InfoHub Logo

زاماناۋي ءبىلىم جۇيەسى ەسكىرىپ، جاڭا زاماننىڭ تالاپتارىنا ساي كەلمەي جاتقانىن بايقاۋعا بولادى. تەحنولوگيالىق پروسەسس جاعدايدى وزگەرتۋى ءتيىس.

قاشىقتىقتان وقىتۋ.

ستەنفوردتىڭ ەكى پروفەسسورى وتكەن كۇزدە جاساندى ينتەللەكت بويىنشا كىرىسپە ساباعىن كەز كەلگەن ادام ينتەرنەتتەن تىڭداي الۋىنا مۇمكىندىك بەردى. لەكسيالار، تەستتەر، ءۇي تاپسىرمالارى، قورىتىندى ەمتيحان. ءبارى ادەتتەگىدەي، ءبىراق تەك ونلاين. سەباستيان ترۋن مەن پيتەر نورۆيگ ەڭ كوپ دەگەندە ەكى مىڭعا جۋىق ستۋدەنت جينالادى دەپ ەسەپتەگەن، الايدا سەمەستر باستالماس بۇرىن كۋرسقا الەمنىڭ 200 ەلىنەن 160 000 ادام تىركەلگەن.

وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن قاشىقتىقتان وقىتۋ جايلى حابارلاندىرۋلار مەن Skype ارقىلى شەت ءتىلىن وقىتاتىن شەكتەۋلى كۋرستار كۇمان تۋدىراتىن بولسا، قازىردە بارىنشا ساپالى بولىپ كەلەدى. ءوز لەكسيالارىن YouTube نەمەسە iTunes-كە جاريالايتىن بىلىكتى وقىتۋشىلار مەن پروفەسسورلاردىڭ سانى كۇننەن كۇنگە ارتۋدا.  كەيبىرىنىڭ وسى ارقىلى اتاعى دا شىعىپ جاتىر. مىسالى، ساياسي فيلوسوفيادان لەكسيا وقيتىن گارۆاردتىق پروفەسسور مايكل سەندەل ءوزىنىڭ ۋلتراتانىمال «Justice» ونەگە كۋرسىمەن ينتەرنەتتىڭ ۆەب-جۇلدىزىنا اينالدى. جىل سايىن ءتۇرلى ستارتاپ جوبالار ەنشىلەس ينۆەستورلار مەن فيلانتروپتاردان ون ميلليون دوللارعا دەيىن قارجى الادى. ءبارىنىڭ ماقساتى – ۇزدىك ءبىلىم كوزدەرىن جيناقتاپ، ينتەرنەتتە قولجەتىمدى ەتكىزۋ. بارلىعى جابىلىپ، الەمنىڭ كەز كەلگەن تۇكپىرىندەگى ادامنىڭ ساپالى ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك جاساۋدى قامتاماسىز ەتپەكشى. ترۋن مەن نورۆيگتىڭ تۇجىرىمى بويىنشا، 2050 جىلعا دەيىن جەر بەتىندە بار-جوعى 10 ۋنيۆەرسيتەت قالۋى مۇمكىن. ولار ءبىر مەزەتتە ميلليونداعان ستۋدەنتتى وقىتا الاتىن بولادى.

مىسالدار:

