تولەگەن ايبەرگەنوۆ «اق قىس»
ادەبيەتتىك وقۋ 3 سىنىپ
تاقىرىبى: تولەگەن ايبەرگەنوۆ. «اق قىس»
ماقساتى: 1. تولەگەن ايبەرگەنوۆ تۋرالى مالىمەت بەرە وتىرىپ، «اق قىس» ولەڭىنىڭ مازمۇنىن، ماعىناسىن مەڭگەرتۋ.
2. اقىننىڭ قىس مەزگىلىن – اق قولعاپقا، ىزدەردى – رويالدىڭ اق پەرنەلەرىنە، سىقىرلاعان قار دىبىسىن – اپپاق اۋەنگە تەڭەۋى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ قيالىن، وي - ءورىسىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى بىرىزدىلىككە، شاپشاڭدىققا، سۋرەتپەن جۇمىس جاساي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس
ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
پرينسيپتەرى: ءبىلىمنىڭ تۇسىنىكتىلىگى مەن ومىرمەن بايلانىستىلىعى، جۇيەلىلىك پەن بىرىزدىلىك، سانالىلىق پەن بەلسەندىلىك، كورنەكىلىك.
ادىستەرى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، تىرەك - سىزبا، سوزدىك جۇمىس، تىزبەكتەپ وقىتۋ، كورنەكىلىك.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، دۇنيەتانۋ، قازاق ءتىلى.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، تابيعات سۋرەتى، اقىننىڭ سۋرەتى، تىرەك - سىزبا، ءسوزجۇمباق.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. پسيحولوگيالىق دايىندىق
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار؟ كوڭىل - كۇيلەرىڭىز قالاي؟ وتىرىڭىزدار. ساباققا قاجەتتى قۇرالدارىمىزدى الىپ، ساباققا دايىندالىپ وتىرامىز.
قايىرلى كۇن، دوسىم!
قايىرلى كۇن بولسىن.
سەيسەنبىنىڭ ءساتى
قۋانىشقا تولسىن!
ءبىزدىڭ الار باعامىز
تەك «5» قانا بولسىن.
2. جاڭا ساباققا دايىندىق
تاقىرىپتى اشۋ
ءبارىمىز نازارىمىزدى تاقتاعا اۋدارايىقشى. بۇل جەردەن نە كورىپ تۇرمىز؟ – ساندار. ال، ەندى وسى سانداردىڭ ىشىنەن 20 - عا دەيىنگى 2 جۇپ سانداردىڭ قوسىندىسى 9 - عا بولىنەتىن سانداردى اتا. (10+8=18/9=2). 10 - نان ۇلكەن 3 تاق سانداردىڭ قوسىندىسى 9 - عا بولىنەتىن سانداردى اتا. (13+15+17=45/9=5).
3. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
سونىمەن، ءبىز بۇگىن تولەگەن ايبەرگەنوۆ اتامىزدىڭ «اق قىس» اتتى ولەڭىمەن تانىس بولامىز.
تولەگەن ايبەرگەنوۆ – قازاق كەڭەس اقىنى. 1937 جىلى قاراقالپاق ەلىنىڭ قوڭىرات اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. تاشكەنتتەگى نيزامي اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتى بىتىرگەن. قوڭىرات اۋدانىندا، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ سارىاعاش اۋدانىندا ءمۇعالىم بولعان. 1965 جىلدان باستاپ الماتىعا كەلىپ، جازۋشىلار وداعىندا جۇمىس اتقاردى. 1958 جىلدان باستاپ ولەڭدەرى «قازاق ادەبيەتى»، «لەنينشىل جاس» گازەتتەرىندە جاريالانا باستادى. ايبەرگەنوۆ «ارمان ساپارى» (1963)، «ومىرگە ساياحات» (1965)، «قۇمداعى مۇنارالار» (1968) ولەڭدەر جيناعىنىڭ اۆتورى.
تىرەك - سىزبامەن جۇمىس
اق قىس
اق قولعاپپەن قۇشاقتاپ،
ساقىلدايدى قىس اپپاق.
وزەن، تەڭىز، تاۋ - توبە –
تەگىس اپپاق ساۋكەلە.
جاتىر ىزدەر جوسىلعان،
ءرويالدىڭ باسىلعان
اق تىلىنە ۇقساپ قاپ...
اق قىس – سۇلۋ اق ولەڭ،
تابانىمنىڭ استىندا
تاڭعاجايىپ اق الەم.
سىرلاسادى، سىرلاسساڭ،
قىرعا اسادى، قىرعا اسساڭ.
