ۇساق مونشاقتاردان گۇل قۇراستىرۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ۇساق مونشاقتاردان گۇل قۇراستىرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ بيسەر توقۋداعى ءبىلىمىن جۇيەلەندىرۋ، شەبەرلىك دەڭگەيىن ارتتىرۋ ارقىلى اسەمدىك پەن سۇلۋلىقتى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىعى: ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە، ىنتا – ىقىلاسىن، شىعارماشىلىق قيالىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن تاربيەلەۋ، تياناقتىلىق دەڭگەيىن كوتەرۋگە باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: بيسەردەن توقىلعان دايىن بۇيىمدار، تەحنولوگيالىق كارتا، سۋرەتتەر، بيسەرلەر، مونشاقتار، جۇمساق سىم
ساباقتىڭ ءتۇرى: قورتىندىلاۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، نۇسقاۋ، ساراماندىق جۇمىس
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ
ءىى. وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ.
ءىىى. سەرگىتۋ ءساتى
ءىۇ. ساراماندىق جۇمىس
ءۇ. «مونشاق» ءسوزجۇمباعىن شەشۋ.
ءۇى. قورىتىندىلاۋ. جۇمىستارىن باعالاۋ
ءى. ۇيىمداستىرۋ. پسيحولوگيالىق دايىندىق
ءاربىر ادام: تۋىسىم، دوسىم، جۇراعاتىم.
ءاربىر ساباق: ۇيرەنۋ، ۇعۋ، ۇلاعات
ءاربىر ءىسىڭ: تىرلىك، تىرەك، ادامدىق
ءاربىر ءسوزىڭ: شىندىق، بىرلىك، ادالدىق
ءىى. وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ – ءبىز الدىڭعى ساباقتا بيسەردىڭ شىعۋ
تاريحى جانە تۇرلەرى جونىندە تانىسىپ وتتىك.
ەندەشە ايتىڭدارشى؟
1. بيسەر دەگەن نە؟
وقۋشى: - پلاستماسسادان، اينەكتەن، ءىنجۋ - مارجاننان جاسالعان ءتۇرلى – ءتۇستى ۇساق مونشاقتاردى بيسەر دەپ اتايدى.
2. بيسەرمەن توقۋ نەنى تالاپ ەتەدى؟ بيسەر قاي كەزدەن باستاپ پايدا بولدى؟
وقۋشى: - بيسەرمەن توقۋ كوپ ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى، بارلىق قولونەر سياقتى بيسەر توقۋدىڭ دا تاريحى بار. بيسەردىڭ شىعۋ تاريحى اينەكتىڭ پايدا بولۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ال اينەكتىڭ قاشان پايدا بولعانىنا ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى دەرەك جوق. دەگەن مەن، اينەكتى دايىنداۋدىڭ ەڭ العاش قۇپياسىن فينيكيا ءالى اشقان دەگەن اڭىز بار. بۇل اڭىزدا فينيكيالىق كوپەستەر الەمدى ءجۇزىپ ءجۇرىپ سيرياعا توقتايدى. وزدەرىنە ازىق دايىنداۋ ماقساتىمەن وتقا قازانىن قويۋ ءۇشىن ارالدان ۇلكەن تاس ىزدەيدى. ەشنارسە تاپپاعان ولار ۇلكەن بولىگىن پايدالانادى. جالىننىڭ ىستىق تەمپەراتۋراسىنان سەليترا ەرىپ، وزەن قۇمىنا ارالاسىپ، سۇيىق اينەك بولىپ اققان ەكەن. وسىلاي ما، الدە باسقا تاسىلمەن بە اينەك دۇنيەگە كەلگەن. ءبىراق فينيكيالىق كوپەستەر بۇكىل جەرورتا تەڭىزىنىڭ حالقىنا اينەكتەن جاسالعان بۇيىمداردى ساتقان ەكەن.