Khan Academy — قارجى ساراپشىسى سالمان كحاننىڭ باستاۋىمەن 2006 جىلى نەگىزىن قالاعان كوممەرسيالىق ەمەس ستارتاپ. Khan Academy ماتەماتيكا، فيزيكا، بيولوگيا، استرونوميا جانە ت.ب.، كوبىنە جاراتىلىستانۋ عىلىمىنا قاتىستى بەينەماتەريالدار مەن تاپسىرمالاردى قامتيتىن الەمدەگى ءىرى قويمالاردىڭ ءبىرى رەتىندە قالىپتاسقان. Khan Academy ماتەريالدارى قيىندىعىنا قاراي جىكتەلەدى، الايدا نەگىزىنەن ورتا مەكتەپ وقۋشىلارىنا ارنالعان: اقش-تا Khan Academy بىرنەشە وقۋ ورىندارىندا تۇراقتى تۇردە پايدالانىلادى. Khan Academy مۇعالىمدەرگە وقۋ پروسەسىن 180 گرادۋسقا وزگەرتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى: وقۋشىلار لەكسيانى ۇيدە قارايدى، ال سىنىپتا ءۇي تاپسىرماسىن ورىندايدى. وقىتۋشى كەز كەلگەن ۋاقىتتا وقۋشىنىڭ قانداي ماتەريالدارمەن تانىسقانىن، جانە قانداي تاقىرىپتاردا قينالعانىن بىلە الادى. Khan Academy-گە قارجىلىق كومەكتى Bill & Melinda Gates Foundation مەن Google جاسايدى.

2Tor — 2008 جىلى بيزنەسمەن جانە زاماناۋي ءبىلىم جۇيەسىنىڭ قارسىلاسى دجون كاسماننىڭ باستاۋىمەن نەگىزى قالانعان كوممەرسيالىق ستارتاپ. 2Tor بىرنەشە جىلعا ەسەپتەلگەن تولىققاندى ونلاين-كۋرستاردى جاساۋ ءۇشىن الدىڭعى قاتارلى امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن سەرىكتەستىك ورناتقان. ينتەراكتيۆتى وقۋلىقتار، پلانشەتتەر مەن سمارتفوندارعا ارنالعان قوسىمشالار، ونلاين-لەكسيالار، ستۋدەنتتەر مەن پروفەسسورلاردىڭ بايلانىسىنا ارنالعان فۋنكسيونالدار. ءار كۋرس تۇعىرناماسىن جاساپ شىعارۋ ءۇشىن 2Tor شامامەن $10 ملن قارجى جۇمسايدى. ستارتاپ شامامەن ونداعان ءتۇرلى ەنشىلەس قورلاردان $100 ملن-عا جۋىق قارجى تارتقان.

دەربەستەندىرۋ

زاماناۋي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ادامداردى بارىنشا بىر-بىرىنە ۇقساس ەتىپ تاربيەلەۋگە، امبەباپتىققا ۇمتىلۋدا. مەكتەپتەر مەن ۋنيۆەرسيتەتتەر وقۋشىلارىنان كلاسسيكالىق «قارا جاشىكتى» كورەدى: ولار بىردەي اقپاراتتى مەڭگەرەدى جانە بارىنەن بىردەي قايتارىمدى كۇتەدى، ءارقايسىنىڭ جەكە مىنەزدەمەسىن ەسەپكە المايدى. مۇنداي قاتىناستى كوپ ادام يندۋستريالىق ءداۋىردىڭ ءاناحرونيزمى رەتىندە قابىلدايدى جانە بۇدان باس تارتاتىن ۋاقىت كەلدى دەپ ەسەپتەيدى.

كەيبىرى بۇل ماسەلەنى بارىنشا كوپ ءمۇعالىم جالداۋ ارقىلى شەشۋدى ۇسىنادى – سوندا ولار ءار وقۋشىنىڭ تالابىنا كوبىرەك ۋاقىت بولە الاتىن بولادى، ناتيجەسىندە ادامزاتتىڭ ءبىرتۋار تۇلعاسىن تاربيەلەپ شىعارادى-مىس. ءبىراق وقىتۋشى دەگەن ۇعىمنىڭ ءوزى ەسكىرۋگە جاقىن. ەگەر ءبىلىمدى دەربەستەندىرۋ تاپسىرماسىن ماشيناعا سەنىپ تاپسىرا الاتىن بولساق، وندا ءمۇعالىمنىڭ نە قاجەتى بار؟ بولاشاقتا كومپيۋتەرلەر ءار وقۋشى نەمەسە ستۋدەنتتىڭ ينتەللەكتۋالدىق جانە ەموسيونالدىق ەرەكشەلىكتەرىنە ساي جەكە باعدارلاما دايىندايتىن بولادى.

