ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ادىستەمەسى
وتكىزگەن: مولدابەك ءا. ر.
بايانداما: «ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ادىستەمەسى»
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ادىستەمەسى
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلاردا دامۋدىڭ جەكە ۆاريانتتارىنىڭ كوپ تۇرلىلىگى بار. ولار تانىم كومپونەنتتەرىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ ءار ءتۇرلى دەڭگەيىنە بايلانىستى، ياعني بۇل ارتتا قالۋدىڭ ءار ءتۇرلى سەبەپتەرى بار ەكەنىن كورسەتەدى. وقۋشىلاردىڭ نەگىزىنەن ءبىلىمدى مەڭگەرۋ ءۇردىسى مىنا كومپونەنتتەردەن تۇرادى: قابىلداۋ، ءتۇسىنۋ، ەستە ساقتاۋ، قورىتۋ جانە جۇيەلەۋ. وقۋ ۇردىسىندە بۇل كومپونەنتتەر وتە تىعىز بايلانىستى. وقۋشى مەڭگەرەتىن ماتەريالدىڭ قيىندىعىنا سوقتىققاندا عانا ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداپ، قورىتىندى جاساي الادى. وسىدان كەيىن ول ماتەريالدى تولىق يگەرەدى. قابىلداۋى باياۋ وقۋشىلار ءاربىر ساباق كەزىندە قاجەتتى كورنەكى قۇرالدارمەن، ديداكتيكالىق ماتەريالدارمەن، تاراتاتىن جانە كورسەتەتىن كورنەكىلىكتەرمەن قامتاماسىز ەتىلۋى قاجەت. سوندا عانا وتكىزىلگەن ساباقتار ءوز ماقساتىنا تولىق جەتەدى. وسى ءبىلىمدى مەڭگەرۋ كومپونەنتتەرى باياۋ بولعاندىقتان ناشار وقۋشى شىعادى. وقۋ جىلدامدىعى باياۋ بولعاندىقتان جانە ەسەپ ءماتىنىن قاتە وقىعاندىقتان ونىڭ مازمۇنىن تۇسىنبەيدى، ەستە ساقتاۋى دا تومەن. ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلاردىڭ اقىل - وي پارامەترى جانە جاعىمدى اقىل ساپالارى قالىپتاسپاعان، ءبىلىم قورى از. ناشار وقۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ارتتا قالۋ مەن ۇلگەرىمنىڭ تومەندەۋىنىڭ سەبەپتەرىن انىقتاۋ كەرەك. ناشار وقۋشىلاردىڭ كەمشىلىكتەرى تومەندەگىدەي: 1) ەسەپ شارتىن وقىعاندا ءارىپ، بۋىن نەمەسە ءسوز قالدىرىپ وقۋ، 2) كەيبىر بۋىنداردى سوزدەردى قايتالاپ نەمەسە ەجىكتەپ وقۋ. مۇنداي كەمشىلىگى بار وقۋشىعا وقۋلىقتان ارنايى تاپسىرمالار نەمەسە كارتوچكامەن جۇمىس بەرىلەدى. كارتوچكامەن جۇمىس وقۋشىنى جالىقتىرمايدى، وقۋعا دەگەن ىنتاسىن ارتتىرىپ وتىرادى. تانىم ارەكەتىنىڭ ناتيجەلىلىگى - اقىل وي ارەكەتىنىڭ دامۋ دارەجەسىنە بايلانىستى. ونىڭ نەگىزگى كومپونەنتتەرىنىڭ قالىپتاسپاۋى ۇلگەرىمنىڭ تومەن بولۋىنىڭ باستى سەبەبى بولىپ تابىلادى.
كومپونەنتتەردىڭ قايسىسى ۇلگەرىمنىڭ تومەندەۋىنە نەگىزگى سەبەپ بولۋىنا بايلانىستى ارتتا قالۋ ەكىگە بولىنەدى: 1. پەداگوگيكالىق جاعىنان نازاردان تىس قالعان بالالار؛ 2. ناشار وقيتىن وقۋشىلار.
پەداگوگيكالىق جاعىنان نازاردان تىس قالعان بالالارمەن جۇمىس ورىنداۋ ناشار وقيتىندارمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا ءتيىمدى بولىپ تابىلادى.
ناشار وقيتىن وقۋشىلار وقۋ - تاربيە ۇردىسىندە كوبىرەك بىلىكتىلىكتى قاجەت ەتەدى. ءبىراق ولاردىڭ ەكى تۇرىندە دە جۇمىستىڭ جالپى باعىتى بىردەي.
