سويلەسە ءبىلۋ دە ونەر
تاقىرىبى: سويلەسە ءبىلۋ دە ونەر
ماقساتى: بالالاردىڭ ءسوز، ءسوز قۇدىرەتى، ءتىل تابىسۋ ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى: ءسوزدى تۇسىنە ءبىلۋ، سويلەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. ادامدارمەن جاعىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ. ءوزارا سىيلاستىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ءۇنتاسپا، وقۋلىق، داپتەر، گازەتتەر، قاعازدار
توپپەن ءان ايتۋ: ش. ابىلتايەۆتىڭ ءبىر اۋىز ءسوز ءانىن ءۇنتاسپاعا قوسىلىپ ايتۋ.
ءبىر اۋىز ءسوز قاسىرەتتى تىيادى،
ءبىر اۋىز ءسوز ايىقپاس دەرت جيادى.
ءبىر اۋىز ءسوز الەمگە ايگى ەتكىزسە،
ءبىر اۋىز ءسوز جاماناتقا قيادى.
ءبىر اۋىز ءسوز مۇحيتتاردى جالعايدى،
ءبىر اۋىز ءسوز قىران بولىپ سامعايدى.
ءبىر اۋىز ءسوز ۇشسا باقىت قۇسى بوپ،
ءبىر اۋىز ءسوز ارسىز جانداي الدايدى.
اڭگىمەلەسۋ: ادامدارمەن قالاي تەز ءتىل تابىسۋعا بولادى؟
بەيتانىس ادامدارمەن جولىققاندا ءسوزدى قالاي باستاپ، قالاي اياقتاعان ءجون دەپ ويلايسىڭدار؟
جاقىندارىڭ مەن دوستارىڭ سەنى تۇسىنە مە؟
ءوزىڭدى ەشكىم تۇسىنبەگەن جاعدايدا قالاي تۇسىنەسىڭ؟
ماقال - ماتەلدەر: بالالاردان سويلەۋ، ءسوز، ءتىل تۋرالى وزدەرى بىلەتىن ماقال - ماتەلدەرىن ايتۋى سۇرالادى.
ماتىنمەن جۇمىس: وقۋشىلاردىڭ ءسوز توركىنىن قالاي تۇسىنگەنىن ءبىلۋ جانە ءماتىننىڭ مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ باعىتىندا تومەندەگىدەي سۇراق قويىلادى. بالالار، قالاي ويلايسىڭدار، ادامنىڭ قالدىرعان بيدايىن كورشىلەر قالاي ساقتاۋى مۇمكىن؟
ءسوز جانە ماعىنا.
كۇندەردىڭ بىرىندە ءبىر ادام الىس ساپارعا شىقپاقشى بولادى. ۇيىندە تۇرعان ەكى قاپ بيدايدى ءوزى كەلگەنشە ساقتاپ قويۋعا كورشىلەرىنە قالدىرادى.
كورشىلەردىڭ ءبىرى بيدايدى ءۇيدىڭ استىڭعى قاباتىنداعى قويمانىڭ ءبىر بۇرىشىندا ساقتايدى. ەكىنشى كورشىسى قاپتىڭ اۋزىن اشىپ، تۇقىم رەتىندە ەگىستىككە سەبەدى.
ادام ساپاردان قايتىپ ورالعان سوڭ بيدايىن الۋ ءۇشىن كورشىلەرىنە بارادى. ءبىرىنشى كورشىسى ساقتاعان بيدايىن قويمادان الىپ شىعادى. سىرتىنان ءبۇتىن كورىنگەن قاپتى اشقاندا جارتىسىنىڭ بۇزىلعانىن، قالعان جارتىسىنا قۇرت تۇسكەنىن كورەدى. ەشقانداي پايداعا جارامايتىن بيدايدى نە ىستەسىن؟.. قاتتى اشۋلانىپ، ەكىنشى كورشىسىنە بارىپ بيدايىن سۇرايدى. كورشىسى قولىنان ۇستاپ.
