تاۋەلسىزدىك ءتاتتى ءسوز
تاۋەلسىزدىك ءتاتتى ءسوز
تاۋەلسىزدىك – كەز كەلگەن ەل ءۇشىن جاڭا ساتىعا كوتەرىلۋ مەن قايتا تۇلەۋدىڭ، گۇلدەنىپ دامۋدىڭ تىڭ قادامى، ەلەۋلى تاريحي كەزەڭى. التايدان اتىراۋعا دەيىنگى كەڭ بايتاق ولكەمىزدى cان جىلدار بويى وتارلىقتىڭ قۇرساۋىندا ۇستاعان كەڭەستىك يمپەريا كۇيرەگەننەن كەيىن قازاق ەلى ەركىندىككە قول جەتكىزدى. العاشقى كونستيتۋسيامىز بەكىتىلىپ، رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىلىگىمىزدى زاڭداستىرعان كەزدەن باستاپ، دەربەستىكتىڭ يگىلىگىن سەزىنە باستادىق.
قازاق ەلى - الەمدەگى ەجەلگى تاريحي تەرەڭ تامىرلى ەلدەردىڭ ءبىرى. بۇگىنگى تاڭدا گۇلدەنىپ دامۋى مەن عىلىمي - تەحنولوگيالىق جاعىنان الەمدە تانىمال كەيبىر ەلدەردىڭ ءوزى بىزدەن كەيىن پايدا بولعان مەملەكەتتەر. سوناۋ ساق، عۇن داۋىرىنەن باستاپ، ەجەلگى تۇرىك قاعاناتىنىڭ بالبال تاسقا قاشالعان دەرەك كوزدەرىنەن نەگىزگە الىپ، تاراتساق تاريحىمىزدىڭ تامىرى تەرەڭدە جاتقانىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى.
كوشپەندىلەردىڭ بىرىككەن مەملەكەتى قۇرامىنان ءبولىنىپ شىعىپ، قازاق ەلىنىڭ جەكە شاڭىراق كوتەرۋىنە كەرەي مەن جانىبەك حاننىڭ قوسقان تاريحي ءرولى ايتارلىقتاي. ەل باسقارۋدىڭ، تۇراقتى ءارى بەيبىت قوعام قالىپتاستىرۋدىڭ وزىق ءارى الەمنىڭ ەشبىر ەلىندە كەزدەسپەگەن عاجايىپ ۇلگىسىن جاسادى. ونىڭ ايقىن دالەلى رەتىندە كوشپەندى رۋ تايپالاردىڭ سوتسىز، اباقتىسىز، ساقشىسىز ەل باسقارىپ، «جەتى جارعى»، «ەسىم زاننىڭ ەسكى جولى»، «قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى» سەكىلدى قۇجاتتارىمەن قوعامدىق قاتىناستى ۇيلەستىرۋلەرى ەدى. شەشەن بيلەردىڭ ءبىر اۋىز سوزىنە توقتاپ، «كۇلتوبەنىڭ باسىنداعى كۇندە كەڭەستە» ايتىلعان اقساقالدار شەشىمىنىڭ الدىندا حاننىڭ دا، قاراشا حالىقتىڭ دا تەڭ ەرىكتى بولۋى بيىك وركەنيەتكە جەتكەن ەشبىر ەلدە بولماعان وزىق ويلى اقىلدى جۇرتقا لايىق ءۇردىس بولاتىن.