اپپاق اۋەن سىقىرلاپ،
جىرلاعالى تۇر باسساڭ.
جانارىنان جاز بۇركىپ،
تۇر قىس كۇنى سۇيكىمدى.
ويانباساڭ، ءماجبۇر قىپ
اشاتۇعىن ۇيقىڭدى.
قۇلاق كۇيىن وڭ بۇراپ،
تونەدى اسپان توبەمنەن.
اپپاق قاردان ومبىلاپ
كوكتەم ىزدەپ كەلەم مەن.
ت. ايبەرگەنوۆ
ولەڭ مازمۇنىن اشۋ
سوزدىك جۇمىس
ولەڭ نە تۋرالى جازىلعان؟ – قىس مەزگىلى تۋرالى. اقىن قىس مەزگىلىن قالاي سيپاتتاعان؟ قار بەتىندەگى ادام ىزدەرىن نەگە ۇقساتادى؟ جۇرگەن كەزدەگى قاردىڭ سىقىرلاعانىن اقىن نەگە تەڭەيدى؟
وقۋلىعىمىزدا رويال سوزىنە انىقتاما بەرىلگەن. رويال – پەرنەلى مۋزىكالىق اسپاپ، فورتەپيانونىڭ ءبىر ءتۇرى.
داپتەرمەن جۇمىس
داپتەرىمىزدى اشامىز، بۇگىنگى كۇندى، سىنىپ جۇمىسىن، اقىننىڭ اتى - ءجونىن جازامىز. تۋعان جىلىن، تاقىرىپتى جازامىز.
جازۋ بارىسىندا وقۋشى قالاي وتىرۋ كەرەك؟ دەنەمىز تىك، داپتەرىمىز قيعاش تۇرادى. سوزدىك جۇمىستى كوشىرىپ جازامىز.
4. سەرگىتۋ ءساتى
قانە، ورنىمىزدان تۇرايىق. شارشاعان شىعارمىز، يا؟ ەندەشە ءسال سەرگىپ الايىق.
اق كيىمدى، دەنەلى، اق ساقالدى، (كيىمدەرىن، دەنەسىن، ساقالدى قولىمەن كورسەتەدى)
سوقىر، مىلقاۋ تانىماس ءتىرى جاندى. (تانىماس – قولدارىن سەرمەيدى)
ءۇستى - باسى اق قىراۋ، ءتۇسى سۋىق، (ءۇستىن، باسىن، دالانى كورسەتەدى)
باسقان جەرى سىقىرلاپ كەلىپ قالدى. (ادىمداپ العا قاراي جۇرەدى)
ۆەنن دياگرامماسى
بۇل ولەڭنىڭ اۆتورى كىم؟ دۇرىس، اباي قۇنانبايەۆ. ەندى اباي قۇنانبايەۆ پەن تولەگەن ايبەرگەنوۆتى سالىستىرىپ كورەيىك.
ۆەنن دياگرامماسى
● ت. ايبەرگەنوۆ.
1937 - 1967جج. قاراقالپاق ەلىنىڭ قوڭىرات دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن.
● ۇقساستىقتارى: اقىن. قىس مەزگىلىنە بايلانىستى ولەڭدەرى بار. ولەڭدەرى تەڭەۋ تۇرىندە
● ا. قۇنانبايەۆ.
1845 - 1904 ج. ج. قازاق ەلىنىڭ ۇلى اقىنى
كورنەكىلىك ءادىسى
ءارى قاراي، تاقتاداعى ءسوزجۇمباققا قارايمىز. تابيعات سوزىنە قاتىستى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ءسوزجۇمباقتى شەشىپ كورەلىك.
سۇراقتارى:
1. قاپ - قاراڭعى مەرزىم. 2. قىسقى جاۋىن. 3. جازعى تابيعات قۇبىلىسى.
4. اسپان مەن جەردىڭ شەكاراسى. 5. قىستاپ قالاتىن قۇستاردىڭ ءبىرى.
6. ۇسكىرىك.... قاتتى سۋىق كەز. 7. جىل مەزگىلى.
ءتىل دامىتۋ
وقۋلىعىمىزدىڭ 56 - بەتىن اشامىز. جاڭىلتپاش بەرىلگەن. وقيمىز.
جاڭىلتپاش
اق قىس، قاعاز، اققۋ – اق،
اق ءتىس، اق بۋ، اق بۇلاق.
اپپاق دەيىن، اق دەيىن.
اق ەمەس، ءبىراق ءاقتيىن.
قارعا قارا، قار اق...