پەداگوگيكالىق جاعىنان نازاردان تىس قالعان بالالاردى مەكتەپكە دەيىن قولعا الۋ كەرەك. ساباق ۇستىندە جانە ساباقتان تىس ۋاقىتتا زەيىن مەن ىرىقتى، ەستە ساقتاۋدى دامىتۋ قاجەت.
بالالاردىڭ ارتتا قالۋى مەن ناشار وقۋىن بولدىرماۋ جانە الدىن الۋ جۇمىستارى كوپ ۋاقىتتى، ىنتا - جىگەردى قاجەت ەتەدى. وسى قيىنشىلىقتاردىڭ سەبەبى – بالانىڭ اقىل - وي ەرەكشەلىكتەرىنىڭ، اقىل ساپالارىنىڭ قالىپتاسپاعانى، ال بۇل ەرەكشەلىكتەر ميدىڭ كەيبىر ورگانيكالىق انوماليالارىمەن بايلانىستى، سوندىقتان ولار سىرتقى اسەرلەرگە تەز كونە المايدى.
بۇنداي سىرتقى اسەرلەرگە وتە ەرتە جاستا جاعىمسىز الەۋمەتتىك – پەداگوگيكالىق جاعدايلاردىڭ ىقپالىنان، نازاردان تىس قالعان بالالار تەز كونگىش بولىپ كەلەدى. مۇنداي ارتتا قالۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جۇمىس بالالاردىڭ اقىل – وي ارەكەتىن بەلسەندىرۋگە، سويلەۋ قابىلەتىن دامىتۋعا، پراكتيكالىق تاجىريبەسىن كەڭەيتۋگە باعىتتالۋى كەرەك. مەكتەپ بالاعا جالپى ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، ونى جالپى دامىتۋ، سويلەۋ، وقىتۋ، تالداۋ جاساۋعا ۇيرەتۋ، ءوز ويىن دۇرىس جەتكىزە بىلۋگە، سالىستىرا بىلۋگە، دالەلدەۋگە، سويلەۋ مادەنيەتىنە ۇيرەتەدى. وقۋ ەڭبەگىنىڭ قارۋى – وي. لوگيكالىق جەكە پىكىرىمەن وزىندىك تالداۋ ءبىرتۇتاس. بۇل تالاپتار وي مەن ءىس ارەكەتتىڭ نەگىزگى وزەگى بولىپ تابىلادى.
ويىن بالالار ءۇشىن كۇردەلى ارەكەت. بالالار ءبىلىمدى ويىن ارقىلى دا الا الادى جانە بىلىمدىلىككە ۇيرەنەدى. سوندىقتان ماتەماتيكا ساباعىنداعى ويىن ارقىلى ءبىلىمىن شىڭداپ وي ءورىسىن كەڭەيتە الادى. بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە، زەيىنىنە ساي ۇيىمداستىرىلعان ويىندار بالانىڭ اقىلىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتەدى، مىنەز - قۇلقىن، ەرىك جىگەرىن قالىپتاستىرادى جانە ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
دەڭگەي بويىنشا ساراپتاۋ وي ەڭبەگىنىڭ دامۋىنا بايلانىستى سارالاۋدىڭ قازىرگى پەداگوگيكاداعى وڭ اسپەكتىلەرى مۇعالىمگە ناشار وقيتىن وقۋشىلارعا كومەكتەسۋگە جول اشادى.
وقي الۋلارىنا سايكەس توپتارعا ءبولۋ كريتەرييلەرى:
1 - توپ. ناشار وقيتىن بالالار. ولار باياۋ ارەكەت ەتەدى، سىنىپقا ىلەسە المايدى. ەگەر وسىلاردى ەسەپكە الماساق، وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى تومەندەيدى سىنىپتاستارىنان قالىپ قويادى. بۇل وقۋشىلار ءۇشىن وتكەن ماتەريالداردان تاپسىرمالار بەرىلۋى كەرەك جانە تاپسىرمالاردىڭ كولەمى شاعىن بولۋى ءتيىس.
