تۋىندى زات ەسىم جاسايتىن جۇرناقتار
اقتوبە وبلىسى،
اقتوبە قالاسى، №32 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ەلشىبەكوۆا ساۋلە ورىنباسار قىزى
ساباق تاقىرىبى: تۋىندى زات ەسىم جاسايتىن جۇرناقتار
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىك جاعى: زات ەسىم تۋرالى العان بىلىمدەرىن ساياحات جاساۋ ارقىلى پىسىقتاۋ.
ساباقتى حالىقتىق پەداگوگيكاعا نەگىزدەي وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تەكسەرۋ.
تاربيەلىك ءمانى: حالقىمىزدىڭ ۇمىت بولعان ءسالت-داستۇرىن جالعاستىرىپ، ۇيرەنىپ، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن بايىتۋدى، ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋ جانە بايلانىستىرا سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساۋاتتى سويلەپ، ادەمى جازا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
كورنەكتىلىكتەر: «جەتى اتا» اۋىلىنىڭ سىزباسى، كارتوچكالار،
ساندىق، ويىندار، ءسوزجۇمباق.
ساباق ءتۇرى: ساياحات ساباق
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىز بۇرىنعىدان ەرەكشە بولماق. ويتكەنى، ءقازىر ءبىز «جەتى اتا» اۋىلىنا ساياحات جاسايمىز.
ساياحاتقا شىعۋ ءۇشىن وزىمىزگە كولىك ازىرلەپ الايىق. بۇرىن اتا-بابالارىمىز تەحنيكا دامىماعان، ماشينا بولماعان كەزدە كولىك رەتىندە نەنى پايدالانعان؟
--اتتى، تۇيەنى، وگىزدى.
--سەندەر سونىڭ قايسىسىن قالايسىڭدار؟
--اتتى.
--جارايدى، اتتى جولعا ازىرلەيىك.
--اتتى شاناعا جەگۋ ءۇشىن قانداي جابدىقتار كەرەك؟
--قامىت، دوعا، دەلبە، شانا، ەرشىك ت. ب.
--دۇرىس سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، اتامىزدىڭ اۋىلىنا كەلىپ قالىپپىز.
«اتا» اۋىلى سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭدى تەكسەرمەكشى ەكەن، مىناداي تاپسىرمالار
دايىنداپتى.
«سىناق دورباسىن» دايىنداپتى.
1. زات ەسىم دەگەنىمىز نە؟ زات ەسىمگە قانداي سۇراقتار قويىلادى؟
2. زات ەسىمنىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
3. كوپتىك جالعاۋىن اتا.
4. ديداكتيكالىق ويىن. ءبىر وقۋشى جەكەشە تۇردە زات ەسىم ايتادى، قالعان وقۋشىلار كوپشە تۇردە جاۋاپ قايتارادى. شانا—شانالار، اربا-اربالار، ت. ب.
5. نەگىزگى زات ەسىم دەگەنىمىز نە؟
6. تۋىندى زات ەسىم قالاي جاسالادى؟
2. ال، بالالار، جەر تايعاق، قۇلاپ قالمايىق. (ءبارىمىز شاناعا جوندەلىپ وتىرايىق)
الدىمىزدا كورىنگەن قاي اۋىل؟
2. «اكە» اۋىلى.
كوركەم جازۋ
جوڭىشقا، مۇرجا، جاشىك.
جەتى اتاسىن بىلگەن ەر،
جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر.
3. «بالا» اۋىلى
بۇل اۋىلدا «پوەزيا مينۋتىن» وتكىزەمىز. ولەڭنەن تۋىندى زات ەسىمدى تەرىپ جازۋ، ونىڭ ءتۇبىرىن تابۋ.
تاۋ مەن تاستى قوپارار،
كەنشى بولعىم كەلەدى.
دوستىق سالەم اپارار،
ەلشى بولعىم كەلەدى.
بارماعىنان بال تامعان،
اسپاز بولعىم كەلەدى.
الار وزىپ بايگەنى،
مالشى بولعىم كەلەدى.
4. ال، بالالار، مانادان ءۇش اۋىلعا ساياحات جاساپ، شارشاڭقىراپ قالعان بولارمىز،
ەندى «نەمەرە»اۋىلىنا كەلدىك. بۇل اۋىلدا «سەرگىتۋ ءساتىن»جاساپ الايىق.
باس بارماعىم—العاشقى،
بالاڭ ۇيرەك—جالعاسى،
ورتان تەرەك—اعاسى،
شىلدىر شۇمەك—ناعاشى،
كىشكەنتاي بوبەك—بالاقان،
بارىنە ورتاق الاقان.
