InfoHub Logo

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ رەسپۋبليكالىق «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە «ءبىز وزىق ويلى ۇلت رەتىندە تەك قانا العا قاراۋىمىز كەرەك» تاقىرىبىمەن بەرىلگەن سۇحباتىن زور قىزىعۋشىلىقپەن وقىپ شىقتىم. ەلىمىزدىڭ بۇگىنگى ءومىرىنىڭ جانە كەلەشەكتەگى دامۋىنىڭ قوعامدى تولعاندىرعان كوپتەگەن ماسەلەلەرى بويىنشا تەرەڭ ءارى ايقىن دا انىق جاۋاپ بەرىلىپ، ىرگەلى وي-پىكىرلەر ايتىلعان ەكەن. ەلدەگى سوڭعى جىلدارى جۇرگىزىلىپ جاتقان ساياسي، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ ءمانى مەن قويىلىپ وتىرعان ماقسات، مىندەتتەرمەن قاتار سىرتقى ساياسات جانە حالىقارالىق قاتىناستار ماسەلەلەرى اۋقىمدى قامتىلىپتى. سوندىقتان وسى ماسەلەگە نازار اۋدارۋدى ءجون كوردىك.

وتكەن جىلعا كوز جۇگىرتسەك، الەمدە جانە تاريحتا بۇرىن-سوڭدى بولماعان وزگەرىستەر ورىن الىپ، گەوساياسي قايشىلىقتار كۇشەيىپ، انتيگلوباليزم تولقىنى كۇشەيىپ، جاھاندىق ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋ ءالسىز قارقىنمەن ءجۇرىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، بايلار مەن كەدەيلەر اراسىنداعى الشاقتىق كۇن سايىن كەڭەيىپ، كليماتتىق جانە ەنەرگەتيكالىق داعدارىستار ءبىر-بىرىنىڭ ۇستىنە قونىپ، ادامزات كوپتەگەن قيىندىقتار مەن سىناقتارعا تاپ بولۋدا. سونىمەن بىرگە، بەيبىتشىلىك، دامۋ، ىنتىماقتاستىق جانە ءوزارا ءتيىمدى ۇتىسقا جەتۋدىڭ تاريحي ءۇردىسىن توقتاتۋ مۇمكىن ەمەس، الەمدىك قوعامداستىق ءوزارا قۇرمەتكە، ادىلەتتىلىككە جانە ءوزارا ءتيىمدى  ىنتىماقتاستىققا نەگىزدەلگەن حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ جاڭا تۇرىنە ۇلكەن ءۇمىت ارتادى. «ادامزاتتىڭ تاعدىرى ورتاق قاۋىمداستىق» تۇجىرىمداماسى بارعان سايىن ادامداردىڭ جۇرەگىنەن ورىن الا باستادى.

شىنىندا دا وتكەن جىلى سىرتقى ساياسات سالاسىندا اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلدى. قازاقستان ءتۇرلى سامميتتتەر مەن فورۋمداردا ءوز ۇستانىمىن بارىنشا سالماقتى جەتكىزە ءبىلدى. مەملەكەت باسشىسى ق.ك.توقايەۆ الەمدىك دەڭگەيدەگى كوشباسشىلارمەن كوپتەگەن كەزدەسۋلەر وتكىزدى. اسىرەسە، وڭىرلىك «س5+» ۇلگىسىندەگى باسقوسۋلاردىڭ ماڭىزى ارتا ءتۇستى. پرەزيدەنتتىڭ پايىمداۋى بويىنشا ورتالىق ازيا گەوساياسي احۋالعا قاتىستى ءوز پايىمى بار ءارى قارقىندى دامىپ جاتقان ايماق. بۇگىندە بۇل ءوڭىر ساۋدا، ينۆەس­تيسيا، بيزنەس، يننوۆاسيا ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر ورنى بولىپ وتىر. سول سەبەپتى الەم ەلدەرى ورتالىق ازياعا ايرىقشا نازار اۋدارۋدا. «س5+» ۇلگىسى ماڭىزدى ديالوگ الاڭىنا اينالدى.

مۇنىڭ بارىنە ق ر پرەزيدەنتى ق.ك. توقايەۆتىڭ الەمدىك ديپلوماتياداعى ابىروي-بەدەلى دە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ىقپال ەتكەنى انىق. كەيىنگى جىلدارى حالىقارالىق جيىنداردا كليماتتىڭ وزگەرۋى، ازىق-تۇلىك تاپشىلىعى جانە ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك سياقتى بارلىق ەلدەرگە ورتاق ماسەلەلەر تالقىلانۋدا، قازاقستان بۇل ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا بەلسەنە قاتىسىپ قانا قويماي سونىمەن قاتار ءوزىنىڭ ناقتى ۇسىنىستارىن كوتەرىپ، ءبىرقاتار باستامالار جاسادى. 2024 جىلى ەلىمىز وڭىرلىك جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ءبىرقاتار ىقپالدى ۇيىمدار مەن بىرلەستىكتەرگە ءتوراعالىق ەتەدى.