2 - توپ
بۇل توپتىڭ وقۋشىلارىنا ماتەريالدى ەستەرىنە ساقتاۋ ءۇشىن كوپ رەت قايتالاۋ قاجەت. سىرتتاي ولاردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى اسىقپايتىندىعىنان، جوعارى ەموسيونالدىعىنان، زەيىنىنىڭ تومەندەگىنەن جانە جيناقى ەمەستىگىنەن بايقالادى. ولار ءۇشىن جيناقتاۋعا بەرىلگەن تاپسىرمالار قيىن. بۇل وقۋشىلارعا بەرىلگەن جۇمىس الگوريتمىن قولدانعان پايدالى. تەوريانى جاقسى يگەرە وتىرىپ، ولار پراكتيكادا قاتە جىبەرۋى مۇمكىن. مۇنداي وقۋشىلارعا ءار – ارەكەتتى اۋىزشا ءتۇسىندىرۋدى تالاپ ەتەتىن تاپسىرمالار ۇسىنۋ ماڭىزدى.
3 - توپ
بۇل توپقا قوزۋى مەن توقتاۋىنىڭ تەپە - تەڭ ءۇردىسى بار وقۋشىلار كىرەدى. ولاردىڭ تۇراقتى زەيىنى بار، جيناقتاۋ ءۇردىسىن جاقسى يگەرگەن، ۇلكەن سوزدىك قورى بار.
سارالانعان تاپسىرمالار - بۇل جاتتىعۋلار جيناعى، ولاردى ورىنداۋ نەگىزىندە بالالار ەرەجەلەردى جاقسى ءتۇسىنىپ، يگەرەدى، قاجەتتى داعدىلاردى قالىپتاستىرادى. سارالانعان تاپسىرمالار تاقتادا، كارتىشكەدە، سلايدتاردا، تابليسالاردا جازىلۋى مۇمكىن. سارالانعان تاپسىرمالاردىڭ نەگىزگى ءتۇرى مىندەتتى تاپسىرمالار، داعدىنى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وقىعان ەرەجەنى دۇرىس قولدانۋعا ىقپال ەتەدى؛ ولاردىڭ كولەمى شەكتەلگەن بولۋى كەرەك جانە ءار وقۋشىنىڭ شاماسى كەلەتىن تاپسىرمالار بولۋى ءتيىس.
وقىتۋ بارىنشا ءتيىمدى بولۋ ءۇشىن ءمۇعالىم ءار وقۋشىنىڭ ءالسىز جانە كۇشتى جاقتارىن، كەمشىلىگى مەن قول جەتكىزگەن تابىستارىن جاقسى ءبىلۋى قاجەت.
وقۋ ماتەريالىن قورىتىندىلاپ، ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ ىسكەرلىگىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن كۇردەلىلىگى ءار الۋان كەستەلەر مەن سىزبالار تۇرىندەگى تاپسىرمالار بەرىلەدى. مىسالى، ماتەماتيكالىق ۇعىمدى ءار ءتۇرلى دەڭگەيدە وقىتۋدىڭ «تۋىندى» تاقىرىبى بويىنشا ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلارعا دايىن كەستەنى تولتىرۋدى، ورتاشالارعا كەستەنى قۇرۋدى، ال ۇلگەرىمى جاقسىلارعا كەستەنى قۇرىپ تولتىرۋدى تاپسىرۋعا بولادى.
وقىتۋدا ءتۇرلى جۇپتىق، توپتىق جۇمىس تۇرلەرىن قولدانۋدامىن. ءبىلىم ساپاسى تومەن وقۋشىلارمەن جۇمىس جۇرگىزىپ، ءوز جۇمىسىمدا ءار ءتۇرلى باقىلاۋ فورمالارىن: تەستتەر، سۇحبات، ديفەرەنسيالدىق تاپسىرمالاردى ورىنداتامىن. وزىنە سەنىمى جوق، ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىنى قولداپ - قۋاتتاۋ قاجەت. قانداي دا ۇنامدى ساپاسىن تانىپ، پەداگوگ سول ارقىلى بالادا سەنىم وياتادى، ۇمتىلىس پەن دەربەستىك، كەدەرگىلەردەن سەسكەنبەۋ قاسيەتىنە باۋليدى. وقۋشىلارمەن جۇمىستى وقۋ تاربيە پروسەسىنە قويىلعان جاڭا تالاپتارعا ساي قۇرايدى. ساباقتىڭ بارلىق كەزەڭدەرىن ويلاستىرىپ، وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن جانە قابىلداۋلارىن ەسكەرە وتىرىپ ساباقتى قۇراستىرۋدامىن. وقىتۋدى جەكەلەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋدە ءار ءتۇرلى ادىستەردى قولدانۋعا بولادى. دەڭگەيلىك ديففەرەنسياسيانى قولدانۋ جاعىمدى ناتيجە بەرەدى. باقىلاۋ جۇمىسىن وتكىزۋدە ءتۇرلى فورمالاردى قولدانۋعا بولادى.
