تاۋبە. ءۇمىت. وزگەرىس (ساحنالىق قويىلىم)
ساحناعا مۇگەدەكتەر ارباسىنا تاڭىلعان ەكى جىگىت شىعادى. ەكەۋى كولياسكالارىن قاتارلاستىرا زالعا قاراتىپ قويىپ، اڭگىمەلەسە باستايدى:
باقىت:
- ەرەكە، ۋاقىت ءوتسىن! اڭگىمە ايتىڭىز؟ بۇل جەرگە قالاي كەلىپ قالدىڭىز...؟
ەرمەك:
- سول ۇيدە جاتا بەرىپ، ءىش پىسقان سوڭ، ادەمى قىزداردىڭ قولىنان ەم الايىن - دەپ كەلىپ قالعان ءجايىم بار باكە!
باقىت:
- اپ-بارەكەلدى! جارايسىز ەرەكەسى! ەندى سۇلۋلار سيپاعان سوڭ، شاۋىپ كەتكەن شىعارسىز؟
ەرمەك:
- شاپقاندا... ەكى اياق كەدەرگى كەلتىرە بەرگەن سوڭ الىپ تاستاپ، مىناداي سۋپەر كولىكپەن شاۋىپ ءجۇرمىن عوي. بۇل جارىقتىقتىڭ ءبىر قاسيەتى - بەنزين قاجەت ەتپەيدى، توق، گاز قولدانبايسىڭ. كوبىنە ءوز قولىڭمەن يتەرىپ جۇرە بەرەسىڭ نەمەسە كىمنىڭ قولى بوس، سوعان يتەرتىپ قوياسىڭ. (ەكەۋى قوسىلا كۇلەدى)
باقىت:
- جاقىندا مۇنداي اربانىڭ تۇرىپ جۇرۋگە دە ىڭعايلى تۇرلەرى شىعىپتى. ترانسفورمەر بالداق، يا بولماسا ءموبيلدى اياق دەگەن تۇرلەرى دە بار ەكەن!
ەرمەك:
- زامان دامىدى دەگەن وسى! ءوزىڭىز شە باۋىرىم، بالا-شاعا بار ما؟
باقىت:
- ازىرگە بويداقپىن! ءبىراق اينالامدا جاقسى قىزدار جوق ەمەس! ءتىپتى "مەنى قاشان الىپ قاشاسىڭ؟" - دەپ ازىلدەيتىندەرى دە كوپ. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ قىزدارى كەرەمەت قوي اعا! بارلىعى ەڭبەكقور. اقىلدى، سۇلۋ، شىدامدى. بۇيىرتسا مەنىڭ دە ماڭدايىما جازىلعان ءبىر قاراكوز جۇرگەن شىعار؟! اللانىڭ مەيىرىمى شەكسىز عوي!
ەرمەك:
- دۇرىس ايتاسىز! كەيدە ءبىز بولمايتىن نارسەگە بولا قامىعامىز. نەگىزى بارلىعى وزىمىزگە بايلانىستى. ءبىز كۇلىپ جۇرسەك، ءومىر دە بىزگە كۇلە قارايدى.
باقىت:
- سول ءۇشىن مەن بارلىق ۋاقىتىمدى تۇتاس جوسپارلاپ، ءبىر بولىگىن ءبىلىم-عىلىمعا، ءوزىمدى دامىتۋعا، ءبىر بولىگىن قۇلشىلىققا، تاعى ءبىر بولىگىن جۇمىس ىستەپ، اقشا تابۋعا ءبولىپ تاستادىم!
ەرمەك:
- بيزنەس ترەنەر ەمەسسىز بە ايتەۋىر؟! ءقازىر قاپتاپ كەتتى عوي بيزنەسمەندەر.
باقىت:
- بيزنەس بىزگە قاجەت ەرەكە! زامان تالابى سولاي بولىپ تۇر ءقازىر.
ەرمەك:
- ە، بولدى باكە! ارى قاراي توقتاي الماي قالاسىز، ەگەر بيزنەس ترەنەر بولساڭىز....
باقىت:
- (كۇلەدى) جاقسى ەرەكە! وندا ءسىز ءوزىڭىز جايلى ايتساڭىز...؟ قالاي مىنا كولىككە يە بولعانىڭىز جايلى... قانداي مايدانعا قاتىستىڭىز...؟
ەرمەك: (كۇلەدى)
مەن ويىن-ساۋىق مايدانىنىڭ ارداگەرىمىن! ويىن-ساۋىقتى ابايلاماسا، سوڭى وسىلاي اياقتالادى ەكەن عوي؟! جارايدى.... ءبارىن باسىنان باياندايىن! (ءسال ويلانىپ قالادى. باياۋ مۋزىكا قوسىلادى) مىنا جالعان وتە قىزىق ءا نەگىزى...؟! سىناق پەن سۇراققا تولى... كەيدە ەركەلەتەدى... كەيدە وكپەلەتەدى... جۇگىرەسىڭ، سۇرىنەسىڭ، قۇلايسىڭ، قايتا تۇراسىڭ..! (ويلانىپ كەتەدى) قوي، ءىشىڭىزدى پىستىرماي، وقيعامدى باياندايىن!
باقىت:
- قۇلاعىم سىزدە، ەرەكە! باستاي بەرىڭىز....
