InfoHub Logo

ءوز ويىمدى  ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ  «ءبىز تاۋەلسىزدىكتى اقىلمەن ، اتا-بابا جولىمەن الدىق» دەگەن  سوزىمەن باستاعىم كەلەدى . 1991 جىل –بۇكىل قازاق حالقىنىڭ جادىندا قالاتىن جىل ،سەبەبى وسى جىلى ءبىز ەگەمەن ەلدى تاۋەلسىز قازاقستان اتاندىق. ءبارى وسى كۇندى قۋانىشپەن،جاساۋراتىپ ەسكە الدى، ءبىراق تا وسى ۇزاق جولدى قالاي وتكەرىپ تاۋەلسىزدىككە قالاي جەتكەنىمىزدى ءبارى بىلە بەرمەيدى. قازاقستاننىڭ تاريحىنىڭ ءتۇبى تەرەڭ، ءتۇپ تامىرىمەن باياعى عاسىرلارعا تىرەلەدى.سول ۇزاق جولدىڭ باستاماسى 1916 جىلى باستالادى. بۇل جىلى قازاق حالقى رەسەي ۇكىمەتىنە قارسى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسكە شىعادى،ونىڭ سەبەبى رەسەي ۇكىمەتىنىڭ قازاق حالقىنا قىسپاقتار جاساپ ،بەس ءجۇز مىڭ قازاقتى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا شىقسىن دەپ بۇيرىق بەرەدى، ارينە قازاقتار بۇل بۇيرىققا كونبەي كوتەرىلىسكە شىعادى.وسى كەزدە ا.بايتۇرسىن ۇلى، م.دۋلاتوۆ، ءا.بوكەيحانوۆ ت.ب الاش زيالىلارى قازاق حالقىنىڭ باسىنا تونگەن تاعدىر سوقتىعىسىن وتكەرۋگە وراسان زور ىقپال ەتەدى. وسى كەزدەن باستاپ قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك جولىندا كۇرەسى باستالادى. بۇل جازعان تاريحي دەرەكتەردىڭ 10%-ى عانا شىعار،سەبەبى 1916 جىلدىڭ ارتىندا قانشا حرونولوگيالىق داتالار ،تاريحي دەرەكتەر ساقتالعان. مىسالى «الاش»پارتياسى تاۋەلسىزدىك ۇعىمىن قازاقستانعا الۋعا ىقپال ەتكەن پارتيالاردىڭ ءبىرى.بۇل پارتيانىڭ نەگىزگى ماقساتى رەسەي دەموكراتيلىق فەدەراتيۆتىك رەسپۋبليكاسى قۇرامىنداعى قازاق اۆتونومياسىن قۇرۋ دەپ جاريالايدى.م.دۋلاتوۆ «قازاق»گازەتىندە ستاتيا ،وچەرك، قازاقتىڭ  اۋىر ءحالىن سيپاتتايتىن ولەڭدەرىن جاريالاپ ،شىندىقتىڭ ءانىڭ شەرتەدى. 1909جىلى ەڭ العاش «ويان، قازاق» اتتى بوستاندىقتى تاۋەلسىزدىكتى اڭسايتىنى جايلى جىر جيناعى شىعادى. ونى زاماداستارى «ۇلتتىق مانيفەست»دەپ اتادى. 1919 جىلى قازاقستان اۋماعى تۇگەلەگە جۋىق ازات ەتىلدى.1917جىلى «الاشوردا اۆتونومياسى» پايدا بولدى،ولاردىڭ باستى ماقساتى –مۇسىلمان ءدىنىن ەنگىزۋ، اۆتونوميا قۇرۋ، قازاقتارعا تيەسىلى جەرلەردى قايتارۋ بولدى. بۇل تاعى دا ءبىر قازاقتاردىڭ سول كەزدە جەتكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى. قازاقستان بۇداندا كوپ تاريحي وقيعالاردى باستان كەششىردى. حالقىمىز  قانداي قيىنشىلىقتى كورمەدى دەسەڭشى-اشارشىلىقتى دا كوردى، سوعىستىڭ اششى-تۇششىسىندا كوردى، ادال ادامدارعا حالىق جاۋى اتاعى بەرىلىپ قۋعىنعا نەمەسە اتۋ جازاسىنا كەسىلدى، بۇنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ تاريح. بۇل وقيعالار ۇنەمى ءبىزدىڭ جادىمىزدا بولادى. وسى وقيعالاردى ەسكە الساڭ كوزىڭە جاس كەلەدى، ال ەگەر ءقازىر «اقتابان شۇبىرىندى»، «قازان توڭكەرىسى»، «جەلتوقسان توڭكەرىسى» ت.