ءتورت تۇلىك
تاقىرىبى: «ءتورت تۇلىك» (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى حالىقتىڭ تىرشىلىك - ىستەرىمەن تانىستىرۋ، مال اتاۋلارىن، ەرەكشە قاسيەتتەرىن، پايداسىن، كۇتىم - باعىمىن ءتۇسىندىرۋ. اتاكاسىپ تۋرالى، ولاردىڭ ءومىر سالتى جونىندە ۇعىم بەرە وتىرىپ، قازاق حالقىنىڭ تابيعاتقا، جان - جانۋارعا دەگەن قارىم - قاتىناسىنىڭ تاربيەلىك جاعىنا نازار اۋدارتۋ.
دامىتۋشىلىق: ءتورت تۇلىك تۋرالى ولەڭ، جۇمباق، ماقال - ماتەل، وتىرىك ولەڭدەر، ماتىندەر وقىتۋ، تانىمىن كەڭەيتۋ، ءتىلىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ەڭبەكقورلىققا، ىسكەرلىككە، شەبەرلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، قۇرتتار، قۇرتتار، قيما قاعازدار
بارىسى: ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ءبىز قاندايمىز، قاندايمىز،
شۇعىلالى تاڭدايمىز.
كۇلىمدەگەن كۇندەيمىز،
ەش ۋايىمدى بىلمەيمىز.
توپقا ءبولۋ. توپپەن تانىستىرۋ.
1 - توپ. قوشاقاندار
2 - توپ. بۇزاۋقاندار
3 - توپ. قۇلىنشاقتار
4 - توپ. بوتاقاندار
ءمۇعالىم: قازاق ەجەلدەن مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان حالىق. عاسىرلار بويى قالىپتاسقان باي تاجىريبەسى بويىنشا ولار مالدىڭ ءورىسىن، تىرشىلىك تابيعاتىن، ءقادىر - قاسيەتىن ابدەن زەرتتەپ بىلگەن. مالدىڭ ەتى، ءسۇتى، ءجۇنى، تەرىسى، ءمۇيىزى، سۇيەگىنە دەيىن ءوز قاجەتىنە پايدالانىپ وتىرعان. مىنسە - كولىگى، تۇتىنسا بۇيىمى دا وسى مال بولعان. كەڭ دالانى ەركىن شارلاپ، كوشىپ - قونعان حالقىمىزدىڭ تۇرمىس - تىرشىلىگى ءتورت تۇلىكپەن بايلانىستى. «مالىم - جانىم ساداعاسى، جانىم - ارىمنىڭ ساداعاسى» دەگەن اتا - بابالارىمىز. قازاقستان جەرى مال وسىرۋگە اسا قولايلى. ءبىزدىڭ جەرىمىزدى مالسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس.
ءى. ءتورت تۇلىك تۋرالى نە ايتاcىڭدار؟
1. قوي - ءتورت تۇلىكتىڭ ۇساعى. كۇزگى تەرىسىنەن - تون، قىسقى تەرىسىنەن تۇلىپ تىگەدى. جۇنىنەن كيىز باسادى. ءجىپ ءيىرىپ، قولعاپ، شۇلىق توقيدى. قويدىڭ ءسۇتى قويۋ، جاعىمدى بولادى.
2. سيىر ءىرى قاراعا جاتادى. ونى كوبىنە - كوپ ءسۇتى ءۇشىن ۇستايدى. سيىردىڭ سۇتىنەن قايماق، ماي، ايران، قۇرت، سۇزبە، ىرىمشىك دايىندايدى.
3. جىلقى - ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى. ساۋساڭ - قىمىزى سۋسىن، مىنسەڭ - كولىك. سۋىققا ءتوزىمدى. ونىڭ مايى سالقىندا توڭازىمايدى. ەتى دە، قىمىزى دا ەم.
4. تۇيە – تۇلىك باسى. تۇيە – كوشتىڭ كولىگى. وعان كوبىنەسە جۇك ارتادى. سۇتىنەن شۇبات، قىمىران دايىندايدى. جۇنىنەن جىلى كيىم توقيدى.
ءمۇعالىم: حالىق ۇعىمىندا ءار مالدىڭ ءپىرى، كيەسى بار. بىزگە جاقسى تانىس بولۋ ءۇشىن ءسوز كەزەگىن ءتورت تۇلىكتىڭ پىرلەرىنە بەرەيىك.
ءىى. ءتورت تۇلىك پىرلەرى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
قوي – قازىنا، مىرزالىق،
قوي اتاسى - شوپاناتا.
