InfoHub Logo

تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: ءتورت تۇلىگىم – بايلىعىم.
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ءتورت تۇلىك مالدىڭ پايداسى، ادام ومىرىندە ماڭىزى، ولاردان الىناتىن ونىمدەر جونىندە بەكىتۋ.
تاربيە ساعاتىنىڭ تاربيەلىك ءمانى: ولاردىڭ قازاق ۇلتتىق سالت ءداستۇرىن ساقتاۋعا، انا ءتىلىن سۇيۋگە، قۇرمەتتەۋگە، ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋ. بالالاردىڭ سوزدىك قورىن مولايتۋ ءتىلىن شيراتۋ شىعارماشىلىق ويلاۋ بەلسەندىلىگىن دامىتۋ.
تاربيە ساعاتىنىڭ كورنەكىلىگى: ءتورت تۇلىك مال بەينەلەنگەن سۋرەتتەر، سلايد، ءسۇت تاعامدارى، ەت تاعامدارى، كورمە قۇرالدارى، جابدىقتار.
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى:

ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. كىرىسپە ءبولىم
تىرشىلىككە ءنار بەرگەن،
ومىرىنە ءسان بەرگەن.
تۇيە، سيىر، جىلقى، قوي،
قاسيەتتى ءتورت تۇلىك
قاستەرلەپ ونى قازاعىم،
«مال جانىڭ امان بولسىن!» دەپ،
ايتقان ءسوزى ات ءمىنىپ.

اتامىز قازاق ەجەلدەن مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان. مىنسە - كولىگى، ىشسە سۋسىنى، جەسە تاماعى، كيسە كيىمى، تۇتىنسا بۇيىمى دا وسى مال بولعان. كەڭ دالانى ەركىن شارلاپ، كوشىپ - قونعا حالقىمىزدىڭ تۇرمىس تىرشىلىگىن دە وسى ءتورت تۇلىكپەن بايلانىستى. ءبىراز كۇن ءبىر – ءبىرىن كورمەي ءجۇرىپ، كەزدەسە قالسا ەكى كىسىنىڭ اماندىق سۇراسقاندا «مال – جان امان با؟» دەۋى حالقىمىزدىڭ مالدى اسا قادىرلەۋىنەن بولسا كەرەك. مال باعۋ، ونى كۇتىپ، ءوسىرۋ جونىندەگى ءومىر تاجىربەسىنىڭ نەگىزىندە حالقىمىز مال تەرىسىنەن، جۇنىنەن، قىلى مەن تۇياعىنان، ءتىپتى سۇيەگى مەن مۇيىزىنەن دە بۇيىمدار، كيىمدەر جانە جيھازى بۇيىمدارىن (تۋىرلىق، ۇزىك، تۇندىك، سىرماق، كىلەم، تەكەمەت، الاشا ت. ب) جاسادى.

بۇلار كەيىنگى ۇرپاققا مۇرا رەتىندە جەتتى. سولاردىڭ ءبىرى – كيىز ءۇي.
«مال - باققانعا بىتەدى» دەيدى حالقىمىز. اتا كاسىبى – بالاعا مۇرا. ولاي بولسا، داستارحاندا اق مول بولۋ ءۇشىن مالدى كۇتۋ، باعۋ - ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. كەڭ دالانى مالعا تولتىرعان ءبىز بولامىز.
ەندەشە بالالار، اتا - انالار بۇگىنگى ءبىزدىڭ وتكىزگەلى وتىرعان «ءتورت تۇلىگىم – بايلىعىم» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى تىرشىلىگىمىزدىڭ باستاۋى ءاربىر شاڭىراقتىڭ بەرەكەسى بولىپ سانالاتىن ءتورت تۇلىگىمىزگە ارنالادى.
ءتورت تۇلىك تۋرالى نە بىلەمىز؟
پايداسى
ءونىمى، بۇيىمى، قاسيەتى
سلايد ارقىلى قورىتىندىلاۋ.

تاقپاقتار:
اقارىس:
تۇيە بايلىق، سالتانات - تۇيە اتاسى – ويسىلقارا
جىلقى - ساندىك، ماقتان – جىلقى اتاسى – قامبار اتا
سيىر – قاناعات، اقتىق سيىر اتاسى - زەڭگى بابا
قوي – قازىنا، مىرزالىق قوي اتاسى – شوپان اتا.
ەشكى - جەڭىلدىك، جوقتىڭ كۇنى ەشكى اتاسى - سەكسەك اتا.

