تاربيە – تال بەسىكتەن
ادام تاربيەسى – ونىڭ تاعدىرىنداعى ومىرلىك كاتەگوريالاردىڭ ءبىرى، دۇنيەتانىمىنىڭ نەگىزى، ادامداردىڭ باقىتتى بولاشاعىنىڭ كەپىلى. ونىڭ ەڭ ماڭىزدى سەرىكتەرى – ادامداردى تۇرلەندىرەتىن، ىشكى دۇنيەسىن بايىتاتىن قاسيەتتەر. ولارعا: جاناشىرلىق، مەيىرىمدىلىك، ادالدىق، قايسارلىق جانە ت.ب. اتا-انالاردىڭ باستى مىندەتى-بالالارعا رۋحاني-ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ. ەگەر وتباسىندا ءوزارا تۇسىنىستىك، سەنىم جانە جىلۋلىق بولسا، بۇل ناعىز باقىت.
ادام بالاسى شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەننەن باستاپ، ياعني، قوعامعا، ءوزى–وسەتىن تىرشىلىك ورتاسىنىڭ مۇشەسى بولادى. ادام دۇنيەگە كەلىسىمەن ءوزى كورىپ وتىرعان ادامداردىڭ ءىس–ارەكەتىنە، قيمىلىنا، اس ىشۋىنە، ءجۇرىس–تۇرىسىنا، سويلەۋىنە، ويناۋىنا، اڭگىمەلەسۋىنە تاڭدانا قاراپ، ءوزى دە سول كورگەندەردى ەستۋ ماقساتىندا ارەكەت جاسايدى. وسىعان بايلانىستى «ۇيادان نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» – دەيدى حالىق. سوندىقتان بالانىڭ ەڭ اۋەلگى وسەتىن ورتاسى، وتباسى تاربيەسىنە وتە تەرەڭ كوڭىل ءبولۋ كەرەك. بالانىڭ كوپ ۋاقىتى وتباسىمەن بىرگە وتەدى. سوندىقتان دا، اتا–انا بالاعا ۇڭىلە قاراپ، ۇنەمى باقىلاپ جانە قاداعالاپ وتىرۋى كەرەك. ەگەر وتباسىندا جاقسى تاربيە العان بولسا، وسكەندە سول تاربيەنىڭ ىزىمەن بارۋى ءسوزسىز. وتباسىنداعى بارلىق ادامداردىڭ ءىس–ارەكەتىنە، بالا تاربيەسىنە ءبىرىنشى اسەر ەتەتىن ورتا. بالا سول ورتاعا قاراپ وسەدى. سول ءۇشىن بالاعا وتباسىنداعى تاربيەنى قوعامدىق ورتاعا بايلانىستىرا وتىرىپ بەرگەن ادام ۇتادى.
تاربيەنىڭ تال بەسىكتەن باستالاتىنىن ەسكەرسەك، اتا-بابادان كەلە جاتقان يبالىق پەن يناباتتىلىقتى ءوزىمىز تۇپكىلىكتى ءتۇسىنىپ، بالالارىمىزعا سول تاربيەنىڭ ءنارىن سىڭىرە بىلسەك، بۇل قازىرگى زاماندا بالا تاربيەسىنە قوسقان ءبىزدىڭ قوماقتى ۇلەسىمىز بولىپ تابىلادى. وتباسى – ادام بالاسىنىڭ التىن دىڭگەگى، ونىڭ ادامزات ۇرپاعىنا دەگەن ىقپالىن ومىردەگى باسقا ەش نارسەنىڭ كۇشىمەن سالىستىرۋعا بولمايدى. وتباسىنىڭ ەڭ ۇلكەن بايلىعى – بالا. «شەشەگە قاراپ ۇل وسەر، اكەگە قاراپ قىز وسەر» دەيدى قازاق حالقى. اكە مەن شەشەنىڭ جامان ۇلگىسى بالاعا تاربيە بولىپ تابىلادى. قازاق وتباسىنداعى تاربيەنىڭ ەڭ ءبىرىنشى ەرەجەسى — اكەسىن سىيلاۋ، اناسىن قۇرمەتتەۋ. بۇل – بالاعا