ءاربىر وقۋشىنىڭ وقىپ ۇيرەنۋ مۇمكىنشىلىكتەرىن انىقتاۋ نەگىزىندە ولاردىڭ جەكە باس ەرەكشەلىكتەرىن تەرەڭ ءبىلۋ، سونىمەن قاتار ونى ءىس - تاجىريبەدە ەسكەرۋ قاجەت.
باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ۇلگەرمەۋشىلىك سەبەپتەرىن بولدىرماۋ
جوسپار
1 سىنىپ جەتەكشى جەكەلەي اڭگىمە وتكىزۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ ۇلگەرە الماۋشىلىق سەبەبىن انىقتاۋ، پسيحولوگقا (جۇمىس تۇرلەرى: وقۋشىلاردىڭ ساۋالداماسى، اتا - انالار، اڭگىمەلەسۋ) مۇمكىندىگىنشە حابارلاۋ.
• بولعان سەبەپتەرىن ەسكەرۋ
• ساباقتاردى جىبەرۋ (سەبەپتى، سەبەپسىز سەبەپتەرىنە بايلانىستى)
• ۇيدە دايىندىعىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى
• قابىلەتىنىڭ تومەندىگى
• ساباققا ەنجارلىعى
• ساباقتا باعانىڭ شىنايى قويىلماۋى
• ءۇي تاپسىرماسىنىڭ كولەمىنىڭ كوپتىگى
• وقۋ ماتەريالىنىڭ قيىندىعى
• باسقا دا سەبەپتەر
2. ەگەر ۇلگەرە الماۋشىلىق ساباقتى جىبەرۋ سەبەبىنەن بولسا، سىنىپ جەتەكشى جىبەرۋدىڭ سەبەپتەرىن (سەبەپتى، سەبەپسىز) انىقتاۋ كەرەك.
نەگىزگى سەبەپتەرمەن سانالادى:
ا) ناۋقاسىنا، اتا - انالاردىڭ كەمىندە 3 كۇن جازباشا حاتىمەن نەمەسە دارىگەردىڭ بەكىتكەن انىقتاماسىمەن
ب) ءىس - شارالار، ءىس - شارالاردى وتكىزۋشى مەكەمەنىڭ بەكىتكەن بۇيرىعىمەن، شاقىرۋىمەن، انىقتاماسىمەن
ۆ) سىنىپ جەتەكشىسى مەن ءپان ءمۇعالىمىنىڭ ەسكەرتۋىمەن وقۋشىنىڭ ساباقتا ءوزىن ناشار سەزىنگەن جاعدايدا بوساتادى
گ) وتباسى جاعدايىنا بايلانىستى (مەكتەپ ديرەكتورى اتىنا ارىزى بويىنشا)
بەلگىسىز سەبەپتەرى سانالادى:
ا) وقۋشىنىڭ ساباققا بەلگىسىز سەبەپتەرىن انىقتايتىن رۇقسات قاعازى نەمەسە ءتيىستى قۇجاتتارى بولماۋى.
سىنىپ جەتەكشى اتا - انالارىنا ساباقتان جىبەرگەندىگى تۋرالى وقۋشىنىڭ كۇندەلىگىنە جازادى، اتا - انالارمەن اڭگىمەلەسۋ ارقىلى (ەگەر بىرنەشە رەت جىبەرسە)، شاعىن پەدكەڭەس ارقىلى (ەگەر جۇيەلى تۇردە جىبەرسە) حابارلايدى.
3. ءۇي تاپسىرماسىن دۇرىس ورىنداماعان جاعدايدا نەمەسە ساباقتا جۇمىستى تولىق تورىنداماسا سىنىپ جەتەكشىسى پسيحولوگتىڭ كومەگىمەن وقۋشىنىڭ اتا - اناسىمەن الدىن الۋ جۇمىستارىن وتكىزەدى.
4. سىنىپ جەتەكشىسى ءۇي تاپسىرماسىنىڭ كولەمىن ءپان مۇعالىمدەرىمەن تالقىلايدى نەمەسە ديرەكتورمەن، وقۋ ءىسى مەڭگەرۋشىسىمەن ءۇي تاپسىرماسىنىڭ كولەمىن ءتيىستى نورماعا سايكەستىگىن تەكسەرەدى.
5. ۇلگەرىمى ناشار وقۋشىلارمەن سىنىپ بەلسەندىلەر تاراپىنان كومەكتى ۇيىمداستىر.
