تابيعاتتى ايالا
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: تابيعاتتى ايالا (3 سىنىپ)
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قورشاعان ورتاعا دەگەن ماحاببات قۇندىلىقتارى جايلى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، تابيعاتتى قورعاۋعا، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
تاربيە ساعاتىنىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. قايىرلى، كۇن، بالالار! كۇندە تاڭەرتەڭ سەندەر ويانا سالىسىمەن، تەرەزەنى اشىپ، تابيعات – اناعا كوز سالىپ قارايسىڭدار. ءدال بۇگىنگى كۇنى تابيعات انا ءبىزدى نەسىمەن قۋانتتى، بىزگە نە ايتادى؟ ولاي بولسا مەن سەندەردى تابيعات - اناعا ساياحاتقا بىرگە شىعۋعا شاقىرامىن. كەلىسەسىڭدەر مە؟ بۇگىنگى ساياحاتىمىزدىڭ تاقىرىبى: تابيعاتتى ايالا دەپ اتالادى. الدىمەن ساياحاتىمىزدى باستاماس بۇرىن ساباعىمىزدى تابيعاتپەن امانداسۋدان باستايىق. ولاي بولسا بارلىعىمىز ورىندارىمىزدان تۇرىپ مىنا ولەڭ جولدارىن بىرگە وقيىق.
قايىرلى كۇن، كۇنىم، دالام، ورمانىم
قايىرلى كۇن، گۇلىم، قۇسىم، كولدەرىم،
قايىرلى كۇن، وسىمدىكتەر، جاندىكتەر،
قايىرلى كۇن بار تىرشىلىك يەسى
وتە جاقسى. بارلىعىمىز ورىندارىمىزعا وتىرايىق. بالالار جالپى تابيعات دەگەنىمىز نە؟ ولارعا نەلەر جاتادى؟
II. ساياحاتىمىزدىڭ ءبىرىنشى ايالداماسى: «تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بار ارمانى - اۋا»- دەپ اتالادى. ەندەشە اۋا تۋرالى نە بىلەمىز؟ قانە، ورتاعا سالايىق.
1. تابيعات بايلىقتارىنىڭ ىشىندەگى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ءومىر وزەگى – اۋا.
تىرشىلىكتە نە دەيسىڭ عوي ەڭ قىمبات،
تىرشىلىكتە ادام قىمبات، سەن قىمبات.
ال ادامعا اۋا قىمبات بارىنەن،
اۋا قىمبات، الاتۇعىن دەم قىمبات.
راسىندا دا اۋادان قىمبات ەش نارسە جوق.
2. ادام بار – جوعى 1 - 2 مينۋت عانا دەم الماي تۇرا الادى. سوندىقتان دانا حالقىمىزدا «اۋاداي قاجەت» دەگەن ءسوز بار.
3. ءبىراق سول اۋامىز قانشالىقتى تازا ەكەنىنە ەشكىم جاۋاپ بەرە المايدى. اۆتوكولىكتەن، زاۆود، فابريكادان شىققان تۇتىندەر اۋامىزدىڭ مولدىرلىگىن بۇزادى. سول اۋادان دەم العان قانشاما ادام اۋرۋعا ۇشىرادى.
4. تابيعات – دەم ال دەپ اۋانى سىيلايدى، ويتكەنى ول وتە مەيىرىمدى. سەن ونىڭ سەنىمىن اقتا، اۋانى لاستاما!
5. بولماسىن اۋا ەشكىمنىڭ ارمان مۇڭى،
اۋادان اسقان جان جوق جالعاندا ۇلى.
ويلاشى كىمگە كەرەك بولامىز ءبىز،
جۇتۋدان تازا اۋانى قالعان كۇنى.
ءمۇعالىم: يا، بالالار، اۋاسىز ءومىردى ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. اۋانى لاستاماۋ ءارقايسىمىزدىڭ بورىشىمىز. ال تىرشىلىكتى سۋسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن بە؟
II. ساياحاتىمىزدىڭ ەكىنشى ايالداماسى. «تىرشىلىك كوزى - سۋ» دەپ اتالادى. سۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدىلىعى بار ەكەن.
