ءتۇبىر مەن قوسىمشا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءتۇبىر مەن قوسىمشا
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ءتۇبىر مەن قوسىمشا تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. ءتۇبىر مەن قوسىمشانى ءبىر - بىرىنەن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ. وي - ءورىسىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ. بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ. كوركەم جازۋىن قالىپتاستىرۋ. ەڭبەكقورلىققا، مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى: تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ، وي - قوزعاۋ
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەتتىك وقۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: كىرىكتىرىلگەن ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد (سيقىرلى ولكە، قاريا، الما اعاشى)، ويىندار، ماقال - ماتەلدەر، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ەدۆارد دە بونو «6 ويلاۋ شلياپاسى» تەحنولوگياسى بويىنشا وتىلگەن ساباقتى قورىتۋ
اق قالپاق: ءتۇبىر دەگەنىمىز نە؟ قوسىمشا دەگەن نە؟
سارى قالپاق: مىنا سوزدەرگە قوسىمشا جالعاپ ايت. ەتىك، ەگىن.
قىزىل قالپاق: ماقالدى وقى. قارامەن جازىلعان سوزدەردى سالىستىرىپ، ەرەكشەلىكتەرىن ايت.
ەڭبەك - ەر اتاندىرادى.
ەڭبەكتىڭ ءتۇبى - راحات.
جاسىل قالپاق: ولەڭدى مانەرلەپ وقى. مەن عارىشكەر بولامىن.
اسپان، اسپان ارايلىم،
ساعان ءجيى قارايمىن.
سەنى كوزبەن شولامىن،
مەن عارىشكەر بولامىن.
عارىشكەر ءسوزىنىڭ ءتۇبىرى مەن قوسىمشاسىن ايت.
قانداي عارىشكەرلەردى بىلەسىڭ؟
كوك قالپاق: تۇبىرگە قوسىمشا نە ءۇشىن جالعانادى؟ مىسال كەلتىر.
III. جاڭا ساباق:
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ءبىز بىلمەيتىن سيقىرلى ولكەدە ءبىر قاريا ءومىر ءسۇرىپتى. ول قاريانىڭ باعىندا التىن اعاش ءوسىپتى. قاريا سول اعاشتان وسكەن المانى بازارعا اپارىپ ساتىپ كۇن كورەدى ەكەن. ونىڭ كورشىسى ونى قىزعانىپ، تۇندە كەلىپ اعاشتى كەسىپ، ونى ءوز ءۇيىنىڭ باعىنا وتىرعىزادى. اعاش وسپەي قالادى.
- نەگە؟
قاريا ەرتەسى ەسىكتىڭ الدىندا تۇرعان اعاشتىڭ جوقتىعىن بايقايدى.
ماقال - ماتەلدەر: جامانمەن جولداس بولساڭ كەسىرى جۇعار،
جاقسىمەن جولداس بولساڭ ءناسىبى جۇعار.
جاقسى دوس پايداسىن تيگىزبەسە زيانىن تيگىزبەيدى،
جامان دوس الدىڭدى وراپ جۇرگىزبەيدى.
كورشىسى كەشىرىم سۇراپ الما اعاشىن قايتارىپ بەرەدى. قاريا اعاشتىڭ تۇبىنە سۋ قۇيىپ كۇتە باستايدى. سوندا اعاشقا قوسىمشا بۇتاقتار ءوسىپ، كەيىن قايتادان جەمىس بەرە باستايدى.
مىنەكەي، بالالار، ءبىزدىڭ سوزىمىزدە ءتۇبىر بولماسا ماعىناسى بولمايدى.
ءسوزدىڭ ودان ءارى بولىنبەيتىن بولىگىن ءتۇبىر (ءتۇبىر ءسوز) دەيمىز.
ءسوزدىڭ تۇبىرگە جالعاناتىن بولىگىن قوسىمشا دەيمىز.
«قولعاپتىڭ سىڭارىن تاپ» ويىنى
مەكتەپ + تەر تاۋ + لار جۇمىس + شى ءمۇسىن + ءشى
كىتاپ + تار تەڭىز + دەر ءۇي + لەر
ءتۇبىر ءسوزدىڭ سوڭعى بۋىنى جۋان بولسا، وعان جالعاناتىن قوسىمشا دا جۋان بولادى.
ءتۇبىر ءسوزدىڭ سوڭعى بۋىنى جىڭىشكە بولسا، وعان جالعاناتىن قوسىمشا دا جىڭىشكە بولادى.