ب توڭكەرىستەردى-كوتەرىلىستەر جايلى جازسام كوز جاسىن ۇستاۋ مۇمكىن ەمەس بولار ەدى. وسى قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردە قانشا قازاق، ءومىرىڭ جان پيدا ەتتى. سول كەزدە قازاقتار اشارشىلىققا ۇشىراماعاندا قازاق حالىق سانى ءجۇز ميلليونعا جەتەر ەدى. ايتسە دە، قازاق حالقىنىڭ ەگەمەندىككە  ۇمتىلعان قادامى ساتىمەن جۇزەگە استى. دۇنيەگە جاڭا زايىرلى  تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى، دەربەس قازاق ەلى ءومىردىڭ جاڭا پاراعىن اشتى. دەربەس مەملەكەت بولۋ ءبىزدىڭ، سان-عاسىرلىق ارمانىمىز، ءبىراق وسى جۇرەك تەبىرەنتەر ساتتە قازاق ەلىنىڭ ەركىندىگى،بوستاندىعى جولىندا باس تىككەن ايبىندى ازاماتتاردىڭ ،وسى كۇنگە جەتپەي ومىردەن وتكەن جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، ەسكە الۋ ءبىزدىڭ پارىزىمىز دەپ ەسەپتەيمىن. ءبىز سول قۇربانداردى ەسكە الا-الاتىنىمىز، جەتكىزەر العىسىمىزدىڭ از عانا بولىگى دەپ ويلايمىن. نە ىستەسەك تە اقىلمەن ىستەيىك، ارزان ۇرانعا بەرىلمەي، اتا بابالارىمىزدىڭ وسيەت ەتىپ قالدىرعان ەلدىڭ ىرگەتاسىن كوتەرەيىك. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن مۇحيتتىڭ ارعى شەتىندى ورنالاسقان اقش سودان سوڭ جۇڭگو، جاپونيا، فرانسيا ەگەمەندىگىمىزدى رەسمي تۇردە مويىندايدى.تاريحىمىزدىڭ كوشى ۇزاق جانە تاريحىمىزدى، دەربەستىگىمىزدى، جادىگەرلەرىمىزدى، اتا-بابالارىمىزدىڭ ارمانىن اسقاقتاتۋ ءبىزدىڭ قولىمىزدا.  قورىتىندىلاي كەلە ،تۋىمىزدا بەينەلەنگەن قىران قۇستاي ەركىندىكتى اڭساعان ازات حالقىمنىڭ تاۋەلسىز ەل بولعانىنا بيىل 29 جىل تولدى. قازاق ەلىنىڭ بولاشاعى الىدە سان-عاسىرلارعا سوزىلاتىنىنا كۇمانىم جوق. قازاق ەلىنىڭ ماڭگىلىك ەلگە اينالۋىنا بارىن سالاتىن بولاشاق ،ازات ويلى ، الىپ ۇلاندارى ءبىز بولۋىمىزعا ءسوز بەرەمىن. ءبىز تاريحىمىزدىڭ ،وتكەرگەن بارلىق قيىن قىستاۋ كەزەڭدەردىڭ ۇمىتىلماي ەل جادىندا ساقتالىپ،تاريحقا ۇلكەن اتپەن ەنەتىنىنە سەنەمىن جانە سول ىسكە سەبەپشى بولادى. ءسوز سونىڭدا جالعىز ايتارىم كوك كۇمبەزدى اسپانى بار،بەتەگەلى بوز دالامىزدى ءبىز ەشكىمگە بەرمەيمىز دەپ انت بەرەمىن.قازاقستاننىڭ شىعار بيىكتەرى مەن ۇشار قيالارى ءالى الدا.

---