6. تابيعاتتىڭ كوركىن اجارلاندىرىپ، جەر بەتىن سايالى باققا اينالدىراتىن بايلىق كوزى – سۋ. «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» دەيدى دانا حالقىمىز.
7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مول سۋلى وزەندەر، كولدەر، تەڭىزدەر بار. وسى مول سۋدى ولشەۋسىز، ەسەپسىز پايدالانۋ سۋدىڭ ازايۋىنا اكەپ سوعىپ وتىر.
8. سونىڭ سالدارىنان ارال تەڭىزىنىڭ سۋى ازايىپ ول تارتىلىپ قالدى. ارال ايماعىنىڭ جاعدايى وسىنداي بولدى.
9. ال، كاسپيي تەڭىزى مۇنايدىڭ قالدىعىمەن لاستانىپ، بالىقتار ۋلانۋدا. مىنە، بۇل ادامنىڭ قولىمەن جاسالعان قاتىگەزدىك.
10. ويلاۋ كەرەك ارال جايىن، ەل جايىن،
پاك تابيعات توزىپ جاتىر جىل سايىن.
ءوزىمىزدى اسىراۋشى تابيعاتتاي انانى
ازاماتتىق ارى مەنەن ايالاۋعا تۇر دايىن.
ءمۇعالىم: سونىمەن سۋ قارا جەردىڭ ءسانى، تابيعاتتىڭ جانى دەلىك. ال تابيعاتتى ادەمىلىككە ءبولىپ تۇرعان نە؟
ول وسىمدىكتەر
III. ساياحاتىمىزدىڭ ءۇشىنشى ايالداماسى: «تابيعات بايلىعى - وسىمدىكتەر» دەپ اتالادى. ولار تۋرالى نە ايتا الامىز؟
11. وسىمدىكتەر، اعاشتار تابيعاتىمىزدى تۇرلەندىرىپ تۇرعان تۇكتى كىلەم سياقتى. حالقىمىز وسىمدىكتى ءومىر وزەگى دەپ الىپ، ودان قامقورلىعىن ەش اياماعان. اكەڭنەن مال قالعانشا تال قالسىن دەگەن كورنەكتى ءسوز سونىڭ ايعاعى.
12. ىسىراپسىز پايدالانعاندىقتان وسىمدىكتەردىڭ كەيبىر تۇرلەرى ازايىپ، بارا جاتقاندىقتان ولاردىڭ 300 گە جۋىعى قىزىل كىتاپقا ەنگىزىلدى.
13. مەنىڭ ويىمشا، ءاربىر ازامات ولاردى قورعاۋدىڭ ماڭىزىن سانالى تۇردە ۇعىنباسا، ءبىزدىڭ كەرەمەت جاسىل باعىمىزدى ەشقانداي تىيىم سالۋ قۇتقارمايدى.
15. كوزىن اشىپ ب ا ق ءوسىر بۇلاعىڭا،
اينالسىن قۇتتى قونىس تۇراعىڭا.
جايقالسىن ولكەمىزدە سايالى ب ا ق،
بولەنىپ كۇننىڭ نۇرلى شۋاعىنا.
ءمۇعالىم: راسىندادا ولكەمىزدى سايالى باققا اينالدىرۋ ءار قايسىمىزدىڭ قولىمىزدان كەلەدى. ال سول ادەمى تابيعاتىمىزدى اسەم انگە بولەيتىن نە، بالالار؟
ولار قۇستار.
IV. ساياحاتىمىزدىڭ كەلەسى ايالداماسى: « ورمان ءسانى - قۇستار» دەپ اتالادى. بۇل تۋرالى نە ايتاسىڭدار؟
16. تابيعاتتىڭ ءانى دە، ءسانى دە، قالىقتاي ۇشقان قۇستار. ولاردىڭ اسەم ءانى بويىمىزدى بالقىتىپ، ەرىكسىز ەلىكتىرەدى. ولار – ءبىزدىڭ قاناتتى دوستارىمىز. ولار - تابيعات ساقشىلارى.
17. سوندىقتان اتا – بابامىز قۇستاردى قادىرلەپ قۇرمەتتەگەن. ولار باتىر ۇلدارىن سۇڭقارعا، ال قىزدارىن اققۋعا تەڭەگەن.