مىسالدار:

Knewton — 2008 جىلى نەگىزى قالانعان كوممەرسيالىق ستارتاپ. Knewton ونلاين-كۋرس جاساۋشىلارعا ستۋدەنتتىڭ ناقتى ءبىر ساباق بويىنشا وقۋ ۇلگەرىمىن مۇقيات سارالايتىن، كومپانيا جاساپ شىعارعان قوزعالتقىشتى پايدالانۋدى ۇسىنادى. جيناقتالعان اقپاراتقا سايكەس Knewton ءار ستۋدەنتكە وزىنە ءتان باعدارلاما جاساپ شىعارادى. Knewton ستۋدەنتكە قاي تاقىرىپتارعا كوشۋ كەرەكتىگىن، ونىڭ وسال تۇستارىن جانە قانداي وقۋ ماتەريالدارىن (ءماتىن نەمەسە ۆيدەو) جاقسىراق قابىلدايتىنىن ايتىپ بەرەدى. جاقىندا Pearson وقۋلىقتار شىعاراتىن الەمدەگى ءىرى باسپا ماتەماتيكادان ونلاين-كۋرس جاساۋ ءۇشىن Knewton-دى پايدالاندى. تۇپكى ماقساتى – وقىعاندا ءوزى جازىلىپ وتىراتىن ينتەراكتيۆتى وقۋلىقتاردى ساتۋ. Knewton پيتەر تيل مەن ريد حوففماندى قوسقاندا، ەنشىلەس بەلدى ينۆەستورلاردان شامامەن $50 ملن قارجى العان.

گەيميفيكاسيا

جاس جىگىت سۇيىكتى مەيرامحاناسىنا كەلەدى دە، ءبىرىنشى كەزەكتە سمارتفونىن شىعارىپ، Foursquareء-دى اشادى. ساۋساقتارىمەن بىر-ەكى تۇيمەنى باسىپ، ول ءوزىنىڭ قايدا وتىرعانىن بەلگىلەيدى: قوسىمشا وعان 10 ۇپاي جيناعانىن قۋانا حابارلايدى، مەدال بەرىپ، وسى مەكەمەنىڭ اكىمى ەتىپ تاعايىندايدى. ويىنعا ءتان ەمەس جاعدايدا ويىن مەحانيكاسىن پايدالانۋ گەيميفيكاسيا دەپ اتالادى جانە بىرنەشە جىل بويى بۇل ءسوز الەم بويىنشا بيزنەس ورتادا ەڭ ءساندى ءسوز رەتىندە پايدالانىلىپ كەلەدى. «Reality Is Broken: Why Games Make us Better and How they Can Change the World» كىتابىنىڭ اۆتورى دجەين ماكگونالدىڭ ەسەبىنشە، 2015 جىلعا دەيىن گەيميفيكاسيا نارىعى $15 ملرد-قا جەتەدى جانە بۇل ادامزاتتىڭ كەز كەلگەن قىزمەت سالاسىن قامتيتىن بولادى، ونىڭ ىشىندە ءبىلىم سالاسىن دا.

گەيميفيكاسيا ميدىڭ تانىمال قاسيەتىن پايدالانادى: وعان جاسالعان ىسكە ماراپات الۋ وتە ۇنايدى. بۇعان كوز جەتكىزۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ويىندارعا نازار سالۋ جەتكىلىكتى، وندا ءاربىر جەڭىس ءۇشىن ءتۇرلى ماداق-ماراپاتتار اسىپ تاسىپ جاتىر. Zynga وسىنىڭ ارقاسىندا ميلليارد دوللارعا جۋىق قارجى تاپقان. گەيميفيكاسيانى جاقتاۋشىلار ادامنىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ ءۇشىن ويىن ەلەمەنتتەرىن كۇندەلىكتى ومىرمەن بارىنشا بىرىكتىرۋدى ۇسىنادى: بولاشاقتا ءتىس تازالاعان ءۇشىن ۆيرتۋالدى بەيدجيكتەر تابىس ەتىلەتىن بولادى.