ەرمەك:
- مەن ءبىر ءۇيدىڭ ەركە، ەشكىم بەتىنەن قاقپاعان جالعىز ۇلىمىن! ەشقاشان "جوق"، "بولمايدى" - دەگەندى ەستىرتپەي ءوسىردى مارقۇم انام. اكەم مومىن كىسى بولاتىن. شەشەمنەن اسا المادى. ادام بويىنا جەلىك ءبىر كىرمەسىن دەڭىز؟ ەگەر بويىڭدى تاكاپپارلىق پەن وزىمشىلدىككە ءبىر بيلەتتىڭ بە؟ بولدى. ءومىر بويى ارپالىسىپ وتكەنىڭ يت مىنەزىڭمەن. قايتا باستادىم با...؟
جارايدى. ءوستىم. ءوزىمشىل، قىزعانشاق، تاكاپپار بولدىم. اياۋشىلىق، مەيىرىم دەگەن قاسيەتتەردى السىزدىككە ساناپ، قاتال دا قىتىمىر بولدىم. ۇيلەندىم. ۇلدى، سوڭىنان قىزدى بولدىم. جاقسى جەردە جۇمىس ىستەدىم. ايەلىمە وتىرىك ايتىپ، كۇنارا قىدىرىپ كەتەمىن. دوستار. ىشىمدىك. قىزدار. تاۋسىلمايتىن قىزىق! بىتپەيتىن باقىت. وسىنشاما كوڭىلدى ورتا، ماعان مىنا ومىردە قايعى-قاسىرەت بارىن دا ۇمىتتىرىپ جىبەرگەن ەدى.... ءبىراق تاۋسىلمايتىن نارسە بولۋشى ما ەدى...؟ بۇل كۇندەر دە اياقتالدى...!
سول كۇنى اسا كوڭىلدى بولدىم. كەشكە جۇمىستا بالماسكاراد. ەرتەڭ - جاڭا جىل. بازارعا بارۋ كەرەك دەگەندەي... جۇمىستان سۇرانىپ، اسىعىپ كەلە جاتسام، الدىمنان ۇسەن شىقتى.
- ەرەكە، بىلەسىز ايگۇل اپكەنىڭ مۇگەدەك بالاسىنا وتاعا جىلۋ جيناپ جاتىرمىز! اركىم شاماسى جەتكەنشە قول ۇشىن بەرىپ جاتىر. قانشا بەرە الاسىز؟ - دەدى.
- ەي، وسى سەنىڭ باسقا ىستەيتىن تىرلىگىڭ جوق پا؟ نەگە ۇنەمى قايىر-ساداقا سۇراپ جۇرەسىڭ؟ - دەدىم اشۋلانىپ.
- ەرەكە، ساداقا ادامدى جەتپىس ءتۇرلى بالەدەن ساقتايدى - دەگەن حاديس بار. بىرەۋلەر 200 تەڭگە بەرىپ جاتىر. وعان دا راقمەت! ولارعا وسى اقشاسى كەمى ون ەسە بوپ قايتادى! ال، ءسىز ءوزىڭىز ءبىلىڭىز! تەك اشۋلانباڭىز... ەرتەڭ سىزگە ساداقا جيناپ قالماسىمىزعا كىم كەپىل؟ دۇنيە - كەزەك! - دەدى.
- ەي، نە ايتىپ تۇرسىڭ سەن؟ ا! وسى سوزىڭە ەرەگىسكەندە ءبىر تيىن دا بەرمەيمىن! - دەپ، شىعىپ كەتتىم... كەشكە كورپوراتيۆتىك كەش بولدى. جۇمىستاعى بارلىق قىز-كەلىنشەكتەرمەن جابىسا دا، جارىسا بيلەپ، ابدەن ىشىمدىككە تويىپ، ءتۇن ورتاسىنان اۋا ۇيگە قايتتىم.... جولدا.. رۋلدە وتىرىپ ۇيىقتاپ كەتىپپىن! ەسىمدى جيعاندا ايدالادا، ءبىر بەتونعا سوعىلىپ، اياعىم قىسىلىپ جاتىر ەكەنمىن.... ەگەر بىرەۋلەر كەلىپ قۇتقارماسا، ءوزىم شىعا الماسىم انىق ەدى! سۋىقتان، قاتتى جانشىلعان اياقتىڭ اۋىرعانىنان، قايتا تالىپ قالىپپىن...!
باقىت:
- قيىن بولعان ەكەن...؟ قالاي امان قالدىڭىز؟
ەرمەك:
- ايەلىم پوليسياعا حابار بەرىپ، ەرىكتىلەر قوسىلا ىزدەسىپ، زورعا تاۋىپ الىپتى. زيرات قورشاۋىنا بارىپ سوعىلعان ەكەنمىن. ەسىمدى اۋرۋحانادا جيدىم. تىزەدەن تومەن الىپ تاستاپتى.... ايقايلادىم. جىلادىم. ءبارىن كىنالادىم... سوڭىندا ءتۇسىندىم...! ءوزىم عانا كىنالى ەكەنمىن... مەنىڭ دوس دەپ جۇرگەن تانىستارىم، اۋرۋحاناعا كەلمەك تۇگىلى، حال-سۇراسۋعا دا جارامادى.... ەسەسىنە ۇسەن، الگى جىگىت... كۇنىگە كەلەتىن بولدى...! ءتىپتى مىنا اربانى دا سونىڭ تانىستارى الىپ بەردى...! مەنىڭ ول جايلى، اللا جايلى پىكىرىم 180 گرادۋسقا وزگەردى. ومىرىمدە العاش رەت ۋاعىزدى دا اۋرۋحانادا جاتىپ تىڭدادىم... ەكى اياعىم ساۋ كەزىندە مەشىتكە بارىپ، ەكى راكاعات ناماز وقىماعانىما قاتتى وكىنەمىن...! مەن قانداي كورسوقىر بولعانمىن... (داۋسى دىرىلدەپ، كوزىن سۇرتەدى). اينالامدا جاقسى ادامدار از بولماپتى. تەك ءوزىم ەشقايسىسىن باعالاماپپىن...؟! تاكاپپارلىق مەنى، يمانسىز ورتانىڭ بەلدى مۇشەسىنە اينالدىرىپتى....