18. قازاقستاندا قۇستاردىڭ 480 ءتۇرى بار. سونىڭ ىشىندە ازايىپ كەتكەن قۇستار قىزىل كىتاپقا ەنگىزىلىپ، قورعاۋعا الىندى.
ءمۇعالىم: بالالار، ءبىز تابيعاتتىڭ تاماشا تۋىندىلارىنا ساياحات جاسادىق. تابيعات انا ادامزات بالاسىنا بار قاجەتتىنىڭ بارلىعىن بەرىپتى. ول بىزگە دەم السىن دەپ اۋا بەردى، ءىشسىن، بار قاجەتىنە جاراتسىن دەپ ءمولدىر سۋ بەردى، عاجايىپ جاسىل الەم سىيلادى، ورمان – توعايىمىز ادەمى بولسىن دەپ قۇسى مەن اڭدارىن بەردى، قىسقاسى ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە قاجەتتىنىڭ ءبارىن تابيعات - انادان الادى ەكەنبىز. ول قانداي مەيىرىمدى بولسا، جۇرەگى دە ءدال سونداي قايىرىمدىلىققا، مەيىرىمدىلىككە تولىپ تۇر.
V. ترەنينگ: «مەيىرىمدىلىكتى تابيعاتتان ۇيرەن.»
ءار بالا شاتتىق شەڭبەرىنە تۇرىپ، قاسىنداعى دوسىنا ونىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن بىلدىرەتىن سوزدەردى ايتادى.
VI. شىعارماشىلىق جۇمىس. ەگەر تابيعاتقا ءتىل بىتسە...
تابيعات تاقىرىبىنا جازعان شىعارمالارىن وقۋ.
VII. قازاقستان ەكولوگياسى تاقىرىبىنا ارنالعان بەينەبايان تاماشالاۋ. تاربيە ساعاتىن قورىتىندىلاۋ
اتىراۋ قالاسى، ەركىنقالا سەلوسى،
ەركىنقالا ورتا مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
بيسەمبايەۆا كۇنسۇلۋ ەرسايىن قىزى
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قورشاعان ورتاعا دەگەن ماحاببات قۇندىلىقتارى جايلى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، تابيعاتتى قورعاۋعا، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
تاربيە ساعاتىنىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. قايىرلى، كۇن، بالالار! كۇندە تاڭەرتەڭ سەندەر ويانا سالىسىمەن، تەرەزەنى اشىپ، تابيعات – اناعا كوز سالىپ قارايسىڭدار. ءدال بۇگىنگى كۇنى تابيعات انا ءبىزدى نەسىمەن قۋانتتى، بىزگە نە ايتادى؟ ولاي بولسا مەن سەندەردى تابيعات - اناعا ساياحاتقا بىرگە شىعۋعا شاقىرامىن. كەلىسەسىڭدەر مە؟ بۇگىنگى ساياحاتىمىزدىڭ تاقىرىبى: تابيعاتتى ايالا دەپ اتالادى. الدىمەن ساياحاتىمىزدى باستاماس بۇرىن ساباعىمىزدى تابيعاتپەن امانداسۋدان باستايىق. ولاي بولسا بارلىعىمىز ورىندارىمىزدان تۇرىپ مىنا ولەڭ جولدارىن بىرگە وقيىق.
قايىرلى كۇن، كۇنىم، دالام، ورمانىم
قايىرلى كۇن، گۇلىم، قۇسىم، كولدەرىم،
قايىرلى كۇن، وسىمدىكتەر، جاندىكتەر،
قايىرلى كۇن بار تىرشىلىك يەسى
وتە جاقسى. بارلىعىمىز ورىندارىمىزعا وتىرايىق. بالالار جالپى تابيعات دەگەنىمىز نە؟ ولارعا نەلەر جاتادى؟
II. ساياحاتىمىزدىڭ ءبىرىنشى ايالداماسى: «تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بار ارمانى - اۋا»- دەپ اتالادى. ەندەشە اۋا تۋرالى نە بىلەمىز؟ قانە، ورتاعا سالايىق.
1. تابيعات بايلىقتارىنىڭ ىشىندەگى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ءومىر وزەگى – اۋا.