شىنى
كەراميكا
حرۋستال
مەتالل
3. ەندى ۇساق مونشاقتار تۋرالى قوسىمشا تاعى كىم تولىقتىرىپ ايتادى؟
وقۋشى: - كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا، اينەكتىڭ وتانى ەجەلگى ەگيپەت بولعان. اينەكتەن جاسالعان مونشاقتار، امۋلەت، ىدىس – اياقتار سوناۋ ب. ز. د ءحى عاسىر ەسكەرتكىشتەرىنەن تابىلعان. اينەك ماسساعا كوبالت، مىس، مارگانەس قوسۋ ارقىلى ەگيپەتتىكتەر كوگىلدىر، جاسىل، القىزىل ءتۇستى اينەك العان. مۇنداي اشەكەيلەردى ەركەكتەر دە، ايەلدەر دە، اسىرەسە، اق ءتۇستى كيىمدەر مەن تاققان ەكەن. ەڭ العاش بيسەر اتاۋى ءدال وسى ەگيپەت ەلىمەن بايلانىستى. ونىڭ اتاۋى ارابتىڭ «بۋسرا» نەمەسە «بۋسەر» دەگەن سوزىنەن شىققان – جاسالعان مارجان. ريم يمپەرياسى ەگيپەت ەلىن باسىپ العاندا اينەك ءوندىرۋ ريم ەلىنە ءوتىپ، يمپەريا قۇلاعاننان كەيىن ۆيزانتياعا وتەدى. ال كونستانتينوپولدى تۇرىك جاۋىنگەرلەرى جاۋلاپ العان سوڭ، اينەك ءوندىرۋشى شەبەرلەر جان – جاققا تاراپ الەمگە بيسەر اتاۋى ايگىلى بولار باستادى.
ءىى. قازاق زەرگەرلەرى كوبىنەسە قىز-كەلىنشەكتەردىڭ اجارىن اشاتىن، سۇلۋ ەتىپ كورسەتەتىن زەرگەرلىك بۇيىمدار جاساعان. سول زەرگەرلىك بۇيىمداردىڭ ءسانىن كەلتىرۋگە مونشاقتاردى كەڭىنەن قولدانعان. اتاپ ايتساق ايەل باس كيىمىنە تاعاتىن ۇلكەن مونشاق مارجاندى – بىلقىلداق، ساۋكەلەنىڭ ەكى جاعىنان كەۋدەگە توگىلىپ تۇراتىن مونشاقتاردى – جىرعا دەپ اتاعان. شولپى، شاشباۋداعى التىن، كۇمىستەن جاساعان زەرگەرلىك باعالى بۇيىمداردى تىزىلگەن مونشاقتارمەن ءوزارا قوسىپ اشەكەيلەگەن. القانى سۋ مونشاقتان، التىن، كۇمىستەن سوعىپ دومالاقتاپ، اسىل تاستاردان ءتىزىپ سالپىنشاق ەتىپ جاسايدى.
ءىىى. سەرگىتۋ ءساتى. پوليگلوت
1. تاپ – تاپ، تاپ جورعا،
تابانى جوق بوز جورعا.
جەلىپ كەتسە جەتكىزبەس،
جەرگە تۇسسە تاپتىرماس (ينە، يگلا)
2. باسى ەكەۋ، اياعىدا ەكەۋ (قايشى، نوجنيسا)
3. ينە وتكەن جەردەن -......... وتەر (ءجىپ، نيتكا)
4. اينەكتەن، ءىنجۋ - مارجاننان جاسالاتىن ءتۇرلى ءتۇستى ۇساق مونشاقتى قالاي اتايدى؟ (سۋمونشاق، بيسەر)
5. اشەكەيلى كۇبىنى
ءيۋلى تۇرعان شومەلە،
كيگىزدىم بيىك توبەگە (ساۋكەلە)
6. اجەمە ءوڭ بەرگەن،
جيەگىن كومكەرگەن
ەتەگى جەلكەندەي
كيىم ەدى ول نەندەي. (كيمەشەك)
ءتيىستىسىن تاپ.
1. ءار باس كيىم
2. اشەكەي ورنەك كۇمىس
3. كيمەشەك اشەكەي ءتۇر، كورىك
4. ءزۇبىجات ىلعي اسىل
5. ۇلدە بۇلدە اسىل تاس
ءىۇ. ساراماندىق جۇمىس.
«مەرۋەرت» القا تۇمارشاسىن بيسەرمەن توقۋ.
ءى. جۇمىس ەرەجەسىن ەسكە تۇسىرەيىك
قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى:
1. قايشىنى جولداسىڭا ۇشكىر ۇشىمەن بەرمە
2. قايشىنى ارناۋلى قوبديشاعا ساقتاۋ كەرەك.
3. ينەنى جۇمىس ىستەگەندە ويماق كيگەن دۇرىس
4. ينەنى كيىمگە قىستىرۋعا بولمايدى.
5. ينەنى تىستەپ اۋىزعا سالۋعا بولمايدى.
6. توت باسقان ينەمەن جۇمىس جاساۋعا بولمايدى.