باقىت:
- ەرەكە، اللا تەك سۇيگەن قۇلدارىنا عانا اۋىر سىناقتار جىبەرەدى.....! دەمەك، ءسىزدىڭ دە ءبىر جاقسى قاسيەتىڭىز بولۋى كەرەك؟ مۇمكىن ەمەس سونشالىقتى جامان ادام بولۋىڭىز؟ ايتىڭىزشى...؟! قانداي جاقسىلىق جاساپ ەدىڭىز..؟
ەرمەك:
- بىلمەدىم... بالالارىمدى جاقسى كوردىم... سوسىن... ءيتىمدى... ايتپاقشى، بىرەۋلەر ءبىر ءيتتى اعاشقا بايلاپ كەتكەن ەكەن. ولگەلى جاتقان جەرىنەن تاۋىپ الىپ، اسىراپ العانمىن. سول بولماسا... انام سىرتىمنان كوپ دۇعا جاسايتىن. بالكىم سونىڭ شاراپاتى شىعار...؟ بىلمەدىم...؟
باقىت:
- دەسە دە، اللانىڭ مەيىرىمى شەكسىز! قالعان ءومىرىڭىزدى تۋرالىقپەن وتكىزسەڭىز، ءجانناتتىڭ دا اۋىلى الىس ەمەس - دەپ ويلايمىن. مويىماڭىز!
ەرمەك:
- ءوزىڭىز شە..؟ ءوزىڭىز قالاي وتىرىپ قالدىڭىز ارباعا..؟
باقىت:
- مەن ىشتەن وسىلاي تۋىلىپپىن ەرەكە! ءبىراق ەش مويىعان ەمەسپىن! قايتا ءومىر مەن ءۇشىن وتە قىزىق! اللاھ مەنىڭ ءبىر مۇشەمدى كەم قىلىپ سىناعانىمەن، باسقا مۇشەلەرىمدى ساۋ قىلىپ بەردى ەمەس پە؟! مەنىڭ ءار كۇنىم جوسپارلى! بوس ۋاقىتىم مۇلدەم از. تاڭەرتەڭ تاڭ نامازىنا تۇرامىن، سودان كەشكە دەيىن تىنىم جوق! قۇران، حاديس جاتتايمىن، بيزنەسپەن اينالىسامىن، اينالاما كومەكتەسەمىن، قايىرىمدىلىق قورىنا مۇشەمىن! ءوزىم سەكىلدى ادامدارعا جىگەر، كۇش-قايرات بەرىپ، ومىرگە قايتا عاشىق ەتۋگە تىرىسامىن! كوپ قايعىراتىن، ءوزىڭىز سەكىلدى اۋرۋحاناعا جاڭا تۇسكەن ادامدارعا دەمەۋ، قولداۋ بىلدىرەمىن! جاقىندا پسيحولوگيالىق ورتالىق اشسام دەپ ءجۇرمىن! بىلەسىز بە، ەرەكە؟ ءبىز قوعامعا قاجەتپىز؟! ءسىز ويلاماڭىز ەندى ەشكىمگە قاجەت ەمەسپىن - دەپ! ءوزىڭىزدىڭ جان-دۇنيەڭىزگە قايتا ءبىر ءۇڭىلىڭىز...؟! ەگەر ءسىز مىقتى بولماساڭىز، اللا ءسىزدى بۇلاي سىناماعان بولار ەدى؟! دەمەك، ءسىز بۇل سىناقتى جەڭە الاسىز! مەنىڭ قاسىما سەرىكتەس بولىڭىز؟ ومىردەن تۇڭىلگەن ادامدارعا، بالاسىنان قاشقان انالارعا، ناشاقور بولعان جاستارعا، زيناقور قىز-جىگىتتەرگە كومەك بەرەيىك اعا..؟! ءسىز قوعامعا قاجەتسىز! مۇگەدەك بولۋ - كۇرەسكەر بولۋ! ەرجۇرەك ادامداردىڭ عانا ماڭدايىنا جازىلعان سىناق بۇل! ءارى - ب ا ق! ەندەشە ءبىز سەكىلدى الىپ ازاماتتاردىڭ قولىنان نە كەلەتىنىن قوعامعا كورسەتەيىك..؟! جىلاعانعا - جۇبانىش، سۇرىنگەنگە - سۇيەنىش بولايىق!