شىندىق سوزگە، ءادىل ىسكە جاپپاي مويىنسىناتىن الەۋمەتتىك ادال ءۇردىس قالىپتاسىپ، ۇلتتىڭ وزىنە ءتان دالا دەموكراتياسىنىڭ قۇندىلىقتارى ومىرگە ەندى. سايىن دالانى كوسىلە جايلاپ، كۇزەگەن، قىستاعان حالىق ءوزارا ءجيى ارالاسىپ - قۇرالاسىپ، قۇدا - قۇداندالى، ناعاشى - جيەن سىندى قارعا تامىرلى ءبىرتۇتاس قازاق ۇلتى بولىپ ۇيىسۋلارىنىڭ ارقاسىندا ءۇش ءجۇز قايماعى بۇزىلماعان، ەشبىر ديالەكتىسىز ءبىر تىلدە سويلەپ، ورتاق سالت پەن ءداستۇردى قالىپتاستىردى. قازىرگى كۇنى كەيبىر كورشى ەلدەرىمىزدىڭ وزىندە قاتار تۇرعان ەكى قالا تۇرعىندارى ءوزارا ءتىلماشسىز ءتىل تابىسا المايتىنى بەلگىلى. ايتالىق، پەكين مەن شاڭقايدا تۇراتىن ۇلتى ءبىر ەكى حانزۋ ەكى بولەك تىلدە سويلەيدى. سول سەكىلدى داعىستان ولكەسىندەگى قاپ تاۋىنىڭ ءار سايلارىن مەكەندەگەن ءتۇبى ءبىر تۋىس تۇرعىنداردىڭ اراسىندا ءبىر قىستاقتىڭ ءتىلىن ەكىنشىسى تۇسىنبەيدى. شاعىن عانا تەرريتوريانى مەكەندەگەن وسى ەلدەگى قانداس باۋىر جەرلەستەر ءوزارا التى تىلگە بولىنگەن.
ولاي بولسا، ءارقايسى ءبىر ءبىر مەملەكەتكە تاتيتىن قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزى مەن سان ونداعان رۋلارى ءبىرتۇتاس سالت - داستۇرگە باعىنىپ، ورتاق ءبىر تىلدە سويلەسەدى. وسىنىڭ ءوزى - اق ءبىزدىڭ ەل بولىپ ۇيىسۋعا، تۇيىلگەن جۇدىرىقتاي بىرلىككە جۇمىلا الاتىن ەرەكشە قابىلەتتىلىگىمىزدى ايعاقتايدى. سان عاسىر بويى ارداقتاعان انا ءتىلىمىز الۋان ءتۇرلى سىناقتان وتسە دە ءوزىنىڭ قايماعىن بۇزباي بۇگىنگە دەيىن ساف التىنداي ساقتالىپ، تاۋەلسىزدىككە جەتتى.
تاۋەلسىزدىك – كەز كەلگەن ەل ءۇشىن جاڭا ساتىعا كوتەرىلۋ مەن قايتا تۇلەۋدىڭ، گۇلدەنىپ دامۋدىڭ تىڭ قادامى، ەلەۋلى تاريحي كەزەڭى. التايدان اتىراۋعا دەيىنگى كەڭ بايتاق ولكەمىزدى cان جىلدار بويى وتارلىقتىڭ قۇرساۋىندا ۇستاعان كەڭەستىك يمپەريا كۇيرەگەننەن كەيىن قازاق ەلى ەركىندىككە قول جەتكىزدى. العاشقى كونستيتۋسيامىز بەكىتىلىپ، رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىلىگىمىزدى زاڭداستىرعان كەزدەن باستاپ، دەربەستىكتىڭ يگىلىگىن سەزىنە باستادىق.
قازاق ەلى - الەمدەگى ەجەلگى تاريحي تەرەڭ تامىرلى ەلدەردىڭ ءبىرى. بۇگىنگى تاڭدا گۇلدەنىپ دامۋى مەن عىلىمي - تەحنولوگيالىق جاعىنان الەمدە تانىمال كەيبىر ەلدەردىڭ ءوزى بىزدەن كەيىن پايدا بولعان مەملەكەتتەر. سوناۋ ساق، عۇن داۋىرىنەن باستاپ، ەجەلگى تۇرىك قاعاناتىنىڭ بالبال تاسقا قاشالعان دەرەك كوزدەرىنەن نەگىزگە الىپ، تاراتساق تاريحىمىزدىڭ تامىرى تەرەڭدە جاتقانىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى.