نەگىزىندە ءبىلىم جۇيەسى ءقازىردىڭ وزىندە گەيميفيسيرلەنگەن. ەگەر وقۋشى تاپسىرمانى دۇرىس شەشكەن بولسا، ونى ءداستۇر بويىنشا جاقسى باعامەن ىنتالاندىرادى، ەگەر دۇرىس شەشپەسە – جامان باعامەن جازالايدى. ءار وقۋ جىلىنىڭ سوڭىندا level up جۇرگىزىلەدى. الايدا بۇل مەحانيزمدە بىردەڭە دۇرىس ەمەس جۇمىس ىستەيدى، سەبەبى ساباق ۇستىندە بالالار ءمۇعالىمدى تىڭداۋدىڭ ورنىنا «باقىتتى فەرمەردى» ويناپ وتىرادى. بۇدان شىعۋدىڭ جولى قانداي؟ گەيميفيكاسيا وزگەشە بولۋى كەرەك، جانە ول كوبىرەك بولعانى ءجون.

مىسالدار:

Codeacademy — باعدارلامالاۋ نەگىزدەرىن وقۋعا ارنالعان تانىمال ينتەراكتيۆتى كۋرستار. كۋرستار بارىنشا قىسقا تاپسىرمالارعا بولىنگەن، جانە وقۋشىنىڭ ەڭ از دەگەن جەتىستىگىنىڭ ءوزى شەكسىز مەدالدار مەن قۇتتىقتاۋلاردان تۇرادى. سايت وتكەن جازدىڭ سوڭىندا ىسكە قوسىلدى، الايدا قىستا 500 000-نان استام ادام تىركەلىپ ۇلگەرگەن: كۋرستىڭ سوڭىنا دەيىن جارتىسىنىڭ جارتىسى عانا جەتكەن. ازىرشە Codeacademy تەگىن جۇمىس ىستەپ تۇر، ءبىراق بولاشاقتا قوسىمشا تاپسىرمالار ءۇشىن اقشا الا باستاۋى نەمەسە جاس دارىندى باعدارلاماشىلاردى جۇمىس بەرۋشىلەرمەن كەزدەسۋىنە ىقپال ەتۋى مۇمكىن. Codeacademy-دى جاساۋشىلار — كولۋمبيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ەكى تۇلەگى - Union Square Ventures پەن CrunchFund-تان ءۇش ميلليون دوللارعا دەيىن ينۆەستيسيا تارتىپ ۇلگەردى.

Khan Academy — سايت جۇمىسىنىڭ لوگيكاسىنا تەرەڭ نەگىزدەلگەن (Khan Academy جايلى تولىعىراق الدىڭعى بولىكتە ايتقانبىز). ايگىلى بەيدجيكتەردەن وزگە مىسالداردى شەشكەنى ءۇشىن Khan Academy ناقتى ءبىر تاقىرىپقا بايلانىستى وقۋشىنىڭ دەڭگەيىن كورسەتەدى جانە باسەكەلەستىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن سىنىپتىڭ جالپى رەيتينگىن جاساپ بەرەدى.