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ادىستەمەسى. جۇكتەۋ
بايانداما: «ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ادىستەمەسى»
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ادىستەمەسى
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلاردا دامۋدىڭ جەكە ۆاريانتتارىنىڭ كوپ تۇرلىلىگى بار. ولار تانىم كومپونەنتتەرىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ ءار ءتۇرلى دەڭگەيىنە بايلانىستى، ياعني بۇل ارتتا قالۋدىڭ ءار ءتۇرلى سەبەپتەرى بار ەكەنىن كورسەتەدى. وقۋشىلاردىڭ نەگىزىنەن ءبىلىمدى مەڭگەرۋ ءۇردىسى مىنا كومپونەنتتەردەن تۇرادى: قابىلداۋ، ءتۇسىنۋ، ەستە ساقتاۋ، قورىتۋ جانە جۇيەلەۋ. وقۋ ۇردىسىندە بۇل كومپونەنتتەر وتە تىعىز بايلانىستى. وقۋشى مەڭگەرەتىن ماتەريالدىڭ قيىندىعىنا سوقتىققاندا عانا ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداپ، قورىتىندى جاساي الادى. وسىدان كەيىن ول ماتەريالدى تولىق يگەرەدى. قابىلداۋى باياۋ وقۋشىلار ءاربىر ساباق كەزىندە قاجەتتى كورنەكى قۇرالدارمەن، ديداكتيكالىق ماتەريالدارمەن، تاراتاتىن جانە كورسەتەتىن كورنەكىلىكتەرمەن قامتاماسىز ەتىلۋى قاجەت. سوندا عانا وتكىزىلگەن ساباقتار ءوز ماقساتىنا تولىق جەتەدى. وسى ءبىلىمدى مەڭگەرۋ كومپونەنتتەرى باياۋ بولعاندىقتان ناشار وقۋشى شىعادى. وقۋ جىلدامدىعى باياۋ بولعاندىقتان جانە ەسەپ ءماتىنىن قاتە وقىعاندىقتان ونىڭ مازمۇنىن تۇسىنبەيدى، ەستە ساقتاۋى دا تومەن. ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلاردىڭ اقىل - وي پارامەترى جانە جاعىمدى اقىل ساپالارى قالىپتاسپاعان، ءبىلىم قورى از. ناشار وقۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ارتتا قالۋ مەن ۇلگەرىمنىڭ تومەندەۋىنىڭ سەبەپتەرىن انىقتاۋ كەرەك. ناشار وقۋشىلاردىڭ كەمشىلىكتەرى تومەندەگىدەي: 1) ەسەپ شارتىن وقىعاندا ءارىپ، بۋىن نەمەسە ءسوز قالدىرىپ وقۋ، 2) كەيبىر بۋىنداردى سوزدەردى قايتالاپ نەمەسە ەجىكتەپ وقۋ. مۇنداي كەمشىلىگى بار وقۋشىعا وقۋلىقتان ارنايى تاپسىرمالار نەمەسە كارتوچكامەن جۇمىس بەرىلەدى. كارتوچكامەن جۇمىس وقۋشىنى جالىقتىرمايدى، وقۋعا دەگەن ىنتاسىن ارتتىرىپ وتىرادى. تانىم ارەكەتىنىڭ ناتيجەلىلىگى - اقىل وي ارەكەتىنىڭ دامۋ دارەجەسىنە بايلانىستى. ونىڭ نەگىزگى كومپونەنتتەرىنىڭ قالىپتاسپاۋى ۇلگەرىمنىڭ تومەن بولۋىنىڭ باستى سەبەبى بولىپ تابىلادى.
كومپونەنتتەردىڭ قايسىسى ۇلگەرىمنىڭ تومەندەۋىنە نەگىزگى سەبەپ بولۋىنا بايلانىستى ارتتا قالۋ ەكىگە بولىنەدى: 1. پەداگوگيكالىق جاعىنان نازاردان تىس قالعان بالالار؛ 2. ناشار وقيتىن وقۋشىلار.
پەداگوگيكالىق جاعىنان نازاردان تىس قالعان بالالارمەن جۇمىس ورىنداۋ ناشار وقيتىندارمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا ءتيىمدى بولىپ تابىلادى.
ناشار وقيتىن وقۋشىلار وقۋ - تاربيە ۇردىسىندە كوبىرەك بىلىكتىلىكتى قاجەت ەتەدى. ءبىراق ولاردىڭ ەكى تۇرىندە دە جۇمىستىڭ جالپى باعىتى بىردەي.
