InfoHub Logo

شىعىس قازاقستان وبلىسى
زىريان قالاسى، "№ 9 ورتا مەكتەپ" كمم
ماتايەۆا اگليمان بۋلتۋكانوۆنا

تاقىرىبى: تاۋەلسىز ەلدىڭ تاتۋلىعى جاراسقان سىنىبى...
ساباق ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ تاتۋلىق تۋرالى ماعلۇماتتارىن كەڭەيتە ءتۇسۋ. ءوز وتاندارىن كوركەيتۋگە، ءوز ۇلەستەرىن قوسۋعا باۋلۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ءوي-ورىسىن، دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ.
3. ادامگەرشىلىك، پاتريوتتىق تاربيەسى.
قۇرالدار: قاناتتى سوزدەر، كوركەم ادەبيەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد
«بار جەتىستىگىمىز قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى كۇنى» مەرەكەسى.

ساباقتىڭ ءوتىلۋ بارىسى:
1) ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى
- بالالار، ءبىزدىڭ تۋىپ-وسكەن جەرىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسى.
- «اتا بابام تاريحى - مەنىڭ تاريحىم» دەمەكشى، ەل باسىنان قانداي اۋىر كەزەڭدەر ءوتتى؟ وقۋشىلار بىلگەندەرىن ورتاعا سالادى.
كوپتەگەن عاسىرلار بويى ەل باسقارۋعا دانا باسشىلارىمىز كەڭ – بايتاق جەرىمىزدى سىرتتان تونگەن ءقاۋىپ – قاتەردەن قورعاپ كەلەدى. جەر بەتىندە ازاتتىقتان اسقان باقىت تا ، بايلىق تا جوق. قازاق حالقى – ەر جۇرەك، دوستىققا ادال، باۋىرمال ، قوناقجاي حالىق. قازاقستاندا ىنتىماعى جاراسقان كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى تۇرادى. قازاقستان بۇگىندە دۇنيەجۇزىنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىمەن دوستىق بايلانىس ورناتقان، بۇكىل الەم تانىعان ەلگە اينالدى.
ولاي بولسا، مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەرشى.
- تاۋەلسىزدىك دەگەن ۇعىمدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ كۇتىلەتىن جاۋاپتار:
*ازات
*ەركىن
*بىرەۋگە تاۋەلدى ەمەس
*تاۋەلسىزدىك
*ءوز جەرى بار
*ەلباسى بار
*مەملەكەتتىك نىشاندارى بار
*جەرىنىڭ بايلىعىن ءوزى پايدالانادى
ەندى وسى تاۋەلسىزدىك قازاق حالقىنا قانداي قيىندىقپەن كەلگەنىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن كەلەسى مالىمەتتەرگە قۇلاق تۇرەلىك:

1- وقۋشى: - تاريحىمىزدا ەرەكشە ورنى بار، حالقىمىزدىڭ قاسىرەتى مەن ار-نامىسىنا، سونىمەن بىرگە ماقتانىشىنا اينالعان - 1986 جىلعى «جەلتوقسان وقيعاسى» قازاق حالقىن دۇنيە جۇزىنە تانىتتى. جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان 99 ادام سوتتالدى. ونىڭ ىشىندە قازاق كسر جوعارعى سوتى - 11 ادامدى، الماتى قالالىق سوتى - 59 ادامدى جازاعا تارتىپ، 2 ادام اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. 83 ادام 1 جارىم جىلدان 15 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايرىلدى. 1990- جىلدىڭ 1- قىركۇيەگىنە دەيىن 46 ادام اقتالدى.

2- وقۋشى: - قازاق حالقىن دۇنيە جۇزىنە تانىتقان بۇل كوتەرىلىستىڭ العاشقى قۇرباندارىنىڭ ءبىرى- قايرات رىسقۇلبەكوۆ. ەۆرەي دە، ورىس تا، ۇيعىر دا، ايتەۋىر قولى جەتكەننىڭ ءبارى بيشىگىن ۇشىرىپ كەلىپ، باسىنان قۇس ۇشىرماعان قازاق ەلىنىڭ 21- باسشىسىنىڭ زوبالاڭىنا ۇشىراپ، 21 جاسقا قاراعان شاعىندا تۇتقىندالىپ، 21 كۇن سوت الدىندا ناقاقتان شىرىلداپ، سەمەي تۇرمەسىنىڭ 21ء-شى كامەراسىندا 21ء-شى مامىر كۇنى قاپىلىستا دۇنيەدەن وتكەن قايرات ءوزىنىڭ اقتىق ءسوزىن ايتىپ، جاستاردى قايسارلىققا شاقىرعان:

