تالىم-تاربيە
تاربيە تال بەسىكتەن باستاۋ الادى. ال تاربيەنى بەرەتىن اتا انا الاتىن جاستىر. ال جاستاردى جان-جاقتى قابىلەتتى ازامات ەتىپ وسىرۋدە حالىقتىق سالت داستۇرلەردىڭ ءتالىم -تاربيەنىڭ ءبىلىمنىڭ تانىمدىق ءرولى زور. قازاق حالقى — رۋحاني زور بايلىقتىڭ مۇراگەرى.
تاۋەلسىزدىك تۋى جەلبىرەگەن ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بولاشاق ۇرپاعىن تاربيەلەۋدە، ولاردىڭ بويىنا ىزەتتىلىك، قايىرىمدىلىق، كىشىپەيىلدىلىك، ادەپتىلىك، ەلىن، جەرىن، وتانىن سۇيۋشىلىك سەكىلدى ەڭ اسىل قاسيەتتەردى قان مەن جانىنا سىڭىرۋدە وسى اتا-بابامىزدىڭ ءسالت-داستۇر نەگىزىن ۇستانساق وتە ۇتىمدى بولار ەدى. سەبەبى قىزدى دا ۇلدى دا ناعىز ازامات نەمەسە ازاماتشا ەتىپ تاربيەلەۋگە وزىندىك باعىتى بولعان دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولماس. نەگە دەسەڭىز ۇل بالانىڭ بويىنا نامىس پەن باتىرلىقتى ،جانكەشتىك پەن باتىلدىقتى بويىنا دارىتا العانىن بۇرىنعى تاريح ساحناسىنان دا اڭعارساق بولادى . ال قىز بالانى تاربيەلەۋدە بۇرىننان كەلە جاتقان قىزعا قىرىق ۋيدەن تىيۋ دەپ ءارتۇرلى تيىمداردى قىز تاربيەسى ءۇشىن جيناقتاعان . ەرتە زاماننان اتا-بابالارىمىز سۇلۋلىقتىڭ كوركەم ۇلگىسىن ارۋ قىزدىڭ تال بويىنان كورۋدى كوكسەگەن. گۇلگە ءتان نازىكتىك پەن باتىرعا ءتان باتىلدىق ءبىر بويىنا جاراسقان قازاقتىڭ قىزدارىنا ءتانتى بولعان جازۋشىلار ولاردى شىعارماسىنا ارقاۋ ەتسە، اقىندارىمىز يناباتتىلىعى مەن نازىكتىگىن انگە قوسىپ، ولەڭ ورنەكتەرىمەن كومكەرگەن.
«قىز – ءورىس، ۇل – قونىس» دەپ بىلگەندىكتەن قازاق حالقى ءورىسىن كەڭەيتەر قىز بالاعا ايرىقشا كوڭىل بولگەن. «قىز مىنەزدى كەلسىن، ۇل ونەرلى كەلسىن» دەي وتىرىپ، «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم» جاسايدى.
قىزعا 40 ۇيدەن تىيىم:
1. جارىسا سويلەۋگە
2. جالعىز قىدىرۋعا
3. جىرتاقتاپ كۇلىپ، سىپسىڭداپ سويلەۋگە
4. ورىنسىز ۇرىنۋعا
5. باسقالارعا قول تيگىزۋگە
6. وتىرىك، وسەككە
7. سۋىق ءجۇرىس، سۋماڭ قىلىققا
8. كىسىگە قاراي كەرىلىپ ەسىنەۋگە
9. تالتايىپ وتىرۋعا
10. شالقايىپ جاتۋعا
11. تاماقتى وبىرلانا اساۋعا
12. ۇرلىق-قارلىققا
13. ۇياتتى مۇشەلەرىن اشىپ جۇرۋگە
14. بۇراڭداپ قىلىمسۋعا
15. قىزىل ىڭىردە جاتۋعا
16. تۇسكە دەيىن ۇيىقتاۋعا
17. كىسى الدىندا كيىم اۋىستىرۋعا
18. سالت-داستۇردەن اتتاۋعا
19. ەلدى عايباتتاۋعا
20. ۇلكەندەردىڭ جولىن كەسىپ، اتىن اتاۋعا
21ىشىمدىك پەن شەگىمدىككە
22. ۇرىس-كەرىسكە
23. بەتتەن الىپ، بەت جىرتىسۋعا
24. قاراۋلىققا، ىسىراپقا
25. راحىمسىزدىق پەن قاتىگەزدىككە
26. تۇندە سۋعا جالعىز بارۋعا
27. وزگە جىنىستىلارمەن ارالاسىپ جاتۋعا
28. كۇيەۋگە قاشىپ تيۋگە
29. ادەپسىز سوزگە
30. تارس-تۇرس ەتۋگە
31. ادام مەن جانۋارلاردى تەبۋگە
32. كىسىنى قورلاپ جابىرلەۋگە
33. تاكاپپارلىق پەن سايقىمازاق جاساۋعا
34. ايعاي سۇرەڭگە
35. شەكتەن تىس سىلانىپ جاسانۋعا
36. قىزعانشاقتىق پەن كۇنشىلدىككە
37. مەنمەندىك پەن وزىمشىلدىككە
38. الداپ-ارباۋعا
39. كورسەقىزارلىققا
40. ءناپسىقۇمارلىققا تىيىم.