قازاقستان ءتيىمدى ءارى ساليقالى سىرتقى ساياسات جۇرگىزۋ ارقىلى ءوزىنىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن قورعاپ، ستراتەگيالىق مىندەتتەرىن ورىنداپ كەلەدى. ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن ساقتاۋ. سونىمەن قاتار، قازاقستان ازاماتتارىنىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋ، ەكونوميكامىزدىڭ ورنىقتى دامۋىنا بارىنشا قولايلى جاعداي جاساۋ. بۇگىنگى كۇردەلى گەوساياسي جاعدايدا بىزگە شەتەلدىك سەرىكتەستەرىمىزدىڭ بارىمەن، اسىرەسە، كورشى مەملەكەتتەرمەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ ماڭىزدى.

قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىندا اۋماقتىق باسىمدىقتار ايقىندالعان. سونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن كورشى ەكى الىپ مەملەكەتپەن قارىم-قاتىناستىڭ ماڭىزى زور. رەسەي مەن قازاقستان اراسىندا وتە جوعارى دەڭگەيدە قارىم-قاتىناس ورناعان. «رەسەي قازاقستاننىڭ نەگىزگى سەرىكتەسى ءارى وداقتاسى ەكەنى بارشاعا ايان. ەكى ەل اراسىندا 300-دەن استام شارت پەن كەلىسىم جاسالعان. جوعارى دەڭگەيدەگى ساياسي ديالوگ قارقىندى دامىپ كەلەدى. ءبىز كوپجاقتى قۇرىلىمدار اياسىندا، سونداي-اق وڭىرلىك تۇراقتىلىق پەن حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ بارىسىندا ىقپالداسا ارەكەت ەتەمىز»، دەدى پرەزيدەنت ءوز سۇحباتىندا. رەسەي قازاقستاننىڭ نەگىزگى ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەسى. ەكى ەلدىڭ تاۋار اينالىمى 2023 جىلدىڭ باستاپقى 10 ايىندا 21،4 ميلليارد دوللار بولدى. ءبىزدىڭ شەكارامىز قۇرلىقتاعى ەڭ ۇزىن شەكارا سانالادى. ءعىلىم-بىلىم جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سالاداعى قارىم-قاتىناستى نىعايتۋعا ايرىقشا ءمان بەرىلەدى.

قازاقستان مەن قىتايدىڭ قارىم-قاتىناسى دوستىق، تاتۋ كورشىلىك جانە ماڭگىلىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك رۋحىندا قارقىندى دامىپ كەلەدى. بۇل تۋرالى مەملەكەت باسشىسى رەسپۋبليكالىق «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان سۇحباتىندا ايتتى. بۇگىندە قازاق-قىتاي قاتىناستارى كوپكە ۇلگى بولىپ وتىر. ەكى ەلدىڭ ءوزارا تاۋار اينالىمى جىل ساناپ ارتىپ كەلە جاتىر. ءوزارا تاۋار اينالىمىنىڭ كولەمى 2023 جىلدىڭ 10 ايداعى قورىتىندىسى بويىنشا 24،3 ميلليارد دوللارعا جەتتى. بۇل – جاڭا رەكوردتىق كورسەتكىش. جۇڭگو بۇرىننان قازاقستان ەكونوميكاسىنا مول قارجى قۇيعان ءىرى ينۆەستورلاردىڭ قاتارىنا كىرەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن قحر ەلىمىزگە 24 ملرد دوللار ينۆەستيسيا سالدى. قازاقستان قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» مەگاجوباسىن تولىعىمەن قولدايدى.

سوندىقتان كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياسات باعىتىن ۇستاي وتىرىپ، سولتۇستىكتەگى جانە شىعىستاعى كورشىمەن تاتۋ بولىپ، ىنتىماقتىقتى بايلانىس ورناتۋ ەلىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

سونىمەن قاتار، قازاقستان ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردى بەلسەندى تۇردە ىلگەرىلەتۋدە، قازاقستان جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتىن تولىق جۇزەگە اسىرۋدا، يندۋستريالىق جۇيەنىڭ دامۋىن جەدەلدەتۋدە، زاماناۋي اۋىل شارۋاشىلىعىن قۇرۋعا نازار اۋدارۋدا، عىلىمي-تەحنيكالىق يننوۆاسيالاردى بەلسەندى تۇردە ىلگەرىلەتۋدە جانە 2029 جىلعا قاراي قازاقستاننىڭ جالپى ىشكى ءونىمىن ەكى ەسە ۇلعايتۋ جونىندەگى ءورشىل ماقساتقا قول جەتكىزۋ جولىنداعى ءىس-شارالار مەن جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.

سابىرحان سماعۇلوۆ،
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى
قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى

---