InfoHub Logo

ءپانى: قازاق ادەبيەتى
سىنىبى: 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ىبىراي التىنسارين « قىپشاق سەيىتقۇل» اڭگىمەسى
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازاق حالقىنىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشى - پەداگوگى، جازۋشى، ەتنوگراف، فولكلورشى، اۋدارماشى، قازاقتىڭ جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشى – ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنان ماعلۇمات بەرۋ. اڭگىمە جانرى تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ادەبي بىلىك - داعدىلارىن: اۋىزشا سويلەۋىن، مانەرلەپ وقۋىن، ءتۇسىنىپ وقۋىن، ءوز ويىن جۇيەلى ايتا ءبىلۋىن، شىعارمانى تالداي الۋ جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك: ىبىراي التىنسارين تۇلعاسىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، بىلىمگە، ىزدەنىمپازدىققا باۋلۋ. اڭگىمە مازمۇنىن ايقىنداي كەلە، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءوز بەتىمەن جۇمىس.
ساباقتىڭ ءادىسى: ينتەراكتيۆتى ءادىس - تاسىلدەر، «بلۋم توكسونومياسى». مودۋلدىك وقىتۋ -«مەنى ءتۇسىن»، «تۇلعانى تانى»، "شەڭبەر بويىمەن اڭگىمەلەۋ " ستو - "بەس جول ولەڭ"، "ەكى جاقتى كۇندەلىك" ساباقتىڭ كورنەكىلىگى ىبىرايدىڭ سۋرەتى، مۋلتيمەديا، تىرەك سىزبالار، جازۋشى تۋرالى لەبىز سوزدەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا

ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
بلۋم توكسونومياسى
ءبىلۋ «تۇلعانى تانى»
ءتۇسىنۋ توپتىق جۇمىس
قولدانۋ «ۇقساستىق جانە دارالىق»
تالداۋ دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
جيناقتاۋ «شەڭبەر بويىمەن اڭگىمەلەۋ»
باعالاۋ «توپتاستىرۋ»

I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. (وقۋشىلارعا ىبىراي ءالتىنساريننىڭ سۋرەتىن كورسەتىپ، بۇل تۇلعا تۋرالى نە بىلەتىندىكتەرىن سۇراۋ.)
وقۋشىلار ىبىراي التىنسارين قازاق جەرىنە تۇڭعىش مەكتەپ اشقان، «كەل، بالالار، وقىلىق!»، «وزەن» ولەڭدەرى مەن «اكە مەن بالا»، «باقشا اعاشتارى» اڭگىمەلەرىنىڭ اۆتورى دەپ جاۋاپ بەردى
"تۇلعانى تانى"

II. ماعىنانى تانۋ.
ءبىلىم. ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنان ماعلۇمات بەرۋ.
1841جىلى قازىرگى قوستاناي وبلىسى قوستاناي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلدى.
1850 جىلى ورىنبور قالاسىنداعى مەكتەپكە الىنادى
1857 جىلى اتاسى بالعوجا بيگە حاتشى بولادى
1859 جىلى عالىم، پروفەسسور ۆ. ۆ. گريگوريەۆپەن تانىسادى
1860 جىلى تورعايدا ءمۇعالىم قىزمەتىن باستايدى.
1864 جىلى مەكتەپ عيماراتى اشىلادى.
1876 جىلى پەتەربۋرگ، قازان قالالارىنا بارىپ، ورىس اعارتۋشىلارىنىڭ ەڭبەكتەرىمەن تانىسادى
1879 جىلى تورعاي وبلىسى مەكتەپتەرىنىڭ ينسپەكتورى.
1881جىلى ومبىدا تۇڭعىش رەت مۇعالىمدەر دايارلايتىن مەكتەپ اشىلدى.
1889 جىلى دۇنيە سالدى.

ءتۇسىنۋ
بۇل بولىمدە وقىعان اڭگىمەنى ءتۇسىنۋ ءۇشىن 3 توپ ءۇزىندى وقي وتىرا، سول ۇزىندىگە سايكەس وزىندىك پىكىرىن جازادى جانە ماقال - ماتەلمەن تۇيىندەيدى.
توپتىق جۇمىس
ءى. «ەكى جاقتى كۇندەلىك»
ءۇزىندى وقۋشى پىكىرى ماقال - ماتەلدەر
قىپشاق سەيىتقۇل وتىز
ءۇيلى توبىرىمەن، جۇرت -
تىڭ تەگىس اتتانىس بارىم -
تاسى بار ۋاقىتتا، بۇل
وتىز ءۇي كەدەيدى قالايىنشا
ەتسەم بايىتىپ، حالىق
قاتارىنا قوسامىن دەپ ويعا
قالادى.

ءىى. «سوزدىكپەن جۇمىس»
بەرىلگەن سوزدەردىڭ ماعىناسىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ورىس تىلىندەگى بالاماسىن تاپتىرامىن.
بارىمتا - ۆوروۆستۆو
كوشپەلى ەل - كوچيەۆوي نارود
بەينەت - ترۋدنوست
جارلى - جاقىباي - بەدنىي
جالاڭاش - گولودنىي
كاسىپ - حوزيايستۆو
ايىرباس - وبمەن
جارمەڭكە - يارماركا.