7. مونشاقتار شاشىلىپ كەتپەس ءۇشىن ولاردى بولەك جايپاق ىدىستاردا نەمەسە قوراپشالاردا ۇستاعان ءجون.
8. بيسەرمەن بۇيىم توقۋ كەزىندە بيسەرلەر دومالاپ شاشىلىپ كەتپەس ءۇشىن، بيسەردى تۇكتى ماتانىڭ ۇستىنە توككەن دۇرىس.
ءىى. جۇمىستىڭ رەتى
1. گۇل توقۋ تەحنولوگياسى
2. نۇسقاۋ كارتا بويىنشا جۇمىس جاساۋ.
ءۇ. «مونشاق ءسوز جۇمباعى»
1. «قىز جىبەك» ءرولىن سومداعان كىم؟
2. سۋ مونشاقتى ەڭ كوپ شىعاراتىن ەل.
3. اينەكتى تۇڭعىش ويلاپ تاپقان ەل.
4. شاشقا تاعاتىن اشەكەي زات.
5. القانىڭ ەكى ۇشىن بەكىتەتىن توپسا
6. مويىنعا تاعاتىن اشەكەي بۇيىم.
م ە ر ۋ ە ر ت
ج ا پ و ن ي يا
ف ي ن ي ك ي يا
ش ا ش ب ا ۋ
ت و ي ن ا ق
ا ل ق ا
ءۇى. قورىتىندىلاۋ
بيسەرمەن شىعارماشىلىق جۇمىس جاساۋ ارقىلى ومىرگە قانداي دايىندىق الدىق:
1. گۇل توقۋدى ۇيرەندىك
2. مونشاق تۇرلەرىن اجىراتا الاتىن بولدىق
3. مونشاقتىڭ قولداناتىن ورىنىن بىلدىك
4. القانى ءوزى دايىنداپ اقشاسىن ۇنەمدەۋدى.
5. بازارداعى القا مەن ءوزى جاساعان القانى سالىستىرا وتىرىپ، تاڭداي ءبىلۋ قابىلەتى جوعارىلادى.
6. شەبەرلىككە ۇيرەندى.
7. وزىنە - ءوزى قىزمەت ەتۋدى ۇيرەندى
8. بايقاعىشتىق قابىلەتى ارتتى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ بيسەر توقۋداعى ءبىلىمىن جۇيەلەندىرۋ، شەبەرلىك دەڭگەيىن ارتتىرۋ ارقىلى اسەمدىك پەن سۇلۋلىقتى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىعى: ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە، ىنتا – ىقىلاسىن، شىعارماشىلىق قيالىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن تاربيەلەۋ، تياناقتىلىق دەڭگەيىن كوتەرۋگە باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: بيسەردەن توقىلعان دايىن بۇيىمدار، تەحنولوگيالىق كارتا، سۋرەتتەر، بيسەرلەر، مونشاقتار، جۇمساق سىم
ساباقتىڭ ءتۇرى: قورتىندىلاۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، نۇسقاۋ، ساراماندىق جۇمىس
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ
ءىى. وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ.
ءىىى. سەرگىتۋ ءساتى
ءىۇ. ساراماندىق جۇمىس
ءۇ. «مونشاق» ءسوزجۇمباعىن شەشۋ.
ءۇى. قورىتىندىلاۋ. جۇمىستارىن باعالاۋ
ءى. ۇيىمداستىرۋ. پسيحولوگيالىق دايىندىق
ءاربىر ادام: تۋىسىم، دوسىم، جۇراعاتىم.
ءاربىر ساباق: ۇيرەنۋ، ۇعۋ، ۇلاعات
ءاربىر ءىسىڭ: تىرلىك، تىرەك، ادامدىق
ءاربىر ءسوزىڭ: شىندىق، بىرلىك، ادالدىق
ءىى. وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ – ءبىز الدىڭعى ساباقتا بيسەردىڭ شىعۋ
تاريحى جانە تۇرلەرى جونىندە تانىسىپ وتتىك.
ەندەشە ايتىڭدارشى؟
1. بيسەر دەگەن نە؟
وقۋشى: - پلاستماسسادان، اينەكتەن، ءىنجۋ - مارجاننان جاسالعان ءتۇرلى – ءتۇستى ۇساق مونشاقتاردى بيسەر دەپ اتايدى.