سيىر - قاناعات، اقتىق،
سيىر اتاسى – زەڭگىبابا.
جىلقى - ساندىك، ماقتان
جىلقى اتاسى - قامباراتا
تۇيە - بايلىق، سالتانات
تۇيە اتاسى - ويسىلقارا.
ءىىى. تولدەر تۋرالى تاقپاقتار ايتۋ.
1. كىپ-كىشكەنە، موماقان
قوشاقاندى ۇناتام
سۇيەدى اپام قوزىم دەپ،
قوشاقانىم ءوزىڭ دەپ.
2. بۇزاۋىم بۇزىق،
مىنەزى قىزىق
ماڭدايى كۇيدى
قازاندى ءسۇزىپ.
3. قۇرىق الىپ قولىما،
قامشى سالىپ تورىعا،
جىلقى ايدايمىن جايلاۋدا،
شاڭ ىلەسپەي سوڭىما.
4. جۇرەسىڭ تەك مونتيىپ
قوس وركەشىڭ سەلتيىپ
قاراپ ءجۇرىپ قورقامىن،
قالا ما دەپ جەل ءتيىپ.
ءان: تولدەر
قازاق حالقىندا ءتورت تۇلىك تۋرالى ماقال – ماتەلدەرى كوپ.
1. قۇتتى قوناق كەلسە،
قوي ەگىز تابادى.
قويدىڭ ءسۇتى - قورعاسىن،
قويدى سوققان وڭباسىن.
2. سيىرلىنىڭ ءۇيى – ايران.
سيىردى تەپپەيدى،
ءسۇتتى توكپەيدى.
3. جىلقى - جانىم، قىمىز - قىمىرانىم.
ات - ادامنىڭ قاناتى.
4. تۇيە اتاسى - نار،
اعاش اتاسى - شىنار.
V. جۇمباقتار جاسىرايىق.
1. كىشكەنە عانا بويى بار،
اينالدىرىپ كيگەن تونى بار.
2. ءمۇيىزى ايداي يىرگەن
مۇرنىن كوككە شۇيىرگەن
ىرىمشىك پەن قۇرت مايى
جەگەندە ءتىلدى ۇيىرگەن.
3. قامىس قۇلاق
توستاعان تۇق.
مىنسەڭ - قانات.
ءسۇتى - ءدارى،
ەتى - تاماق.
4. كەزىكتى ءبىر جانۋار،
ۇستىندە ەكى تاۋى بار.
Vءى. وتىرىك ولەڭدەر قۇراستىرايىق.
1. سارىمساق، ءسابىز بولمەدە
وسكەنىن كوپ ەل كورىپتى.
قوي مەن ەشكى تولدەرگە
تاماق جاساپ بەرىپتى.
2. قاراعاشتىڭ باسىنا
قاۋىن، قاربىز ءوسىپتى.
تۇيە مەن سيىر قىزىعىپ،
قىستا جەيمىز دەسىپتى.
3. جانۋارلار باقشاعا
جەمىس جەۋگە كەلىپتى.
سۋدا وسكەن ءجۇزىمدى،
جىلقى مەن ەسەك تەرىپتى.
Vءىى. تىيىم سوزدەر.
1. قوي قىرقاتىن قىرىقتىقتى يەسىنە بوس قايتارمايدى. جۇنگە وراپ بەرەدى.
2. مالدىڭ الدىنان بوس ىدىسپەن شىعۋعا بولمايدى.
3. مالعا داۋىس كوتەرىپ ۇرسۋعا، بالاعاتتاپ ءتىل تيگىزۋگە بولمايدى.
يەسى وكپەلەيدى.
4. جاس مالدىڭ تىستەرىن سانامايدى.
5. مال قورانىڭ سىرتىندا جانە ىشىندە ىسقىرمايدى.
6. تۇندە مال سانامايدى جانە ەشكىمگە مال بەرمەيدى.
7. مالدى بىرەۋگە سىيلاعاندا ياكي ساتقاندا، نوقتا - جۇگەن، باس ءجىبى بەرىلمەيدى.
8. جاس بوتانى بىردەن كوزگە تۇسىرمەيدى. ول ءبىر اي شىمىلدىقتىڭ نە شي قورشاۋدىڭ ىشىندە ۇستالادى.