قولدانۋ
«ۇقساستىق جانە دارالىق» (وقۋشىلار اڭگىمەلەردەن ۇقساستىق پەن دارالىقتى تابادى)
وقۋشىلارعا ىبىراي ءالتىنساريننىڭ بىرنەشە اڭگىمەلەرى بەرىلەدى. وسى اڭگىمەلەردىڭ ىشىنەن ماعىناسى مەن مازمۇنى ۇقساسى الىنادى.
اڭگىمەلەرى: «ورمەكشى، قۇمىرسقا، قارلىعاش»، «اسىل ءشوپ»، «تازا بۇلاق»، «اكە مەن بالا»، «اۋرۋدان اياعان كۇشتىرىك»، «مەيىرىمدى بالا»، «ساتەمىر حان» ت. ب.
ۇقساستىق جانە دارالىق
اكەسى

تالداۋ
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
(بۇل بولىمدە وقۋشىلار بەرىلگەن تاپسىرمانى قابىلەتىنە قاراي ورىندايدى.)
ءى دەڭگەي
«بەس جول ولەڭ»
1. زات ەسىم.
2. سىن ەسىم.
3. ەتىستىك.
4. تاقىرىپقا بايلانىستى ءتورت ءسوز.
5. سينونيم.

1. ىبىراي.
2. قايراتكەر، ۇلتجاندى.
3. پەداگوگ بولدى، مەكتەپ اشتى، اڭگىمە جازدى
4. حالقىنا جارىق ساۋلە بولدى
5. جازۋشى

ءىى دەڭگەي
اڭگىمە مازمۇنى بويىنشا وقۋشىلارعا سۇراق قۇراستىرۋ تاپسىرىلادى.
1. قىپشاق سەيىتقۇل قانداي ويعا قالدى؟
2. ەلدى بايىتۋ ءۇشىن قايدا باردى؟
3. قابىرعانىڭ بويىنا كەلگەن سەيىتقۇل كەدەيلەرگە نە بەردى؟
4. كەدەيلەر قالاي ەڭبەك ەتتى؟
5. ەگىننەن شىققان ءونىمنىڭ ارتىعىن قايدا اپارادى؟
6. قىپشاق سەيىتقۇل ەل الدىندا قانداي قۇرمەتكە يە بولدى؟

اڭگىمەنى مازمۇنداۋ ءۇشىن جوسپار قۇراستىرۋ.
1. وتىز ءۇيلى توبىردىڭ قامىن ويلاعان - قىپشاق سەيىتقۇل.
2. تورعاي جەرىندەگى قابىرعا وزەنىنىڭ بويىنا ورنالاسۋى.
3. وتىز ءۇيلى كەدەيلەرمەن بىرگە ەگىن ەگۋ.
4. مالى كوبەيىپ، باي بولۋ.
5. سەيىتقۇلدىڭ جۇرت اعاسى اتانۋى.

III دەڭگەي
III. وي تولعاۋ.
ادام ءومىرى تىرشىلىگىنىڭ ءمانى دە، ءسانى دە - ەڭبەك. ەڭبەك ادامنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتادى. «ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي» دەگەندەي ءار ادام قانشالىقتى ەڭبەك ەتسە، سونشالىقتى سونىڭ جەمىسىن كورەدى. ادام ەڭبەكپەن ەسەيىپ، ونىڭ ومىرگە دەگەن تانىمدىق كوزقاراسى قالىپتاسادى. «ەڭبەكتىڭ نانى - ءتاتتى، جالقاۋدىڭ جانى - ءتاتتى» دەگەندەي ادامنىڭ ءوز ەڭبەگىمەن تاپقان «نانى»، «اسى» ادال بولادى.
جيناقتاۋ
«شەڭبەر بويىمەن اڭگىمەلەۋ». بۇل ءۇشىن وقۋشىلارعا قاعازدى الدارىنا قويامىن، وزدەرى بىرىنەن سوڭ ءبىرى قىپشاق سەيىتقۇل اڭگىمەسى مەن وزدەرى وقىعان اڭگىمەدەن العان ءتالىمىن جازادى.
ءبىلىم
ەڭبەكقورلىق
قامقورلىق
قايىرىمدىلىق

باۋىرمالدىلىق
جاناشىرلىق
باعالاۋ
«توپتاستىرۋ»
بۇگىنگى ساباقتا وتكەن ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن جيناقتاۋ ماقساتىندا «توپتاستىرۋ» ءادىسى قولدانىلادى. XIX عاسىردا قازاق دالاسىنا ورمەلەپ شىعىپ كۇن بولعان، جۇرتىنا ءبىلىم سىيلاعان ءبىرتۋار تۇلعا دەپ كۇننىڭ سۋرەتىن سالدىم. وقۋشىلار العان بىلىمدەرىن جيناقتاپ، تۇيىندەيدى.

ىبىراي التىنسارين
↓
بالعوجا ءبيدىڭ نەمەرەسى
اعارتۋشى - پەداگوگ
اۋدارماشى
بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى
جازۋشى