تىنىشتىق پەن سىرعاناۋ ۇيكەلىس كوەففيسەنتىن تابۋ
زەرتحانالىق جۇمىس: تىنىشتىق پەن سىرعاناۋ ۇيكەلىس كوەففيسەنتىن تابۋ.
تەوريالىق ءبولىم.
تىنىشتىق ۇيكەلىس كوەففيسەنتى سىرعاناۋ ۇيكەلىس كوەففيسەنتىنەن ارتىق ەكەنىن انىقتايىق. سىرتقى كۇش ۇلعايعان سايىن تىنىشتىق ۇيكەلىس كۇشى دە وسەدى، ءبىراق ول بەلگىلى ءبىر شاماعا دەيىن عانا بولادى. تىنىشتىق ۇيكەلىس كۇشىنىڭ ماكسيمال شاماسى Fmax=k0N فورمۋلاسىمەن بەرىلەدى. وسى شامادان كەيىن سىرتقى كۇشتەردىڭ اسەرىنەن دەنە قوزعالا باستايدى. ۇيكەلىس كوەففيسەنتى k0 سىرعاناۋ ۇيكەلىس كوەففيسەنتى k – عا تەڭ بولادى. تىنىشتىق ۇيكەلىس كۇشى ازايا باستايدى دا، ول ارى قاراي سىرعاناۋ ۇيكەلىس كۇشى بولىپ تابىلادى.
ەندى ءبىز كولبەۋ جازىقتىقتا وسى كۇشتەردىڭ اسەرىن قاراستىرايىق. دەنە كولبەۋ جازىقتىقتا تىنىشتىقتا تۇرعان كەزدە كولبەۋ جازىقتىق بويىمەن ەكى كۇش اسەر ەتەدى، ۇيكەلىس كۇشى مەن سىرعاناۋ كۇشى Fءۇ=Fc ءبىرىن - ءبىرى تەڭگەرىپ تۇرادى. ولاي بولسا ۇيكەلىس كۇشى مىناعان تەڭ: Fءۇ=tgαN. ۇيكەلىس كوەففيسەنتىن ەسەپتەۋ ءۇشىن ءبىز قۇرىلىسى قاراپايىم قوندىرعى پايدالانامىز. بۇل قوندىرعى كولبەۋ تۇرعان كەزدە دەنەنىڭ قوزعالىسى ۇدەمەلى جانە كولبەۋ بۇرىشىنا بايلانىستى بولادى. مىنا تومەندەگى گرافيكتەن ۇيكەلىس كۇشى مەن كولبەۋدىڭ بۇرىشى اراسىنداعى بايلانىستى كورەمىز.
بۇل گرافيكتە تىنىشتىق ۇيكەلىسىنىڭ شارىقتاۋ شەگى مەن سىرعاناۋ ۇيكەلىسىنىڭ وزگەرىسى كورسەتىلگەن. دەنە كولبەۋ جازىقتىقتا ءبىرقالىپتى قوزعالعان كەزدە ۇيكەلىس كوەففيسەنتى كولبەۋ بۇرىشىنىڭ تانگەنىسىنە تەڭ. وسى تۇجىرىمدى پايدالانامىز.
جابدىق قۇرىلىسى.
جابدىق بەتى تەگىس كولبەۋ جازىقتىقتان (1)، توپسامەن جالعاسقان تۇعىردان (2)، تۇعىرعا ويىعى بار ءمولدىر پلاستينا (3) بەكىتىلگەن. كولبەۋ جازىقتىقتى بەلگىلى ءبىر بۇرىشتا ۇستاۋ ءۇشىن بۇراندا ورنالاسقان. شكالا 0 مەن 45 گرادۋسقا دەيىنگى بۇرىشتىڭ تانگەنسىنىڭ ماندەرىنە سايكەس كەلەدى. ۇيكەلىس كوەففيسەنتىن انىقتاۋ ءۇشىن كولبەۋدىڭ ۇستىنە جازىق پاراللەل بىلەۋشە (4) قويامىز. ول ءارتۇرلى ماتەريالدان بولۋى مۇمكىن. بىلەۋشە تومەن سىرعىپ تۇسپەۋ ءۇشىن تىرەك (5) ۇستاپ تۇرادى.