بەرىلەتىن ەڭ ءبىرىنشى باعا. اتا – اناسىن سىيلاپ وتكەن بالا وزگەلەردى دە قۇرمەتتەۋگە ۇيرەنەدى. حالقىمىزدىڭ دانالىعىندا «بالانى جاستان» دەگەن ءسوز بار. سوندىقتان تاربيەنىڭ تال بەسىكتەن باستالاتىنىن ەسكەرسەك، اتا–بابادان كەلە جاتقان يبالىق پەن يناباتتىلىقتى ءوزىمىز تۇپكىلىكتى ءتۇسىنىپ، بالالارىمىزعا سول تاربيەنىڭ ءنارىن سىڭىرە بىلسەك، بۇل قازىرگى زاماندا بالا تاربيەسىنە قوسقان ءبىزدىڭ ۇلەسىمىز بولىپ تابىلار ەدى. اتا–انا تاربيەسى – قازاق حالقى ءۇشىن تولاسسىز تاۋسىلمايتىن قازىنا.اتا–بابالارىمىز ءوزىنىڭ ءجۇرىپ وتكەن سان عاسىرلىق ءومىر جولى ارقىلى ۇرپاعىن تاربيەلەيتىن ۇلتتىق پەداگوگيكانىڭ سارقىلمايتىن مول قازىناسىن قالدىرىپ وتىر. بۇگىنگى تاڭدا ناعىز ۇلتجاندى، جۇرەگى قازاق دەپ سوعاتىن ازاماتتاردى تاربيەلەۋ ءۇشىن اتا–انا تاربيەسى ەڭ باستى، ەڭ ماڭىزدى، ەڭ قاجەتتى تاربيە بولىپ سانالۋى ءتيىس.
«ادام تاربيەلەۋ، ءوزىنىڭ تۋعان ۇلى مەن قىزىن تاربيەلەۋ – ازاماتتىڭ ەڭ ءبىرىنشى اسا ماڭىزدى قوعامدىق قىزمەتى، ونىڭ ازاماتتىق بورىشى» – دەپ ۆ.ا. سۋحاملينسكيي ايتقانداي، بالا تاربيەسى وتباسىنان باستالاتىنىن اتا-انا ءاردايىم جادىندا ۇستاۋى ءتيىس.
ەلىمىز ەگەمەندىك الىپ، ءوز مارتەبەسى بيىكتەي تۇسكەن شاقتا ەڭ العاشقى العا قويار مىندەتتىڭ ءبىرى – بالا تاربيەسى – ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن جالعاستىرۋشى ۇرپاق تاربيەلەۋ. ال سول جاس ۇرپاققا تاربيە بەرەتىن بۇگىنگى تاربيەشى – ماماندار تاربيەلەۋ مەن ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭاشا جەتىلدىرىلگەن ءادىس–تاسىلدەرىن ىزدەستىرىپ، كۇندەلىكتى جۇمىس بارىسىندا جاڭاشىل باعىتتار قاراستىرىپ، ونى وزدەرىنىڭ ءىس–تاجىربيەسىندە قولدانىپ وتىرسا، بالا تاربيەسى العا باسارى ءسوزسىز.
گاللياموۆا دانەليا باۋرجانوۆنا،
الماتى قالاسى، «تۇران» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 2 كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
ءبىر جىلى ابايدىڭ ۇيىندە كوپ كىسى تۇستەنىپ وتىرسا، كوتباق قارا قازىبەك دەيتىن ءبىر وسەكشى، قىدىرماشى كىسى ەسىكتەن كىرە سالەم بەرىپ:
-
ءبىز ءارقاشان دۇنيەنىڭ كىلتىن بىلىمنەن ىزدەگەن، ىزدەنىمپاز، بىلىمگە جانى قۇشتار حالىقپىز. اركەز جوعارى ورىنعا ىزدەنۋ، تانىپ ءبىلۋدى قويامىز. وقۋ ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم ءومىر شىراعى دەگەن ماقالدىڭ ءوزى اتا-ب...