ءان: قوشاقانىم قايدا ەكەن؟
قورتىندى: بالالار ءتورت تۇلىك تۋرالى نە ءبىلىپ ۇيرەندىڭدەر؟
سەندەرگە ءتورت تۇلىك تۋراسىندا نەلەر ۇنادى؟
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى حالىقتىڭ تىرشىلىك - ىستەرىمەن تانىستىرۋ، مال اتاۋلارىن، ەرەكشە قاسيەتتەرىن، پايداسىن، كۇتىم - باعىمىن ءتۇسىندىرۋ. اتاكاسىپ تۋرالى، ولاردىڭ ءومىر سالتى جونىندە ۇعىم بەرە وتىرىپ، قازاق حالقىنىڭ تابيعاتقا، جان - جانۋارعا دەگەن قارىم - قاتىناسىنىڭ تاربيەلىك جاعىنا نازار اۋدارتۋ.
دامىتۋشىلىق: ءتورت تۇلىك تۋرالى ولەڭ، جۇمباق، ماقال - ماتەل، وتىرىك ولەڭدەر، ماتىندەر وقىتۋ، تانىمىن كەڭەيتۋ، ءتىلىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ەڭبەكقورلىققا، ىسكەرلىككە، شەبەرلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، قۇرتتار، قۇرتتار، قيما قاعازدار
بارىسى: ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ءبىز قاندايمىز، قاندايمىز،
شۇعىلالى تاڭدايمىز.
كۇلىمدەگەن كۇندەيمىز،
ەش ۋايىمدى بىلمەيمىز.
توپقا ءبولۋ. توپپەن تانىستىرۋ.
1 - توپ. قوشاقاندار
2 - توپ. بۇزاۋقاندار
3 - توپ. قۇلىنشاقتار
4 - توپ. بوتاقاندار
ءمۇعالىم: قازاق ەجەلدەن مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان حالىق. عاسىرلار بويى قالىپتاسقان باي تاجىريبەسى بويىنشا ولار مالدىڭ ءورىسىن، تىرشىلىك تابيعاتىن، ءقادىر - قاسيەتىن ابدەن زەرتتەپ بىلگەن. مالدىڭ ەتى، ءسۇتى، ءجۇنى، تەرىسى، ءمۇيىزى، سۇيەگىنە دەيىن ءوز قاجەتىنە پايدالانىپ وتىرعان. مىنسە - كولىگى، تۇتىنسا بۇيىمى دا وسى مال بولعان. كەڭ دالانى ەركىن شارلاپ، كوشىپ - قونعان حالقىمىزدىڭ تۇرمىس - تىرشىلىگى ءتورت تۇلىكپەن بايلانىستى. «مالىم - جانىم ساداعاسى، جانىم - ارىمنىڭ ساداعاسى» دەگەن اتا - بابالارىمىز. قازاقستان جەرى مال وسىرۋگە اسا قولايلى. ءبىزدىڭ جەرىمىزدى مالسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس.
ءى. ءتورت تۇلىك تۋرالى نە ايتاcىڭدار؟
1. قوي - ءتورت تۇلىكتىڭ ۇساعى. كۇزگى تەرىسىنەن - تون، قىسقى تەرىسىنەن تۇلىپ تىگەدى. جۇنىنەن كيىز باسادى. ءجىپ ءيىرىپ، قولعاپ، شۇلىق توقيدى. قويدىڭ ءسۇتى قويۋ، جاعىمدى بولادى.
2. سيىر ءىرى قاراعا جاتادى. ونى كوبىنە - كوپ ءسۇتى ءۇشىن ۇستايدى. سيىردىڭ سۇتىنەن قايماق، ماي، ايران، قۇرت، سۇزبە، ىرىمشىك دايىندايدى.
3. جىلقى - ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى. ساۋساڭ - قىمىزى سۋسىن، مىنسەڭ - كولىك. سۋىققا ءتوزىمدى. ونىڭ مايى سالقىندا توڭازىمايدى. ەتى دە، قىمىزى دا ەم.
4. تۇيە – تۇلىك باسى. تۇيە – كوشتىڭ كولىگى. وعان كوبىنەسە جۇك ارتادى. سۇتىنەن شۇبات، قىمىران دايىندايدى. جۇنىنەن جىلى كيىم توقيدى.
ءمۇعالىم: حالىق ۇعىمىندا ءار مالدىڭ ءپىرى، كيەسى بار. بىزگە جاقسى تانىس بولۋ ءۇشىن ءسوز كەزەگىن ءتورت تۇلىكتىڭ پىرلەرىنە بەرەيىك.
ءىى. ءتورت تۇلىك پىرلەرى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
قوي – قازىنا، مىرزالىق،
قوي اتاسى - شوپاناتا.
