ۇلكەنگە - قۇرمەت، كىشىگە - ىزەت
ساباق تاقىرىبى: ۇلكەنگە - قۇرمەت، كىشىگە - ىزەت
2 سىنىپ
ماقساتى: «سىيلاستىق»، «قۇرمەت» ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى: - ۇلكەندەر مەن كىشىلەر اراسىنداعى سىيلاستىقتى ءتۇسىندىرۋ؛
- سىيلاستىقتى قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ،
- ۇلكەندەردى سىيلاۋعا، كىشىلەرگە قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ؛
كورنەكى قۇرالدار:داپتەر، وقۋلىق، سەبەت، گۇلدەر، ۇلكەن جانە كىشى اعاش سۋرەتتەرى، اق قاعازدار، جۇرەكشەلەر.
شاتتىق شەڭبەرى
قايىرلى كۇن، بالالار!
شەڭبەر بولىپ تۇرايىق جىلى جۇزبەن،
بىزگە كەلسىن قۋانىش نۇر ىزدەگەن،
شۋاق تولعان جانىمىز، جۇرەگىمىز
ۇلگى السىن كورگەن جان مىنا بىزدەن
سەندەردەي اقىلدى، مەيىرىمدى، بىلىمگە قۇشتار بالالاردى كورگەنىمە مەن بۇگىن وتە قۋانىشتىمىن. ەندەشە، سەندەردە سونداي قۋانىشتى جۇزبەن ءبىر - بىرلەرىڭە
كۇلىمسىرەي قاراپ، باس ءيىپ امانداسايىق.
بالالاردىڭ امانداسۋى.
- راحمەت! بالالار، جاڭا ءبىر - بىرلەرىڭمەن امانداسقاندارىڭداي، باس ءيىپ سالەمدەسۋ، العىس ايتۋ، ءتىپتى ءبىر اۋىز ءسوز ايتپاي - اق تا جىميىپ باس يۋ - ادامعا دەگەن قۇرمەتتى، سىيلاستىقتى بىلدىرەدى.سەنىڭ اينالاڭداعى ادامدارعا دەگەن قۇرمەتىڭ جىميىپ تۇرىپ جىلى جۇزبەن امانداسۋدان باستالادى.سىي، قۇرمەت
ۇلكەنگە دە، كىشىگە دە كورسەتىلەدى.ءتىپتى ۇلكەندەر وزىنەن جاسى كىشىلەردىڭ ادەپتىلىگىن، كورگەندىگىن، تاربيەسىن سىيلاپ ءبىرىنشى بولىپ امانداسۋى دا مۇمكىن.
ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، العىس ايتادى، باتالارىن بەرەدى.
ەندەشە ، ءقازىر ءبىز، بالالار بۇگىنگى كۇنىمىزگە، وزىمىزگە جانە ساباعىمىزعا قاتىسىپ وتىرعان اپايلارعا جاقسىلىق ، جاراسىمدى كوڭىل كۇي تىلەي وتىرىپ
ورتادا تۇرعان «باقىت سەبەتىن» جىلى لەبىزدەرگە تولى گۇل شوقتارىمەن تولتىرايىق. وقۋشىلار تىلەكتەرىن ايتىپ، سەبەتتى گۇل شوقتارىمەن تولتىرادى.
اسپانىمىز اشىق بولسىن!
ءومىرىمىز كۇلكىگە تولسىن!
دەنىمىز ساۋ، وتباسىمىز امان بولسىن!
ءار كۇنىمىز جارىق بولسىن!
جۇمىستارىڭىز جەمىستى بولسىن!
ەلىمىز تىنىش بولسىن!
جانۇيالارىڭىز بەرەكەگە تولسىن!
كوك تۋىمىز بيىكتە جەلبىرەسىن!
ءبىر - بىرىمىزگە مەيىرىمدى بولايىق!
كوڭىلىمىز ءمولدىر بۇلاقتاي تازا بولسىن!