كوشپەندىلەردىڭ بىرىككەن مەملەكەتى قۇرامىنان ءبولىنىپ شىعىپ، قازاق ەلىنىڭ جەكە شاڭىراق كوتەرۋىنە كەرەي مەن جانىبەك حاننىڭ قوسقان تاريحي ءرولى ايتارلىقتاي. ەل باسقارۋدىڭ، تۇراقتى ءارى بەيبىت قوعام قالىپتاستىرۋدىڭ وزىق ءارى الەمنىڭ ەشبىر ەلىندە كەزدەسپەگەن عاجايىپ ۇلگىسىن جاسادى. ونىڭ ايقىن دالەلى رەتىندە كوشپەندى رۋ تايپالاردىڭ سوتسىز، اباقتىسىز، ساقشىسىز ەل باسقارىپ، «جەتى جارعى»، «ەسىم زاننىڭ ەسكى جولى»، «قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى» سەكىلدى قۇجاتتارىمەن قوعامدىق قاتىناستى ۇيلەستىرۋلەرى ەدى. شەشەن بيلەردىڭ ءبىر اۋىز سوزىنە توقتاپ، «كۇلتوبەنىڭ باسىنداعى كۇندە كەڭەستە» ايتىلعان اقساقالدار شەشىمىنىڭ الدىندا حاننىڭ دا، قاراشا حالىقتىڭ دا تەڭ ەرىكتى بولۋى بيىك وركەنيەتكە جەتكەن ەشبىر ەلدە بولماعان وزىق ويلى اقىلدى جۇرتقا لايىق ءۇردىس بولاتىن.
شىندىق سوزگە، ءادىل ىسكە جاپپاي مويىنسىناتىن الەۋمەتتىك ادال ءۇردىس قالىپتاسىپ، ۇلتتىڭ وزىنە ءتان دالا دەموكراتياسىنىڭ قۇندىلىقتارى ومىرگە ەندى. سايىن دالانى كوسىلە جايلاپ، كۇزەگەن، قىستاعان حالىق ءوزارا ءجيى ارالاسىپ - قۇرالاسىپ، قۇدا - قۇداندالى، ناعاشى - جيەن سىندى قارعا تامىرلى ءبىرتۇتاس قازاق ۇلتى بولىپ ۇيىسۋلارىنىڭ ارقاسىندا ءۇش ءجۇز قايماعى بۇزىلماعان، ەشبىر ديالەكتىسىز ءبىر تىلدە سويلەپ، ورتاق سالت پەن ءداستۇردى قالىپتاستىردى. قازىرگى كۇنى كەيبىر كورشى ەلدەرىمىزدىڭ وزىندە قاتار تۇرعان ەكى قالا تۇرعىندارى ءوزارا ءتىلماشسىز ءتىل تابىسا المايتىنى بەلگىلى. ايتالىق، پەكين مەن شاڭقايدا تۇراتىن ۇلتى ءبىر ەكى حانزۋ ەكى بولەك تىلدە سويلەيدى. سول سەكىلدى داعىستان ولكەسىندەگى قاپ تاۋىنىڭ ءار سايلارىن مەكەندەگەن ءتۇبى ءبىر تۋىس تۇرعىنداردىڭ اراسىندا ءبىر قىستاقتىڭ ءتىلىن ەكىنشىسى تۇسىنبەيدى. شاعىن عانا تەرريتوريانى مەكەندەگەن وسى ەلدەگى قانداس باۋىر جەرلەستەر ءوزارا التى تىلگە بولىنگەن.
ولاي بولسا، ءارقايسى ءبىر ءبىر مەملەكەتكە تاتيتىن قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزى مەن سان ونداعان رۋلارى ءبىرتۇتاس سالت - داستۇرگە باعىنىپ، ورتاق ءبىر تىلدە سويلەسەدى. وسىنىڭ ءوزى - اق ءبىزدىڭ ەل بولىپ ۇيىسۋعا، تۇيىلگەن جۇدىرىقتاي بىرلىككە جۇمىلا الاتىن ەرەكشە قابىلەتتىلىگىمىزدى ايعاقتايدى. سان عاسىر بويى ارداقتاعان انا ءتىلىمىز الۋان ءتۇرلى سىناقتان وتسە دە ءوزىنىڭ قايماعىن بۇزباي بۇگىنگە دەيىن ساف التىنداي ساقتالىپ، تاۋەلسىزدىككە جەتتى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ماقساتى: ءماتىن قۇراستىرۋ، نەگىزگى يدەياسىن؛ ونداعى نەگىزگى ويدى انىقتاۋ ارقىلى ماتىنگە جوسپار قۇرۋ؛ قۇرىلعان جوسپار بويىنشا ءماتىن قۇراستىرۋدى ۇيرەتۋ.