قار جامىلعان دالا اق.
داراق تا اق، تال اق،
تاعى نە اق؟ ساناپ،
جاڭىلىستى قانات.
ەندى جىلدامىراق وقىپ كورەيىك. تاماشا! جارايسىڭدار!
5. بەكىتۋ
اڭگىمەلەسۋ ءادىسى ارقىلى بەكىتۋ
1. بۇگىن ءبىز قاي اقىنمەن تانىستىق؟
2. ت. ايبەرگەنوۆ قاي جىلدارى ءومىر سۇرگەن؟
3. اقىن قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟
4. تولەگەن اتامىز قانداي ينستيتۋتتى ءبىتىردى؟
5. اقىننىڭ قانداي ولەڭ جيناقتارى (كىتاپتارى) بار؟
6. ءبىز قانداي ولەڭىمەن تانىس بولدىق؟
7. اق قىس ولەڭىندە اقىن قىستى قالاي سۋرەتتەيدى؟
8. قار بەتىندەگى ادام ىزدەرىن نە نارسەگە ۇقساتادى؟
9. جۇرگەن كەزدەگى قاردىڭ سىقىرلاعانىن نەگە تەڭەيدى؟
6. باعالاۋ
بۇگىنگى ساباققا قاتىسقاندارىڭ بويىنشا باعالاپ وتەمىن. ءوز ويلارىن اشىق تا ناقتى ايتىپ، سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرىپ وتىرعان بالالار، ءبارىڭ ءتيىستى باعالارىڭدى الدىڭدار.
7. ۇيگە تاپسىرما
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى جاتتاۋ. اۋىلىمىزدىڭ قىسىن سيپاتتاپ جازۋ. كۇندەلىكتەرىڭدى اشىپ، ءۇي تاپسىرماسىن جازىپ الىڭدار.
8. قورىتىندى
بۇگىنگى ساباق ۇنادى ما؟ نەسىمەن ۇنادى؟ نەسىمەن ۇنامادى؟ قازىرگى ۋاقىت جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟ قىس مەزگىلىندە نەشە اي بار؟ ولاردى اتا. ءقازىر قانداي اي؟ جاقسى.
وسىمەن ساباعىمىز اياقتالدى. ساۋ بولىڭىزدار!
تاقىرىبى: تولەگەن ايبەرگەنوۆ. «اق قىس»
ماقساتى: 1. تولەگەن ايبەرگەنوۆ تۋرالى مالىمەت بەرە وتىرىپ، «اق قىس» ولەڭىنىڭ مازمۇنىن، ماعىناسىن مەڭگەرتۋ.
2. اقىننىڭ قىس مەزگىلىن – اق قولعاپقا، ىزدەردى – رويالدىڭ اق پەرنەلەرىنە، سىقىرلاعان قار دىبىسىن – اپپاق اۋەنگە تەڭەۋى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ قيالىن، وي - ءورىسىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى بىرىزدىلىككە، شاپشاڭدىققا، سۋرەتپەن جۇمىس جاساي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس
ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
پرينسيپتەرى: ءبىلىمنىڭ تۇسىنىكتىلىگى مەن ومىرمەن بايلانىستىلىعى، جۇيەلىلىك پەن بىرىزدىلىك، سانالىلىق پەن بەلسەندىلىك، كورنەكىلىك.
ادىستەرى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، تىرەك - سىزبا، سوزدىك جۇمىس، تىزبەكتەپ وقىتۋ، كورنەكىلىك.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، دۇنيەتانۋ، قازاق ءتىلى.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، تابيعات سۋرەتى، اقىننىڭ سۋرەتى، تىرەك - سىزبا، ءسوزجۇمباق.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. پسيحولوگيالىق دايىندىق
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار؟ كوڭىل - كۇيلەرىڭىز قالاي؟ وتىرىڭىزدار. ساباققا قاجەتتى قۇرالدارىمىزدى الىپ، ساباققا دايىندالىپ وتىرامىز.
قايىرلى كۇن، دوسىم!
قايىرلى كۇن بولسىن.
سەيسەنبىنىڭ ءساتى
قۋانىشقا تولسىن!
ءبىزدىڭ الار باعامىز
تەك «5» قانا بولسىن.