ەرمەك:
- باۋىرىم! ءسىز نە دەگەن جاقسى سوزدەر ايتتىڭىز؟! مەن نەگە وسى ۋاقىتقا شەيىن وسىلاي ويلاماعانمىن..؟! ەسىمە ەندى ءتۇسىپ وتىر. الاش زيالىسى ءاليحان بوكەيحانوۆ اتامىز: "ءتىرى بولسام قازاققا قىزمەت ەتپەي قويمايمىن!"- دەمەپ پە ەدى...؟ ەندەشە، كەۋدەمدە جانىم بولا تۇرا، ەر باسىممەن نەگە سونشا ەزىلگەم...؟ ساۋ كەزىمدە جىلاتقان، قۇلاتقان ادامدارعا، نەگە ءقازىر كومەك بەرمەسكە...؟ البەتتە، مەن قۋانا كەلىسەمىن! مەن وزگەرەمىن... تەك (مۇڭايىپ) وسى وزگەرىس ءۇشىن مىندەتتى تۇردە وسى جاعدايعا ءتۇسۋىم قاجەت پە ەدى...؟! ەھ، ءومىر-اي!
باقىت:
- ەرەكە، ەشتەن - كەش جاقسى! ءبارى جاقسى بولادى! ءجۇرىڭىز، ەم-دوم الاتىن ۋاقىت بولدى!
(ەكەۋى ساحنادان كەتەدى. "مەن قازاقپىن" ءانى قويىلادى. ساحناعا دارىگەر ايەل شىعادى. قاسىندا ءجۇزباي اعا بولادى.)
دارىگەر:
- اعا، تاعى ەكى ايەل بالالارىنان باس تارتىپ جاتىر. سويلەسىپ كورەسىز بە؟ (كۇرسىنەدى.)
- جاقسى اينالايىن! بۇل مەنىڭ جۇمىسىم عوي! سويلەسەيىن.
- اعا، بۇل ءار قازاقتىڭ جۇمىسى بولعاندا عانا، ءبىز وسى جاماندىقتان قۇتىلاتىن شىعارمىز؟! سىزگە العىسىمىز شەكسىز! وسىندا بىر-بىرلەپ انالاردى جىبەرەيىن. ساتتىلىك تىلەيمىن....!
(دارىگەر كەتەدى. ساحناعا جاس كەلىنشەك شىعادى. ىڭعايسىزدانىپ... باياۋ جاقىندايدى.)
- سالەمەتسىز بە! مەنى دارىگەر جىبەرگەن ەدى... نە ءۇشىن شاقىردىڭىز؟ كىمسىز...؟
- سالەمەتسىڭ بە قارىنداسىم! مەن "ميراس-ا" قوعامدىق-قايىرىمدىلىق قورىنىڭ باسشىسى ءجۇزباي سەرىك ۇلى اعاڭ بولامىن. ءوزىڭ سەكىلدى قيىندىققا ۇشىراپ، كومەككە مۇقتاج بولعان جاندارعا قارايلاسىپ كەلەمىن! اينالايىن قارىنداسىم، ءومىر بويى وزەگىڭ ورتەنىپ، بارماعىڭدى شايناپ وتەتىن قاتەلىك جاساماۋىڭدى وتىنەمىن؟! يا، سەن ءقازىر قينالىپ، قورقىپ، نە ىستەرىڭدى بىلمەي تۇرسىڭ؟ قورىقپا! مەن دە سەنىڭ ءبىر اعاڭمىن! ءبىر جىلعا شەيىن پاتەر جالداپ، ازىق-تۇلىك پەن ۇكىمەت تاراپىنان بەرىلەتىن باسپانا، جۇمىس سەكىلدى باسقا مۇقتاجدىقتارىڭا كومەكتەسىپ تۇرايىن..؟ نارەستەڭدى تاستاماشى قاراعىم...؟! اللانىڭ قاھارىنان قورىقساڭ دەيمىن...؟!
(وسى كەزدە ءۇنسىز جىلاپ تۇرعان قىز، ءوز ءۋاجىن ايتا باستايدى. )
- نەمەنە...؟ اللادان قورق - دەيسىز بە؟ اعا، نەگە وسى سىزدەر تەك ايەلدەرگە عانا باسۋ ايتاسىزدار؟ قىزدارعا عانا قاتال قارايسىزدار؟ جىگىتتەرگە نەگە ەشكىم ەشنارسە ايتپايدى وسى؟ اڭعالدىعىڭ مەن اپپاق سەنىمىڭە تۇكىرىپ كەتەتىن، ارلى، تازا قىزداردى مازاق ەتەتىن، جىگىتسىماقتارعا نەگە ەشنارسە ايتپايسىزدار...؟
- قارىنداسىم، ۋايىمداما! جىگىتىڭ ەشقايدا قاشپايدى! ءالى الدىڭا تىزەرلەپ كەلىپ كەشىرىم سۇرايتىن بولادى...! باستىسى ءقازىر بالادان ايرىلىپ قالماۋىمىز كەرەك؟! تۇسىنەسىڭ بە..؟ سوسىن، جىگىتىڭ ءاتى-جونىن، تەلەفونىن، ول جايلى بارلىق اقپاراتتى جازىپ بەر عوي؟! ول دا اداسىپ، قاتە تۇسىنىكتىڭ شىرماۋىندا جۇرگەن بولسا، باس تارتپاس! ارام ويلى پاسىق بولسا، تاۋبەسىنە تۇسىرەيىك...؟! نە دەيسىڭ...؟
- بىلمەيمىن اعا؟ مەن قورقامىن! اكەم وتە قاتال ادام! مەنىڭ مىنا ءىسىمدى كورسە، تىرىدەي كومەدى مەنى... بالاما باۋىر باسپاي تۇرىپ، ەرتەرەك نارەستەلەر ۇيىنە وتكىزگەنىم دۇرىس بولادى...! اعا، سىزگە كوپ راقمەت! ءبىراق مەن ولاي ىستەي المايمىن....! كەشىرىڭىزشى....
