InfoHub Logo

اۋەلگى بايلىق - دەنساۋلىق

بىلىكتى دارىگەرلەر قۇرامى اۋداندىق اۋرۋحاناعا ات باسىن تىرەدى

بارشامىزعا بەلگىلى، اۋدانىمىز يود تاپشىلىعى ايقىن سەزىلەتىن ايماقتار قاتارىنان. وسىعان وراي، جەلتوقسان ايىنىڭ 3 ءشى جۇلدىزىندا اۋداندىق اۋرۋحاناعا س. ج. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديسينا ۋنيۆەرسيتەتى ەندوكرينولوگيا كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، مەديسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى جانگەنتحان قاجى ابىلاي ۇلى باستاعان دارىگەرلەر قۇرامى كەلىپ، ەمدەلۋشىلەردى قابىلداپ، كەڭەستەرىمەن ءبولىستى. دارىگەرلەر قۇرامىندا، ەندوكرينولوگ ناتاليا پەتروۆنا احەتوۆا، ەندوكرينولوگ، ۋزي-مامانى، اسقار تلەگەنوۆ، ينۆيترو زەرتحانالىق ورتالىعىنىڭ مامانى جامال ازيز بولدى.  اق حالاتتىلاردىڭ بۇل ءىسساپارى جايىمەن تولىق تانىسۋ ءۇشىن، دارىگەر جانگەنتحان  قاجى ابىلاي ۇلىنىڭ سىرلى سۇحباتىمەن تانىس بولايىق. 

—  قايىرلى كۇن، جانگەنتحان ابىلاي ۇلى! كوڭىل-كۇيىڭىز قالاي؟ بۇگىنگى كۇن ساتتىلىگىن الا كەلسىن دەي وتىرىپ، ساۋالداردىڭ العاشقىسىنا كەزەك بەرۋدى ءجون ساناپ وتىرمىن. يگى باستاما جاساپ، اۋدانىمىزعا كەلىپ قالعان ەكەنسىز، وعان تۇرتكى بولعان نە نارسە؟

— قايىرلى كۇن. كۇن بارشامىزعا ءساتتى بولسىن. وزىڭىزگە بەلگىلى، رايىمبەك اۋدانى اۋماعى يود تاپشىلىعى ايقىن سەزىلەتىن ايماق. يودتىڭ ادام اعزاسىنا اسا قاجەت ەلەمەنت  ەكەنى بەلگىلى. ال ونىڭ جەتىسپەۋشىلىگى قالقانشا بەزدىڭ ۇلعايۋىنا اكەلىپ سوعاتىنى تاعى بار. دارىگەر رەتىندە، اۋدان تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىنا الاڭداۋشىلىق تانىتىپ، جاردەم كورسەتۋ ماقساتىندا جانە بىلىكتى مامان، باس دارىگەردىڭ ورىنباسارى، ءبىرىنشى ساناتتاعى ەندوكرينولوگ دارىگەر گاۋھار ابديكاريم قىزىنىڭ شاقىرتۋىمەن كەلىپ قالدىق. وسى جاز ماۋسىمىن تاۋلى ولكە تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىنا باقىلاۋ جۇرگىزۋگە ارنادىق دەسەك تە بولادى.

— يود جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ زارداپتارى مەن ولاردىڭ اۋدان تۇرعىندارى اراسىنداعى كورسەتكىشتەرى جايلى ايتا كەتسەڭىز.

— قابىلداۋىما كەلگەندەر اراسىنان بويى جاسىنا سايكەس وسپەگەن بالالاردى كوردىم. جاستارى 30-دان اسقانىنا قاراماستان، بويلارى الاسا. ۋاقىتىلى دارىگەر قابىلداۋىنا جۇگىنبەگەن سەبەپتەن دە وسىنداي جاعداي ورىن العان. ولارعا بوي وسىرەتىن گورموندار تاعايىندادىم. بويىنا بىتكەن بالا جاتىرىندا ءولىپ قالاتىن انا كەلىپ جۇگىندى. ونى دا يودتىڭ تاپشىلىعىمەن بايلانىستىرىپ، ارنايى ءدارى ءىشۋدى ۇسىندىم. الدىن الماعان جاعدايدا، شارانانىڭ مي دامۋىندا ماسەلەلەر تۋىنداۋى مۇمكىن. سەبەبى، مي دامۋى جەتىسپەۋشىلىگى قانداعى يود جەتىسپەۋشىلىگىمەن تىعىز بايلانىستى. سونىمەن قاتار، ادامداردىڭ شىنتاق تۇسىنىڭ قارايا كۇستەنۋى، وكشەنىڭ تىلىمدەنۋى، شاشتىڭ ءتۇسۋى مەن ۇلكەن دارەتتىڭ كەشەۋىلدەۋى دە يود جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ العاشقى بەلگىلەرى. مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ وقۋ ۇلگەرىمى ناشار دەگەن شاعىمدار دا ءجيى ايتىلدى. ول ەستە ساقتاۋ قابىلەتى مەن ميدىڭ جۇمىس جاساۋىنا تىكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان بۇل دا يود جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ ءبىر اسەرى.  سايىپ كەلگەندە، بارلىق دەرتتىڭ سەبەبى - حالىق ساۋاتسىزدىعىنىڭ اسەرىنەن دەپ بىلەمىن. تۇرعىندار ساۋاتتى تۇردە ءوز دەنساۋلىق قاجەتتىلىكتەرىن وتەي بىلسە، ءتۇرلى دەرتتەر سانى دا كوبەيمەس ەدى. 