ينتەراكتيۆتى وقۋلىقتار

ەگەر Wired جۋرنالىنىڭ iPad-قا ارنالعان نۇسقاسىن اشاتىن بولساق، وقۋلىقتار قانشالىقتى كونەرگەنىن بايقاۋعا بولادى. ءبىراز ۋاقىتتان بەرى زاماناۋي جۋرنالداردىڭ بەتتەرى ناعىز قىزىققاتولى: ءتۇرلى-تۇستى سۋرەتتەردى ۇلكەيتۋگە بولادى، اۋەندەر ويناپ تۇرادى، ۆيدەوروليكتەر ويناتىلادى، ال ينتەراكتيۆتى ينفوگرافيكا ساۋساقتىڭ جاناسۋىنا بىردەن جاۋاپ قاتادى. مىسالى، تاريح وقۋلىعى دا نەگە ءدال وسىنداي بولماسقا؟

الايدا ەسكى فورماتتاعى وقۋلىقتاردى ساندىق فورماتقا اۋىستىرۋ پروسەسى باياۋ ءجۇرىپ جاتىر. دەگەنمەن بۇل جاعداي جاقىن ارادا وزگەرۋى مۇمكىن: تەك امەريكالىق وقۋلىقتار نارىعىنىڭ كولەمى شامامەن $8 ملرد-تى قۇرايدى، ال ۋنيۆەرسيتەتتەردە – تاعى $6 ملرد. بۇل عارىشتىق سومالار ءوندىرىستى وزگەرتكىسى كەلەتىن كاسىپكەرلەردى قىزىقتىرماي قويمايدى. ءبىراز ۋاقىتتان بەرى Apple مەن Amazon ەلەكتروندى وقۋلىقتارعا قىزىعۋشىلىعىن ءبىلدىردى.

مىسالدار:

Chegg — وقۋلىقتاردى جالعا الۋ نارىعىنداعى كوشباسشى. امەريكالىق كوللەدجدىڭ ورتاشا ستاتيستيكالىق ستۋدەنتى وقۋلىق ساتىپ الۋ ءۇشىن جىلىنا $1000 جۇمسايدى. Chegg بۇل سومانى ەكى ەسەگە قىسقارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ول ستۋدەنتتەرگە قاجەتتى كىتاپتى ءبىر سەمەسترگە جارتى اقشاسىنا بەرە تۇرۋدى ۇسىنادى. بۇل كاسىپ تە جاقسى دامىپ كەلەدى: وتكەن جىلدىڭ قاڭتار ايىندا كومپانيا $150 ملن-عا جۋىق تابىس تاپقان. IPO جايلى دا قاۋەسەتتەر پايدا بولدى. الايدا كومپانيا بۇعان اسىعىستىق تانىتپايدى، سەبەبى قاعاز بىرتىندەپ جوق بولاتىنىنا سەنىمدى. وتكەن جىلى Chegg ەلەكتروندى كىتاپتاردى جالعا بەرۋ جانە ساتۋدى باستاعان.

Inkling Systems — 2009 جىلى Apple-دىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرى مەتيۋ ماكلينستىڭ باستاۋىمەن قۇرىلعان جاس كومپانيا. Inkling باسپاگەرلەرگە پلانشەتتىك كومپيۋتەرلەرگە، سونىمەن قاتار اشىق ۆەبكە ينتەراكتيۆتى وقۋلىقتار جاساپ شىعارۋعا كومەكتەسەتىن پلاتفورما جاساپ، ساتادى. Inkling كومپانياسى Sequoia Capital-دى قوسقاندا، ەنشىلەس قورلاردان $17 ملن تارتىپ ۇلگەردى.