راحمەت. بالالار، ەندى ءبارىمىز مىنا ولەڭ جولدارىن قايتالاپ ايتىپ، ورنىمىزعا جايعاسايىق.
جاقسىلىقتان ۇيرەنىپ،
بولامىز ءبىز جاقسى ادام.
جاماندىقتان جيرەنىپ
ۇلگى الامىز جاقسىدان.
ساباق تاقىرىبىن حابارلاپ، داپتەرلەرىنە جازدىرۋ.
اڭگىمەلەسۋ
• ءوزىڭدى، وزگەنى قۇرمەتتەي بىلەسىڭ بە؟
• ءوزارا سىيلاستىققا قالاي جەتۋگە بولادى؟
• دوستارىڭمەن ارادا قانداي سىيلاستىق بار؟
بالالاردىڭ ءوز ويلارىن ەركىن ايتۋىنا جانە سىيلاسىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋ ادامنىڭ وزىنە بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
ماتىنمەن جۇمىس
اڭگىمەنى وقىپ، تالداۋ ارقىلى ادامنىڭ ءار ىسىندە، ءجۇرىس - تۇرىسىندا سىيلاستىق قاجەت ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
ءۇش دوس م.تورەجانوۆ
• بالالار نەلىكتەن بىرگە ويناي المادى؟
• ءبىر - بىرىمەن سىيلاستىقتا بولۋ ءۇشىن ادامنىڭ بويىندا قانداي قاسيەتتەر بولۋى كەرەك؟
ويىن - جاتتىعۋ. «قۇرمەت - ىزەت»
تاقتاعا جاپىراقسىز اعاشتاردىڭ (ۇلكەن، كىشى) سۋرەتى سالىنعان پلاكاتتار
ىلىنەدى.وقۋشىلارعا قاعازدان جاسالعان اعاش جاپىراقتارى تاراتىلىپ بەرىلەدى.جاپىراقتاردىڭ ارتقى بەتىنە قۇرمەتتى، ىزەتتى بىلدىرەتىن سوزدەر جازىلعان، ال جولاقتارعا سوزدەر جازىلماعان.
وقۋشىلار جاپىراقتارداعى سوزدەردى داۋىستاپ وقىپ، وسى سوزدەر ۇلكەندەر ايتاتىن سوزدەر بولسا - «ۇلكەن اعاشقا»، كىشىلەر ايتاتىن سوزدەر بولسا - «كىشى اعاشقا» ىلەدى.
جاپىراقتارداعى سوزدەردىڭ ۇلگىسى: ءوتىڭىز، جولىڭىز بولسىن، سىزگە راحمەت، وتىرىڭىز، عافۋ ەتىڭىز، ساۋ بولىڭىز، الىڭىز، ايتىڭىز، كەشىرىڭىز، الا عوي، تىڭداي
عوي، كەشىرىم ەت، ساۋ بول، ايتا عوي، كومەكتەس، جول بەر، سىيلى بول، ادەپتى بول، سىپايى بول.
ويىن - جاتتىعۋ بويىنشا ورىندالعان تاپسىرما ناتيجەسىن قورىتىندىلاۋ
- بالالار، ەندى ۇلكەن اعاشقا ىلىنگەن سوزدەر ۇلكەنگە قۇرمەتتى بىلدىرەدى، سوندىقتان ونى «قۇرمەت» اعاشى، ال كىشى اعاشقا ىلىنگەن سوزدەر كىشىگە ىزەتتى بىلدىرەدى، سوندىقتان ونى «ىزەت اعاشى» دەپ اتايىق.
راحمەت!بالالار، تاپسىرمانى ويداعىداي ورىنداپ شىقتىڭدار دەپ ويلايمىن.ەندى، وقۋلىعىمىزدا بەرىلگەن جاڭا اقپاراتپەن تانىسايىق.
جاڭا اقپارات
ادامدار ءبىر - ءبىرىن سىيلاپ، تۇسىنە بىلسە جاقسى قارىم - قاتىناس جاساۋعا قول جەتكىزەدى.ءوزارا سىيلاستىق دوستىققا اكەلەدى.