- مەنىمەن بىرگە ءجۇر. ساعان بيدايىڭدى كورسەتەيىن،- دەپ، ادامدى ەگىستىككە ەرتىپ اپارادى. جايقالىپ تۇرعان ەگىندى كورىپ:
- مىنە، بيدايىڭ، ۇيدە تۇرسا ءشىريتىن ەدى. ونى تۇقىم قىلىپ سەۋىپ، ەگىن ەكتىم. ەگىن پىسكەن كەزىندە قولىمىزدا قاپتار تولى بيداي بولادى،- دەيدى. ادام ريزا بولىپ كۇلىمسىرەپ.
- يا، اللاعا شۇكىر، كوپ نارسەدەن حابارى بار، تۇسىنىگى مول دوسىمنىڭ بولعانىنا. ارعى كورشىم ءسوزىمنىڭ ماعىناسىن تۇسىنبەدى. ونىڭ استارىنا كوڭىل بولمەدى. كەلەسى دوسىم ءسوزىمنىڭ شىن ماعىناسىن ءتۇسىندى.
- ءازىز دوسىم! جازدا ەگىن جينالعاننان كەيىن ماعان بيدايدىڭ ەكى قابىن عانا جىبەر. قالعانى وزىڭدە قالسىن. ساعان قالدىرعان بيدايدى ەڭبەگىڭە قايتارعان ريزاشىلىعىم دەپ قابىل ال. ساعان كوپ راقمەت ايتامىن،- دەدى ول
قاي كورشىسى ادامنىڭ ايتقانىن دۇرىس ءتۇسىندى؟
ءسوزدى ءار كەز تۋرا ماعىناسىندا قابىلداۋ قاجەت پە؟
ءسوز استارى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
ويىن جاتتىعۋ: بالالار 3 توپقا بولىنەدى. ءار توپقا گازەتتەر تاراتىلىپ بەرىلەدى. وسى گازەتتەردەن بالالار بۇكتەۋ، وراۋ ارقىلى ەڭ بيىك مۇنارا جاساۋلارى ءتيىس. سويلەۋ بۇل قارىم - قاتىناس ءتۇرى ياعني بۇل ءومىر. بالالارعا ومىردە بيىك مۇنارالار سياقتى بيىك شىڭداردان كورىنە بەرىڭدەر دەگەن تىلەك ايتىلادى.
دايەكسوز: بۇگىنگى ساباقتىڭ دايەكسوزى ءسوز ءقادىرىن بىلمەگەن ءوز ءقادىرىن بىلمەيدى. ءۇنتاسپادان ابايدىڭ ون توعىزىنشى قارا ءسوزى تىڭدالادى.
اناگرامما: قاناعاتتاندىرىلعاندىقتان دەگەن سوزدەن جاڭا سوزدەر قۇراۋ.
جۇرەكتەن - جۇرەككە: بالالارعا اق قاعاز تاراتىلىپ بەرىلەدى. ءار وقۋشى قاعازعا ءوزىنىڭ ەسىمىن جازىپ، ەسىمىنىڭ ماعىناسىن جازادى. مىسالى: ايسۇلۋ ايداي سۇلۋ بولسىن دەگەن ۇعىم. ەسىمىن جازىپ بولعان سوڭ كەلەسى وقۋشىعا بەرەدى. ول قاعازعا ءوز تىلەگىن جازادى وسىلايشا كەلەسى وقۋشى دا تىلەك جازادى. ماناعى ەسىمى جازىلعان قاعاز وقۋشىنىڭ وزىنە قايتىپ كەلگەندە توقتاتىلادى. بارلىق سىنىپتاستارىنىڭ تىلەكتەرى جازىلعان قاعازدى ءاربىر وقۋشىعا بۇكتەپ تۇمار رەتىندە سومكەلەرىنە سالىپ قويۋ ۇسىنىلادى.
وسىمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدا قورىتىندىلايمىز.
ماقساتى: بالالاردىڭ ءسوز، ءسوز قۇدىرەتى، ءتىل تابىسۋ ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى: ءسوزدى تۇسىنە ءبىلۋ، سويلەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. ادامدارمەن جاعىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ. ءوزارا سىيلاستىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ءۇنتاسپا، وقۋلىق، داپتەر، گازەتتەر، قاعازدار
توپپەن ءان ايتۋ: ش. ابىلتايەۆتىڭ ءبىر اۋىز ءسوز ءانىن ءۇنتاسپاعا قوسىلىپ ايتۋ.
ءبىر اۋىز ءسوز قاسىرەتتى تىيادى،
ءبىر اۋىز ءسوز ايىقپاس دەرت جيادى.
ءبىر اۋىز ءسوز الەمگە ايگى ەتكىزسە،
ءبىر اۋىز ءسوز جاماناتقا قيادى.
ءبىر اۋىز ءسوز مۇحيتتاردى جالعايدى،
ءبىر اۋىز ءسوز قىران بولىپ سامعايدى.
ءبىر اۋىز ءسوز ۇشسا باقىت قۇسى بوپ،
ءبىر اۋىز ءسوز ارسىز جانداي الدايدى.
اڭگىمەلەسۋ: ادامدارمەن قالاي تەز ءتىل تابىسۋعا بولادى؟
بەيتانىس ادامدارمەن جولىققاندا ءسوزدى قالاي باستاپ، قالاي اياقتاعان ءجون دەپ ويلايسىڭدار؟
جاقىندارىڭ مەن دوستارىڭ سەنى تۇسىنە مە؟
ءوزىڭدى ەشكىم تۇسىنبەگەن جاعدايدا قالاي تۇسىنەسىڭ؟
ماقال - ماتەلدەر: بالالاردان سويلەۋ، ءسوز، ءتىل تۋرالى وزدەرى بىلەتىن ماقال - ماتەلدەرىن ايتۋى سۇرالادى.
ماتىنمەن جۇمىس: وقۋشىلاردىڭ ءسوز توركىنىن قالاي تۇسىنگەنىن ءبىلۋ جانە ءماتىننىڭ مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ باعىتىندا تومەندەگىدەي سۇراق قويىلادى. بالالار، قالاي ويلايسىڭدار، ادامنىڭ قالدىرعان بيدايىن كورشىلەر قالاي ساقتاۋى مۇمكىن؟
ءسوز جانە ماعىنا.
كۇندەردىڭ بىرىندە ءبىر ادام الىس ساپارعا شىقپاقشى بولادى. ۇيىندە تۇرعان ەكى قاپ بيدايدى ءوزى كەلگەنشە ساقتاپ قويۋعا كورشىلەرىنە قالدىرادى.
كورشىلەردىڭ ءبىرى بيدايدى ءۇيدىڭ استىڭعى قاباتىنداعى قويمانىڭ ءبىر بۇرىشىندا ساقتايدى. ەكىنشى كورشىسى قاپتىڭ اۋزىن اشىپ، تۇقىم رەتىندە ەگىستىككە سەبەدى.
ادام ساپاردان قايتىپ ورالعان سوڭ بيدايىن الۋ ءۇشىن كورشىلەرىنە بارادى. ءبىرىنشى كورشىسى ساقتاعان بيدايىن قويمادان الىپ شىعادى. سىرتىنان ءبۇتىن كورىنگەن قاپتى اشقاندا جارتىسىنىڭ بۇزىلعانىن، قالعان جارتىسىنا قۇرت تۇسكەنىن كورەدى. ەشقانداي پايداعا جارامايتىن بيدايدى نە ىستەسىن؟.. قاتتى اشۋلانىپ، ەكىنشى كورشىسىنە بارىپ بيدايىن سۇرايدى. كورشىسى قولىنان ۇستاپ.