(جىلاپ، تەز-تەز باسىپ شىعىپ كەتەدى. ءجۇزباي اعا ماڭدايىن قىسىپ، قاتتى قايعىرىپ وتىرىپ قالادى. قالتاسىنان بەتورامالىن الىپ، كوزىن سۇرتەدى. ساحناعاوسى كەزدە ەكىنشى ايەل شىعادى.)
- سالەمەتسىز بە! مەنى ءسىز شاقىردىڭىز با؟ مەنى قايدان تانيسىز...؟
ءجۇزباي اعا مۇڭايىپ:
- سالەمەتسىڭ بە اينالايىن! مەن سەنى مۇلدەم تانىمايمىن! سەن دە مەنى تانىمايسىڭ! مەن ءتىرى جەتىمەكتەردىڭ قورعاۋشى پەرىشتەسى بولعىسى كەلەتىن، ءبىر قازاقپىن! مەن - ناعىز اعامىن! بالكىم بولاشاقتا "ميلليونداردىڭ اكەسى"- دەگەن اتاۋمەن تاريحتا قالارمىن... ءبىراق ءقازىر قۇپيا جاقسىلىق جاساۋشى، اقىرەتىنە ساۋاپ جيناۋشى مۇسىلمانمىن...! مەنەن ۇيالماساڭ دا بولادى. ويتكەنى سەنىڭ ءجۇزىڭدى كورە المايمىن! قۇلاعىما تەك بەيبىت ومىردە زار جىلاعان ايەلدەردىڭ داۋسى عانا ەستىلەدى...! بارىنە اعا، اكە، قامقورشى بولعىم كەلەدى...! تاياعىممەن تۇرتىنەكتەپ، قالانىڭ انا باسىنان، سەندەر ماڭگىلىك وكىنىشكە قالماسىنشى... ءبىر بالا بولسا دا انا مەيىرىمىنەن اجىراماسىنشى-دەپ كەلىپ وتىرمىن. ءبىر جىل ءوز قامقورلىعىما الايىن، باس تارتا كورمەشى بالاڭنان....! اينالايىن قارىنداسىم، جالىنايىن... تاستاماشى نارەستەڭدى....؟! (جىلاپ قالادى. ايەل دە جىلايدى.)
- اعا، ەلىم دەگەن جۇرەگىڭىزدەن اينالدىم...! بار ەكەنسىز عوي...؟ بار ەكەن عوي ازاماتتار! ە اللاھىم، كەشىرە گور؟ كۇللى ەرلەردى قارالاعانىم ءۇشىن؟! اعا، ءسىز دە كەشىرىڭىزشى مەنى...؟ مەن بەيباق قاي جەتىسكەننەن بالامدى جەتىمدەر ۇيىنە بەرگەلى وتىر دەيسىز...؟ ۇيدە اش بەس بالام بار. كۇيەۋىم ىشىمدىككە سالىنىپ، قاڭعىپ كەتتى. ساقتانىپ جۇرسەم دە، جاراتقان يەم تاعى ءبىر شارانانى سىيلادى. ابورت جاساتۋعا قيمادىم... قولىم بارمادى. ودان دا ءبىر بالاسىز انا باعىپ السا دەپ ويلادىم. كۇنىگە جىلاي بەرىپ، ءسۇتىم دە شىقپاي قالدى... ۇيدە ءبىر تىستەم نان دا قالمادى. تۋىستارىم مەن كورشىلەرىم ارا-تۇرا كومەك بەرىپ تۇرادى. جاردەماقى پاتەراقىدان ارتىلمايدى...! اعا، مەن ءسابيىمدى قيمايمىن... (جىلايدى) ەگەر كومەك بەرسەڭىزدەر... مەن قۋانا قابىل الامىن! بەسەۋىنىڭ جولىنا بىرەۋىن قۇربان ەتەمىن دە... دەپ كەۋدەم قارس ايرىلىپ وتىر ەدىم...! اللا نە دەگەن مەيىرىمدى! نە دەگەن ۇلىق! ءسىزدى جىبەرىپتى.... العىسىم شەكسىز! ەكى دۇنيەدە مۇڭسىز بولىڭىز اعا!
- اينالايىن، سەن دە مەنى كەشىر! جاڭا ءبىر كەلىنشەك ءسوزىمدى اياق استى قىلىپ... تىڭداماي كەتكەن سوڭ، اشۋلانىپ وتىرىپ قاتتى ايتىپ جىبەردىم بە؟
- اعا! ۇرسا بەرىڭىز! ەندى مەنىڭ اعام بار! ءسىزدىڭ ماعان وكپەلەۋگە حاقىڭىز بار! ۇرسۋعا دا، رەنجۋگە دە...! (كۇلەدى)
- جاقسى، وندا قاراعىم! قۇداي رەنىشتەن ساقتاسىن! سەنى ءوزىم كەلىپ شىعارىپ الامىن! دايىندالا بەرە عوي!
- تاعى دا مىڭ العىس ايتامىن سىزگە، اعا! جاقسى، ساۋ بولىڭىز!
(كەلىنشەك كەتەدى. ساحنانىڭ انا باسىنان ارباداعى جىگىتتەر شىعادى. تولقىپ، كوز جاسىن ءسۇرتىپ وتىرعان ءجۇزباي اعانىڭ قاسىنا كەلىپ، سالەم بەرەدى.)