ومىردە ادامدار ءبىر - ءبىرىن كەشىرە، تۇسىنە بىلگەندە ىزگىلىككە جەتۋگە بولاتىنىن جانە ءوزارا سىيلاستىق قانا دوستىققا اكەلەتىنىن ءتۇسىندىرۋ.
جاڭا اقپاراتتى داپتەرلەرىنە جازدىرۋ.
سەرگىتۋ ءساتى.
تاپسىرما
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ايتىلعان وي - پىكىرلەردى قالاي تۇسىنگەندەرىڭدى بايقاۋ ءۇشىن مەن، سەندەرگە مىناداي تاپسىرما بەرگەلى تۇرمىن.
1 توپقا تاپسىرما: «مەنىڭ ايتار اقىلىم»
بوس جولدارعا قارىنداسىڭا (ءسىڭلى) ، ىنىڭە ارناپ اقىل حات جاز.
2 توپقا تاپسىرما : «مەنىڭ تىڭدار اقىلىم»
بوس جولدارعا ۇيدەگى ۇلكەندەردىڭ وزىڭە ايتاتىن اقىلدارىن جاز.
جاريالاۋ.
جۇرەكتەن - جۇرەككە
قولىمىزعا مىنا كىشكەنە جۇرەكشەلەردى ۇستاپ تۇرىپ مىنا ولەڭ جولدارىن بىرگە ايتامىز.
قۇرمەتتەپ اتا - انامدى،
ارداقتاپ اپكە، اعامدى،
قامقور بوپ ءسىڭلى - ىنىمە،
سىيلىمىن ۇلكەن - كىشىگە.
ءبارىن دە جاقسى كورەمىن،
ۇنەمى كومەك بەرەمىن.
ۇلكەندى سىيلاۋ - كىشىلىك،
ۇلگىلى مىنەز - كىسىلىك.
وسىنداي جىلى جۇرەكتەرگە تولى شەڭبەر اياسىندا تۇرىپ، قۋانىشتى كوڭىلمەن ءان سالىپ، ساباعىمىزدى اياقتايمىز.
2 سىنىپ
ماقساتى: «سىيلاستىق»، «قۇرمەت» ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى: - ۇلكەندەر مەن كىشىلەر اراسىنداعى سىيلاستىقتى ءتۇسىندىرۋ؛
- سىيلاستىقتى قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ،
- ۇلكەندەردى سىيلاۋعا، كىشىلەرگە قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ؛
كورنەكى قۇرالدار:داپتەر، وقۋلىق، سەبەت، گۇلدەر، ۇلكەن جانە كىشى اعاش سۋرەتتەرى، اق قاعازدار، جۇرەكشەلەر.
شاتتىق شەڭبەرى
قايىرلى كۇن، بالالار!
شەڭبەر بولىپ تۇرايىق جىلى جۇزبەن،
بىزگە كەلسىن قۋانىش نۇر ىزدەگەن،
شۋاق تولعان جانىمىز، جۇرەگىمىز
ۇلگى السىن كورگەن جان مىنا بىزدەن
سەندەردەي اقىلدى، مەيىرىمدى، بىلىمگە قۇشتار بالالاردى كورگەنىمە مەن بۇگىن وتە قۋانىشتىمىن. ەندەشە، سەندەردە سونداي قۋانىشتى جۇزبەن ءبىر - بىرلەرىڭە
كۇلىمسىرەي قاراپ، باس ءيىپ امانداسايىق.
بالالاردىڭ امانداسۋى.
- راحمەت! بالالار، جاڭا ءبىر - بىرلەرىڭمەن امانداسقاندارىڭداي، باس ءيىپ سالەمدەسۋ، العىس ايتۋ، ءتىپتى ءبىر اۋىز ءسوز ايتپاي - اق تا جىميىپ باس يۋ - ادامعا دەگەن قۇرمەتتى، سىيلاستىقتى بىلدىرەدى.سەنىڭ اينالاڭداعى ادامدارعا دەگەن قۇرمەتىڭ جىميىپ تۇرىپ جىلى جۇزبەن امانداسۋدان باستالادى.سىي، قۇرمەت
ۇلكەنگە دە، كىشىگە دە كورسەتىلەدى.ءتىپتى ۇلكەندەر وزىنەن جاسى كىشىلەردىڭ ادەپتىلىگىن، كورگەندىگىن، تاربيەسىن سىيلاپ ءبىرىنشى بولىپ امانداسۋى دا مۇمكىن.
ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، العىس ايتادى، باتالارىن بەرەدى.
ەندەشە ، ءقازىر ءبىز، بالالار بۇگىنگى كۇنىمىزگە، وزىمىزگە جانە ساباعىمىزعا قاتىسىپ وتىرعان اپايلارعا جاقسىلىق ، جاراسىمدى كوڭىل كۇي تىلەي وتىرىپ
ورتادا تۇرعان «باقىت سەبەتىن» جىلى لەبىزدەرگە تولى گۇل شوقتارىمەن تولتىرايىق. وقۋشىلار تىلەكتەرىن ايتىپ، سەبەتتى گۇل شوقتارىمەن تولتىرادى.
اسپانىمىز اشىق بولسىن!
ءومىرىمىز كۇلكىگە تولسىن!
دەنىمىز ساۋ، وتباسىمىز امان بولسىن!
ءار كۇنىمىز جارىق بولسىن!
جۇمىستارىڭىز جەمىستى بولسىن!
ەلىمىز تىنىش بولسىن!
جانۇيالارىڭىز بەرەكەگە تولسىن!
كوك تۋىمىز بيىكتە جەلبىرەسىن!
ءبىر - بىرىمىزگە مەيىرىمدى بولايىق!
كوڭىلىمىز ءمولدىر بۇلاقتاي تازا بولسىن!
راحمەت. بالالار، ەندى ءبارىمىز مىنا ولەڭ جولدارىن قايتالاپ ايتىپ، ورنىمىزعا جايعاسايىق.
جاقسىلىقتان ۇيرەنىپ،
بولامىز ءبىز جاقسى ادام.
جاماندىقتان جيرەنىپ
ۇلگى الامىز جاقسىدان.
ساباق تاقىرىبىن حابارلاپ، داپتەرلەرىنە جازدىرۋ.
اڭگىمەلەسۋ
• ءوزىڭدى، وزگەنى قۇرمەتتەي بىلەسىڭ بە؟
• ءوزارا سىيلاستىققا قالاي جەتۋگە بولادى؟
• دوستارىڭمەن ارادا قانداي سىيلاستىق بار؟
بالالاردىڭ ءوز ويلارىن ەركىن ايتۋىنا جانە سىيلاسىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋ ادامنىڭ وزىنە بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
ماتىنمەن جۇمىس
اڭگىمەنى وقىپ، تالداۋ ارقىلى ادامنىڭ ءار ىسىندە، ءجۇرىس - تۇرىسىندا سىيلاستىق قاجەت ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
ءۇش دوس م.تورەجانوۆ
• بالالار نەلىكتەن بىرگە ويناي المادى؟
• ءبىر - بىرىمەن سىيلاستىقتا بولۋ ءۇشىن ادامنىڭ بويىندا قانداي قاسيەتتەر بولۋى كەرەك؟
ويىن - جاتتىعۋ. «قۇرمەت - ىزەت»
تاقتاعا جاپىراقسىز اعاشتاردىڭ (ۇلكەن، كىشى) سۋرەتى سالىنعان پلاكاتتار
ىلىنەدى.وقۋشىلارعا قاعازدان جاسالعان اعاش جاپىراقتارى تاراتىلىپ بەرىلەدى.جاپىراقتاردىڭ ارتقى بەتىنە قۇرمەتتى، ىزەتتى بىلدىرەتىن سوزدەر جازىلعان، ال جولاقتارعا سوزدەر جازىلماعان.