جۇمىستىڭ بارىسى.
اعاش كولبەۋدى تومەن ءتۇسىرىپ، ونىڭ ۇستىنە اعاش بىلەۋشكە قويامىز. بۇرىشتى وزگەرتىپ كولبەۋدى كوتەرىپ وتىرامىز. اعاش بىلەۋ قوزعالعاننان كەيىن بۇل سىرعاناۋ ۇيكەلىسى بولادى دا، كولبەۋ بۇرىشى ارتقان سايىن كوەففيسەنت كەمي تۇسەدى. بۇل سىرعاناۋ ۇيكەلىسى كوەففيسەنتى. كولبەۋ ۇستىندەگى بىلەۋشەنى باسقا ماتەريالمەن اۋىستىرامىز. تاجىريبەنى قايتالايمىز. ابسوليۋت جانە سالىستىرمالى قاتەلىكتى انىقتاۋ ءۇشىن تاجىريبەنى بىرنەشە رەت قايتالايمىز.
ۇيكەلىس كۇشىنىڭ رەاكسيا كۇشىنە تاۋەلدىلىگىن انىقتاۋ ءۇشىن بىلەۋشەلەردىڭ ماسساسىن تارازى ارقىلى انىقتايمىز.
قورىتىندى.
1. ءبىز تىنىشتىق ۇيكەلىسى كوەففيسەنتىن تاپتىق. ونىڭ سىرعاناۋ ۇيكەلىسى كوەففيسەنتىنەن كوپتىگىن بىلدىك.
2. ءار ءت ۇلى بەتتەر اراسىنداعى ۇيكەلىستى سالىستىردىق.
3. ۇيكەلىس كۇشىنىڭ بەتتىڭ رەاكسيا كۇشىنە پروپورسيونال ەكەنىن كوردىك.
ەسكەرتۋ.
قوندىرعى ارقىلى دومالاۋ ۇيكەلىس كوەففيسەنتىن انىقتاۋعا بولادى.
تەوريالىق ءبولىم.
تىنىشتىق ۇيكەلىس كوەففيسەنتى سىرعاناۋ ۇيكەلىس كوەففيسەنتىنەن ارتىق ەكەنىن انىقتايىق. سىرتقى كۇش ۇلعايعان سايىن تىنىشتىق ۇيكەلىس كۇشى دە وسەدى، ءبىراق ول بەلگىلى ءبىر شاماعا دەيىن عانا بولادى. تىنىشتىق ۇيكەلىس كۇشىنىڭ ماكسيمال شاماسى Fmax=k0N فورمۋلاسىمەن بەرىلەدى. وسى شامادان كەيىن سىرتقى كۇشتەردىڭ اسەرىنەن دەنە قوزعالا باستايدى. ۇيكەلىس كوەففيسەنتى k0 سىرعاناۋ ۇيكەلىس كوەففيسەنتى k – عا تەڭ بولادى. تىنىشتىق ۇيكەلىس كۇشى ازايا باستايدى دا، ول ارى قاراي سىرعاناۋ ۇيكەلىس كۇشى بولىپ تابىلادى.
ەندى ءبىز كولبەۋ جازىقتىقتا وسى كۇشتەردىڭ اسەرىن قاراستىرايىق. دەنە كولبەۋ جازىقتىقتا تىنىشتىقتا تۇرعان كەزدە كولبەۋ جازىقتىق بويىمەن ەكى كۇش اسەر ەتەدى، ۇيكەلىس كۇشى مەن سىرعاناۋ كۇشى Fءۇ=Fc ءبىرىن - ءبىرى تەڭگەرىپ تۇرادى. ولاي بولسا ۇيكەلىس كۇشى مىناعان تەڭ: Fءۇ=tgαN. ۇيكەلىس كوەففيسەنتىن ەسەپتەۋ ءۇشىن ءبىز قۇرىلىسى قاراپايىم قوندىرعى پايدالانامىز. بۇل قوندىرعى كولبەۋ تۇرعان كەزدە دەنەنىڭ قوزعالىسى ۇدەمەلى جانە كولبەۋ بۇرىشىنا بايلانىستى بولادى. مىنا تومەندەگى گرافيكتەن ۇيكەلىس كۇشى مەن كولبەۋدىڭ بۇرىشى اراسىنداعى بايلانىستى كورەمىز.