«گۇلدەرگە كوبەلەكتەردى قوندىرۋ» ويىنى
تاربيە + ءشى، ەڭبەك + كەر، قۇرىلىس + شى، جۇمىس +كەر، دوس + تىق، دويبى + شى.
ءتۇبىر سوزگە جۇرناق جالعانۋ ارقىلى جاسالعان ءسوزدى تۋىندى ءسوز دەيمىز.
تۋىندى سوزدەردى قاتىستىرىپ، سويلەمدەر قۇراۋ.
IV. سەرگىتۋ ءساتى: «دوپ لاقتىرۋ» ويىنى
1 - قاتار: «اي» سوزىنەن باستالاتىن قىز بالانىڭ ەسىمىن،
2 - قاتار: «ەر» سوزىنەن باستالاتىن ەر بالانىڭ ەسىمىن ايتادى.
قوسىمشا جالعانعاندا كەيبىر سوزدەردىڭ جازىلۋى وزگەرەدى: پ - ب، ك - گ، ق - ع.
كۇرەك - كۇرەگى، بۇلاق - بۇلاعى، جاڭعاق - جاڭعاعى، بۇيرەك - بۇيرەگى، ورىك - ورىگى، كىتاپ - كىتابى.
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ: ۆەن كەستەسى
جۇرناق جالعاۋ
ءسوزدىڭ ماعىناسىن وزگەرتەدى ءسوز بەن ءسوزدى بايلانىستىرادى
جاڭا سوزدەر جاسايدى
ەكەۋى دە قوسىمشا
جەكە تۇرعاندا ەشبىر ماعىنا بىلدىرمەيدى
VI. ۇيگە تاپسىرما:
5 - جاتتىعۋ. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ق - ع ارىپتەرىنىڭ ءتيىستىسىن قويىپ، جۇمباقتى كوشىرىپ جاز.(3 - سىنىپ)
6 - جاتتىعۋ. سوزدەردى كوشىرىپ جازىپ، ءسوز قۇرامىنا تالدا. (2 - سىنىپ)
VII. باعالاۋ.
وتكىزگەن: حايرۋللينا گۋلجاۋحار تۋرلىحانكىزى
ءتۇبىر مەن قوسىمشا. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ءتۇبىر مەن قوسىمشا تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. ءتۇبىر مەن قوسىمشانى ءبىر - بىرىنەن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ. وي - ءورىسىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ. بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ. كوركەم جازۋىن قالىپتاستىرۋ. ەڭبەكقورلىققا، مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى: تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ، وي - قوزعاۋ
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەتتىك وقۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: كىرىكتىرىلگەن ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد (سيقىرلى ولكە، قاريا، الما اعاشى)، ويىندار، ماقال - ماتەلدەر، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ەدۆارد دە بونو «6 ويلاۋ شلياپاسى» تەحنولوگياسى بويىنشا وتىلگەن ساباقتى قورىتۋ
اق قالپاق: ءتۇبىر دەگەنىمىز نە؟ قوسىمشا دەگەن نە؟
سارى قالپاق: مىنا سوزدەرگە قوسىمشا جالعاپ ايت. ەتىك، ەگىن.
قىزىل قالپاق: ماقالدى وقى. قارامەن جازىلعان سوزدەردى سالىستىرىپ، ەرەكشەلىكتەرىن ايت.
ەڭبەك - ەر اتاندىرادى.
ەڭبەكتىڭ ءتۇبى - راحات.
جاسىل قالپاق: ولەڭدى مانەرلەپ وقى. مەن عارىشكەر بولامىن.
اسپان، اسپان ارايلىم،
ساعان ءجيى قارايمىن.
سەنى كوزبەن شولامىن،
مەن عارىشكەر بولامىن.
عارىشكەر ءسوزىنىڭ ءتۇبىرى مەن قوسىمشاسىن ايت.
قانداي عارىشكەرلەردى بىلەسىڭ؟
كوك قالپاق: تۇبىرگە قوسىمشا نە ءۇشىن جالعانادى؟ مىسال كەلتىر.
III. جاڭا ساباق:
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ءبىز بىلمەيتىن سيقىرلى ولكەدە ءبىر قاريا ءومىر ءسۇرىپتى. ول قاريانىڭ باعىندا التىن اعاش ءوسىپتى. قاريا سول اعاشتان وسكەن المانى بازارعا اپارىپ ساتىپ كۇن كورەدى ەكەن. ونىڭ كورشىسى ونى قىزعانىپ، تۇندە كەلىپ اعاشتى كەسىپ، ونى ءوز ءۇيىنىڭ باعىنا وتىرعىزادى. اعاش وسپەي قالادى.