2. بيسەرمەن توقۋ نەنى تالاپ ەتەدى؟ بيسەر قاي كەزدەن باستاپ پايدا بولدى؟
وقۋشى: - بيسەرمەن توقۋ كوپ ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى، بارلىق قولونەر سياقتى بيسەر توقۋدىڭ دا تاريحى بار. بيسەردىڭ شىعۋ تاريحى اينەكتىڭ پايدا بولۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ال اينەكتىڭ قاشان پايدا بولعانىنا ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى دەرەك جوق. دەگەن مەن، اينەكتى دايىنداۋدىڭ ەڭ العاش قۇپياسىن فينيكيا ءالى اشقان دەگەن اڭىز بار. بۇل اڭىزدا فينيكيالىق كوپەستەر الەمدى ءجۇزىپ ءجۇرىپ سيرياعا توقتايدى. وزدەرىنە ازىق دايىنداۋ ماقساتىمەن وتقا قازانىن قويۋ ءۇشىن ارالدان ۇلكەن تاس ىزدەيدى. ەشنارسە تاپپاعان ولار ۇلكەن بولىگىن پايدالانادى. جالىننىڭ ىستىق تەمپەراتۋراسىنان سەليترا ەرىپ، وزەن قۇمىنا ارالاسىپ، سۇيىق اينەك بولىپ اققان ەكەن. وسىلاي ما، الدە باسقا تاسىلمەن بە اينەك دۇنيەگە كەلگەن. ءبىراق فينيكيالىق كوپەستەر بۇكىل جەرورتا تەڭىزىنىڭ حالقىنا اينەكتەن جاسالعان بۇيىمداردى ساتقان ەكەن.
شىنى
كەراميكا
حرۋستال
مەتالل
3. ەندى ۇساق مونشاقتار تۋرالى قوسىمشا تاعى كىم تولىقتىرىپ ايتادى؟
وقۋشى: - كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا، اينەكتىڭ وتانى ەجەلگى ەگيپەت بولعان. اينەكتەن جاسالعان مونشاقتار، امۋلەت، ىدىس – اياقتار سوناۋ ب. ز. د ءحى عاسىر ەسكەرتكىشتەرىنەن تابىلعان. اينەك ماسساعا كوبالت، مىس، مارگانەس قوسۋ ارقىلى ەگيپەتتىكتەر كوگىلدىر، جاسىل، القىزىل ءتۇستى اينەك العان. مۇنداي اشەكەيلەردى ەركەكتەر دە، ايەلدەر دە، اسىرەسە، اق ءتۇستى كيىمدەر مەن تاققان ەكەن. ەڭ العاش بيسەر اتاۋى ءدال وسى ەگيپەت ەلىمەن بايلانىستى. ونىڭ اتاۋى ارابتىڭ «بۋسرا» نەمەسە «بۋسەر» دەگەن سوزىنەن شىققان – جاسالعان مارجان. ريم يمپەرياسى ەگيپەت ەلىن باسىپ العاندا اينەك ءوندىرۋ ريم ەلىنە ءوتىپ، يمپەريا قۇلاعاننان كەيىن ۆيزانتياعا وتەدى. ال كونستانتينوپولدى تۇرىك جاۋىنگەرلەرى جاۋلاپ العان سوڭ، اينەك ءوندىرۋشى شەبەرلەر جان – جاققا تاراپ الەمگە بيسەر اتاۋى ايگىلى بولار باستادى.
ءىى. قازاق زەرگەرلەرى كوبىنەسە قىز-كەلىنشەكتەردىڭ اجارىن اشاتىن، سۇلۋ ەتىپ كورسەتەتىن زەرگەرلىك بۇيىمدار جاساعان. سول زەرگەرلىك بۇيىمداردىڭ ءسانىن كەلتىرۋگە مونشاقتاردى كەڭىنەن قولدانعان. اتاپ ايتساق ايەل باس كيىمىنە تاعاتىن ۇلكەن مونشاق مارجاندى – بىلقىلداق، ساۋكەلەنىڭ ەكى جاعىنان كەۋدەگە توگىلىپ تۇراتىن مونشاقتاردى – جىرعا دەپ اتاعان. شولپى، شاشباۋداعى التىن، كۇمىستەن جاساعان زەرگەرلىك باعالى بۇيىمداردى تىزىلگەن مونشاقتارمەن ءوزارا قوسىپ اشەكەيلەگەن. القانى سۋ مونشاقتان، التىن، كۇمىستەن سوعىپ دومالاقتاپ، اسىل تاستاردان ءتىزىپ سالپىنشاق ەتىپ جاسايدى.
ءىىى. سەرگىتۋ ءساتى. پوليگلوت
1. تاپ – تاپ، تاپ جورعا،
تابانى جوق بوز جورعا.