باقىت:
- اسسالاۋماعالايكۋم ءجۇزباي اعا! ءسىزدى بىردەن تانىدىم. يۋتۋبتان سۇحباتتارىڭىزدى كورگەم.
- ۋاعالايكۋماسسالام باۋىرىم! اللا رازى بولسىن! وزدەرىڭ كىم بولاسىڭدار؟
- اعا، بىزدەر ارباداعى باۋىرلارىڭىز بولامىز! مەنىڭ ەسىمىم - باقىت. مىنا كىسى - ەرمەك دەگەن ءىنىڭىز بولادى.
- وتە قۋانىشتىمىن باقىت ءىنىم. راقمەت.
- اعا، ءبىز اربادا وتىرعانىمىز بولماسا، تەپسە تەمىر ۇزەتىن ازاماتتارمىز! مەن ءوزىم اينالاداعى ءوزىم سەكىلدى ازاماتتارعا جىگەر بەرىپ، ومىرگە قۇشتارلاندىرىپ جۇرگەن جىگىتپىن. بولاشاقتا وسى باعىتتا ۇلكەن ىستەر اتقارعىم كەلەدى. ءبىراق نەدەن باستارىمدى بىلمەيمىن. ءسىزدى تەگىن كەزدەستىرمەگەن بولارمىز! بىزگە قانداي اقىل ايتا الاسىز؟
- بىرەۋى كۇلدىرىپ، بىرەۋى جۇباتقان قايران قازاعىم-اي! اينالايىن باقىت، ەرمەك. مىنا قازاقتىڭ ازاماتتارى ءوز قارىنداستارىن ابدەن قورلاپ ءبىتتى...! جەسىرلەر مەن جەتىمدەر قاپتاپ كەتتى...! ءبىز سەكىلدى تەكتى ۇلتقا، ۇيات نارسە بۇل! وسى جاعىن قولعا الساق؟! قازاق جاستارىنا زيناقورلىقتىڭ زاردابىن تۇسىندىرەتىن، وسى جيىركەنىشتى ءىستىڭ الدىن الاتىن ۇيىم قۇرعىم كەلەدى. سوسىن كوكەك اكەلەر مەن جاۋاپسىز كۇيەۋلەردى جونگە سالاتىن، اجىراعان وتباسىلاردى جاراستىراتىن ۇجىمداردى كوبەيتسەك؟ ەلىمىزدىڭ ەڭسەسىن تىكتەپ، ەسىن جيۋىنا اتسالىسۋعا قالاي قارايسىڭدار؟
ەرمەك:
- و اعا! كەرەمەت يدەيا عوي مىناۋ؟ سوندا... ءبىز نە ىستەۋىمىز قاجەت؟
ءجۇزباي اعا:
- مەن ازىرگە وسى جوبالاردىڭ جوسپارىن ءبىر ناقتىلاپ شىعايىن! تەلەفون نومەرلەرىمىزدى الماسايىق! قالعانىن الداعى كۇننىڭ ەنشىسىنە قالدىرايىق؟ نە دەيسىڭدەر؟
باقىت:
- بولدى اعا! ءبىز بايلانىستامىز! بىزدە دە يدەيا كوپ! ەڭ باستىسى كوكىرەگىمىز سوقىر، جانىمىز مۇگەدەك بولماسىن! ەلگە قىزمەت ەتۋ - ەرلەردىڭ پارىزى عوي!
ءجۇزباي اعا:
- راسىندا قاتتى قۋانىپ تۇرمىن جىگىتتەر! (وسى كەزدە تەلەفونى شىرىلدايدى)
- الو؟ يا مەن! كىم؟ جاقسى جاڭالىق قوي مىناۋ! قاشان بارايىن؟ ماقۇل! (تەلەفونىن قالتاسىنا سالادى)
جىگىتتەر! ءقازىر عانا قۋانىشتى جاڭالىق ەستىدىم! مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتاردىڭ اراسىنان دا دەپۋتاتتىققا سايلاۋعا كانديداتتار ىرىكتەمەكشى ەكەن! سوعان بىرەۋلەر سىرتىمنان مەنى ۇسىنىپتى! قولدايسىڭدار ما؟
باقىت:
- البەتتە اعا! و نە دەگەنىڭىز؟
ەرمەك:
- قۇتتى بولسىن اعا! ءبىز سىزگە شىنىمەن سەنەمىز! قاتىسىڭىز! ءسىز وتەسىز! ءقازىر حالىقتىڭ كوزى اشىق! قوعامعا ءدال ءسىز سەكىلدى جاناشىر دا مەيىرىمدى ادامدار اۋاداي قاجەت! قولدايمىز!