2. جاڭا ساباققا دايىندىق
تاقىرىپتى اشۋ
ءبارىمىز نازارىمىزدى تاقتاعا اۋدارايىقشى. بۇل جەردەن نە كورىپ تۇرمىز؟ – ساندار. ال، ەندى وسى سانداردىڭ ىشىنەن 20 - عا دەيىنگى 2 جۇپ سانداردىڭ قوسىندىسى 9 - عا بولىنەتىن سانداردى اتا. (10+8=18/9=2). 10 - نان ۇلكەن 3 تاق سانداردىڭ قوسىندىسى 9 - عا بولىنەتىن سانداردى اتا. (13+15+17=45/9=5).
3. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
سونىمەن، ءبىز بۇگىن تولەگەن ايبەرگەنوۆ اتامىزدىڭ «اق قىس» اتتى ولەڭىمەن تانىس بولامىز.
تولەگەن ايبەرگەنوۆ – قازاق كەڭەس اقىنى. 1937 جىلى قاراقالپاق ەلىنىڭ قوڭىرات اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. تاشكەنتتەگى نيزامي اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتى بىتىرگەن. قوڭىرات اۋدانىندا، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ سارىاعاش اۋدانىندا ءمۇعالىم بولعان. 1965 جىلدان باستاپ الماتىعا كەلىپ، جازۋشىلار وداعىندا جۇمىس اتقاردى. 1958 جىلدان باستاپ ولەڭدەرى «قازاق ادەبيەتى»، «لەنينشىل جاس» گازەتتەرىندە جاريالانا باستادى. ايبەرگەنوۆ «ارمان ساپارى» (1963)، «ومىرگە ساياحات» (1965)، «قۇمداعى مۇنارالار» (1968) ولەڭدەر جيناعىنىڭ اۆتورى.
تىرەك - سىزبامەن جۇمىس
اق قىس
اق قولعاپپەن قۇشاقتاپ،
ساقىلدايدى قىس اپپاق.
وزەن، تەڭىز، تاۋ - توبە –
تەگىس اپپاق ساۋكەلە.
جاتىر ىزدەر جوسىلعان،
ءرويالدىڭ باسىلعان
اق تىلىنە ۇقساپ قاپ...
اق قىس – سۇلۋ اق ولەڭ،
تابانىمنىڭ استىندا
تاڭعاجايىپ اق الەم.
سىرلاسادى، سىرلاسساڭ،
قىرعا اسادى، قىرعا اسساڭ.
اپپاق اۋەن سىقىرلاپ،
جىرلاعالى تۇر باسساڭ.
جانارىنان جاز بۇركىپ،
تۇر قىس كۇنى سۇيكىمدى.
ويانباساڭ، ءماجبۇر قىپ
اشاتۇعىن ۇيقىڭدى.
قۇلاق كۇيىن وڭ بۇراپ،
تونەدى اسپان توبەمنەن.
اپپاق قاردان ومبىلاپ
كوكتەم ىزدەپ كەلەم مەن.
ت. ايبەرگەنوۆ
ولەڭ مازمۇنىن اشۋ
سوزدىك جۇمىس
ولەڭ نە تۋرالى جازىلعان؟ – قىس مەزگىلى تۋرالى. اقىن قىس مەزگىلىن قالاي سيپاتتاعان؟ قار بەتىندەگى ادام ىزدەرىن نەگە ۇقساتادى؟ جۇرگەن كەزدەگى قاردىڭ سىقىرلاعانىن اقىن نەگە تەڭەيدى؟
وقۋلىعىمىزدا رويال سوزىنە انىقتاما بەرىلگەن. رويال – پەرنەلى مۋزىكالىق اسپاپ، فورتەپيانونىڭ ءبىر ءتۇرى.
داپتەرمەن جۇمىس
داپتەرىمىزدى اشامىز، بۇگىنگى كۇندى، سىنىپ جۇمىسىن، اقىننىڭ اتى - ءجونىن جازامىز. تۋعان جىلىن، تاقىرىپتى جازامىز.
جازۋ بارىسىندا وقۋشى قالاي وتىرۋ كەرەك؟ دەنەمىز تىك، داپتەرىمىز قيعاش تۇرادى. سوزدىك جۇمىستى كوشىرىپ جازامىز.
4. سەرگىتۋ ءساتى
قانە، ورنىمىزدان تۇرايىق. شارشاعان شىعارمىز، يا؟ ەندەشە ءسال سەرگىپ الايىق.
