى بولىپ دجوردج ۆاشينگتون سايلاندى. 1776 ج. قۇرلىق ارالىق كونگرەسس قابىلداعان تاۋەلسىزدىك دەكلاراسياسى جوباسىنىڭ اۆتورى، قوعام قۇرىلىسىن دەموكراتيالاندىرۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسقان توماس دجەففەرسون 1800، 1804 ج. اقش پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى. ول ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتاردىڭ اراسىندا مامىلەگە كەلتىرۋ ساياساتىن جۇرگىزدى. كەيبىر رەاكسيالىق زاڭداردى جويىپ، ارميانى، فلوتتى، مەملەكەتتىك اپپاراتتى قىسقارتتى. رەسەيمەن ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناتتى. 19 عاسىردىڭ 1 - جارتىسىندا اقش جەرى اجەپتاۋىر ۇلعايدى. 1803 ج. اقش باتىس لۋيزيانانى، 1819 ج. فلوريدانى، 1867 ج. الياسكانى قوسىپ الدى. 1823 ج. مونرو دوكتريناسى جاريالانىپ، مۇندا امەريكا جانە ەۋروپا ءبىر - ءبىرىنىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسپاۋعا ءتيىستى دەپ كورسەتىلدى. 1809 ج. ەلگە قۇل اكەلۋگە تىيىم سالىندى. الايدا بۇل ءىس جاسىرىن تۇردە جالعاسا بەردى. 1790 ج. اقش - تا 760 مىڭ زاڭگى قۇل بولسا، 1860 ج. ولار 4 ملن - عا جەتتى. اۋىر ەزگىگە جانە قورلاۋعا شىداماعان قۇلدار كوتەرىلىستەر جاسادى، سولتۇستىككە قاشتى. سولتۇستىكتە ءبىرقاتار شتاتتاردا قۇلدىق جويىلدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