باقىت:
- اعا، ايتپاقشى جانارىنان ايرىلعان، كوزى كورمەيتىن زاعيپ جاندارعا ارنالعان "تاۋەلسىز، ەركىن، ءومىر ءسۇرۋ ورتالىعىن" سالدىرسام - دەپ ءجۇر ەدىڭىز...؟ سول جاعى قالاي بولىپ جاتىر...؟
ءجۇزباي اعا:
- ە، اينالايىن باۋىرىم! ول مەنىڭ كوكەيىمنەن كۇندىز-تۇنى كەتپەيتىن ەڭ اسىل ارمانىم عوي! ءبىر استانا قالاسىنىڭ وزىندە ەكى مىڭعا جۋىق زاعيپ ادامدار تۇرادى ەكەن! ول كىسىلەردىڭ باستى پروبلەمالارى - وزدەرى كىر جۋىپ، ۇتىكتەپ، تاماق جاساپ ت.ت. مايدا-شۇيدە جۇمىستارىن اتقارا المايدى! وسىنداي كىسىلەردى ءبىر ورتالىققا جيناپ، كومەك كورسەتىپ، ءتۇرلى شەبەرحانالار اشىپ، ومىرگە دەگەن قۇشتارلىقتارىن وياتسام! - دەگەن ەدىم. ادامنىڭ ادامي قۇندىلىعى - بىر-بىرلەرىن ءتىرى كەزدەرىندە باعالاپ، بىر-بىرلەرىنە كومەك كورسەتىپ، ىنتىماقتاسا وتىرىپ بىرلىكپەن ءىس اتقارۋلارىندا عوي؟! كەزىندە اتا-بابالارىمىز قانشاما حالىققا پانا بولىپ، ومىرگە بەيىمدەپ، داستارحانىنداعى سوڭعى ناندارىن ءبولىپ بەردى! وسى جاقسىلىق ەندى ۇرپاعىنىڭ الدىنان شىعىپ، قازاق ەلى قانشاما حالىقتىڭ العىسى مەن قولداۋىنا بولەنىپ وتىر! ءبىز دە جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، ءبىر كىسىدەي ۇلكەن ساۋاپتى ءىس اتقارساق، قيامەت كۇنى اللانىڭ الدىندا ءجۇزىمىز جارىق بولار ما ەدى - دەپ ويلايمىن! ءبىر جىلدىڭ ىشىندە ول جەرگە ىرگەتاسى قالانىپ، قۇرىلىسى باستالماسا، سول زاعيپتارعا ارنالعان ەكى گەكتار جەر تەلىمى قايتا وكىمەتكە ءوتىپ كەتۋ ءقاۋپى بار! سوعان شىرىلداپ ءجۇرمىن عوي ىنىشەكتەر...؟!
ەرمەك:
- وتە ساۋاپتى ءىس باستاپسىز اعا! مەنىڭ ءبىراز تانىستارىم بار! سول كىسىلەرگە تانىستىراتىن جوبانىڭ ۇلگىسى بار ما؟
ءجۇزباي اعا:
- جوبانىڭ سىزىلعان ۇلگىسى مىنە! پروەكت دايىن! ول جەردە زاعيپ جاندارعا بارلىق جاعداي جاسالسا! - دەپ وتىرمىن. شەبەرحانالاردان بولەك اسحانا، مەيرامحانا، باسسەين، ترەناجورنىي زالدار، كينوتەاتر، كىتاپحانا، اۆتومولوگياسى ت.ت. ادامعا قاجەتتى بارلىق جاعدايلار جاسالسا! قارتتار ءۇيى، جەتىمدەر ءۇيى، مۇگەدەكتەر ۇيلەرى بار عوي ەلىمىزدە! ءبىراق جالعىز قالعان زاعيپتاردىڭ جاعدايى ناشار بولىپ تۇر ءقازىر! ول كىسىلەرگە ەك-ۇش ەسە ارتىق كومەك قاجەت. وسىعان ينۆەستورلار تارتساق شىركىن؟!
باقىت:
- يا... اعا! "ەلىم"- دەگەن ەرلەردىڭ مۇراتى وزگەشە بولاتىنىن تاعى ءبىر دالەلدەپ بەردىڭىز! مەن وسى جوباعا ينۆەستر ىزدەپ كورەيىن! جوباڭىزدى تەلەباعدارلامارعا كىرىستىرىپ، حالىققا ۇندەۋ تاستايىق؟
ەرمەك:
- راسىندا اعا، وزىمىزدە مۇنداي پروبلەما بولماعاننان كەيىن، بۇل كىسىلەردىڭ جاعدايىن مۇلدەم ويلامايدى ەكەنبىز عوي؟!
ءجۇزباي اعا:
- راقمەت جىگىتتەر! اللا ىسىمىزگە بەرەكە بەرىپ، ەلگە ادال قىزمەت ەتۋدى جازسىن! وسىعان دەيىن ءوزىم ميراس - ا قايىرىمدىلىق قورىنىڭ اياسىندا "شاڭىراق" تانىسۋ بۇرىشىن جۇرگىزدىم. اجىراسىپ كەتكەن 54 وتباسىن قايتا تابىستىردىم! 108 ادامنىڭ باقىتىن تاۋىپ، نەكەگە تۇرۋلارىنا سەبەپكەر بولدىم! وسى ساۋاپتى ءىس مىناداي كەرەمەت ورتالىقتا جالعاسىن تاپسا شىركىن! - دەپ ويلاپ ءجۇرمىن. "ادال جار" جوباسى بويىنشا ەل كوزىنشە تانىسىپ، ءۇي بولاتىن جۇبايلاردىڭ جاعدايىن دا ويلاساق! ەل - امان، جۇرت - تىنىش بولسىن، اۋمين!
(وسى كەزدە بالاسىن تاستاپ كەتكەن كەلىنشەك، ساحناعا جۇگىرىپ شىعادى)
- اعا! ءسىزدى ەندى تابا المايمىن با دەپ ويلاپ ەدىم.... ۇلگەردىم - اۋ؟! مەن ويلاندىم اعا! تەك... ءبىر شارتىم بار. ماعان اتا-اناما "كۇيەۋىم" - دەپ تانىستىراتىن، ءبىر جىگىت تاۋىپ بەرىڭىزشى...؟ ءوتىنىش سىزدەن..؟! (جىگىتتەر بىر-بىرلەرىنە قاراپ، نە ايتارلارىن بىلمەي تۇرادى) ماعان ۇيلەنبەيدى. تەك سپەكتاكل ويناسا بولدى.