اق كيىمدى، دەنەلى، اق ساقالدى، (كيىمدەرىن، دەنەسىن، ساقالدى قولىمەن كورسەتەدى)
سوقىر، مىلقاۋ تانىماس ءتىرى جاندى. (تانىماس – قولدارىن سەرمەيدى)
ءۇستى - باسى اق قىراۋ، ءتۇسى سۋىق، (ءۇستىن، باسىن، دالانى كورسەتەدى)
باسقان جەرى سىقىرلاپ كەلىپ قالدى. (ادىمداپ العا قاراي جۇرەدى)
ۆەنن دياگرامماسى
بۇل ولەڭنىڭ اۆتورى كىم؟ دۇرىس، اباي قۇنانبايەۆ. ەندى اباي قۇنانبايەۆ پەن تولەگەن ايبەرگەنوۆتى سالىستىرىپ كورەيىك.
ۆەنن دياگرامماسى
● ت. ايبەرگەنوۆ.
1937 - 1967جج. قاراقالپاق ەلىنىڭ قوڭىرات دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن.
● ۇقساستىقتارى: اقىن. قىس مەزگىلىنە بايلانىستى ولەڭدەرى بار. ولەڭدەرى تەڭەۋ تۇرىندە
● ا. قۇنانبايەۆ.
1845 - 1904 ج. ج. قازاق ەلىنىڭ ۇلى اقىنى
كورنەكىلىك ءادىسى
ءارى قاراي، تاقتاداعى ءسوزجۇمباققا قارايمىز. تابيعات سوزىنە قاتىستى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ءسوزجۇمباقتى شەشىپ كورەلىك.
سۇراقتارى:
1. قاپ - قاراڭعى مەرزىم. 2. قىسقى جاۋىن. 3. جازعى تابيعات قۇبىلىسى.
4. اسپان مەن جەردىڭ شەكاراسى. 5. قىستاپ قالاتىن قۇستاردىڭ ءبىرى.
6. ۇسكىرىك.... قاتتى سۋىق كەز. 7. جىل مەزگىلى.
ءتىل دامىتۋ
وقۋلىعىمىزدىڭ 56 - بەتىن اشامىز. جاڭىلتپاش بەرىلگەن. وقيمىز.
جاڭىلتپاش
اق قىس، قاعاز، اققۋ – اق،
اق ءتىس، اق بۋ، اق بۇلاق.
اپپاق دەيىن، اق دەيىن.
اق ەمەس، ءبىراق ءاقتيىن.
قارعا قارا، قار اق...
قار جامىلعان دالا اق.
داراق تا اق، تال اق،
تاعى نە اق؟ ساناپ،
جاڭىلىستى قانات.
ەندى جىلدامىراق وقىپ كورەيىك. تاماشا! جارايسىڭدار!
5. بەكىتۋ
اڭگىمەلەسۋ ءادىسى ارقىلى بەكىتۋ
1. بۇگىن ءبىز قاي اقىنمەن تانىستىق؟
2. ت. ايبەرگەنوۆ قاي جىلدارى ءومىر سۇرگەن؟
3. اقىن قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟
4. تولەگەن اتامىز قانداي ينستيتۋتتى ءبىتىردى؟
5. اقىننىڭ قانداي ولەڭ جيناقتارى (كىتاپتارى) بار؟
6. ءبىز قانداي ولەڭىمەن تانىس بولدىق؟
7. اق قىس ولەڭىندە اقىن قىستى قالاي سۋرەتتەيدى؟
8. قار بەتىندەگى ادام ىزدەرىن نە نارسەگە ۇقساتادى؟
9. جۇرگەن كەزدەگى قاردىڭ سىقىرلاعانىن نەگە تەڭەيدى؟
6. باعالاۋ
بۇگىنگى ساباققا قاتىسقاندارىڭ بويىنشا باعالاپ وتەمىن. ءوز ويلارىن اشىق تا ناقتى ايتىپ، سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرىپ وتىرعان بالالار، ءبارىڭ ءتيىستى باعالارىڭدى الدىڭدار.
7. ۇيگە تاپسىرما
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى جاتتاۋ. اۋىلىمىزدىڭ قىسىن سيپاتتاپ جازۋ. كۇندەلىكتەرىڭدى اشىپ، ءۇي تاپسىرماسىن جازىپ الىڭدار.
8. قورىتىندى
بۇگىنگى ساباق ۇنادى ما؟ نەسىمەن ۇنادى؟ نەسىمەن ۇنامادى؟ قازىرگى ۋاقىت جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟ قىس مەزگىلىندە نەشە اي بار؟ ولاردى اتا. ءقازىر قانداي اي؟ جاقسى.
وسىمەن ساباعىمىز اياقتالدى. ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
-
ومىردەگى ورنىن تۇسىنە بىلەتىن، تەرەڭ ءبىلىمدى، جان - جاقتى دامىعان تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋ.