- نەگە؟
قاريا ەرتەسى ەسىكتىڭ الدىندا تۇرعان اعاشتىڭ جوقتىعىن بايقايدى.
ماقال - ماتەلدەر: جامانمەن جولداس بولساڭ كەسىرى جۇعار،
جاقسىمەن جولداس بولساڭ ءناسىبى جۇعار.
جاقسى دوس پايداسىن تيگىزبەسە زيانىن تيگىزبەيدى،
جامان دوس الدىڭدى وراپ جۇرگىزبەيدى.
كورشىسى كەشىرىم سۇراپ الما اعاشىن قايتارىپ بەرەدى. قاريا اعاشتىڭ تۇبىنە سۋ قۇيىپ كۇتە باستايدى. سوندا اعاشقا قوسىمشا بۇتاقتار ءوسىپ، كەيىن قايتادان جەمىس بەرە باستايدى.
مىنەكەي، بالالار، ءبىزدىڭ سوزىمىزدە ءتۇبىر بولماسا ماعىناسى بولمايدى.
ءسوزدىڭ ودان ءارى بولىنبەيتىن بولىگىن ءتۇبىر (ءتۇبىر ءسوز) دەيمىز.
ءسوزدىڭ تۇبىرگە جالعاناتىن بولىگىن قوسىمشا دەيمىز.
«قولعاپتىڭ سىڭارىن تاپ» ويىنى
مەكتەپ + تەر تاۋ + لار جۇمىس + شى ءمۇسىن + ءشى
كىتاپ + تار تەڭىز + دەر ءۇي + لەر
ءتۇبىر ءسوزدىڭ سوڭعى بۋىنى جۋان بولسا، وعان جالعاناتىن قوسىمشا دا جۋان بولادى.
ءتۇبىر ءسوزدىڭ سوڭعى بۋىنى جىڭىشكە بولسا، وعان جالعاناتىن قوسىمشا دا جىڭىشكە بولادى.
«گۇلدەرگە كوبەلەكتەردى قوندىرۋ» ويىنى
تاربيە + ءشى، ەڭبەك + كەر، قۇرىلىس + شى، جۇمىس +كەر، دوس + تىق، دويبى + شى.
ءتۇبىر سوزگە جۇرناق جالعانۋ ارقىلى جاسالعان ءسوزدى تۋىندى ءسوز دەيمىز.
تۋىندى سوزدەردى قاتىستىرىپ، سويلەمدەر قۇراۋ.
IV. سەرگىتۋ ءساتى: «دوپ لاقتىرۋ» ويىنى
1 - قاتار: «اي» سوزىنەن باستالاتىن قىز بالانىڭ ەسىمىن،
2 - قاتار: «ەر» سوزىنەن باستالاتىن ەر بالانىڭ ەسىمىن ايتادى.
قوسىمشا جالعانعاندا كەيبىر سوزدەردىڭ جازىلۋى وزگەرەدى: پ - ب، ك - گ، ق - ع.
كۇرەك - كۇرەگى، بۇلاق - بۇلاعى، جاڭعاق - جاڭعاعى، بۇيرەك - بۇيرەگى، ورىك - ورىگى، كىتاپ - كىتابى.
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ: ۆەن كەستەسى
جۇرناق جالعاۋ
ءسوزدىڭ ماعىناسىن وزگەرتەدى ءسوز بەن ءسوزدى بايلانىستىرادى
جاڭا سوزدەر جاسايدى
ەكەۋى دە قوسىمشا
جەكە تۇرعاندا ەشبىر ماعىنا بىلدىرمەيدى
VI. ۇيگە تاپسىرما:
5 - جاتتىعۋ. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ق - ع ارىپتەرىنىڭ ءتيىستىسىن قويىپ، جۇمباقتى كوشىرىپ جاز.(3 - سىنىپ)
6 - جاتتىعۋ. سوزدەردى كوشىرىپ جازىپ، ءسوز قۇرامىنا تالدا. (2 - سىنىپ)
VII. باعالاۋ.
وتكىزگەن: حايرۋللينا گۋلجاۋحار تۋرلىحانكىزى
ءتۇبىر مەن قوسىمشا. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: عارىش دەگەنىمىز نە؟
-
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ قىزمەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى № 1