بەينەويىندار ارقىلى وقىتۋ

ۇزاق ۋاقىت بويى بەينەويىندارعا ەشكىم سالماقتى قارامادى، ولاردىڭ ءبىلىم جۇيەسىنە بەرەتىن پايداسى جايلى اڭگىمە ءتىپتى ايتىلمادى دا. كوپ جاعدايدا ونى ۋاقىتتى بوسقا جوعالتۋ دەپ ەسەپتەدى، ال كەيدە ءتىپتى جاستاردى ازعىراتىن قۇرال رەتىندە كوردى. الايدا بۇل ءاتۇستى پىكىر ەكەنى راستالىپ كەلەدى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، كومپيۋتەرلىك ويىندار مەديانىڭ باسقا تۇرلەرىنە شىنايى ءومىر جايلى ءبىلىمدى، ۆيرتۋالدى ومىرگە ينتەراكتيۆتى ەنۋ ارقىلى حابارلاندىرا الۋ مۇمكىندىگىنە يە. اۆستراليالىق Foresigh Institute زەرتتەۋلەرى Civilisation III ستراتەگياسىنىڭ ويىن الەمىنىڭ مودەلى تاريحي پروسەسس لوگيكاسى جايلى ناقتى كورىنىس بەرەدى جانە جەردەگى كەيبىر وركەنيەت دامىپ جاتقانىن، ال كەيبىرى نەگە جوعالىپ جاتقاندىعىن ءتۇسىندىرىپ بەرەدى.

وسىلايشا، ەگەر وقۋشى تاريح وقۋلىعىنان وتكەن وقيعا جايلى قاندايدا ءبىر اقپاراتتى الاتىن بولسا، وندا اۋقىمدى جانە مۇقيات ويلاستىرىلعان ويىن ىنتالاندىرۋشىلارى وعان ودان دا ماڭىزدى بىردەڭەنى كورسەتەدى: الەم ناقتى ءبىر زاڭ بويىنشا ءومىر سۇرەدى جانە ناقتى ءبىر پاتتەرن ارقىلى دامىپ جاتىر. وسىلايشا، Serious Games قوزعالىسىنىڭ مۇشەلەرى بەينەويىنداردىڭ مازمۇنىنان بۇرىن، ويىن مەحانيكاسىنىڭ نەگىزىندەگى ابستراكتىلى پرينسيپكە نازار اۋدارۋدى ۇسىنادى. مىسالى، ولاردىڭ ويىنشا، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جايلى شۋتەر ۇلتشىلداردى قالاي ءولتىرۋدى ەمەس، ماشىقتانعان ادىس-تاسىلدەردى ۇتىمدى ستراتەگياعا، ال جەرگىلىكتى ساتسىزدىكتەردى – عالامدىق تابىسقا اينالدىرۋدى ۇيرەتەدى.

بۇل جوبانىڭ پايدالى جاعى كوپ بولعانىمەن، بەينەويىندار ارقىلى وقىتۋ ءۇردىسى زاماناۋي مەكتەپتەردە سيرەك قولدانىلادى. بۇعان قوعامنىڭ تەرىس كوزقاراسى عانا ەمەس، ادەمى جانە قيىن ويىن الەمدەرىن جاساۋ ۇلكەن قارجىنى تالاپ ەتەتىنى كىنالى. مۇنداي كەدەرگىنى جەڭۋ ءۇشىن ساياسي كۇش كەرەك.

مىسالدار:

PersuasiveGames — كاسىپكەرلەردىڭ، ب ا ق پەن كەۇ-نىڭ تاپسىرىستارى بويىنشا وقىتاتىن ويىندار جاساۋمەن اينالىساتىن، زاماناۋي ەڭ باستى تەورەتيكتەردىڭ ءبىرى يان بوگوستىڭ كوممەرسيالىق ستارتاپى. بوگوست ويىندار گەيمپلەي مەن ويىن ەرەجەلەرى ارقىلى شىنايى الەمنىڭ قىزمەت پرينسيپتەرى – زاڭدارى، قۇندىلىقتارى جانە ماسەلەلەرى جايلى ماڭىزدى اقپاراتتى بەرە الاتىنىنا سەنەدى. مىسالى، ونىڭ اۋەجايداعى كەدەن ىنتالاندىرۋشىسى 11 قىركۇيەكتە جاسالعان تەراكتىدەن كەيىن اقش-تا باستالعان جۇكتى تەكسەرمەلەۋ ەرەجەلەرىنىڭ ءجيى اۋىسۋى قانشالىقتى زيان ەكەنىن كورسەتىپ بەردى.

---