پەداگوگيكالىق جاعىنان نازاردان تىس قالعان بالالاردى مەكتەپكە دەيىن قولعا الۋ كەرەك. ساباق ۇستىندە جانە ساباقتان تىس ۋاقىتتا زەيىن مەن ىرىقتى، ەستە ساقتاۋدى دامىتۋ قاجەت.
بالالاردىڭ ارتتا قالۋى مەن ناشار وقۋىن بولدىرماۋ جانە الدىن الۋ جۇمىستارى كوپ ۋاقىتتى، ىنتا - جىگەردى قاجەت ەتەدى. وسى قيىنشىلىقتاردىڭ سەبەبى – بالانىڭ اقىل - وي ەرەكشەلىكتەرىنىڭ، اقىل ساپالارىنىڭ قالىپتاسپاعانى، ال بۇل ەرەكشەلىكتەر ميدىڭ كەيبىر ورگانيكالىق انوماليالارىمەن بايلانىستى، سوندىقتان ولار سىرتقى اسەرلەرگە تەز كونە المايدى.
بۇنداي سىرتقى اسەرلەرگە وتە ەرتە جاستا جاعىمسىز الەۋمەتتىك – پەداگوگيكالىق جاعدايلاردىڭ ىقپالىنان، نازاردان تىس قالعان بالالار تەز كونگىش بولىپ كەلەدى. مۇنداي ارتتا قالۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جۇمىس بالالاردىڭ اقىل – وي ارەكەتىن بەلسەندىرۋگە، سويلەۋ قابىلەتىن دامىتۋعا، پراكتيكالىق تاجىريبەسىن كەڭەيتۋگە باعىتتالۋى كەرەك. مەكتەپ بالاعا جالپى ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، ونى جالپى دامىتۋ، سويلەۋ، وقىتۋ، تالداۋ جاساۋعا ۇيرەتۋ، ءوز ويىن دۇرىس جەتكىزە بىلۋگە، سالىستىرا بىلۋگە، دالەلدەۋگە، سويلەۋ مادەنيەتىنە ۇيرەتەدى. وقۋ ەڭبەگىنىڭ قارۋى – وي. لوگيكالىق جەكە پىكىرىمەن وزىندىك تالداۋ ءبىرتۇتاس. بۇل تالاپتار وي مەن ءىس ارەكەتتىڭ نەگىزگى وزەگى بولىپ تابىلادى.
ويىن بالالار ءۇشىن كۇردەلى ارەكەت. بالالار ءبىلىمدى ويىن ارقىلى دا الا الادى جانە بىلىمدىلىككە ۇيرەنەدى. سوندىقتان ماتەماتيكا ساباعىنداعى ويىن ارقىلى ءبىلىمىن شىڭداپ وي ءورىسىن كەڭەيتە الادى. بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە، زەيىنىنە ساي ۇيىمداستىرىلعان ويىندار بالانىڭ اقىلىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتەدى، مىنەز - قۇلقىن، ەرىك جىگەرىن قالىپتاستىرادى جانە ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
دەڭگەي بويىنشا ساراپتاۋ وي ەڭبەگىنىڭ دامۋىنا بايلانىستى سارالاۋدىڭ قازىرگى پەداگوگيكاداعى وڭ اسپەكتىلەرى مۇعالىمگە ناشار وقيتىن وقۋشىلارعا كومەكتەسۋگە جول اشادى.
وقي الۋلارىنا سايكەس توپتارعا ءبولۋ كريتەرييلەرى:
1 - توپ. ناشار وقيتىن بالالار. ولار باياۋ ارەكەت ەتەدى، سىنىپقا ىلەسە المايدى. ەگەر وسىلاردى ەسەپكە الماساق، وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارى تومەندەيدى سىنىپتاستارىنان قالىپ قويادى. بۇل وقۋشىلار ءۇشىن وتكەن ماتەريالداردان تاپسىرمالار بەرىلۋى كەرەك جانە تاپسىرمالاردىڭ كولەمى شاعىن بولۋى ءتيىس.
