InfoHub Logo

ەلىمىز تاۋەلسىزدىكتىڭ بەسىگىندە تەربەلگەلى 30 جىل. وتىز جىل ىشىندە قازاقستان ەتەك-جەڭىن جيىپ، شەكاراسىن بەكىتىپ، ءوز الدىنا دەربەس زايىرلى ەل بولدى. 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا ەگەمەندىگىن العان ەلىمىزدىڭ ءوز پرەزيدەنتى، ۇلتى مەن ۇلىسى، سالتى مەن ءداستۇرى، مادەنيەتى مەن ەكونوميكاسى بولدى. جەلتوقساننىڭ جەلى مەن ىزعارىنا قارسى تۇرعان جاستاردىڭ جالىندى رۋحى مەن ەرلىكتەرىنىڭ ارقاسىندا شاڭىراعى بيىك، كەرەگەسى كەڭ مەملەكەت بولىپ قالىپتاستىق. 

1991 جىلى ەل تاۋەلسىزدىگىن العان كەزدە حالىق بولىپ قانا قۋانعان جوقپىز. قازاق ەلىنىڭ ءوز الدىنا رەسپۋبليكا بولۋىن قالاعان ءارى ەڭ ءبىرىنشى بولىپ مويىنداعان تۇركيا. بۇل تاۋەلسىزدىكتى ءبىر ەل عانا ەمەس، بۇكىل ەل بولىپ قولدايدى دەگەن ءسوز. ال ىرگەسى قالانعان جاڭا رەسپۋبليكانىڭ ءارى قاراي ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن ەرەن ەڭبەك كەرەك. ول ونىڭ ىشكى جانە سىرتقى الەمى، ەكونوميكاسى، اقشاسى دەگەن سەكىلدى كوپتەگەن قۇندىلىقتارعا كەلىپ تىرەلەدى. اتالعان قۇندىلىقتاردى جيىرما بەس جىل ىشىندە ۇلكەن ماقساتقا اينالدىرعان ەلىمىز استاناسىن دا بەكىتتى. ءتىپتى بۇگىندە استانا ارمان قالاعا اينالدى. اپورتىنا بۇكىل ەل سۇيسىنگەن الماتىنىڭ ءوزىن مادەنيەت پەن ادەبيەتتىڭ قالاسىنا اينالدىردى. ءوزىنىڭ ىشكى ءتۋريزمى، تەڭگەسى، ۇزىن سونار قارا جولدارى تارامدالىپ جاتتى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ وتىز جىلىن شارتتى تۇردە ءۇش ونجىلدىق بەلەسكە ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى. ونىڭ ءارقايسىسى اتقارعان ميسسياسى تۇرعىسىنان عاسىردىڭ جۇگىن ارقالاپ تۇر.   مەن ازاتتىقتىڭ العاشقى ونجىلدىعىن جاڭا قازاقستاننىڭ ىرگەتاسىن قالاۋ كەزەڭى دەپ اتار ەدىم. وسى ۋاقىتتا ەلباسىنىڭ باسشىلىعىمەن مەملەكەتىمىزدىڭ نىشاندارى بەلگىلەنىپ، بيلىك جۇيەسى قالىپتاستى. ۇلتتىق ۆاليۋتامىز اينالىمعا ەندى. قارۋلى كۇشتەرىمىز قۇرىلدى. اتا زاڭىمىز قابىلداندى. شەتەلدەرمەن ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناتىلدى. ەلىمىز بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمدارعا مۇشە بولدى. «قازاقستان – 2030» ستراتەگياسىن قابىلدادىق. شىعىستاعى كورشىمىزبەن شەكارامىزدى بەكىتتىك. باسقا دا ىرگەلەس مەملەكەتتەرمەن شەكارا جونىندەگى كەلىسسوزدەر قارقىندى جۇرگىزىلە باستادى. ەل اۋماعىن يادرولىق قارۋدان تولىق تازارتتىق. ەلوردامىزدى ارقا توسىنە كوشىردىك. نارىقتىق ەكونوميكاعا ءوتىپ، جەكەمەنشىك ينستيتۋتىن بەرىك ورنىقتىردىق. وتاندىق بيزنەستىڭ نەگىزىن قالادىق. جاستار الەمنىڭ ماڭدايالدى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الا باستادى. ءتۇرلى داعدارىستاردان امان وتۋگە مۇمكىندىك بەرگەن ۇلتتىق قورىمىز قۇرىلدى. دۇنيە جۇزىنە تارىداي شاشىلعان قازاق بالاسىن اتاجۇرتقا شاقىرىپ، ۇلى كوشكە جول اشتىق. سونىڭ ناتيجەسىندە ەل ەڭسەسى تىكتەلىپ، ۇلتتىق رۋحىمىز كوتەرىلدى. ەكىنشى ونجىلدىق – قازاق ەلىنىڭ كەرەگەسىن كەڭەيتۋ كەزەڭى. وسى جىلداردا مەملەكەتىمىزدىڭ تۇعىرى نىعايىپ، ەكونوميكالىق الەۋەتىمىز ارتا ءتۇستى. قۇرلىقتاعى بارلىق شەكارامىزدى ايقىنداپ، زاڭ جۇزىندە بەكىتتىك. «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرىپ، تاريحىمىزدى تۇگەندەدىك. سولتۇستىك ارالدى قۇتقارىپ، قاشقان تەڭىزدى قايتاردىق. الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزدەرىن، ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ، ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى كەڭەسىنىڭ سامميتتەرىن وتكىزۋگە جانە باسقا دا ءبىرقاتار ماڭىزدى حالىقارالىق جوبالارعا باستاماشى بولدىق. ەلىمىزگە شەتەلدەن قوماقتى ينۆەستيسيا تارتتىق. ەسىلدىڭ جاعاسىندا بوي كوتەرگەن ەڭسەلى ەلوردامىز ۇلتتىق يدەيامىزعا اينالدى. «باتىس ەۋروپا – باتىس جۇڭگو» حالىقارالىق ءدالىزى سياقتى ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار قولعا الىندى. ءتۇرعىن-ۇي قۇرىلىسى دا بۇرىن-سوڭدى بولماعان قارقىنمەن دامىدى.  ءۇشىنشى ونجىلدىقتا شاڭىراعىمىز بيىكتەپ، وسىپ-وركەندەپ، مەرەيلى مەملەكەتكە اينالدىق. شەكارا ماسەلەسىن ءبىرجولا شەشتىك. «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن قابىلداپ، وزىق دامىعان وتىز ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋدى مەجەلەدىك. ءار باعىت بويىنشا «ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاسيالىق دامۋ»، «نۇرلى جول»، «100 ناقتى قادام» سياقتى اۋقىمدى باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلدى. ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالارمەن قاتار رۋحاني جاڭعىرۋعا باسا ءمان بەردىك. وسىناۋ تولاعاي تابىستاردىڭ بارىنە ەلباسىنىڭ دارا كوشباسشىلىعىنىڭ ءھام حالقىمىزدىڭ دانالىعى مەن پاراساتىنىڭ، بىرلىگى مەن ىنتىماعىنىڭ، وتانداستارىمىزدىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزدىك. سوندىقتان، ەلباسى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ماڭگى سيمۆولىنا اينالدى دەسەك، اقيقاتتى ايتقان بولار ەدىك.    الداعى ءتورتىنشى ونجىلدىقتىڭ بىزگە جۇكتەيتىن مىندەتى – قۋاتتى ەلدىڭ يەسى جانە كەمەل حالىق بولۋ. بۇل جولدا ساياسي-ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جانە سانانى جاڭعىرتۋ ۇدەرىسىن جالعاستىرىپ، زامان تالابىنا بەيىمدەلگەن ۇلتتىڭ جاڭا بولمىسىن قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت. ءبىز ادىلەتتى قوعام مەن ءتيىمدى مەملەكەت قۇرۋدى كوزدەپ وتىرمىز. كەز كەلگەن ىستە ادىلدىك قاعيداتىن باسشىلىققا الساق، بۇعان انىق قول جەتكىزەمىز. مىسالى، تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسىن جاقسارتا تۇسپەسەك، ەلىمىزدىڭ جەتىستىكتەرى مەن حالىقارالىق تابىستارىن ماقتان ەتۋ ارتىق. ازاماتتارىمىز ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ يگىلىگىن سەزىنە الماسا، ودان ەش قايىر جوق. مەن ءاربىر شەشىمدى قابىلدار ساتتە وسى ۇستانىمدى باسشىلىققا الامىن. ءبىز حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋمەن قاتار، بارلىق ازاماتتاردىڭ مۇددەسىن بىردەي قورعايمىز. مەنىڭ ۇعىمىمداعى ادىلەتتى مەملەكەت دەگەنىمىز – وسى.

ارىسى قازاق حاندىعىنان باستاپ بەرىسى ەگەمەندى ەلدىڭ ىرگەسىنە دەيىنگى كوشتى جالعاستىرىپ كەلە جاتقان، اتادان تاراعان ۇرپاقتىڭ پارىزى وسى اماناتتى ساقتاۋ. جانىبەك پەن كەرەيدىڭ كەرگەن كەرەگەسىن كىلەم ءۇستى كوتەرىپ، وتاندى قاستەرلەپ ءوتۋ ءاربىر ۇرپاقتىڭ مىندەتى. قازاقتا «وتانسىز ادام ورمانسىز بۇلبۇل» دەگەن ءسوز بار. ورمانى جوق قۇستىڭ ۇياسى دا، قونار بۇتاعى دا جوق. ءدال سول سەكىلدى تىرلىك كەشۋ ورتاسى جوق ۇلتتىڭ ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس. 

مەيرامبايەۆ ميراس، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، ءدىنتانۋ ماماندىعىنىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتى، اعا وقۋتىشىسى،Phd مامانى مۇقان ن. www.kaznu.kz

---