- مەنىمەن بىرگە ءجۇر. ساعان بيدايىڭدى كورسەتەيىن،- دەپ، ادامدى ەگىستىككە ەرتىپ اپارادى. جايقالىپ تۇرعان ەگىندى كورىپ:
- مىنە، بيدايىڭ، ۇيدە تۇرسا ءشىريتىن ەدى. ونى تۇقىم قىلىپ سەۋىپ، ەگىن ەكتىم. ەگىن پىسكەن كەزىندە قولىمىزدا قاپتار تولى بيداي بولادى،- دەيدى. ادام ريزا بولىپ كۇلىمسىرەپ.
- يا، اللاعا شۇكىر، كوپ نارسەدەن حابارى بار، تۇسىنىگى مول دوسىمنىڭ بولعانىنا. ارعى كورشىم ءسوزىمنىڭ ماعىناسىن تۇسىنبەدى. ونىڭ استارىنا كوڭىل بولمەدى. كەلەسى دوسىم ءسوزىمنىڭ شىن ماعىناسىن ءتۇسىندى.
- ءازىز دوسىم! جازدا ەگىن جينالعاننان كەيىن ماعان بيدايدىڭ ەكى قابىن عانا جىبەر. قالعانى وزىڭدە قالسىن. ساعان قالدىرعان بيدايدى ەڭبەگىڭە قايتارعان ريزاشىلىعىم دەپ قابىل ال. ساعان كوپ راقمەت ايتامىن،- دەدى ول
قاي كورشىسى ادامنىڭ ايتقانىن دۇرىس ءتۇسىندى؟
ءسوزدى ءار كەز تۋرا ماعىناسىندا قابىلداۋ قاجەت پە؟
ءسوز استارى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
ويىن جاتتىعۋ: بالالار 3 توپقا بولىنەدى. ءار توپقا گازەتتەر تاراتىلىپ بەرىلەدى. وسى گازەتتەردەن بالالار بۇكتەۋ، وراۋ ارقىلى ەڭ بيىك مۇنارا جاساۋلارى ءتيىس. سويلەۋ بۇل قارىم - قاتىناس ءتۇرى ياعني بۇل ءومىر. بالالارعا ومىردە بيىك مۇنارالار سياقتى بيىك شىڭداردان كورىنە بەرىڭدەر دەگەن تىلەك ايتىلادى.
دايەكسوز: بۇگىنگى ساباقتىڭ دايەكسوزى ءسوز ءقادىرىن بىلمەگەن ءوز ءقادىرىن بىلمەيدى. ءۇنتاسپادان ابايدىڭ ون توعىزىنشى قارا ءسوزى تىڭدالادى.
اناگرامما: قاناعاتتاندىرىلعاندىقتان دەگەن سوزدەن جاڭا سوزدەر قۇراۋ.
جۇرەكتەن - جۇرەككە: بالالارعا اق قاعاز تاراتىلىپ بەرىلەدى. ءار وقۋشى قاعازعا ءوزىنىڭ ەسىمىن جازىپ، ەسىمىنىڭ ماعىناسىن جازادى. مىسالى: ايسۇلۋ ايداي سۇلۋ بولسىن دەگەن ۇعىم. ەسىمىن جازىپ بولعان سوڭ كەلەسى وقۋشىعا بەرەدى. ول قاعازعا ءوز تىلەگىن جازادى وسىلايشا كەلەسى وقۋشى دا تىلەك جازادى. ماناعى ەسىمى جازىلعان قاعاز وقۋشىنىڭ وزىنە قايتىپ كەلگەندە توقتاتىلادى. بارلىق سىنىپتاستارىنىڭ تىلەكتەرى جازىلعان قاعازدى ءاربىر وقۋشىعا بۇكتەپ تۇمار رەتىندە سومكەلەرىنە سالىپ قويۋ ۇسىنىلادى.
وسىمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدا قورىتىندىلايمىز.
You Might Also Like