2 - توپ
بۇل توپتىڭ وقۋشىلارىنا ماتەريالدى ەستەرىنە ساقتاۋ ءۇشىن كوپ رەت قايتالاۋ قاجەت. سىرتتاي ولاردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى اسىقپايتىندىعىنان، جوعارى ەموسيونالدىعىنان، زەيىنىنىڭ تومەندەگىنەن جانە جيناقى ەمەستىگىنەن بايقالادى. ولار ءۇشىن جيناقتاۋعا بەرىلگەن تاپسىرمالار قيىن. بۇل وقۋشىلارعا بەرىلگەن جۇمىس الگوريتمىن قولدانعان پايدالى. تەوريانى جاقسى يگەرە وتىرىپ، ولار پراكتيكادا قاتە جىبەرۋى مۇمكىن. مۇنداي وقۋشىلارعا ءار – ارەكەتتى اۋىزشا ءتۇسىندىرۋدى تالاپ ەتەتىن تاپسىرمالار ۇسىنۋ ماڭىزدى.
3 - توپ
بۇل توپقا قوزۋى مەن توقتاۋىنىڭ تەپە - تەڭ ءۇردىسى بار وقۋشىلار كىرەدى. ولاردىڭ تۇراقتى زەيىنى بار، جيناقتاۋ ءۇردىسىن جاقسى يگەرگەن، ۇلكەن سوزدىك قورى بار.
سارالانعان تاپسىرمالار - بۇل جاتتىعۋلار جيناعى، ولاردى ورىنداۋ نەگىزىندە بالالار ەرەجەلەردى جاقسى ءتۇسىنىپ، يگەرەدى، قاجەتتى داعدىلاردى قالىپتاستىرادى. سارالانعان تاپسىرمالار تاقتادا، كارتىشكەدە، سلايدتاردا، تابليسالاردا جازىلۋى مۇمكىن. سارالانعان تاپسىرمالاردىڭ نەگىزگى ءتۇرى مىندەتتى تاپسىرمالار، داعدىنى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وقىعان ەرەجەنى دۇرىس قولدانۋعا ىقپال ەتەدى؛ ولاردىڭ كولەمى شەكتەلگەن بولۋى كەرەك جانە ءار وقۋشىنىڭ شاماسى كەلەتىن تاپسىرمالار بولۋى ءتيىس.
وقىتۋ بارىنشا ءتيىمدى بولۋ ءۇشىن ءمۇعالىم ءار وقۋشىنىڭ ءالسىز جانە كۇشتى جاقتارىن، كەمشىلىگى مەن قول جەتكىزگەن تابىستارىن جاقسى ءبىلۋى قاجەت.
وقۋ ماتەريالىن قورىتىندىلاپ، ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ ىسكەرلىگىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن كۇردەلىلىگى ءار الۋان كەستەلەر مەن سىزبالار تۇرىندەگى تاپسىرمالار بەرىلەدى. مىسالى، ماتەماتيكالىق ۇعىمدى ءار ءتۇرلى دەڭگەيدە وقىتۋدىڭ «تۋىندى» تاقىرىبى بويىنشا ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلارعا دايىن كەستەنى تولتىرۋدى، ورتاشالارعا كەستەنى قۇرۋدى، ال ۇلگەرىمى جاقسىلارعا كەستەنى قۇرىپ تولتىرۋدى تاپسىرۋعا بولادى.
وقىتۋدا ءتۇرلى جۇپتىق، توپتىق جۇمىس تۇرلەرىن قولدانۋدامىن. ءبىلىم ساپاسى تومەن وقۋشىلارمەن جۇمىس جۇرگىزىپ، ءوز جۇمىسىمدا ءار ءتۇرلى باقىلاۋ فورمالارىن: تەستتەر، سۇحبات، ديفەرەنسيالدىق تاپسىرمالاردى ورىنداتامىن. وزىنە سەنىمى جوق، ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىنى قولداپ - قۋاتتاۋ قاجەت. قانداي دا ۇنامدى ساپاسىن تانىپ، پەداگوگ سول ارقىلى بالادا سەنىم وياتادى، ۇمتىلىس پەن دەربەستىك، كەدەرگىلەردەن سەسكەنبەۋ قاسيەتىنە باۋليدى. وقۋشىلارمەن جۇمىستى وقۋ تاربيە پروسەسىنە قويىلعان جاڭا تالاپتارعا ساي قۇرايدى. ساباقتىڭ بارلىق كەزەڭدەرىن ويلاستىرىپ، وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن جانە قابىلداۋلارىن ەسكەرە وتىرىپ ساباقتى قۇراستىرۋدامىن. وقىتۋدى جەكەلەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋدە ءار ءتۇرلى ادىستەردى قولدانۋعا بولادى. دەڭگەيلىك ديففەرەنسياسيانى قولدانۋ جاعىمدى ناتيجە بەرەدى. باقىلاۋ جۇمىسىن وتكىزۋدە ءتۇرلى فورمالاردى قولدانۋعا بولادى.