3- وقۋشى: - كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار،
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار.
الام دەسەڭ الىڭدار!
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار،
«ەركەك توقتى - قۇرباندىق»،
اتام دەسەڭ، اتىڭدار!

4- وقۋشى: جەلتوقساندا جاس ءومىرىن جالاۋ ەتكەن قازاقتىڭ قايسار ۇلى قايرات رىسقۇلبەكوۆ حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق باتىرى رەتىندە ءوز ەسىمىن ەل جادىندا ماڭگىلىك جازىپ كەتتى.

5- وقۋشى: ون ەكىدە ءبىر گ ۇلى اشىلماي كەتكەن اسانوۆا ل، سىپاتاي ۇلى ە، مۇحامەدجانوۆا ءسابيرانىڭ، نوعايباي ۇلى قايراتتىڭ اڭساعان ارماندارى مەن ءۇمىت – تىلەكتەرى بۇل كۇندە تولىعىمەن جۇزەگە استى. قازاق ەلى ءوز تاۋەلسىزدىگىن الدى! قاسيەتتى كوك تۋىمىز اسقاق جەلبىرەپ تۇر.
سۇراق:1. - سەندەر وزدەرىڭدى باقىتتىمىز دەپ سانايسىڭدار ما؟
وقۋشىلار ءۇشىن باقىت دەگەنىمىز نە؟ كۇتىلەتىن جاۋاپتار تومەندەگىدەي:
- ءبىلىم الاتىن مەكتەبىمىز بار.
- مەكتەبىمىز جاڭا زامانعا ساي.
- كومپيۋتەر بار مەكتەپتە. ينتەرنەت جەلىسىمەن بايلانىس ورناتىلعان.
- اتا-انامىز قاسىمىزدا.
- تۋعان-تۋىستارىمىز قاسىمىزدا.
- ەلىمىزدە بەيبىتشىلىك ورناعان.
- دەنساۋلىعىمىز مىقتى.
ءان: «بالا تىلەگى».

2) سەندەر وسى باقىتتى زاماننىڭ باقىتتى ۇلانىسىڭدار. سەندەردىڭ سىنىپتاردىڭ قانداي بولعانىن قالايسىڭدار؟
وقۋشىلار ءوز ويلارىن كەستەگە تۇسىرەدى؟
*ءبىلىمدى
*تاتۋ
*ادەپتى
*ءتارتىپتى
*ونەرلى

ولەڭ: «ءبىزدىڭ سىنىپ»(امانجول شامكەنوۆ)
جۇپ جازباستان جۇرەمىز،
ءبىزدىڭ سىنىپ ماقتاۋلى.
ويتكەنى ءبىز سۇيەمىز
ءدايىم ءتارتىپ ساقتاۋدى.
ءبىزدىڭ سىنىپ – ماقتاۋلى.
وقۋدا دا الدامىز،
ءبىزدىڭ سىنىپ – ونەرلى.
جاقسى ۇيرەنىپ العانبىز
تالاي بي مەن ولەڭدى.
ءبىزدىڭ سىنىپ - ونەرلى.
ەڭبەككە دە قولى ەپتى،
ىنتىماققا دوس ىڭعاي.
ءبىزدىڭ سىنىپ - ادەپتى
ءبىزدىڭ سىنىپ وسىنداي.
ءبىزدىڭ سىنىپ وسىنداي.