5. كانە، بالالار، شاناعا جوندەلىپ وتىرايىق. ءالى دە باراتىن اۋىلدارىمىز بار، ۋاقىت بولسا تاقاپ قالدى.
كوزدى اشىپ-جۇمعانشا «شوبەرە»اۋىلىنا كەلىپ قالىپپىز. «سيقىرلى ساندىق» ازىرلەپتى.
ادالدىق، جۇزىك، ۇزىندىق، ءبىلىم، كورىك، جولداس، وشىرگىش.
6. «شوبەرە»اۋىلىنان شىعىپ «شوپشەك»اۋىلىنا بەت الدىق. مىنە «شوپشەك» اۋىلىنا كەلدىك. «شوپشەك»اۋىلى سەندەرگە مىناداي تاپسىرما دايىنداپتى.
بەرىلگەن ەتىستىكتەرگە ءتيىستى جۇرناقتاردى جالعاپ، تۋىندى زات ەسىم جاسا، زات ەسىمدى قاتىستىرىپ سويلەم قۇرا.
ۇشقىش، سىزعىش، ىلگىش، بىلگىش.
7. ال، بالالار، سوڭعى اۋىلعا كەلىپ قالدىق. بۇل اۋىل قانداي؟
- «نەمەنە»اۋىلى.
«نەمەنە»اۋىلى سەندەرگە 7-سانى بەينەلەنگەن توركوزدى تولتىرۋدى ۇسىنادى. قازاق حالقى 7 سانىن قاسيەتتى سان دەپ بىلگەن. ويتكەنى، جاڭا تۋعان نارەستەنىڭ شىلدەحاناسىن جەتىنشى كۇنى جاساعان. قايتىس بولعان ادامنىڭ جەتىسىن بەرگەن. جەتى قازىنانى، جەتى اتانى تەكتەن-تەك اتاماعان.
تاپسىرما:تۋىندى زات ەسىمدەردەن نەگىزگى زات ەسىمدى اجىراتىپ جاز.
1. دوستىق—دوس
2. سوزدىك—ءسوز
3. بالالىق—بالا
4. سىيلىق—سىي
5. ادىلدىك—ءادىل
مىنە، بالالار، «نەمەنە» اۋىلىنىڭ دا تاپسىرماسىن وتە جاقسى ورىندادىق. ەندى ءبارىمىز سىنىپقا قايتايىق.
2ساباقتى قورىتۋ، بەكىتۋ.
3. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
4. ۇيگە تاپسىرما.
اقتوبە قالاسى، №32 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ەلشىبەكوۆا ساۋلە ورىنباسار قىزى
ساباق تاقىرىبى: تۋىندى زات ەسىم جاسايتىن جۇرناقتار
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىك جاعى: زات ەسىم تۋرالى العان بىلىمدەرىن ساياحات جاساۋ ارقىلى پىسىقتاۋ.
ساباقتى حالىقتىق پەداگوگيكاعا نەگىزدەي وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تەكسەرۋ.
تاربيەلىك ءمانى: حالقىمىزدىڭ ۇمىت بولعان ءسالت-داستۇرىن جالعاستىرىپ، ۇيرەنىپ، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن بايىتۋدى، ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋ جانە بايلانىستىرا سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساۋاتتى سويلەپ، ادەمى جازا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
كورنەكتىلىكتەر: «جەتى اتا» اۋىلىنىڭ سىزباسى، كارتوچكالار،
ساندىق، ويىندار، ءسوزجۇمباق.
ساباق ءتۇرى: ساياحات ساباق
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىز بۇرىنعىدان ەرەكشە بولماق. ويتكەنى، ءقازىر ءبىز «جەتى اتا» اۋىلىنا ساياحات جاسايمىز.
ساياحاتقا شىعۋ ءۇشىن وزىمىزگە كولىك ازىرلەپ الايىق. بۇرىن اتا-بابالارىمىز تەحنيكا دامىماعان، ماشينا بولماعان كەزدە كولىك رەتىندە نەنى پايدالانعان؟
--اتتى، تۇيەنى، وگىزدى.
--سەندەر سونىڭ قايسىسىن قالايسىڭدار؟
--اتتى.
--جارايدى، اتتى جولعا ازىرلەيىك.
--اتتى شاناعا جەگۋ ءۇشىن قانداي جابدىقتار كەرەك؟
--قامىت، دوعا، دەلبە، شانا، ەرشىك ت. ب.
--دۇرىس سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، اتامىزدىڭ اۋىلىنا كەلىپ قالىپپىز.
«اتا» اۋىلى سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭدى تەكسەرمەكشى ەكەن، مىناداي تاپسىرمالار
دايىنداپتى.
«سىناق دورباسىن» دايىنداپتى.