تاربيەدەگى باستى باعىت دەلىنگەن تالىم-تاربيە تۇجىرىمداماسىندا:«ءاربىر ادام ەڭ الدىمەن ءوز حالقىنىڭ پەرزەنتى، ءوز وتانىنىڭ ازاماتى بولۋ كەرەك ەكەنىن، ۇلتتىق بولاشاعى تەك وزىنە بايلانىستى بولاتىنىن ەستە ۇستاۋعا ءتيىس. ونىڭ وسىنداي تۇجىرىمعا توقتالۋىنا ۇلتتىق ادەت-عۇرىپتار مەن داستۇرلەر كومەكتەسەدى، سولار ارقىلى ول جالپى ازاماتتىق مادەنيەتكە اياق باسىپ، ءوز حالقىنىڭ مادەني يگىلىگىن باسقا حالىقتارعا جاقىن دا تۇسىنىكتى ەتە الادى. سوندىقتان ءاربىر ۇرپاق ءوز كەزى مەن وتكەننىڭ تاعدىرى مەن تالاپتارىن وبەكتيۆتى فاكتورلار رەتىندە ۇسىنىپ، سول ارقىلى ۇرپاقتى ومىرگە دايارلاپ، ولاردى جيناقتالعان تاجىريبە نەگىزىندە تاربيەلەي وتىرىپ، ءوزىنىڭ اتا-انالارىنىڭ رۋحاني مۇراسىن يگەرە ءتۇسۋى كەرەك» دەپ ايتىلعان.
قازىرگى كەزەڭدەگى ساياسي، ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ تۇراقسىزدىعى، تۇرمىستاعى كۇيزەلىس، ۇلتارالىق قاتىناستاردىڭ شيەلەنىسە ءتۇسۋى، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردىڭ قۇلدىراۋى، بىلىمگە، ادال ەڭبەككە دەگەن ىنتاسىنىڭ ازايۋى، وتباسىن قۇرۋعا جاۋاپكەرشىلىكپەن بەلسەندى قاراماۋى، زورلىق-زومبىلىق پەن قاتىگەزدىكتىڭ بەل الۋى ت. ب ماسەلەلەرى جاستار تاربيەسىنە جاڭاشا قاراۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. سونىمەن قاتار قازاق حالقىنىڭ ارىدەن كەلە جاتقان مادەنيەتىن جانە ءبىلىم، تالىم-تاربيە بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزدەرىمەن جان-جاقتى تانىسۋ بۇگىنگى كۇننىڭ باستى باعدارى، تالابى دەسەكتە بولادى.
سەبەبى ارىعا كەتپەي جاقىن اراداعى بولعان پاندەميانىڭ ءوزى كوپتەگەن جاس وتباسىنىڭ ەكىگە كەتۋىنە سەبەپ بولدى،ءبىرىن ءبىرى تولىقتاي تانىپ بىلمەي ءوز وتباسىن ويران ەتەر جاستارعا ءتالىم بەرەر اتا انا ولارعا توسقاۋىل بولا المايتىنى قارىن اشىتادى. بۇرىنعى مەن كازىرگىنى سالىستىرۋ تاربيە بويىنشا قازىرگى زامان بۇرىنعىدان وسال دەسەم ارتىق ايتپاعاندىعىم . قازىرگى تاڭدا تاربيە قۇرالى اتا انا ەمەس سمارتفون بولعان زامان بۇرىنعىنىڭ سالت ءداستۇرىن تىيىمىن ءبارىن بىردەي جوق ەتكەندەي كورىنەدى. دەگەنمەن سمارتفونگا ۇڭىلمەي بگرىنعىنىڭ كوزىن كورگەن جولىن ۋستانگان اتا اجەلەرىمىز اتا انامىزدىڭ سالعان سارا جولى ءبىزدى تاربيەلى بولاشاق اتا انانى ونەگەلى ەتەرى ءسوزسىز
كوپىرباي شولپان ارال قىزى
You Might Also Like
-
عارىشتىڭ ۇلكەندىگى سونشالىق، ونى مەتر سەكىلدى ولشەمدەرمەن ءتۇسىنۋ مۇمكىن ەمەستەي. سوندىقتان عارىش ولشەمدەرىندە عارىش جىلى ولشەمى قولدانىلادى.
-
جاراتىلىستىڭ بىزگە سىيلاعان سەزىمدەرىنىڭ ءبىرى-ماحاببات. ادام ومىرىندە ويدا جوقتا پايدا بولىپ، كەنەتتەن جان-دۇنيەڭدى تۇسىنىكسىز كۇيگە ەنگىزەدى. وزگە الەمگە تاپ بولعانداي وزگەشە سەزىمدە بولاسىڭ. ءبىر ...