ءاربىر وقۋشىنىڭ وقىپ ۇيرەنۋ مۇمكىنشىلىكتەرىن انىقتاۋ نەگىزىندە ولاردىڭ جەكە باس ەرەكشەلىكتەرىن تەرەڭ ءبىلۋ، سونىمەن قاتار ونى ءىس - تاجىريبەدە ەسكەرۋ قاجەت.
باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ۇلگەرمەۋشىلىك سەبەپتەرىن بولدىرماۋ
جوسپار
1 سىنىپ جەتەكشى جەكەلەي اڭگىمە وتكىزۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ ۇلگەرە الماۋشىلىق سەبەبىن انىقتاۋ، پسيحولوگقا (جۇمىس تۇرلەرى: وقۋشىلاردىڭ ساۋالداماسى، اتا - انالار، اڭگىمەلەسۋ) مۇمكىندىگىنشە حابارلاۋ.
• بولعان سەبەپتەرىن ەسكەرۋ
• ساباقتاردى جىبەرۋ (سەبەپتى، سەبەپسىز سەبەپتەرىنە بايلانىستى)
• ۇيدە دايىندىعىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى
• قابىلەتىنىڭ تومەندىگى
• ساباققا ەنجارلىعى
• ساباقتا باعانىڭ شىنايى قويىلماۋى
• ءۇي تاپسىرماسىنىڭ كولەمىنىڭ كوپتىگى
• وقۋ ماتەريالىنىڭ قيىندىعى
• باسقا دا سەبەپتەر
2. ەگەر ۇلگەرە الماۋشىلىق ساباقتى جىبەرۋ سەبەبىنەن بولسا، سىنىپ جەتەكشى جىبەرۋدىڭ سەبەپتەرىن (سەبەپتى، سەبەپسىز) انىقتاۋ كەرەك.
نەگىزگى سەبەپتەرمەن سانالادى:
ا) ناۋقاسىنا، اتا - انالاردىڭ كەمىندە 3 كۇن جازباشا حاتىمەن نەمەسە دارىگەردىڭ بەكىتكەن انىقتاماسىمەن
ب) ءىس - شارالار، ءىس - شارالاردى وتكىزۋشى مەكەمەنىڭ بەكىتكەن بۇيرىعىمەن، شاقىرۋىمەن، انىقتاماسىمەن
ۆ) سىنىپ جەتەكشىسى مەن ءپان ءمۇعالىمىنىڭ ەسكەرتۋىمەن وقۋشىنىڭ ساباقتا ءوزىن ناشار سەزىنگەن جاعدايدا بوساتادى
گ) وتباسى جاعدايىنا بايلانىستى (مەكتەپ ديرەكتورى اتىنا ارىزى بويىنشا)
بەلگىسىز سەبەپتەرى سانالادى:
ا) وقۋشىنىڭ ساباققا بەلگىسىز سەبەپتەرىن انىقتايتىن رۇقسات قاعازى نەمەسە ءتيىستى قۇجاتتارى بولماۋى.
سىنىپ جەتەكشى اتا - انالارىنا ساباقتان جىبەرگەندىگى تۋرالى وقۋشىنىڭ كۇندەلىگىنە جازادى، اتا - انالارمەن اڭگىمەلەسۋ ارقىلى (ەگەر بىرنەشە رەت جىبەرسە)، شاعىن پەدكەڭەس ارقىلى (ەگەر جۇيەلى تۇردە جىبەرسە) حابارلايدى.
3. ءۇي تاپسىرماسىن دۇرىس ورىنداماعان جاعدايدا نەمەسە ساباقتا جۇمىستى تولىق تورىنداماسا سىنىپ جەتەكشىسى پسيحولوگتىڭ كومەگىمەن وقۋشىنىڭ اتا - اناسىمەن الدىن الۋ جۇمىستارىن وتكىزەدى.
4. سىنىپ جەتەكشىسى ءۇي تاپسىرماسىنىڭ كولەمىن ءپان مۇعالىمدەرىمەن تالقىلايدى نەمەسە ديرەكتورمەن، وقۋ ءىسى مەڭگەرۋشىسىمەن ءۇي تاپسىرماسىنىڭ كولەمىن ءتيىستى نورماعا سايكەستىگىن تەكسەرەدى.
5. ۇلگەرىمى ناشار وقۋشىلارمەن سىنىپ بەلسەندىلەر تاراپىنان كومەكتى ۇيىمداستىر.
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ادىستەمەسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