سيىر - قاناعات، اقتىق،
سيىر اتاسى – زەڭگىبابا.
جىلقى - ساندىك، ماقتان
جىلقى اتاسى - قامباراتا
تۇيە - بايلىق، سالتانات
تۇيە اتاسى - ويسىلقارا.
ءىىى. تولدەر تۋرالى تاقپاقتار ايتۋ.
1. كىپ-كىشكەنە، موماقان
قوشاقاندى ۇناتام
سۇيەدى اپام قوزىم دەپ،
قوشاقانىم ءوزىڭ دەپ.
2. بۇزاۋىم بۇزىق،
مىنەزى قىزىق
ماڭدايى كۇيدى
قازاندى ءسۇزىپ.
3. قۇرىق الىپ قولىما،
قامشى سالىپ تورىعا،
جىلقى ايدايمىن جايلاۋدا،
شاڭ ىلەسپەي سوڭىما.
4. جۇرەسىڭ تەك مونتيىپ
قوس وركەشىڭ سەلتيىپ
قاراپ ءجۇرىپ قورقامىن،
قالا ما دەپ جەل ءتيىپ.
ءان: تولدەر
قازاق حالقىندا ءتورت تۇلىك تۋرالى ماقال – ماتەلدەرى كوپ.
1. قۇتتى قوناق كەلسە،
قوي ەگىز تابادى.
قويدىڭ ءسۇتى - قورعاسىن،
قويدى سوققان وڭباسىن.
2. سيىرلىنىڭ ءۇيى – ايران.
سيىردى تەپپەيدى،
ءسۇتتى توكپەيدى.
3. جىلقى - جانىم، قىمىز - قىمىرانىم.
ات - ادامنىڭ قاناتى.
4. تۇيە اتاسى - نار،
اعاش اتاسى - شىنار.
V. جۇمباقتار جاسىرايىق.
1. كىشكەنە عانا بويى بار،
اينالدىرىپ كيگەن تونى بار.
2. ءمۇيىزى ايداي يىرگەن
مۇرنىن كوككە شۇيىرگەن
ىرىمشىك پەن قۇرت مايى
جەگەندە ءتىلدى ۇيىرگەن.
3. قامىس قۇلاق
توستاعان تۇق.
مىنسەڭ - قانات.
ءسۇتى - ءدارى،
ەتى - تاماق.
4. كەزىكتى ءبىر جانۋار،
ۇستىندە ەكى تاۋى بار.
Vءى. وتىرىك ولەڭدەر قۇراستىرايىق.
1. سارىمساق، ءسابىز بولمەدە
وسكەنىن كوپ ەل كورىپتى.
قوي مەن ەشكى تولدەرگە
تاماق جاساپ بەرىپتى.
2. قاراعاشتىڭ باسىنا
قاۋىن، قاربىز ءوسىپتى.
تۇيە مەن سيىر قىزىعىپ،
قىستا جەيمىز دەسىپتى.
3. جانۋارلار باقشاعا
جەمىس جەۋگە كەلىپتى.
سۋدا وسكەن ءجۇزىمدى،
جىلقى مەن ەسەك تەرىپتى.
Vءىى. تىيىم سوزدەر.
1. قوي قىرقاتىن قىرىقتىقتى يەسىنە بوس قايتارمايدى. جۇنگە وراپ بەرەدى.
2. مالدىڭ الدىنان بوس ىدىسپەن شىعۋعا بولمايدى.
3. مالعا داۋىس كوتەرىپ ۇرسۋعا، بالاعاتتاپ ءتىل تيگىزۋگە بولمايدى.
يەسى وكپەلەيدى.
4. جاس مالدىڭ تىستەرىن سانامايدى.
5. مال قورانىڭ سىرتىندا جانە ىشىندە ىسقىرمايدى.
6. تۇندە مال سانامايدى جانە ەشكىمگە مال بەرمەيدى.
7. مالدى بىرەۋگە سىيلاعاندا ياكي ساتقاندا، نوقتا - جۇگەن، باس ءجىبى بەرىلمەيدى.
8. جاس بوتانى بىردەن كوزگە تۇسىرمەيدى. ول ءبىر اي شىمىلدىقتىڭ نە شي قورشاۋدىڭ ىشىندە ۇستالادى.
ءان: قوشاقانىم قايدا ەكەن؟
قورتىندى: بالالار ءتورت تۇلىك تۋرالى نە ءبىلىپ ۇيرەندىڭدەر؟
سەندەرگە ءتورت تۇلىك تۋراسىندا نەلەر ۇنادى؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