ۇلان: قوي
قوراسىندا ماڭىراعان،
قوزىسىمەن جامىراعان.
قوزىسىنان ايىرىلسا،
قويماي ۇزاق اڭىراعان.
اپپاق قويۋ ءسۇتى بار،
اق شاعالا قۇرتى بار،
اقتىلى ۇوي جانۋار.

دانابەك: تورى قۇلىن
جاعى قالاقتاي،
موينى ساداقتاي.
توبەلى جۇلدىزداي،
جالى جىبەكتەي.
سانى بىلەكتەي
كوزى مونشاقتاي،
ءوزى جۇپ – جۇمىر،
قۇيرىعى شاشاقتاي،
ەرنى جىپ – جىمىر.
داۋسى ءشىپ – شىڭگىر،
باسى قۇپ – قۇلدىر.
جۇتىنىپ تۇرۋشى ەدى،
بۇلتيىپ تۇرۋشى ەدى.
دالاعا شىعىپ اپ،
قۇيرىعىن تىگىپ اپ،
اسىردى سالار ەدى،
اينالا شابار ەدى.

ءالي: سيىر
ءمۇيىزى ايداي يىلگەن،
مۇرنىن كوككە شۇيىرگەن.
كەرىلگەن جەلىن، سالا ەمشەك،
ساۋعاندا جانىڭ سۇيىنگەن.
ىرىمشىك پەن قۇرت، مايى،
جەگەندە ءتىلدى ۇيىرگەن

جانسايا:
تۇيەنى سوردان،
جىلقىنى جەلدەن،
سيىردى سۋدان،
ەشكىنى تاستان،
قويدى بەيىشتەن جاراتىپتى
سوسىن جەسىن، ءمىنسىن دەپ
بيلىگىن ادامزاتقا قاراتىپتى.

حور: ورتەكە
اينۇر:
بالالار ءتورت تۇلىك قالاي دىبىستايدى بىلەمىز بە؟
(لاق، قوزى، بوتا، بۇزاۋ، قۇلىن)
موڭىرەسە – بۇزاۋ
ماڭىراسا - قوزى، لاق،
بوزداسا - بوتا،
كىسىنەسە - قۇلىن ەكەن دەپ ۇق، ۇلىم.

اامات:
اۋھوۋ - اۋھوي دەسە، تانا كەلەدى،
ءبىر توپ بۇزاۋدى ەرتىپ كەلەدى.

گۇلجانات:
پۇشەت - پۇشەت دەسە، قوزى كەلەدى،
ەنەسىن تاستاپ ءوزى كەلەدى.

داۋلەت:
شورە - شورە دەسە، لاق كەلەدى،
ماڭىراعان بويى «جىلاپ» كەلەدى.

ارالباي:
كوس - كوس دەسە، بوتا كەلەدى،
ەنەسى بايعۇس سوڭىنان قوسا جەلەدى.

ءالي:
جىلقىنى كۇزەيدى،
جال - قۇيرىعىن تۇزەيدى.

اسەت:
قويدى قىرقادى،
ايىرىپ جۇنىنەن جۇرقانى.

جاننا:
ەشكىنى تارايدى،
ءتۇبىتى كەرەككە جارايدى.

رامازان:
تۇيەنىڭ ءجۇنىن جۇلادى،
بايعۇس سوعان شىداپ تۇرادى.

حور: تولدەر ءانى
كورىنىس: «وركەش»

بالالار ءبىز وسى ءتورت تۇلىك تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەدى ەكەنبىز ورتاعا سالايىق.
اسەم
مال وسىرسەڭ قوي ءوسىر،
ءونىمى ونىڭ كول – كوسىر.
قويدىڭ ءسۇتى قورعاسىن،
قويدى ۇرعان وڭباسىن

دانابەك:
تۇياق تايعا جەتكىزەر،
تاي قۇنانعا جەتكىزەر،
قۇنان اتقا جەتكىزەر،
ات مۇراتقا جەتكىزەر.

تۇلپار ەر قاناتى.
جانسايا:
سيىرلىنىڭ ءۇيى ايران،
سىرسىزدىڭ ءۇيى سىرداڭ.
سيىردىڭ ءسۇتى تىلىندە.

