InfoHub Logo

تايتۇياق (كوپىتەن ەۆروپەيسكيي، Asarum europaeum) — ۇزىن، جىڭىشكە، كولبەۋ وسكەن تامىرى بار، كوپ جىلدىق، ءشوپ تەكتەس وسىمدىك. جاپىراقتارىنىڭ شەتتەرى ءبۇتىن، اتتىڭ ىزىنە ۇقساس، ساعاقتارى ۇزىن، تۇكتى. بۇل وسىمدىكتىڭ جاپىراقتارى قىستا دا تۇسپەيدى. گۇل ساباعى قىسقا، گۇلدەرى جەكە-جەكە ورنالاسقان، سىرت جاعىنان قاراعاندا اشىق قوڭىرلاۋ، ىشكى جاعى كويۋ قوڭىر ءتۇستى. جەمىسى قاۋاشاق سىقىلدى. ءساۋىر ايىندا گۇلدەيدى. بۇل وسىمدىك نەگىزىنەن ورماندار اراسىندا، كولەڭكەلى جەرلەردە وسەدى.

دارىلىك ماقسات ءۇشىن تايتۇياقتىڭ جەر ۇستىندەگى بولىگىن جانە تامىرىن جينايدى. قۇرامىندا ەفير مايلارى، ازورون، پينەن، ەۆگەنول، بورنيلاسەتات، تانين، قويمالجىڭ زاتتار، شايىرلار، ازارين دەگەن الكالويد بار. تامىرى ۋلى، سوندىقتان ءدارى جاساعاندا وسىمدىكتىڭ دارىلىك مولشەرىن دۇرىس الىپ، ۇقىپتىلىقپەن قاداعالاۋ كەرەك.

حالىق مەديسيناسىندا تايتۇياق نەسەپ ايدايتىن، قاقىرىق تۇسىرەتىن ءدارى رەتىندە كولدانىلادى. سونىمەن قاتار اسقازان جانە جۇرەك قىزمەتىن رەتتەيتىن، قابىنۋعا قارسى اسەر ەتەتىن، قۇستىراتىن جانە وسىعان بايلانىستى اسقىنعان ماسكۇنەمدىككە شيپا بولاتىن قاسيەتتەرى بار. ايەلدەردىڭ ەتەككىرىن قالىپقا كەلتىرۋ ءۇشىن دە قولدانىلادى. باۋىر، اسقازان، ىشەك اۋرۋلارىنا قارسى جانە سارى اۋرۋعا ۇشىراعان كىسىلەردىڭ دەنەسى سارعايعاندا دا ەم ءۇشىن قولدانىلادى. شەمەن اۋرۋىندا نەسەپ جۇرگىزۋ ارقىلى ىسىكتى قايتارۋ ءۇشىن پايدالانىلادى.

دەنە سارعايعاندا ءشايشوپتى جانە تايتۇياقتى تەڭدەي ەتىپ الىپ، وسى قوسپانىڭ 1 اس قاسىعىن 1 ستاكان سۋعا تۇندىرادى دا، 1 اس قاسىقتان كۇنىنە 3 مەزگىل ىشەدى. اسقىنعان ماسكۇنەمدىكتى ەمدەۋ ءۇشىن وسى تايتۇياق ءشوبى تۇنباسىنىڭ 1 اس قاسىعىن 1 ستاكان اراققا ارالاستىرىپ بەرەدى. كوپ جاعدايلاردا ماسكۇنەم ادام قايتىپ اراققا قاراعىسى كەلمەيتىندەي بولىپ بەزەدى.

ءدارىنى دايىنداۋ جانە قولدانۋ ءتاسىلى

تايتۇياقتىڭ ۇنتاقتالعان تامىرىن، شىرماۋىق بۋدرانىڭ جاپىراعىن جانە وشاعان ءشوبىن تەڭدەي ەتىپ الىپ ارالاستىرادى، وسى قوسپادان 3 اس قاسىق الىپ 3 ستاكان قايناپ تۇرعان سۋعا سالىپ تۇندىرادى دا، جارتى ستاكاننان كۇنىنە 5-6 رەت ىشەدى. تايتۇياقتى وسىلاي پايدالانۋ ءدارىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرا تۇسەدى. ال جاپىراعىن ۇنتاقتاپ نەمەسە جاس كۇيىندە ىرىڭدەگەن جارالارعا تاڭادى، وسىمدىكتىڭ ءشوبىن سىركە قىشقىلىنا تۇندىرىپ الىپ، تەرىنىڭ قىشىمامەن اۋىرعان جەرلەرىنە جاعادى.

تايتۇياقتىڭ تۇنباسىن بىلاي جاسايدى: 2 گرامم تايتۇياقتىڭ تامىرىن (1 شاي قاسىقتىڭ جارتىسى) الىپ، 1 ستاكان قايناپ تۇرعان سۋعا تۇندىرادى دا، 1 اس قاسىقتان كۇنىنە 3-4 رەت ىشەدى. جاپىراقتارىنان تۇنبانى بىلاي جاسايدى: 1 گرامم جاپىراقتى (1 شاي قاسىقتىڭ 1/5 بولىگىن) 1 ستاكان قايناپ تۇرعاپ سۋعا تۇندىرادى دا، 1 اس قاسىقتان كۇنىنە 3 مەزگىل ىشەدى. ءسپيرتتى تۇنبا: وسىمدىكتىڭ 20 گرامىن الىپ 100 مل سپيرتكە 8-10 كۇن تۇندىرادى دا، كۇنىنە 20 تامشىدان 3 مەزگىل ىشەدى.

---