بۇل گرافيكتە تىنىشتىق ۇيكەلىسىنىڭ شارىقتاۋ شەگى مەن سىرعاناۋ ۇيكەلىسىنىڭ وزگەرىسى كورسەتىلگەن. دەنە كولبەۋ جازىقتىقتا ءبىرقالىپتى قوزعالعان كەزدە ۇيكەلىس كوەففيسەنتى كولبەۋ بۇرىشىنىڭ تانگەنىسىنە تەڭ. وسى تۇجىرىمدى پايدالانامىز.
جابدىق قۇرىلىسى.
جابدىق بەتى تەگىس كولبەۋ جازىقتىقتان (1)، توپسامەن جالعاسقان تۇعىردان (2)، تۇعىرعا ويىعى بار ءمولدىر پلاستينا (3) بەكىتىلگەن. كولبەۋ جازىقتىقتى بەلگىلى ءبىر بۇرىشتا ۇستاۋ ءۇشىن بۇراندا ورنالاسقان. شكالا 0 مەن 45 گرادۋسقا دەيىنگى بۇرىشتىڭ تانگەنسىنىڭ ماندەرىنە سايكەس كەلەدى. ۇيكەلىس كوەففيسەنتىن انىقتاۋ ءۇشىن كولبەۋدىڭ ۇستىنە جازىق پاراللەل بىلەۋشە (4) قويامىز. ول ءارتۇرلى ماتەريالدان بولۋى مۇمكىن. بىلەۋشە تومەن سىرعىپ تۇسپەۋ ءۇشىن تىرەك (5) ۇستاپ تۇرادى.
جۇمىستىڭ بارىسى.
اعاش كولبەۋدى تومەن ءتۇسىرىپ، ونىڭ ۇستىنە اعاش بىلەۋشكە قويامىز. بۇرىشتى وزگەرتىپ كولبەۋدى كوتەرىپ وتىرامىز. اعاش بىلەۋ قوزعالعاننان كەيىن بۇل سىرعاناۋ ۇيكەلىسى بولادى دا، كولبەۋ بۇرىشى ارتقان سايىن كوەففيسەنت كەمي تۇسەدى. بۇل سىرعاناۋ ۇيكەلىسى كوەففيسەنتى. كولبەۋ ۇستىندەگى بىلەۋشەنى باسقا ماتەريالمەن اۋىستىرامىز. تاجىريبەنى قايتالايمىز. ابسوليۋت جانە سالىستىرمالى قاتەلىكتى انىقتاۋ ءۇشىن تاجىريبەنى بىرنەشە رەت قايتالايمىز.
ۇيكەلىس كۇشىنىڭ رەاكسيا كۇشىنە تاۋەلدىلىگىن انىقتاۋ ءۇشىن بىلەۋشەلەردىڭ ماسساسىن تارازى ارقىلى انىقتايمىز.
قورىتىندى.
1. ءبىز تىنىشتىق ۇيكەلىسى كوەففيسەنتىن تاپتىق. ونىڭ سىرعاناۋ ۇيكەلىسى كوەففيسەنتىنەن كوپتىگىن بىلدىك.
2. ءار ءت ۇلى بەتتەر اراسىنداعى ۇيكەلىستى سالىستىردىق.
3. ۇيكەلىس كۇشىنىڭ بەتتىڭ رەاكسيا كۇشىنە پروپورسيونال ەكەنىن كوردىك.
ەسكەرتۋ.
قوندىرعى ارقىلى دومالاۋ ۇيكەلىس كوەففيسەنتىن انىقتاۋعا بولادى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شورتانباي – الەۋمەتتىك ءومىردىڭ شىنايى سۋرەتكەرى