ارالباي:
باقىراۋىق دەمەسەڭ.
باعالى كولىك تۇيە عوي.

نۇرداۋلەت:
ەشكىلى قوي ورەگەن.
رامازان:
كارى تۇيە ويناقتاسا جۇت بولار
اسەت:
تۇلپاردىڭ ءوز تۇياعى وزىنە ءدارى.

جاندوس: «مالدىڭ ءوز ءتولىن ءسۇيۋى»
سيىردىڭ ءانى
جىلقىنىڭ ءانى
تۇيەنىڭ ءانى
قويدىڭ ءانى
ءان: قوشاقانىم (ورىندايتىندار نۇرالي، گۇلجانات، ماقسۇتقالي)

قانداي ىرىم – تىيىم سوزدەر بىلەدى ەكەنبىز.
مالدىڭ سۇيەگىن دالاعا تاستامايدى، جەرگە كومىپ تاستايدى.

قويدىڭ ءجۇنىن، ءمۇيىزىن وتقا جاقپايدى.

مالدىڭ ۋىزىن الدىمەن ءۇيدىڭ يەسى ءىشۋى كەرەك. مال ساتقاندا ونى نوقتاسىمەن نە باس جىبىمەن بەرمەيدى، مالدىڭ باسى كەميدى دەپ ىرىمدايدى.

مال تولدەپ جاتقاندا ەشكىمگە بەرمەيدى، ساتپايدى جانە ايىرباستامايدى.

مال ۇشەم نە تورتەم (ءۇش نە ءتورت ءتول) تۋسا، ولاردىڭ بىرەۋىن باۋىزداپ، بوساعاعا كومەدى.
سونىمەن قاتار:
قوي قوزداعاندا قويدىڭ شۋىن جەردەن ايىرۋعا بولمايدى، ونى سۇيرەتىپ اپارۋ كەرەك، ايتپەسە قوزى قاشاعان بولادى.

قوي قىرقاتىن قايشىنى يەسىنە قايتارعاندا «مۇنى مەن ەمەس، جەر بەرىپ وتىر» دەپ جۇنگە وراپ بەرەدى، بوس بەرۋگە بولمايدى. قايشىنى جەرگە قويۋ كەرەك. ەكىنشى ادام ونى سول جەردەن الۋى كەرەك. ايتپەسە قايشى مالدىڭ تەرىسىن كەسىپ كەتەدى.

مالشى مال باعىپ جۇرگەن تاياعىن باسقا ادامعا بەرۋگە بولمايدى. شوپاننىڭ تاياعى كيەلى بولىپ ەسەپتەلەدى. ت. س. س
بي: قارا جورعا

وسىنداي جومارت قازاق توپىراعى،
ول قاشاندا داستارحانسىز وتىرادى.
قوناققا بارىن بەرىپ، ءبارىن بەرىپ،
قوناقتان قالعانىن جەپ وتىرادى.
- دەي كەلە، كەلەسى ءسوزدى اتا - انالارعا بەرگەلى تۇرمىن. ولار وزدەرى ۇيىمداستىرعان ۇلتتىق تاعامدار تۇرلەرىمەن، جاساعان بۇيىمدار كورمەسىمەن تانىستىرادى.
1. ەت تاعامدارى
2. ءسۇت تاعامدارى
3. جۇننەن، تەرىدەن جاسالعان بۇيىمدار
4. كيىز، تەكەمەت، تەرمە الاشا
اجەلەردىڭ ورىنداۋىندا «اۋىلىم» ءانى
ال بالالار، سەندەر كوپ نارسەنى كورىپ، بىلدىڭدەر.
«كەشتىك ءومىرىڭ بولسا، تۇستىك مال جي»، «مالىم جانىمنىڭ ساداقاسى، جانىم ارىمنىڭ ساداقاسى» دەگەن اتا - بابالارىمىز، مال اتاۋىنىڭ سىرىن جەتىك ءبىلىپ، كەڭ ساحارانى ءتورت تۇلىككە تولتىرعان. ارامىزدا ءتورت تۇلىكتىڭ قىر سىرىن ءبىلىپ، تولدەتىپ جۇرگەن، بالاسىن قالاي سۇيسە، ءتورت تۇلىكتى دە سولاي ايالاي بىلەتىن اجەلەرىمىزگە ءسوز كەزەگىن بەرەمىز.