InfoHub Logo

ءسىز قاي ەلدە ءومىر سۇرۋدەسىز؟ قازاقستان رەسپۋبليكاسى. «تاۋەلسىز»، «زايىرلى»، ءتىلى مەن ءدىنى، ءدىلى مەن ءسالت-داستۇرى، ۇلتتىق قۇندىلىقتارى بار، شەكەراسى ورنىققان، بيلىك جۇيەسى قۇرىلعان، ازات ەلدە تۇرۋدامىز. قايسار دا باتىر اتا-بالالار كۇشىمەن بايتاق جەر بۇيىرىپ، ءبىرتۇتاس ەل بولىپ وتىرمىز.

تاريح قاتپارلارىنا كوز جۇگىرتسەك، العاش قازاق ەلى بولىپ قالىپتاسۋىمىز XV عاسىرداعى كەرەي مەن جانىبەك حانداردىڭ جەتىسۋ ولكەسىنە كەلىپ، «قازاق حاندىعىن» قۇرۋىنىن باستاۋ الادى. XV-XX عاسىرلار ارالىعى قازاق حالقى ءۇشىن وتە اۋىر كەزەڭدەر بولدى. ەلىمىزدىڭ باسىنان ازاپ تا، اشتىق تا، سۇم سوعىستا ءوتتى. سول ساتتەردە قيىندىقتارعا توزە ءبىلىپ ءبىر جۇدىرىققا جينالا بىلگەندىك ارقاسىندا قازىرگى ساتتە بىلدەي ءبىر ەكونوميكاسى دامىعان، دامۋشى ەلدەر قاتارىندامىز. سول وتكەن عاسىرلار بويى اڭساعانىمىز دارا ەل بولىپ، ەركىندىكتە ءومىر ءسۇرۋ، تاۋەلسىز بولۋ. «تاۋەلسىز» ءبىر اۋىز سوزدە قانشاما ءمان-ماعىنا جاتىر دەسەڭشى. تاۋەلسىزدىگىمىزدى قابىلداۋ، زاڭ جۇزىندە بەكىتۋ ءبىزدىڭ ۇلت ءۇشىن جەڭىل بولمادى. باستان قانشاما سۇم جاعدايلار ءوتتى. سوڭعى جىلدارداعى قازاق حالقىنىڭ رەسەي يمپەرياسىنىڭ قۇرامىندا 70 جىل بودان بولعانى وتە اۋىر بولدى. وزگە ەل ساياساتىن ءبىزدىڭ مەمكەلەتكە جۇرگىزە باستاۋى قازاقى جاستاردىڭ نامىسىن وياتىپ، بوستاندىققا، تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلعان جاستار، «كسرو ۇكىمەتىنىڭ» وتارشىلدىق جانە امىرشىل-اكىمشىل جۇيەسىنە قارسى نارازىلىق قيمىلىن جاسادى. 1986 جىلى ورىن العان وقيعا، قازاق تاريحىندا تاسقا قانمەن قاشالىپ جازىلعان كۇن بولدى. ءبىر ساتكە سول كۇندەرگە ورالساق، «جاساسىن قازاقستان»، «ءبىرىنشى حاتشى قازاق بولۋىن قالايمىز» دەپ ۇرانداعان قازاق جاستارىنىڭ ۇنىمەن قاسقالداقتاي جاندارىن قيىپ، ەلىمىزدىڭ وزگە ەلدىڭ بودانى بولىپ قالا بەرۋگە جول بەرمەي، ەل قامى ءۇشىن ومىرلەرىن قيعان كۇن. «جەلتوقسان كوتەرىلىسى» قاتال جاۋىزدىقپەن باسىلعان كوتەرىلىس. ەل قامى، ۇلت بولاشاعى ءۇشىن، باتىل قادام باسىپ، دەر كەزىندە مەملەكەت جاعدايىن وزگەرتۋگە ات سالىسقان كوتەرىلىس. تاۋەلسىزدىك باستاۋى بولعان وسى جاعداي قانشاما جۇرەگى «قازاق» دەپ سوققان، قازاقستاننىڭ ەركىندىگى مەن بوستاندىعى جولىندا باستارىن بايگەگە تىككەن جاستاردىڭ ءومىرىن قيىپ كەتتى.قاندى جەلتوقسان وقيعاسىن ۇمىتۋ مۇمكىن ەمەس، ەرلىكتىڭ نىشانىن كورسەتىپ كەتكەن بوزداقتارىمىزدى ءار كەز ەستە ساقتاپ، سانادا جاڭعىرتۋ مىندەتىمىز.

1991 جىلى جەلتوقساننىڭ 16-سى كۇنى جوعارعى كەڭەس قابىلداعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى» تۋرالى كونستيتۋسيالىق زاڭىن قابىلداندى. تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە تانىلىپ، ەڭسەڭىمىزدى تىكتەپ، جاڭا ماقسات، جاڭا تالپىنىستارعا قادام باستىق. الدا ساياسي جانە ەكونوميكالىق وزگەرىستەر ستراتەگياسىن بەلگىلەۋ مىندەتتەرى تۇردى.

ارادا ءبىراز ۋاقىت ءوتىپ، بيىل تاۋەلسىزدىگىمىزگە 31 جىل تولىپ وتىر. پرەزيدەنتتىك باسقارۋ نىسانىنداعى ءبىرتۇتاس مەملەكەت، ەل استاناسى – استانا قالاسى، مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلى، ورىس ءتىلى ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى مارتەبەسىنە يە، اقشا بىرلىگى – تەڭگە، ەكونوميكالىق دامۋى الدا، قوعامنىڭ وسىپ-وركەندەۋى ىلگەرى، ۇلتتىق قۇندىلىقتارى مەن ءومىر ءسۇرۋ سالتى قالىپتاسقان، زاڭ جۇيەسى كەلىستى، ساياسي تۇراقتىلىققا يە بولىپ وتىرعان رەسپۋبليكاسىنا اينالدىق.

ەل باسىنا بەرىلگەن قۇتتى باعالاپ، ەگەمەندىكتىڭ اپپاق تۋىن جەلبىرەتىپ ءجۇرۋ ءبىزدىڭ، ءاربىر قازاقستان ازاماتىنىڭ قولىندا. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – ساپالى ءبىلىم الۋ، ەل ەرتەڭىن ويلاۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋ، وتانسۇيگىش ۇرپاق تاربيەلەۋ. بىلىكتى باسشى مەن قولدايتىن حالىق، بىرلىكتە ارەكەت جاساۋ. تاۋەلسىزدىكتى باعالاۋ، ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋ – بارشاعا ورتاق مىندەت، سول سەبەپتى تاۋەلسىزدىك قالاي كەلگەنىن ۇمىتپاي، جادىمىزدا ساقتاۋىمىز قاجەت.

---