InfoHub Logo

مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ۇساق قول موتوريكاسىنىڭ دامۋى.

ۇساق قول موتوريكاسىن دامىتۋ دەڭگەيى – مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالانىڭ جالپى زياتكەرلىك دامۋىنىڭ كورسەتكىشتەرىنىڭ ءبىرى. مەكتەپكە دەيىنگى جاستا ولەڭمەن، تاقپاقپەن ۇيقاستىرىلعان جاتتىعۋلاردى پايدالانۋ ۇسىنىلادى.

پەداگوگ ۆاسيليي سۋحوملينسكيي: «بالالاردىڭ قابىلەتتەرى مەن دارىندىلىعى – ولاردىڭ ساۋساقتارىنىڭ ۇشىندا. بەينەلەپ ايتقاندا، ساۋساقتاردان شىعارماشىلىق ويدىڭ قاينار كوزىن سۋسىنداتىپ اسا نازىك جىلعالار باستاۋ الادى»، – دەپ اتاپ وتكەن. ۇساق قول موتوريكاسىن دامىتۋ ءۇشىن وزىنە-وزى قىزمەت ەتۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ: قاسىق پەن قارىنداش ۇستاۋ، تۇيمە تيەگىن ءوزى سالىپ، ءوزى اعىتۋ، باۋىن بايلاۋ، ت. ب. ۇسىنىلادى. ءومىرىنىڭ باستاپقى كەزەڭىندە بالانىڭ ۇساق قول موتوريكاسى قالاي دامىپ جاتقاندىعىن، جەكە ينتەللەكتۋالدى قابىلەتىن بايقاۋعا بولادى.

قاسىق پەن قارىنداشتى ۇستاي المايتىن، تۇيمەسىن تۇيمەلەۋ بىلمەيتىن جانە باتەڭكە باۋىن بايلاي المايتىن بالالاردىڭ قولىنىڭ كىشى موتوريكاسى ناشار دامىعان بولىپ ەسەپتەلەدى. ولار ءۇشىن شاشىلعان كونسترۋكتورلاردى جيناۋ، پازلمەن جۇمىس ىستەۋ، ەسەپتەگىش تاياقشا جانە موزايكامەن ويناۋ وتە قيىن. سول سەبەپتى ولار باسقا بالالارمەن، قاتارلاستارىمەن ويناۋدان باس تارتادى، جوعارىدا اتالعان جۇمىستاردى جاساعاندا ۇلگەرمەيدى. مۇنداي بالالار ەلەمەنتارلى قىزمەتتىڭ وزىندە وزدەرىن ناشار سەزىنەدى جانە بۇل جاعداي بالانىڭ ەموسياسى مەن ءوزىن-وزى باعالاۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

«ۇساق قول موتوريكاسى» تەرمينى ساۋساقتار قوزعالىسى جانە قولدىڭ بۋىندارىن ۇيلەستىرۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ونى دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعى نەدە؟ ادامنىڭ باس ميىندا ساۋساق قيمىلىنا جانە سويلەۋگە جاۋاپ بەرەتىن ورتالىقتار وتە جاقىن ورنالاسقان. ۇساق موتوريكانىڭ قيمىلدارى مەن قولدىڭ يكەمدىگى باس ميى قۇرىلىمىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن كورسەتەدى. وسىدان كەلىپ قول قيمىلدارىن باسقارا ءبىلۋ تۋادى. سوندىقتان ەشقاشان دا بالانى ماجبۇرلەۋگە بولمايدى. كىشكەنتاي عانا ءسابيدىڭ قالايتىنى – قوزعالۋ، ال قوزعالىس – الەمدى تانۋدىڭ مۇمكىندىگى. ياعني بالا قوزعالىسى ءدال جانە ناقتى بولسا، ونىڭ الەمدى اقىلمەن تانۋى دا تەرەڭ بولا تۇسپەك.

قولدان ۇساق-تۇيەك زاتتاردى جاساۋ – بالالاردىڭ ەڭ جاقسى كورەتىن شىعارماشىلىق جۇمىسىنىڭ ءبىرى. مۇنداي ارەكەت بالالاردىڭ قيالدارىن، ويلارى مەن بارماقتارىنىڭ ۇساق موتوريكاسىن دامىتادى. ۇساق قول موتوريكاسىن دامىتۋ ادىستەمەسى مۇنداي جاعدايدا وتە ءتيىمدى. جاس جارىمداعى بالامەن ساۋساق ويىندارىن باستاۋعا بولادى. قازىرگى كۇنى بالاباقشامىزدىڭ «ەرتوستىك» جانە «ايگولەك» جوعارعى توبىنىڭ بالالارى ماريا مونتەسسوري ادىستەمەسى بويىنشا باۋلار، ءتۇرلى-تۇستى قىستىرعىشتار، كۇرىش، جارما، التىن مونشاقتار، ءار ءتۇرلى مونشاقتار، ت. ب. ماتەريالدارمەن، ال ۆ.ۆوسكوبوۆيچتىڭ ءتاسىلى بويىنشا گەوكونتپەن جۇمىس ىستەي الادى. وندا بالار ءتۇرلى-تۇستى رەزەڭكەلەردى شەگەگە تارتا كيگىزىپ، ءار ءتۇرلى پىشىندەر مەن ارىپتەر جازادى.

ماسەلەن ءتۇرلى-تۇستى مونشاقتاردى سىمعا ءتىزۋ ارقىلى بالالاردىڭ ساناۋ داعدىلارى جەتىلدىرىلدى. ۇساق قول موتوريكاسىن دامىتۋدا، سونداي-اق ءار ءتۇرلى جۇمساق كونسترۋكتورلاردى قۇراستىرادى، موزايكامەن كوپ جۇمىس ىستەيدى. بىرلەسكەن جانە وزىندىك ارەكەت كەزىندە ساۋساق تەاتر قوزعالىستارىن قولداندىم. ەڭبەگىمنىڭ ناتيجەسى رەتىندە ءتۇرلى جۇمىستار اتقارۋ بارىسىندا بالالار قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتقانىن بايقادىم.

كورنەكتى عالىم ماريا مونتەسسوري: «جۇمىس جاساماس بۇرىن بالانى ۇيرەتۋدىڭ امالىن تابۋ، قايتالاما جاتتىعۋلار ارقىلى قوزعالىستار دايىنداۋ قاجەت»، – دەي كەلە: «بالا زاتتى العاندا جامان قىلىق جاساعانىن بايقاسا، ءوزىن جەكە قاتەلىك جاسادىم دەگەن سەزىمگە بوي الدىرادى، سونىمەن قوسا بالانىڭ العاشقى اسەرى نەمەسە ويى – وتە انىق جانە كۇشتى ەكەنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك»، – دەپ جازعان-تىن. مىنە، سوندىقتان دا شىعارماشىلىق پروسەسستەن، ءوزى جاساعان ىستەن، ءار جۇمىستى نەمەسە ءار قيمىلدى جوعارى قىزىعۋشىلىقپەن جاساۋعا ۇيرەتەمىز.

تورەگەلدييەۆا جاڭىل بايسىن قىزى
اقتاۋ قالاسى №33 "ءاليا" بوبەكجايى

---