جەلىپ كەتسە جەتكىزبەس،
جەرگە تۇسسە تاپتىرماس (ينە، يگلا)
2. باسى ەكەۋ، اياعىدا ەكەۋ (قايشى، نوجنيسا)
3. ينە وتكەن جەردەن -......... وتەر (ءجىپ، نيتكا)
4. اينەكتەن، ءىنجۋ - مارجاننان جاسالاتىن ءتۇرلى ءتۇستى ۇساق مونشاقتى قالاي اتايدى؟ (سۋمونشاق، بيسەر)
5. اشەكەيلى كۇبىنى
ءيۋلى تۇرعان شومەلە،
كيگىزدىم بيىك توبەگە (ساۋكەلە)
6. اجەمە ءوڭ بەرگەن،
جيەگىن كومكەرگەن
ەتەگى جەلكەندەي
كيىم ەدى ول نەندەي. (كيمەشەك)
ءتيىستىسىن تاپ.
1. ءار باس كيىم
2. اشەكەي ورنەك كۇمىس
3. كيمەشەك اشەكەي ءتۇر، كورىك
4. ءزۇبىجات ىلعي اسىل
5. ۇلدە بۇلدە اسىل تاس
ءىۇ. ساراماندىق جۇمىس.
«مەرۋەرت» القا تۇمارشاسىن بيسەرمەن توقۋ.
ءى. جۇمىس ەرەجەسىن ەسكە تۇسىرەيىك
قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى:
1. قايشىنى جولداسىڭا ۇشكىر ۇشىمەن بەرمە
2. قايشىنى ارناۋلى قوبديشاعا ساقتاۋ كەرەك.
3. ينەنى جۇمىس ىستەگەندە ويماق كيگەن دۇرىس
4. ينەنى كيىمگە قىستىرۋعا بولمايدى.
5. ينەنى تىستەپ اۋىزعا سالۋعا بولمايدى.
6. توت باسقان ينەمەن جۇمىس جاساۋعا بولمايدى.
7. مونشاقتار شاشىلىپ كەتپەس ءۇشىن ولاردى بولەك جايپاق ىدىستاردا نەمەسە قوراپشالاردا ۇستاعان ءجون.
8. بيسەرمەن بۇيىم توقۋ كەزىندە بيسەرلەر دومالاپ شاشىلىپ كەتپەس ءۇشىن، بيسەردى تۇكتى ماتانىڭ ۇستىنە توككەن دۇرىس.
ءىى. جۇمىستىڭ رەتى
1. گۇل توقۋ تەحنولوگياسى
2. نۇسقاۋ كارتا بويىنشا جۇمىس جاساۋ.
ءۇ. «مونشاق ءسوز جۇمباعى»
1. «قىز جىبەك» ءرولىن سومداعان كىم؟
2. سۋ مونشاقتى ەڭ كوپ شىعاراتىن ەل.
3. اينەكتى تۇڭعىش ويلاپ تاپقان ەل.
4. شاشقا تاعاتىن اشەكەي زات.
5. القانىڭ ەكى ۇشىن بەكىتەتىن توپسا
6. مويىنعا تاعاتىن اشەكەي بۇيىم.
م ە ر ۋ ە ر ت
ج ا پ و ن ي يا
ف ي ن ي ك ي يا
ش ا ش ب ا ۋ
ت و ي ن ا ق
ا ل ق ا
ءۇى. قورىتىندىلاۋ
بيسەرمەن شىعارماشىلىق جۇمىس جاساۋ ارقىلى ومىرگە قانداي دايىندىق الدىق:
1. گۇل توقۋدى ۇيرەندىك
2. مونشاق تۇرلەرىن اجىراتا الاتىن بولدىق
3. مونشاقتىڭ قولداناتىن ورىنىن بىلدىك
4. القانى ءوزى دايىنداپ اقشاسىن ۇنەمدەۋدى.
5. بازارداعى القا مەن ءوزى جاساعان القانى سالىستىرا وتىرىپ، تاڭداي ءبىلۋ قابىلەتى جوعارىلادى.
6. شەبەرلىككە ۇيرەندى.
7. وزىنە - ءوزى قىزمەت ەتۋدى ۇيرەندى
8. بايقاعىشتىق قابىلەتى ارتتى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 6 تاراۋ. كىلەم بۇيىمدارىنىڭ العاشقى نۇسقاسىن دايىنداۋ مەن سالۋ. كىلەم تۋرالى جالپى تۇسىنىك.
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اتاۋىش، كومەكشى جانە وداعاي سوزدەر