وقۋشىلار جاپىراقتارداعى سوزدەردى داۋىستاپ وقىپ، وسى سوزدەر ۇلكەندەر ايتاتىن سوزدەر بولسا - «ۇلكەن اعاشقا»، كىشىلەر ايتاتىن سوزدەر بولسا - «كىشى اعاشقا» ىلەدى.
جاپىراقتارداعى سوزدەردىڭ ۇلگىسى: ءوتىڭىز، جولىڭىز بولسىن، سىزگە راحمەت، وتىرىڭىز، عافۋ ەتىڭىز، ساۋ بولىڭىز، الىڭىز، ايتىڭىز، كەشىرىڭىز، الا عوي، تىڭداي
عوي، كەشىرىم ەت، ساۋ بول، ايتا عوي، كومەكتەس، جول بەر، سىيلى بول، ادەپتى بول، سىپايى بول.
ويىن - جاتتىعۋ بويىنشا ورىندالعان تاپسىرما ناتيجەسىن قورىتىندىلاۋ
- بالالار، ەندى ۇلكەن اعاشقا ىلىنگەن سوزدەر ۇلكەنگە قۇرمەتتى بىلدىرەدى، سوندىقتان ونى «قۇرمەت» اعاشى، ال كىشى اعاشقا ىلىنگەن سوزدەر كىشىگە ىزەتتى بىلدىرەدى، سوندىقتان ونى «ىزەت اعاشى» دەپ اتايىق.
راحمەت!بالالار، تاپسىرمانى ويداعىداي ورىنداپ شىقتىڭدار دەپ ويلايمىن.ەندى، وقۋلىعىمىزدا بەرىلگەن جاڭا اقپاراتپەن تانىسايىق.
جاڭا اقپارات
ادامدار ءبىر - ءبىرىن سىيلاپ، تۇسىنە بىلسە جاقسى قارىم - قاتىناس جاساۋعا قول جەتكىزەدى.ءوزارا سىيلاستىق دوستىققا اكەلەدى.
ومىردە ادامدار ءبىر - ءبىرىن كەشىرە، تۇسىنە بىلگەندە ىزگىلىككە جەتۋگە بولاتىنىن جانە ءوزارا سىيلاستىق قانا دوستىققا اكەلەتىنىن ءتۇسىندىرۋ.
جاڭا اقپاراتتى داپتەرلەرىنە جازدىرۋ.
سەرگىتۋ ءساتى.
تاپسىرما
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ايتىلعان وي - پىكىرلەردى قالاي تۇسىنگەندەرىڭدى بايقاۋ ءۇشىن مەن، سەندەرگە مىناداي تاپسىرما بەرگەلى تۇرمىن.
1 توپقا تاپسىرما: «مەنىڭ ايتار اقىلىم»
بوس جولدارعا قارىنداسىڭا (ءسىڭلى) ، ىنىڭە ارناپ اقىل حات جاز.
2 توپقا تاپسىرما : «مەنىڭ تىڭدار اقىلىم»
بوس جولدارعا ۇيدەگى ۇلكەندەردىڭ وزىڭە ايتاتىن اقىلدارىن جاز.
جاريالاۋ.
جۇرەكتەن - جۇرەككە
قولىمىزعا مىنا كىشكەنە جۇرەكشەلەردى ۇستاپ تۇرىپ مىنا ولەڭ جولدارىن بىرگە ايتامىز.
قۇرمەتتەپ اتا - انامدى،
ارداقتاپ اپكە، اعامدى،
قامقور بوپ ءسىڭلى - ىنىمە،
سىيلىمىن ۇلكەن - كىشىگە.
ءبارىن دە جاقسى كورەمىن،
ۇنەمى كومەك بەرەمىن.
ۇلكەندى سىيلاۋ - كىشىلىك،
ۇلگىلى مىنەز - كىسىلىك.
وسىنداي جىلى جۇرەكتەرگە تولى شەڭبەر اياسىندا تۇرىپ، قۋانىشتى كوڭىلمەن ءان سالىپ، ساباعىمىزدى اياقتايمىز.
You Might Also Like
