InfoHub Logo

قازاق ءتىلى ءۇش ءتىلدىڭ بىرەۋى بولىپ قالمايدى.

ءۇش ءتىلدىڭ ءبىرىنشىسى، نەگىزگىسى، باستىسى، ماڭىزدىسى بولا بەرەدى

جاڭا زامان، جاڭا عاسىر ورناعالى شيرەك كەزەڭدە وتكەن جوق. دەسەك تە، وسى ۋاقىت ارالىعىندا يندۋستريالدى-يننوۆاسيا، جاڭا تەحنولوگيا ءۇستىن-ۇستىن دامىپ، قارقىنى كوز ىلەستىرەر ەمەس. بۇل رەتتە، اياعىن ءتاي-تاي باسقان جاس مەملەكەت اۋزىن اڭدىعان «قاسقىر» ەلدەردەن قالىس قالماۋى كەرەك. الپاۋىت مەملەكەتتەرمەن تەڭ دارەجەدە، يىق تەڭەستىرۋ ءۇشىن الدىمەن ءتىل ءبىلۋدىڭ ماڭىزى زور. ەتەنەگە جاقسى تانىس ەلىمىزدە ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىن قولعا العانىمىزعا دا كوپ ۋاقىت بولا قويمادى. بۇدان قاعاناعىمىز قارىق، ساعاناعىمىز سارىق بولىپ قالماساق تا، ءتىل ءبىلۋ ءبىزدىڭ پايدامىزعا شەشىلەرى انىق. قاي كەزەڭدى الساق تا، كوپ ءتىلدى مەڭگەرگەن حالىقتار مەن ۇلتتار دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنىن بوي كورسەتىپ، ءوزىنىڭ كوممۋنيكاسيالىق جانە ينتەرگاسيالىق قابىلەتىن كەڭەيتىپ وتىرعانى تاريحتان بەلگىلى. ءبىر عانا مىسال، ەجەلگى مىسىردىڭ وزىندە بىرنەشە ءتىل بىلەتىن ماماندار يەرارحيالىق ساتىمەن جوعارىلاپ، كوبىنەسە سالىق تولەۋدەن بوساتىلعان كورىنەدى.

ءتىل ءبىلۋ ءبىزدىڭ قالاۋىمىزداعى دۇنيە ەمەس، ول – زامان تالابى. الەم ەلدەرى بىر-بىرىمەن باسەكەلەسە وتىرىپ، حالىقارالىق تىلدەردى ءبىلۋ ماڭىزدى دەپ سانايدى. ال، ءبىز دامۋشى مەملەكەتپىز. سوندىقتان، بىرنەشە تىلدە سويلەي دە، جازا دا بىلەتىن ۇرپاق تاربيلەۋىمىز دامۋعا بىردەن-بىر كوپىر ەكەنى داۋسىز. وسى رەتتە، پرەزيدەنتىمىز ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ: «ءقازىر ءبىز بالالارىمىز قازاق تىلىمەن قاتار ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىن دە بەلسەندى مەڭگەرۋ ءۇشىن جاعداي جاساۋعا شارالار قابىلداپ جاتىرمىز. ۇشتىلدىلىك مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ىنتالاندىرىلۋى كەرەك»، – دەگەن بولاتىن. حوش. ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىن دۇرىس تۇسىنبەي، تەك قانا قازاق ءتىلىن قولدانۋ كەرەك دەپ داۋرىعۋدىڭ استە پايداسى جوق. سىنامالاپ ەنىپ كەلە جاتقان شەت ەلدىڭ قاڭسىعى بۇل جولى بىزگە تاڭسىق ەمەس. ودان دا ءبىز مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتىپ، ورىس ءتىلى مەن اعىلشىن ءتىلىن قاجەتىنە قاراي ۇيرەنۋىمىز كەرەك. بۇگىندە اعىلشىن ءتىلى باستاۋىش سىنىپتاردان باستاپ وقىتىلا باستادى. بۇل وتە ءساتتى شىققان ۇسىنىس. سەبەبى، بالا جاستايىنان ءتىلدى بازالىق دەڭگەيدە بىلسە، بولاشاقتا كاسىبي دەڭگەيدە ۇيرەنىپ الۋىنا مۇمكىندىك تۋادى. قازاق مەكتەبىندە وقىعان جاس قالادا تۇرعاننان كەيىن ورىس ءتىلىن دە بىلەتىنى ايدان انىق. سونىمەن قاتار، اعىلشىن ءتىلى تەرەڭدەتىلىپ وقىتىلعانى قۇپتارلىق دۇنيە.