1. زات ەسىم دەگەنىمىز نە؟ زات ەسىمگە قانداي سۇراقتار قويىلادى؟
2. زات ەسىمنىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
3. كوپتىك جالعاۋىن اتا.
4. ديداكتيكالىق ويىن. ءبىر وقۋشى جەكەشە تۇردە زات ەسىم ايتادى، قالعان وقۋشىلار كوپشە تۇردە جاۋاپ قايتارادى. شانا—شانالار، اربا-اربالار، ت. ب.
5. نەگىزگى زات ەسىم دەگەنىمىز نە؟
6. تۋىندى زات ەسىم قالاي جاسالادى؟
2. ال، بالالار، جەر تايعاق، قۇلاپ قالمايىق. (ءبارىمىز شاناعا جوندەلىپ وتىرايىق)
الدىمىزدا كورىنگەن قاي اۋىل؟
2. «اكە» اۋىلى.
كوركەم جازۋ
جوڭىشقا، مۇرجا، جاشىك.
جەتى اتاسىن بىلگەن ەر،
جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر.
3. «بالا» اۋىلى
بۇل اۋىلدا «پوەزيا مينۋتىن» وتكىزەمىز. ولەڭنەن تۋىندى زات ەسىمدى تەرىپ جازۋ، ونىڭ ءتۇبىرىن تابۋ.
تاۋ مەن تاستى قوپارار،
كەنشى بولعىم كەلەدى.
دوستىق سالەم اپارار،
ەلشى بولعىم كەلەدى.
بارماعىنان بال تامعان،
اسپاز بولعىم كەلەدى.
الار وزىپ بايگەنى،
مالشى بولعىم كەلەدى.
4. ال، بالالار، مانادان ءۇش اۋىلعا ساياحات جاساپ، شارشاڭقىراپ قالعان بولارمىز،
ەندى «نەمەرە»اۋىلىنا كەلدىك. بۇل اۋىلدا «سەرگىتۋ ءساتىن»جاساپ الايىق.
باس بارماعىم—العاشقى،
بالاڭ ۇيرەك—جالعاسى،
ورتان تەرەك—اعاسى،
شىلدىر شۇمەك—ناعاشى،
كىشكەنتاي بوبەك—بالاقان،
بارىنە ورتاق الاقان.
5. كانە، بالالار، شاناعا جوندەلىپ وتىرايىق. ءالى دە باراتىن اۋىلدارىمىز بار، ۋاقىت بولسا تاقاپ قالدى.
كوزدى اشىپ-جۇمعانشا «شوبەرە»اۋىلىنا كەلىپ قالىپپىز. «سيقىرلى ساندىق» ازىرلەپتى.
ادالدىق، جۇزىك، ۇزىندىق، ءبىلىم، كورىك، جولداس، وشىرگىش.
6. «شوبەرە»اۋىلىنان شىعىپ «شوپشەك»اۋىلىنا بەت الدىق. مىنە «شوپشەك» اۋىلىنا كەلدىك. «شوپشەك»اۋىلى سەندەرگە مىناداي تاپسىرما دايىنداپتى.
بەرىلگەن ەتىستىكتەرگە ءتيىستى جۇرناقتاردى جالعاپ، تۋىندى زات ەسىم جاسا، زات ەسىمدى قاتىستىرىپ سويلەم قۇرا.
ۇشقىش، سىزعىش، ىلگىش، بىلگىش.
7. ال، بالالار، سوڭعى اۋىلعا كەلىپ قالدىق. بۇل اۋىل قانداي؟
- «نەمەنە»اۋىلى.
«نەمەنە»اۋىلى سەندەرگە 7-سانى بەينەلەنگەن توركوزدى تولتىرۋدى ۇسىنادى. قازاق حالقى 7 سانىن قاسيەتتى سان دەپ بىلگەن. ويتكەنى، جاڭا تۋعان نارەستەنىڭ شىلدەحاناسىن جەتىنشى كۇنى جاساعان. قايتىس بولعان ادامنىڭ جەتىسىن بەرگەن. جەتى قازىنانى، جەتى اتانى تەكتەن-تەك اتاماعان.
تاپسىرما:تۋىندى زات ەسىمدەردەن نەگىزگى زات ەسىمدى اجىراتىپ جاز.
1. دوستىق—دوس
2. سوزدىك—ءسوز
3. بالالىق—بالا
4. سىيلىق—سىي
5. ادىلدىك—ءادىل
مىنە، بالالار، «نەمەنە» اۋىلىنىڭ دا تاپسىرماسىن وتە جاقسى ورىندادىق. ەندى ءبارىمىز سىنىپقا قايتايىق.
2ساباقتى قورىتۋ، بەكىتۋ.
3. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
4. ۇيگە تاپسىرما.
You Might Also Like