باقىت:
- ەگەر ول سپەكتاكلگە مەن سياقتى مۇگەدەك جىگىت جاراسا، مەن شىنىمەن-اق سىزگە كۇيەۋ بولۋعا دايىنمىن... (ىڭعايسىزدانا باسىن قاسيدى. قىز جىگىتكە باستان-اياق قاراپ):
- مۇگەدەك بولساڭىز نە بوپتى...؟! باستىسى جان-دۇنيەڭىز، ويىڭىز مۇگەدەك بولماسا بولدى؟ جاراپ تۇرسىز! مەنىڭ اكەم ادامدى ىسىنە قاراپ باعالايتىن ادام! بەتى جىلتىر، ءسوزى تايعاق جىگىتتەردىڭ تالايىن قۋىپ جىبەرگەن! مۇگەدەك بولسا دا، ارلى ازاماتقا جار بول - دەپ وتىراتىن.
باقىت:
- مىنە قىزىق! وندا مەنىڭ جولىم بولاتىن سەكىلدى...!
كەلىنشەك:
- ال ۇلىم شە...؟ ءسىز ونى قابىلداي الاسىز با؟
باقىت:
- ءسابي ءسۇيۋ، اكە بولۋ - بىرەۋلەر ءۇشىن ۇيرەنشىكتى جاعداي شىعار! مەن ءۇشىن ۇلى مۇرات! ءتىپتى بولاشاقتا كوپتەگەن جەتىمدەردى اسىراپ العىم كەلەدى...! قانداي كەرەمەت، ءۇيىڭ ۋلاپ-شۋلاپ جاتسا! مەن ونداي قۋانىشقا ۇيىقتاماي قاراپ وتىرار ەدىم...!
كەلىنشەك: (كوز جاسىن ءسۇرتىپ)
- اللاھ رازى بولسىن سىزگە! ءسىز دە وسى اۋرۋحانا جاتىرسىز با؟ وندا بولاشاق ۇلىڭىزبەن تانىستىرامىن! مەنىڭ ەسىمىم - اسەم. ءبىر ساعاتتان سوڭ ءبىزدىڭ قاباتقا كوتەرىلىڭىز. معن ءسىزدى دالىزدە كۇتەمىن! اعا كوپ راقمەت سىزگە! مەن قايتايىن! بالام جىلاپ جاتقان بولار... (كەتىپ قالادى)
ءجۇزباي اعا:
- ايەلدەر-اي، ءايايلار-اي، قۋلار-اي! ارىستاي ازاماتتاردى مورت سىندىرىپ جىلاتا سالۋ دا، ءبىر ساتتە باقىتتى قىلىپ، قۋانتا سالۋ دا - سەندەرگە تۇك تە ەمەس-اۋ!
ەرمەك:
- ءماسساعان! ءبىر ساتتە نە بولىپ كەتتى-ەي؟! سونىمەن باكە، بالا-شاعا قۇتتى بولسىن! اللاھ بەرەمىن دەسە، بالاسىمەن دە سۇلۋ كەلىنشەكتى بەرە سالادى- دەگەن وسى!
(بارلىعى كۇلەدى)
ءجۇزباي اعا:
- باقىت ءىنىم، مىنا كەلىنشەك قايسار دا پىسىق، اقىلدى جار بولاتىن سياقتى! باعىڭدى باعالاي ءبىل! ەركەلىگىنە كوز جۇمىپ، قىرسىقتىعىنا سابىر ەتە سال! ءتۇبى سەنى ەلگە ءقادىرلى ەتەدى اسەمىڭ - دەپ ويلايمىن!
باقىت:
- ءاۋمين اعا! ايتقانىڭىز كەلسىن! ءبىر سيقىرىمەن باۋراپ، وزىمەن بىرگە جۇرەگىمدى ۇرلاپ كەتكەن سەكىلدى مىنا سۇلۋ....! ەشقاشان قىزدارعا بۇلاي اربالماعام....؟ ماعان نە بولدى؟
ەرمەك:
- جىگىتتەر ۇيلەنەتىن كەزدە وسىنداي "ماحاببات سيندرومى" -دەگەن اۋرۋعا شالدىعادى. كەلىن قۇتتى بولسىن باكە! ۇيلەن! ءبىر جەتىم مەن جەسىردى باقىتتى قىلار مۇمكىندىگىڭ بار! سەنى دە قولدايمىن! (بارلىعى كۇلەدى) قوي مەنى دە بىرەۋ قولدى قىلماي تۇرعاندا قايتايىق.؟!
(ۇشەۋى ساحنادان كەتەدى)
You Might Also Like
-
ەستاي كۇنى-تۇنى بىرەسە ۇيالى تەلەفونىنا، بىرەسە قولىنداعى درونعا شۇقشيىپ، بىرنارسە جاسايدى دا جاتادى. اكەسى:
-
مۋزىكانىڭ ۇلى ونەرىن جاقسى كورىڭىز جانە زەرتتەڭىز. ول سىزگە جوعارى سەزىمدەردىڭ، قۇمارلىقتاردىڭ جانە ويلاردىڭ بۇكىل الەمىن اشادى. ول ءسىزدى باي، تازا، كەمەلدى ەتەدى. مۋزىكانىڭ ارقاسىندا ءسىز بويىڭىزدا...