اڭگىمەنى ارىگە سوزباي، تۋراسىن ايتايىق. بۇگىندە ەلباسىمىزدىڭ تاپسىرماسىمەن ۇشتىلدىلىك ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەپتەرىنە ەنگىزىلۋ ۇستىندە. ماقساتى – دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ. بۇل – يزرايل مەن ەستونيانىڭ دەڭگەيى. ياعني، ءبىز جوعارى تەحنولوگيالى، جوعارى ءبىلىمدى، حالىقارالىق قىزمەت كورسەتۋ تۋرالى ايتىپ وتىرمىز.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى 25 جىل تولىپ وتىر، بۇل دەگەنىڭىز شيرەك عاسىردى ارتقا قالدىردىق دەگەن ءسوز. بۇگىندە قازاقتاي ەل بار ەكەنىن الەم مويىنداپ، تورتكۇل دۇنيەگە تانىلىپ جاتقان تۇستا تۇرالاپ قالۋىمىزعا بولمايدى. قولىمىزدان كەلگەنشە قارمانىپ قالۋىمىز قاجەت. وزگەنىڭ قوقىسىن قۇيىپ، سانامىزدى ۋلاعانشا، ءتىل ۇيرەنىپ، تىرلىك ەتكەنىمىز پايدالىراق بولار ەدى.

ادامنىڭ ميى وتە كۇردەلى جاراتىلىس. ونى زەرتتەۋ مەن تەكسەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى جوعارى. دارىگەرلەر ەكى جانە ءۇش تىلدە وقيتىن بالالاردىڭ 7 جىلدان سوڭ ميىنداعى نەيروندىق بايلانىستار سانىنىڭ ءبىر تىلدىلەرگە قاراعاندا الدەنەشە ارتىق بولاتىنىن دالەلدەگەن. بۇل قانداي دا ءبىر قوسىمشا وقىتۋسىز بولادى. بالا تۋا سالا جۇكتەمەسى كوپ ورتاعا تاپ بولادى دا، جەتى جىلدان سوڭ ونىڭ پوتەنسيالى ءبىر ءتىلدى قاتارلاستارىنا قاراعاندا ارتا تۇسەدى. بالا ونى ءوزى بايقاماۋى دا مۇمكىن. مي دا سوعان ساي اۆتوماتتى تۇردە جاتتىعىپ وتىرادى. اعىلشىندار 20 جىل بۇرىن ەكىنشى ءتىلدى مىندەتتى وقىتۋدان باس تارتتى. ولار الەمنىڭ ونسىز دا اعىلشىن تىلىندە سويلەيتىنىن ءبىلدى. ءبىراق، وسى زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەسى جاريالانعان سوڭ، ولار مىندەتتى تۇردە ەكىنشى ءتىلدى وقىتۋ جۇيەسىن ەنگىزدى. وسى رەتتە كوپ تىلدە وقىتۋعا ماتەماتيكانىڭ قولايلى ەكەنى دە دالەلدەنىپ وتىر. جالپى ايتقاندا، كوپ ءتىلدى بالالار تابىستى بولادى. ءبىزدىڭ بالالار دا الەم بويىنشا كوپ تىلدە وقىتۋعا نەعۇرلىم دايىن بالالار بولادى.

ءتىل – ءتىنى نازىك قۇبىلىس. ول ۇلتتىڭ جانى، رۋحى، تامىرى ىسپەتتەس. ەلدى جاۋلاپ الام دەسەڭ الدىمەن ءتىلىن جويساڭ جەتكىلىكتى. ۇلتتىق مەنتاليتەتىمىز، سانامىز بەن بولمىسىمىز دا وسى تىلگە كەپ تىرەلەدى. وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە دەگەن ءتامسىل بار. دەسەك تە، ءقازىر ءوز ەلىندە ءجۇرىپ ءوز ءتىلىن قور سانايتىندار جەتكىلىكتى. ءتىپتى، ارامىزدا وتە كوپ. انا ءتىلىن مەنسىنبەي، اياقاستى ەتىپ، وزگە تىلدە بۇلبۇلشا سايرايدى. بۇل – مادەنيەتىمىز بەن سانامىزدىڭ تومەندىگى. وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە دەگەندى ۇرپاعىمىز ەستەن شىعارماسا يگى.

«ۇلىم ءتىلىڭدى جامان سوزدەن، كوزىڭدى جاماندىق باعۋدان ساقتا. ۇلىم، ءسوزىڭدى جۇرەگىڭمەن تەربەپ، سودان سوڭ ايت، بۇلاي ەتسەڭ بارشاعا سۇيكىمدى بولارسىڭ. ۇلىم، بىرەۋدەن جامان ءسوز ەستىسەڭ، ونى جۇرەگىڭنىڭ جەتى قارىس تۇكپىرىنە تۇت، وعان جامان بولار، ساعان جاقسىلىققا قايتار»، - دەپ دانا حيكار ۇرپاعىنا امانات ەتكەن وسيەتتى بەرىك ۇستانساق، قۇبا-قۇپ.

قىزىلوردا قالاسى
№4 س.سەيفۋللين اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
اعىلشىن ءتىلى ءپانى ءمۇعالىمى
راحمانبەرگەنوۆا انار بەكنازاروۆنا

---