تىرشىلىكتە نە دەيسىڭ عوي ەڭ قىمبات،
تىرشىلىكتە ادام قىمبات، سەن قىمبات.
ال ادامعا اۋا قىمبات بارىنەن،
اۋا قىمبات، الاتۇعىن دەم قىمبات.
راسىندا دا اۋادان قىمبات ەش نارسە جوق.
2. ادام بار – جوعى 1 - 2 مينۋت عانا دەم الماي تۇرا الادى. سوندىقتان دانا حالقىمىزدا «اۋاداي قاجەت» دەگەن ءسوز بار.
3. ءبىراق سول اۋامىز قانشالىقتى تازا ەكەنىنە ەشكىم جاۋاپ بەرە المايدى. اۆتوكولىكتەن، زاۆود، فابريكادان شىققان تۇتىندەر اۋامىزدىڭ مولدىرلىگىن بۇزادى. سول اۋادان دەم العان قانشاما ادام اۋرۋعا ۇشىرادى.
4. تابيعات – دەم ال دەپ اۋانى سىيلايدى، ويتكەنى ول وتە مەيىرىمدى. سەن ونىڭ سەنىمىن اقتا، اۋانى لاستاما!
5. بولماسىن اۋا ەشكىمنىڭ ارمان مۇڭى،
اۋادان اسقان جان جوق جالعاندا ۇلى.
ويلاشى كىمگە كەرەك بولامىز ءبىز،
جۇتۋدان تازا اۋانى قالعان كۇنى.
ءمۇعالىم: يا، بالالار، اۋاسىز ءومىردى ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. اۋانى لاستاماۋ ءارقايسىمىزدىڭ بورىشىمىز. ال تىرشىلىكتى سۋسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن بە؟
II. ساياحاتىمىزدىڭ ەكىنشى ايالداماسى. «تىرشىلىك كوزى - سۋ» دەپ اتالادى. سۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدىلىعى بار ەكەن.
6. تابيعاتتىڭ كوركىن اجارلاندىرىپ، جەر بەتىن سايالى باققا اينالدىراتىن بايلىق كوزى – سۋ. «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» دەيدى دانا حالقىمىز.
7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مول سۋلى وزەندەر، كولدەر، تەڭىزدەر بار. وسى مول سۋدى ولشەۋسىز، ەسەپسىز پايدالانۋ سۋدىڭ ازايۋىنا اكەپ سوعىپ وتىر.
8. سونىڭ سالدارىنان ارال تەڭىزىنىڭ سۋى ازايىپ ول تارتىلىپ قالدى. ارال ايماعىنىڭ جاعدايى وسىنداي بولدى.
9. ال، كاسپيي تەڭىزى مۇنايدىڭ قالدىعىمەن لاستانىپ، بالىقتار ۋلانۋدا. مىنە، بۇل ادامنىڭ قولىمەن جاسالعان قاتىگەزدىك.
10. ويلاۋ كەرەك ارال جايىن، ەل جايىن،
پاك تابيعات توزىپ جاتىر جىل سايىن.
ءوزىمىزدى اسىراۋشى تابيعاتتاي انانى
ازاماتتىق ارى مەنەن ايالاۋعا تۇر دايىن.
ءمۇعالىم: سونىمەن سۋ قارا جەردىڭ ءسانى، تابيعاتتىڭ جانى دەلىك. ال تابيعاتتى ادەمىلىككە ءبولىپ تۇرعان نە؟
ول وسىمدىكتەر
III. ساياحاتىمىزدىڭ ءۇشىنشى ايالداماسى: «تابيعات بايلىعى - وسىمدىكتەر» دەپ اتالادى. ولار تۋرالى نە ايتا الامىز؟
11. وسىمدىكتەر، اعاشتار تابيعاتىمىزدى تۇرلەندىرىپ تۇرعان تۇكتى كىلەم سياقتى. حالقىمىز وسىمدىكتى ءومىر وزەگى دەپ الىپ، ودان قامقورلىعىن ەش اياماعان. اكەڭنەن مال قالعانشا تال قالسىن دەگەن كورنەكتى ءسوز سونىڭ ايعاعى.