3) تالداۋ. «نە ىستەۋ كەرەك؟»
*سىنىپ ادەپتى بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
ادەپتىلىك دەگەن نە؟
ادەپتىلىك قايدان باستالادى؟

«ماقال - ماتەلدەر» سايىسى. ادەپتىلىك تۋرالى.
1. ادەپتى بالا - ارلى بالا،
ادەپسىز بالا – سورلى بالا.
2. ادەپتىلىك بەلگىسى – ءيىلىپ سالەم بەرگەنى.
3. ءسىز دەگەن – ادەپ،
ءبىز دەگەن – كومەك.
4. جاقسىلىققا جاقسىلىق - ءار ادامنىڭ ءىسى،
جاماندىققا جاقسىلىق - ەر ادامنىڭ ءىسى.
5. ۇلكەندى سەن سىيلاساڭ، كىشى سەنى سىيلايدى.

سىنىپ ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك:
وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتادى.
س. شايمەردەنوۆتىڭ «وقىعاننىڭ كوزى اشىق»اڭگىمەسى وقىپ تالدانادى.

- ونەرلىمىز ورگە جۇزەر ونەردە
ءبىلىمدىمىز ويدا وقۋ بىزدەردە.
ماقساتىمىز ونەرلى بوپ جاقسى وقۋ،
ونەر، ءبىلىم تەڭ تارازى بىزدەرگە.
وقۋشىلار ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى.
سىنىپ ءتارتىپتى بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك:
- وقۋشى ەرەجەسى قايتالانىپ ەسكە تۇسىرىلەدى.

4) قورىتىندى ءبولىم.
ءمۇعالىم:
- سونىمەن بالالار، سىنىپ ساباعىندا نە تۋرالى وي قوزعادىق؟
وقۋشىلار بىلگەندەرىن ورتاعا سالادى.
وقۋشىلار:
*قايعى كەلسە جەڭىلمەيتىن،
*باقىت كەلسە سەمىرمەيتىن،
*تۋعان ەلىن قادىرلەيتىن.

حورمەن:ءبىز بولامىز ەل ەرتەڭى.
*ناعىز كاۋسار وقۋشى،
*ناعىز قايسار وقۋشى،
*ناعىز ءدۇلدۇل وقۋشى،
*ناعىز بۇلبۇل وقۋشى.
حورمەن:ءبىز مەكتەپتىڭ سەنگەنى.
- ءبىزدىڭ سىنىپ ەرەكشە،
تاتۋ – ءتاتتى زەرەك تە،
ايامايدى بار كۇشىن
سىزگە كومەك كەرەك تە.
كوپ ىسكەر دە ، شەبەر دە،
وقۋ، ەڭبەك، ونەر دە،
باعالانعان ەڭبەگى،
ءبىز – مەكتەپتىڭ سەنگەنى.

ءمۇعالىم:- سونىمەن، بالالار، تاۋەلسىز ەلىمىز قۋاتتى بولۋ ءۇشىن قانداي بولۋىمىز كەرەك؟
- ءبىلىمدى.
- ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن نە قاجەت.
- ەڭبەك ەتۋ.
ەڭبەك سۇيسەڭ. ...(نۇرحان جانايەۆ)
سالاق بولساڭ جاسىڭنان،
جالقاۋ بولساڭ جاسىڭنان،
شىبىن كەتپەس قاسىڭنان.
ۇيقى قالماس قاسىڭنان.
تازا بولساڭ جاسىڭنان،
سابىن قالماس قاسىڭنان.
ەڭبەك سۇيسەڭ، تابىلار
بار جاقسىلىق باسىڭنان.
ءمۇعالىم:- بالالار، ءبىز بۇگىنگى تاربيە ساباعىمىزدى اياقتاي وتىرىپ، اسپانىمىز اشىق، زامانىمىز تىنىش، تاۋەلسىزدىگىمىز باياندى، سىنىبىمىز دا مىقتى، ايتۋلى، تاتۋلىعىمىز جاراسقان بولسىن دەپ تىلەيمىز. الدا كەلە جاتقان تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!
سلايد كورسەتۋ.

حور: «ەلىم مەنىڭ»
مەرەيىم نۇرلانا بەر، ازات كۇنىم،
كورەيىن باقىتىمنىڭ ازاتتىعىن
تاڭىمدى تامىلجىتقان بوستاندىقتان
تانىلدى بار الەمگە قازاق بۇگىن،
قۇتتىسىڭ، تاۋەلسىزدىك، كيەلى كۇن!
سوڭىنان وقۋشىلاردىڭ سالعان سۋرەتتەرىنەن كورمە ۇيىمداستىرىلادى.