— ەم-شارا، كەڭەس بەرۋ بارىسى قالاي جۇزەگە اسۋدا؟ 

— ەم الۋشىلاردى قابىلداپ جاتقانىمىزعا بۇگىن 2ء-شى كۇن. بايقاعانىم، جەمساۋ (زوب) اۋرۋى كوپ كەزدەستى. بۇل اعزاعا يودتىڭ سىرتتان كەلمەۋ سەبەبىنەن، قالقانشا بەزدىڭ ونى وزدىگىنەن شىعارامىن دەپ ۇزدىكسىز جۇمىس جاساپ، ۇلعايۋى اسەرىنەن تۋىندايتىن دەرت. سەبەبى،  قالقانشا بەزى-اعزاداعى يود شىعارۋشى جالعىز فابريكا.  ايتا كەتەرلىگى، بىزدەر قان مەن كىشى دارەتتەگى يودتى انىقتاۋ ءاناليزىن ماسكەۋدەگى زەرتحاناعا جىبەرۋ جاعىن ۇيىمداستىرىپ، كەلىسىمگە وتىرىپ، تۇرعىندارعا تەگىن ساراپتاما جاساۋعا جاردەمدەسكەلى وتىرمىز. وسىعان وراي، ينۆيترو زەرتحانالىق ورتالىعىنان دارىگەر كەلىپ قان قابىلداۋدى جۇزەگە اسىرۋدا. اتالعان ينۆيترو زەرتحاناسىنا ەرەكشە العىس بىلدىرە كەتكەنىمىز دە ءجون بولار.  بۇل ساراپتاما ارقىلى اعزاداعى يود تاپشىلىعى دارەجەسى مەن ونىڭ زارداپتارىن انىقتاۋعا تولىق مۇمكىندىك بار. 

ەم الۋشىلاردى قابىلداۋ بارىسىندا، اۋدان اكىمى نۇرجان كەڭەس ۇلى قۇدايبەرگەنوۆ مىرزا دا كەلىپ، جۇمىس بارىسىمەن تانىسىپ كەتتى. كەلىپ اق العىسىن ءبىلدىرىپ كەتتى. بۇل مەن ءۇشىن دە اسا قۋانىشتى جاعداي بولدى. اكىمنىڭ بۇل ارەكەتى ونىڭ پاراساتتىلىعىنان حابار بەرگەندەي ەرەكشە اسەر قالدىردى.

— يود جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ الدىن الۋ جولدارىنا بەرەر كەڭەسىڭىز قانداي؟

—  ەلىمىزدە، يود تاپشىلىعىنىڭ الدىن الۋعا بايلانىستى ارنايى زاڭ قابىلدانعان. زاڭ بويىنشا، اس تۇزىن يودتاۋ، يودتالعان نان، يودتالعان ايران جانە يودتالعان سۋ شىعارۋ شارالارى قاراستىرىلعان. الايدا، اۋىلدىق مەكەندەردە اتالعان ونىمدەردى تۇرعىندار وزدەرى دايارلايتىن بولعاندىقتان، يود ەلەمەنتىن ءجىتى قاداعالاۋدان شىعارىپ الىپ جاتادى. حالىققا يودتالعان اس تۇزىن پايدالانۋدى العاشقى قاجەتتىلىك دەپ بىلەمىن، سونىمەن قاتار، ارنايى ەندوكرينولوگ مامانىنىڭ كەڭەسىنە ۋاقىتىلى جۇگىنىپ، يودومارين سىندى ارنايى تاعايىندالعان دارىلىك زاتتاردى تۇتىنۋعا كەڭەس بەرەمىن. جوعارىدا اتالعان ونىمدەردىڭ يودتالۋ شارالارى جالپى پروفيلاكتيكالىق شارالارعا جاتقىزىلسا، ينديۆيدۋالدى پروفيلاكتيكالىق شارالارعا جەكە دارىلىك زاتتاردى ساۋاتتى تۇردە پايدالانا ءبىلۋ جاتادى.  قاراپايىم تۇرمىستا دا يودومارين ءدارىسىن ۇزبەي قابىلداۋدى ادەتكە اينالدىرۋ قاجەت. ودان وزگە، يود ەلەمەنتى تۋرالى اقپارات الۋ جاعىن اۋداندىق اعارتۋ سالاسىندا قولدانعانى ابزال. قاراپايىم مەكتەپ قابىرعاسىنداعى جازبا جۇمىسىنا “يود” تاقىرىبىن ارقاۋ ەتسە دە ارتىق ەمەس. 

— اۋدان حالقىنىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن جاساعان شيپالى ساپارىڭىز  ءۇشىن ۇلكەن العىس. دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى جەتىستىكتەرىڭىز جالعاسىن تاۋىپ، ساتتىلىك سەرىك بولسىن!

بيجان اقەركە

---