12. ىسىراپسىز پايدالانعاندىقتان وسىمدىكتەردىڭ كەيبىر تۇرلەرى ازايىپ، بارا جاتقاندىقتان ولاردىڭ 300 گە جۋىعى قىزىل كىتاپقا ەنگىزىلدى.
13. مەنىڭ ويىمشا، ءاربىر ازامات ولاردى قورعاۋدىڭ ماڭىزىن سانالى تۇردە ۇعىنباسا، ءبىزدىڭ كەرەمەت جاسىل باعىمىزدى ەشقانداي تىيىم سالۋ قۇتقارمايدى.
15. كوزىن اشىپ ب ا ق ءوسىر بۇلاعىڭا،
اينالسىن قۇتتى قونىس تۇراعىڭا.
جايقالسىن ولكەمىزدە سايالى ب ا ق،
بولەنىپ كۇننىڭ نۇرلى شۋاعىنا.
ءمۇعالىم: راسىندادا ولكەمىزدى سايالى باققا اينالدىرۋ ءار قايسىمىزدىڭ قولىمىزدان كەلەدى. ال سول ادەمى تابيعاتىمىزدى اسەم انگە بولەيتىن نە، بالالار؟
ولار قۇستار.
IV. ساياحاتىمىزدىڭ كەلەسى ايالداماسى: « ورمان ءسانى - قۇستار» دەپ اتالادى. بۇل تۋرالى نە ايتاسىڭدار؟
16. تابيعاتتىڭ ءانى دە، ءسانى دە، قالىقتاي ۇشقان قۇستار. ولاردىڭ اسەم ءانى بويىمىزدى بالقىتىپ، ەرىكسىز ەلىكتىرەدى. ولار – ءبىزدىڭ قاناتتى دوستارىمىز. ولار - تابيعات ساقشىلارى.
17. سوندىقتان اتا – بابامىز قۇستاردى قادىرلەپ قۇرمەتتەگەن. ولار باتىر ۇلدارىن سۇڭقارعا، ال قىزدارىن اققۋعا تەڭەگەن.
18. قازاقستاندا قۇستاردىڭ 480 ءتۇرى بار. سونىڭ ىشىندە ازايىپ كەتكەن قۇستار قىزىل كىتاپقا ەنگىزىلىپ، قورعاۋعا الىندى.
ءمۇعالىم: بالالار، ءبىز تابيعاتتىڭ تاماشا تۋىندىلارىنا ساياحات جاسادىق. تابيعات انا ادامزات بالاسىنا بار قاجەتتىنىڭ بارلىعىن بەرىپتى. ول بىزگە دەم السىن دەپ اۋا بەردى، ءىشسىن، بار قاجەتىنە جاراتسىن دەپ ءمولدىر سۋ بەردى، عاجايىپ جاسىل الەم سىيلادى، ورمان – توعايىمىز ادەمى بولسىن دەپ قۇسى مەن اڭدارىن بەردى، قىسقاسى ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە قاجەتتىنىڭ ءبارىن تابيعات - انادان الادى ەكەنبىز. ول قانداي مەيىرىمدى بولسا، جۇرەگى دە ءدال سونداي قايىرىمدىلىققا، مەيىرىمدىلىككە تولىپ تۇر.
V. ترەنينگ: «مەيىرىمدىلىكتى تابيعاتتان ۇيرەن.»
ءار بالا شاتتىق شەڭبەرىنە تۇرىپ، قاسىنداعى دوسىنا ونىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن بىلدىرەتىن سوزدەردى ايتادى.
VI. شىعارماشىلىق جۇمىس. ەگەر تابيعاتقا ءتىل بىتسە...
تابيعات تاقىرىبىنا جازعان شىعارمالارىن وقۋ.
VII. قازاقستان ەكولوگياسى تاقىرىبىنا ارنالعان بەينەبايان تاماشالاۋ. تاربيە ساعاتىن قورىتىندىلاۋ
اتىراۋ قالاسى، ەركىنقالا سەلوسى،
ەركىنقالا ورتا مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
بيسەمبايەۆا كۇنسۇلۋ ەرسايىن قىزى
You Might Also Like
-
فۋنكسيونالدى ساۋاتتىلىقتى دامىتۋ تاڭداۋ كۋرسىنىڭ كۇنتىزبەلىك جوسپارى
